Metody terapii stosowane przez Jezusa w przypowieściach 27 Niedługo przed opowiedzeniem tej przypowieści Jezus oznajmił swoim słuchaczom: Królestwo Boże jest w was (Łk 17,21). Tam, gdzie rzeczywistość ta jest w nas obecna, wewnętrzny sędzia jest bezradny. Jesteśmy tam wolni od władzy innych ludzi od ich oczekiwań, żądań, osądów i oskarżeń. Jesteśmy tam szczęśliwi i pojednani ze sobą. Nikt nie może nas tam zranić. Do sfery tej nie ma dostępu żaden wróg wewnętrzny ani zewnętrzny. Wdowę tak jak to jest w mitologii można traktować również jako symbol duszy, nie w sensie filozoficznym, lecz jako obraz wewnętrznej sfery człowieka jego przeczucia, że jest odblaskiem Boga, Jego niepowtarzalnym dzieckiem. Dusza symbolizuje fantazje, które człowiek posiada na temat własnej osoby i które dają mu odczuć, że jego życie jest czymś wartościowym i że odzwierciedla się w nim w pewnym stopniu Boża rzeczywistość. Sędzia oznacza nasze superego, wewnętrzną instancję, która nieustannie nas deprecjonuje i wmawia nam, że jesteśmy niepoprawni, ponieważ mamy tak wielkie ideały i zbyt wysokie mniemanie o nas samych. Również w tej interpretacji modlitwa jest miejscem, w którym duszy przyznana zostaje racja, a wewnętrzny sędzia zostaje pozbawiony władzy nad nami. W modlitwie uświadamiamy sobie naszą godność jako ludzi, których Bóg stworzył i których uważa On za zdolnych do wielkich rzeczy. W modlitwie odkrywamy niepowtarzalny i niezrównany obraz, na który zostaliśmy stworzeni Jezus_jako_terapeuta VI_wydruk 2012_02_23.indd 27 2012-02-23 21:25:20
28 Jezus jako terapeuta przez Boga. W modlitwie cichną w nas też wszelkie myśli, które podważają naszą wartość i nas potępiają. Jeżeli będziemy modlić się, mając przed oczyma tę przypowieść, to nasza modlitwa napełni się nową mocą. Gdyby Jezus tylko przypomniał nam, że mamy się modlić, nie osiągnąłby takiego samego skutku. Jego przypowieść sprawia natomiast, że dokonuje się w nas przemiana. Historia o wdowie podważa nasze dotychczasowe doświadczenia i uzdalnia nas do nowych. Jezus ukazuje nam tę pozbawioną na pozór szans kobietę jako osobę, która nie rezygnuje z siebie. Modlić się oznacza zatem nie rezygnować z siebie. Wiele osób twierdzi, że często modliły się do Boga, ale w niczym im to nie pomogło i że Bóg wcale nie zmienił ich życia. Ludzie tacy wyobrażają sobie jednak działanie Boga w zbyt powierzchowny sposób sądzą, że możliwe jest, iż Bóg uporządkuje z zewnątrz wszystkie ich sprawy i rozwiąże wszelkie problemy. Modlitwa prowadzi nas w wewnętrzną przestrzeń, w której doświadczamy prawa do godnego życia, pomocy i uzdrowienia. Nasza walka zewnętrzna trwa dalej, ale wewnątrz nas samych pojawia się sfera, w której odczuwamy pokój. Możemy w niej odpocząć, ciesząc się własną godnością. Jezus_jako_terapeuta VI_wydruk 2012_02_23.indd 28 2012-02-23 21:25:21
Konfrontacja z lękiem (Mt 25,14-30 i Łk 19,11-27) Innym tematem, który często pojawia się w terapii, jest lęk oraz dążenie do opanowania go poprzez posiadanie kontroli nad wszystkim. Do tego problemu odnosi się przypowieść o talentach. Również w niej Jezus fascynuje i prowokuje. Dwaj pierwsi słudzy dobrze inwestują powierzone bogactwo i otrzymują wielką nagrodę. Podczas słuchania historii trzeciego sługi u słuchaczy pojawia się jednak współczucie oraz oburzenie z powodu surowego potraktowania tego człowieka. Jezus chce powiedzieć słuchaczom przypowieści: Spójrzcie głębiej w siebie, a być może rozpoznacie w sobie owego trzeciego sługę. Argumenty, które sługa ten przytacza na swe usprawiedliwienie, uwidaczniają, na czym polega jego problem. Ma on najwyraźniej tendencję do porównywania się z innymi i czuje się pokrzywdzony. Pragnął zatem uchronić się przed utratą przynajmniej niewielkiej sumy, którą otrzymał. Sługa oznajmia panu: Wiem, panie, żeś człowiek twardy, sprzątasz, czegoś nie zasadził, i zbierasz, czegoś nie posiadał. Toteż bojąc się ciebie, schowałem twój talent w ziemi. Masz tu twoją własność! (Mt 25,24- -25). Problemem sługi jest lęk przed chlebodawcą. Nosi Jezus_jako_terapeuta VI_wydruk 2012_02_23.indd 29 2012-02-23 21:25:21
30 Jezus jako terapeuta on w sobie obraz surowego, karzącego pana, w związku z czym zakopuje talent, aby nie popełnić błędu. Chce mieć wszystko pod kontrolą, nie zamierza niczego wypuszczać z ręki i ryzykować, obracając pieniędzmi. W ten sposób nie ma jednak szans na zysk. Ktoś, kto inwestuje własne talenty, daje coś, aby w zamian otrzymać jeszcze więcej. Trzeci sługa zachowuje jednak wszystko, aby niczego nie stracić. W ten właśnie sposób wszystko jednak przegrywa. Pan obchodzi się z tym sługą bardzo surowo. Czyni dokładnie to, czego ten ostatni się obawiał, urzeczywistniając wyobrażenie, jakie miał o nim sługa. Odpowiada: Sługo zły i leniwy, wiedziałeś, że sprzątam, czego nie zasadziłem, i zbieram, czego nie zasiałem. Należało więc dać moje pieniądze bankierom, a ja po powrocie z zyskiem odebrałbym moją własność (Mt 25,26-28). Tę metodę terapeutyczną Jezusa Eugen Drewermann nazywa wypędzaniem lęku lękiem. Polega ona na takim ukazywaniu lęku, aby przemienił się w zaufanie. Jezus chce powiedzieć słudze: Jeżeli będziesz nosił w sobie nacechowany takim lękiem obraz Boga, to całe twoje życie wypełni płacz i zgrzytanie zębów. Jeżeli będziesz chciał wszystko kontrolować, to już teraz stracisz kontrolę nad własnym życiem. Jeżeli będziesz starał się za wszelką cenę uniknąć błędów, wszystko będziesz robił źle. Wielu słuchaczy reaguje na tę interpretację przypowieści, pytając: Czy Jezus nie mógł wyrazić się prościej?. Gdyby Jezus przekazał nam suchą naukę lub po prostu za- Jezus_jako_terapeuta VI_wydruk 2012_02_23.indd 30 2012-02-23 21:25:21
Metody terapii stosowane przez Jezusa w przypowieściach 31 apelował o to, abyśmy mieli w sobie zaufanie, rozsiedlibyśmy się wygodnie w fotelu, mówiąc: Dobrze powiedziane!. Niczego by to w nas jednak nie zmieniło. Przypowieść natomiast nie pozostawia nas obojętnymi. Prowokuje nas do refleksji nad tym, co tak naprawdę nas irytuje. Jezus posługuje się metodą terapii, którą dziś określilibyśmy mianem wzmocnienia. Pewien zaprzyjaźniony terapeuta opowiadał mi, że klientom, którzy mieli tendencję do samooskarżania się, zwracał kiedyś uwagę na pozytywne aspekty ich życia. Często jednak reagowali na to słowami: No tak, ale są i minusy i roztaczali dalej pesymistyczną wizję własnego życia. Mój znajomy mógł w najpiękniejszych słowach mówić o tym, co w nich dobre, ale zafiksowanie jego klientów na ciemnych stronach własnej osobowości okazywało się silniejsze i doprowadzało go nieraz wręcz do rozpaczy. Pewnego razu poznał metodę wzmocnienia i zaczął reagować inaczej. Pewnej klientce oznajmił: To naprawdę smutne, co pani opowiada, że jest pani złą matką i w ten sposób traktuje swoje dzieci. Słysząc to, oburzona kobieta odpowiedziała: Jak pan śmie tak o mnie mówić!. Wzmacniając aspekty negatywne, terapeuta osiąga to, że klienci odwracają się od nich i zaczynają widzieć siebie w lepszym świetle. Do tej strategii porównać można metodę, którą zastosował w swej przypowieści Jezus. Próbuje On sprowadzić wzorzec życia związanego z trwożliwym kontrolowaniem i panowaniem nad Jezus_jako_terapeuta VI_wydruk 2012_02_23.indd 31 2012-02-23 21:25:21
32 Jezus jako terapeuta wszystkim do absurdu, zapraszając słuchaczy do wejścia na drogę zaufania. U św. Mateusza pierwszy sługa otrzymuje pięć talentów, drugi dwa, a trzeci jeden. Pierwszy i drugi sługa podwajają swe talenty. W Ewangelii św. Łukasza akcenty rozłożone są nieco inaczej. Każdy sługa otrzymuje jedną minę. Pierwszy powiększa swój stan posiadania dziesięciokrotnie, a drugi pięciokrotnie. Tylko trzeci sługa zakopuje swą minę. Jeżeli każdy obdarzony zostaje różnymi talentami, nie sposób z zewnątrz ocenić, w jaki sposób wykorzystał on swe życie, nie wiemy bowiem, na czym polegały jego uzdolnienia lub jego ograniczenia. Jeżeli jednak każdy otrzymuje tyle samo, życie pokazuje, jak nasz majątek został spożytkowany. Tekst przypowieści u św. Mateusza można by podsumować: Odkryj w sobie talenty, które otrzymałeś, i użyj ich. Jesteś odpowiedzialny za to, czym obdarzył cię Bóg. U św. Łukasza mina symbolizuje jedno życie, które wszyscy otrzymaliśmy. Ewangelista zdaje się mówić: Masz tylko jedno życie. Żyj nim, w przeciwnym bowiem razie kiedyś będziesz rozczarowany tym, że nie przeżyłeś swego życia i zostałeś z pustymi rękoma. Jezus_jako_terapeuta VI_wydruk 2012_02_23.indd 32 2012-02-23 21:25:21