IV. POSŁUGA NAUCZANIA 202. Przepowiadanie jako nieustanne wcielanie się słowa Bożego w słowo ludzkie, wypowiadane ustami Kościoła, w Kościele i dla Kościoła, ma budzić i pogłębiać wiarę w zbawcze dzieło Boga dokonane w Jezusie Chrystusie i tym samym w sposób ciągły budować Kościół, czyli wspólnotę wiernych, a w konsekwencji prowadzić ją do zjednoczenia z Bogiem. 203. Kościół przekazuje naukę, która bierze początek z orędzia samego Boga i jest owocem przyjęcia z wiarą słowa Bożego. Synod przypomina, że podstawowym obowiązkiem wszystkich podejmujących posługę nauczania jest posłuszeństwo wobec Bożego Objawienia i przekazywanie treści zgodnych z wiarą Kościoła, który jest stróżem prawdy o Bogu i człowieku. Ten podstawowy wymóg dotyczy przepowiadania słowa Bożego, nauczania katechetycznego, działalności misyjnej, korzystania ze środków społecznego przekazu, wychowania katolickiego i nauczania teologicznego oraz dialogu ekumenicznego i światopoglądowego (por. DPŻK 45; 2PSP s. 178, nr 73). Posługa słowa Bożego 204. 1. Głoszenie Ewangelii należy przede wszystkim do biskupa diecezjalnego, a także do prezbiterów, jego współpracowników. W posłudze tej uczestniczą również diakoni pozostający we wspólnocie z biskupem i jego prezbiterium (zob. kan. 756 2 i 757 KPK; IWWŚ, art. 2 1; Instrukcja o współpracy i uposażeniu duszpasterzy parafialnych). 2. Wierni świeccy mogą być powołani przez biskupa diecezjalnego na współpracowników w posłudze słowa Bożego w formach określonych przez prawo. Nie głoszą oni jednak nauk rekolekcyjnych, a także publicznych konferencji dotyczących wiary i moralności,
62 Pierwszy Synod Diecezji Toruńskiej chyba że otrzymają specjalne upoważnienie biskupa diecezjalnego (zob. kan. 759 i 766 KPK; IWWŚ, art. 2 2 i 3; Instrukcja o organizacji rekolekcji szkolnych dla dzieci i młodzieży). 205. 1. Posługa słowa Bożego powinna opierać się na Piśmie Świętym, Tradycji, Liturgii, Magisterium i życiu Kościoła, uwzględniając jego współczesne problemy (zob. kan. 760 KPK; por. KGSP II, 2). 2. W nauczaniu należy koncentrować uwagę na osobie Jezusa Chrystusa. Trzeba również czuwać, by był On przedstawiany w pełni nie tylko jako wzorzec etyczny, ale przede wszystkim jako Syn Boży, jedyny i niezastąpiony Zbawca wszystkich, który żyje i działa w swoim Kościele (por. EE 48). 206. Głoszenie Ewangelii powinno być realizowane przede wszystkim poprzez przepowiadanie oraz nauczanie katechetyczne. Należy również korzystać z innych środków przedstawiania doktryny chrześcijańskiej (m.in. teologiczne studia akademickie, konferencje i różnego rodzaju zebrania). Dużą rolę w ewangelizacji odgrywają też środki społecznego przekazu, z których należy korzystać w nauczaniu chrześcijańskim (zob. kan. 761 KPK). Przepowiadanie słowa Bożego 207. 1. Wśród form przepowiadania szczególne miejsce zajmuje homilia, która wyjaśnia i aktualizuje czytania z Pisma Świętego albo inne teksty Mszy św. danego dnia z uwzględnieniem zarówno obchodzonego misterium, jak i szczególnych potrzeb słuchaczy. Powinna ona zawierać zarówno element mistagogiczny, który podkreśla obecność Chrystusa w słowie i sakramencie, jak i element katechetyczny, polegający na systematycznym przedstawianiu prawd wiary (zob. kan. 767 1 KPK; OWMR 65; RS 67). 2. Homilia jest integralną częścią Mszy św. i dlatego powinien ją w zasadzie głosić celebrans. Może on zlecić głoszenie homilii kapłanowi koncelebrującemu lub niekiedy, zależnie od okoliczności, także diakonowi, nigdy jednak osobie świeckiej. W szczególnych przypadkach i ze słusznej przyczyny homilię głosi także prezbiter, który uczestniczy w celebracji, choć nie jest koncelebransem. Na
Statuty 63 jednego kaznodzieję nie powinno przypadać więcej niż cztery homilie dziennie (zob. kan. 767 1 KPK; OWMR 66; RS 64; Instrukcja o współpracy i uposażeniu duszpasterzy parafialnych). 3. W wyjątkowych sytuacjach (np. Tydzień Powołań, dzień chorego, niedziela misyjna, rekolekcje) osoba świecka lub zakonna może podczas Mszy św. przekazać słuchaczom krótkie świadectwo, które nie zastępuje jednak homilii (por. IWWŚ, art. 3 2). 4. Homilia obowiązuje we wszystkich Mszach św. z udziałem wiernych w niedzielę i święta nakazane oraz w Mszach św. obrzędowych. Obowiązek wygłoszenia homilii dotyczy także Mszy św. odprawianych w sobotę wieczorem według liturgii niedzielnej (zob. KL 52; kan. 767 2 KPK; OWMR 66; por. 2PSP s. 194, nr 26, s. 206, nr 90). 5. Usilnie zaleca się głoszenie homilii, choćby krótkich, w dni powszednie, zwłaszcza w okresie Adwentu, Wielkiego Postu oraz w okresie wielkanocnym, a także przy innych okazjach, gdy wierni liczniej biorą udział we Mszy św. (zob. kan. 767 3 KPK; por. OWMR 66; 2PSP s. 206, nr 90). 6. Kapłani do czasu zdania egzaminu proboszczowskiego zobowiązani są do pisemnego opracowywania konspektu homilii, w którym jasno określą jej temat i cel. Zachęca się, by także później nie rezygnować z tej formy przygotowania homilii (por. KGSP II, 2). 7. Należy zachować proporcje czasowe między liturgią słowa a liturgią eucharystyczną. Z powagą Najświętszej Ofiary nie licują obszerne powitania i podziękowania (por. 2PSP s. 201, nr 64, s. 206, nr 90). 8. Zachęca się duszpasterzy do korzystania z sugestii wiernych w określaniu tematu i treści homilii, aby możliwie najlepiej uwzględnić potrzeby wspólnoty. W tej sprawie można zasięgać opinii zaangażowanych członków rad i zespołów parafialnych, m.in. członków parafialnego zespołu liturgicznego przygotowującego celebracje (por. 2PSP s. 205, nr 83; s. 241-242, nr 35).
64 Pierwszy Synod Diecezji Toruńskiej 9. W przepowiadaniu słowa Bożego kapłan winien posługiwać się żywym słowem. Ma to być język komunikatywny, zrozumiały, poprawny, niosący słuchaczom miłość i nadzieję. Kaznodzieja powinien zdecydowanie unikać języka agresji (por. KGSP II, 2). 10. Podczas homilii dla dzieci lub grup specjalnych dopuszcza się dialog ze słuchaczami, wykorzystanie inscenizacji lub rekwizytów. Pamiętać jednak należy, że nie mogą one burzyć lub zastępować homilii celebransa (por. IWWŚ, art. 3 3). 208. Kazania katechizmowe służą przekazywaniu nauki wiary w sposób systematyczny i integralny. Synod wzywa duszpasterzy, by przygotowywali i wygłaszali cykle kazań katechizmowych opartych na Katechizmie Kościoła Katolickiego. Szczególną okazją do nich są nabożeństwa okresowe (pasyjne, majowe, czerwcowe, październikowe), nowenny i pielgrzymki. 209. 1. Należy organizować w parafii coroczne rekolekcje wielkopostne dla ogółu wiernych, trwające przynajmniej trzy dni. Oprócz rekolekcji wielkopostnych zachęca się także do organizowania rekolekcji adwentowych (zob. kan. 770 KPK). 2. Szczególne znaczenie w praktyce duszpasterskiej mają misje parafialne, które odbywają się w każdej parafii przynajmniej raz na 10 lat, trwają one 8 dni i obejmują dwie niedziele. Wyboru rekolekcjonisty proboszcz powinien dokonać w porozumieniu z Wydziałem Duszpasterskim Kurii Diecezjalnej (por. kan. 770 KPK). 3. Dużą troską duszpasterską należy otoczyć rekolekcje szkolne dla dzieci i młodzieży, prowadzone zgodnie z odnośną instrukcją (zob. Instrukcja o organizacji rekolekcji szkolnych dla dzieci i młodzieży). 210. 1. Treść listów pasterskich, które kompetentna władza kościelna nakazała odczytać w miejsce homilii, należy przekazać wiernym w całości, starannie i z zaangażowaniem. Do ich odczytania jest upoważniony kapłan lub diakon. Podczas Mszy św. z udziałem dzieci można zrezygnować z czytania listu pasterskiego, omawiając jego główne wątki podczas ogłoszeń duszpasterskich (por. 2PSP s. 206, nr 91).
Statuty 65 2. Komunikaty Konferencji Episkopatu, Biskupa Toruńskiego i Kurii Diecezjalnej nie zastępują homilii. Należy je przekazać zgodnie z wytycznymi w ramach ogłoszeń przed rozesłaniem wiernych (por. 2PSP s. 206, nr 91). 3. Ogłoszenia parafialne powinny służyć duszpasterstwu i organizacji życia parafialnego. Winny one być zwięzłe i krótkie, przekazane przed rozesłaniem wiernych. Nauczanie katechetyczne 211. Katecheza dzieci, młodzieży i dorosłych wychowuje do dojrzałej wiary. Obejmuje ona zwłaszcza systematyczne i całościowe nauczanie doktryny chrześcijańskiej w celu wprowadzenia katechizowanych w pełnię życia chrześcijańskiego. Jako jedna z głównych form posługi głoszenia słowa Bożego we wspólnocie kościelnej ma doprowadzić ją do zjednoczenia i głębokiej zażyłości z Chrystusem, dlatego domaga się szczególnego zaangażowania oraz współpracy parafii i rodziny określanej mianem kościoła domowego (zob. KKK 5; CT 5 i 18; por. DOK 80; PDK 18). 212. Nauczaniem katechetycznym w diecezji kieruje biskup diecezjalny, którego wspomaga Diecezjalna Rada Katechetyczna jako organ doradczy i Wydział Katechetyczny Kurii Diecezjalnej jako organ wykonawczy. W poszczególnych dekanatach opiekę nad katechizacją i katechetami sprawują powołani przez biskupa diecezjalnego wizytatorzy dekanalni oraz doradcy metodyczni z zakresu nauczania religii, natomiast nauczaniem katechetycznym w parafii kieruje miejscowy proboszcz (zob. kan. 775-777 KPK; PDK 123, 137, 138, 140; Statut Diecezjalnej Rady Katechetycznej; Instrukcja o zadaniach wobec katechizacji). 213. 1. Pierwszym miejscem katechizacji i wychowania religijnego jest rodzina. Wzywa się rodziców, aby z ufnością i ofiarnie podejmowali to zadanie wobec własnych dzieci, przekazując im wiarę słowem i przykładem życia (zob. kan. 774 2 KPK; por. CT 68; DOK 255; PDK 126; 2PSP s. 33, nr 11, s. 34, nr 14, s. 41, nr 36; Instrukcja o zadaniach wobec katechizacji).
66 Pierwszy Synod Diecezji Toruńskiej 2. Rodzice jako pierwsi katecheci powinni zatroszczyć się o to, aby ich dzieci uczęszczały na lekcje religii w szkole i uczestniczyły w katechizacji parafialnej oraz brały czynny udział w życiu liturgiczno-sakramentalnym Kościoła (por. PDK 128). 3. Zachęca się rodziców do ścisłej współpracy wychowawczej z duszpasterzami i katechetami w okresie katechizacji szkolnej, zwłaszcza w czasie przygotowań ich dzieci do Pierwszej Komunii Świętej, do sakramentu pokuty i pojednania oraz do sakramentu bierzmowania, a także do sakramentu małżeństwa w ramach spotkań młodzieży bierzmowanej (por. Instrukcja o zadaniach wobec katechizacji). 4. Przygotowanie do życia w małżeństwie i rodzinie, które jest prawem i podstawowym obowiązkiem rodziców, domaga się współpracy rodziny, parafii i szkoły. Synod wzywa rodziców, aby przyjmując pomoc szkoły i innych ośrodków wychowawczych odważnie i stanowczo sprzeciwiali się prezentowaniu fałszywych wzorców życia małżeńskiego i rodzinnego, a także informowaniu ich dzieci o życiu seksualnym w oderwaniu od katolickich zasad moralnych (por. FC 37; DDR 20-21). 214. Duszpasterze zobowiązani są tak organizować pracę parafii, aby była ona podstawowym miejscem katechizacji dzieci i młodzieży. Należy więc prowadzić katechezę parafialną, w szczególności katechezę sakramentalną, która uzupełnia szkolne lekcje religii oraz wspiera wychowanie religijne w rodzinie (por. 2PSP s. 23, nr 48, s. 24, nr 51, s. 59, nr 61; zob. Instrukcja o przygotowaniu do Pierwszej Komunii Świętej; Instrukcja o przygotowaniu do sakramentu bierzmowania; Instrukcja o przygotowaniu i zawieraniu sakramentu małżeństwa). 215. Katecheza parafialna przygotowująca dzieci i młodzież do sakramentów powinna obejmować kandydatów, ich rodziców, a w przypadku bierzmowania także świadków. Stosowne katechezy i nabożeństwa liturgiczne pomogą im pogłębić życie sakramentalne (por. 2PSP s. 208, nr 104, 110). 216. 1. Katechezę dorosłych należy uznać za docelową formę katechezy, ku której skierowane są pozostałe jej formy, zawsze konieczne.
Statuty 67 Aby katecheza mogła być skuteczna, powinna być ciągła i trwać także w dorosłym życiu. W przeciwnym razie, gdy zakończy się we wczesnej młodości, może być daremna (por. DCG 20; CT 43). 2. Proboszczowie są zobowiązani do organizowania stałej katechizacji dorosłych w formach dostosowanych do potrzeb i możliwości lokalnych. W katechezie tej należy korzystać przede wszystkim z Katechizmu Kościoła Katolickiego oraz bieżących dokumentów nauczania Kościoła. Szczegółowe wskazania dotyczące katechizacji dorosłych określa odnośna instrukcja (zob. Instrukcja o stałej katechizacji dorosłych; por. 2PSP s. 154, nr 42, s. 238, nr 22). 3. Katecheza dorosłych powinna ukazać w systematycznym przekazie integralną wiarę chrześcijańską tak, jak rozumie ją Kościół. Katecheza ta wyjaśnia zbawcze orędzie Chrystusa w świetle zadań nowej ewangelizacji, zmagającej się z trudnościami wiary dzisiaj. Wprowadza ona do pogłębionego czytania z wiarą Pisma Świętego i do praktyk religijnych dojrzałego chrześcijanina (por. DOK 175). 4. Katecheza dorosłych służy formowaniu w wiernych świeckich głębszej znajomości doktryny wiary oraz umiejętności ewangelicznego osądu współczesnej kultury i zjawisk społecznych, aby mogli oni odpowiedzialnie włączyć się w posłannictwo Kościoła w świecie współczesnym (por. DOK 175). 217. Wyjątkową formą katechezy dorosłych jest katecheza w ramach ponownego katechumenatu dorosłych, którzy zostali ochrzczeni jako dzieci, lecz później nie otrzymali odpowiedniego pouczenia religijnego lub nie prowadzili życia sakramentalnego (zob. Instrukcja o ponownym katechumenacie dorosłych). 218. Szczególne formy katechezy (np. katechezy w ramach katechumenatu, ponownego katechumenatu dorosłych, przygotowania do przyjęcia sakramentów, katecheza w ruchach i stowarzyszeniach katolickich) nie umniejszają w żaden sposób konieczności ustalenia stałych cyklów katechetycznych w formie katechezy dla dzieci, młodzieży i dorosłych, które mają na uwadze systematyczne studium całego orędzia chrześcijańskiego (por. DOK 176).
68 Pierwszy Synod Diecezji Toruńskiej 219. Nauczanie religii w szkole i katecheza parafialna wzajemnie się uzupełniają. Szkolna nauka religii, która jest systematycznym przekazem wiedzy religijnej, ma także uczyć różnych form modlitwy oraz prowadzić uczniów do życia sakramentalnego w parafii. Katecheci, pracujący w szkole na mocy misji kościelnej, zobowiązani są do ścisłej współpracy z duszpasterzami i rodzicami (por. PDK 82; 2PSP s. 51, nr 8, s. 244, nr 44). 220. 1. Do nauczania religii w szkole jako ważnej posługi ewangelizacyjnej zobowiązani są duszpasterze parafialni w zakresie, na jaki pozwalają im zajęcia duszpasterskie i administracyjne oraz wiek i stan zdrowia (por. kan. 773 i 776 KPK; zob. Instrukcja o współpracy i uposażeniu duszpasterzy parafialnych). 2. W razie potrzeby proboszcz postara się o zatrudnienie w katechezie szkolnej, w charakterze nauczycieli religii, osób konsekrowanych, jak również katechetów świeckich, posiadających wymagane kwalifikacje (zob. kan. 776 KPK). 3. Misję kanoniczną wraz ze skierowaniem do określonej placówki oświatowej nauczycielowi religii udziela biskup diecezjalny na wniosek proboszcza miejsca (zob. Instrukcja o zadaniach wobec katechizacji). 221. 1. Jeśli zachodzi potrzeba, biskup diecezjalny do pracy katechetycznej w szkole powołuje prefekta. Szczegółowe zasady posługi duszpasterskiej prefektów określa Regulamin posługi duszpasterskiej prefektów (zob. PDK, załącznik). 2. Prefektem może być mianowany kapłan posiadający odpowiednie kwalifikacje, co najmniej trzyletnie doświadczenie duszpastersko-katechetyczne, a także odznaczający się gorliwością w pracy z dziećmi i młodzieżą (zob. PDK, załącznik). 3. Prefekt winien być zatrudniony na etacie szkolnym. Ma on obowiązek zamieszkania przy wskazanej parafii, choć nie powinien być jednocześnie jej proboszczem ani wikariuszem. 4. Do obowiązków prefekta należy nauczanie religii w szkole w wymiarze pełnego etatu i katechizacja w parafii, sprawowanie Mszy św. z udziałem dzieci lub młodzieży, duszpasterstwo dzieci
Statuty 69 i młodzieży szkolnej, również w czasie wakacji, praca z grupami dzieci lub młodzieży oraz duszpasterstwo nauczycieli na zlecenie proboszcza. 5. W sprawach duszpasterskich w parafii prefekt podlega proboszczowi miejsca. 222. Katecheci w wypełnianiu obowiązków nauczyciela religii w szkole kierują się normami prawa kościelnego, zwłaszcza wskazaniami odnośnej instrukcji diecezjalnej, a także dostosowują się do wymogów i zaleceń władz szkolnych (zob. Instrukcja o zadaniach wobec katechizacji). 223. Duszpasterze i katecheci mają obowiązek każdego roku starannie przygotować i przeprowadzić wielkopostne rekolekcje szkolne (por. PDK 88; zob. Instrukcja o organizacji rekolekcji szkolnych dla dzieci i młodzieży). 224. Katecheci są zobowiązani do stałej, systematycznej i integralnej formacji. Szczegółowe wskazania zawiera odnośna instrukcja (zob. Instrukcja o stałej formacji katechetów). Wychowanie katolickie i kształcenie teologiczne 225. Kościół, który pomaga rodzicom katolickim w wychowaniu dzieci, zwłaszcza przez katechizację, poleca, aby w pracy wychowawczej katolicy kierowali się chrześcijańską wizją człowieka (zob. DWCH 3-4). 226. Wzywa się rodziców do czynnego uczestnictwa w życiu szkół, przedszkoli i placówek wychowawczych, którym powierzyli swoje dzieci, zwłaszcza do współtworzenia programów wychowawczych oraz pomocy w organizacji dodatkowych zajęć służących wszechstronnemu rozwojowi dzieci i młodzieży. Rodzice powinni także troszczyć się o to, aby charakter i sposób szkolnego wychowania dzieci były zgodne z ich chrześcijańskimi przekonaniami (zob. DWCH 6-7; kan. 796 2 KPK; por. 2PSP s. 58, nr 51, s. 57, nr 48). 227. W posłudze duszpasterskiej, obok bieżących kontaktów związanych z nauczaniem religii w szkole, należy wykorzystać rozpoczęcie i zakończenie roku szkolnego, Dzień Edukacji Narodowej, spotkania
70 Pierwszy Synod Diecezji Toruńskiej opłatkowe, czas rekolekcji szkolnych oraz organizowane przez szkołę pielgrzymki i wycieczki (por. 2PSP s. 58, nr 53). 228. W trosce o wychowanie katolickie należy propagować i wspierać istniejące na terenie diecezji szkoły katolickie, informując o ich działalności i fundując stypendia dla uczniów z ubogich rodzin. Zachęca się parafie, fundacje i stowarzyszenia katolików świeckich do tworzenia nowych szkół katolickich, dostosowanych do potrzeb miejscowości lub regionu (zob. DWCH 8-9; por. 2PSP s. 50, nr 6, s. 60, nr 63). 229. Kształceniu teologicznemu w Diecezji Toruńskiej służy Wydział Teologiczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, którego działalność regulowana jest jego własnym statutem. Zachęca się wiernych do korzystania z tej formy kształcenia, zwłaszcza przyszłych katechetów i kandydatów do stałego diakonatu. 230. Przygotowaniu do diakonatu stałego służy Ośrodek Formacji Diakonów Stałych Diecezji Toruńskiej, a do służby liturgicznej szkoła formacji akolitów i lektorów stałych (zob. Instrukcja o kandydatach do stałego diakonatu). 231. Przygotowaniu organistów i kantorów oraz podnoszeniu ich kwalifikacji służy Studium Muzyki Kościelnej Diecezji Toruńskiej im. Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego w Toruniu. Organiści pracujący w parafiach zobowiązani są do stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych. 232. Duszpasterzy i wiernych świeckich zachęca się do organizowania oddziałów Katolickiego Uniwersytetu Ludowego. Działalność misyjna 233. Kościół diecezjalny, w którym uobecnia się Kościół powszechny, jest ze swej natury misyjny. W podtrzymywaniu i ożywianiu ducha misyjnego w diecezji uprzywilejowaną rolę pełnią Papieskie Dzieła Misyjne (zob. DM 2; por. RMis 33; 2PSP s. 126, nr 6-10, s.131, nr 28). 234. 1. Działalnością misyjną w diecezji kieruje biskup diecezjalny, któremu pomocą służy diecezjalny dyrektor Papieskich Dzieł
Statuty 71 Misyjnych we współpracy z referatem misyjnym Wydziału Duszpasterskiego Kurii Diecezjalnej (zob. DM 38; kan. 782 2 i 791 2 KPK; por. RMis 63; 2PSP s. 129, nr 17). 2. Za animację misyjną w dekanacie odpowiedzialny jest dekanalny referent misyjny. 3. Misyjną animacją w parafii kieruje proboszcz wspomagany przez parafialny zespół misyjny. Do zadań proboszcza należy animacja modlitwy według papieskich intencji misyjnych, organizowanie obchodów Tygodnia Misyjnego w październiku i Dnia Misyjnego Dzieci w uroczystość Objawienia Pańskiego, a także troska o wspieranie funduszy poszczególnych dzieł misyjnych, papieskich i krajowych (por. DM 39; kan. 791 3-4 KPK; RMis 63; 2PSP s. 129, nr 17, s. 139, nr 71). 235. Za misje współodpowiedzialni są poszczególni wierni i wspólnoty kościelne, dlatego zachęca się: 1º kapłanów i seminarzystów do wstępowania w szeregi Papieskiej Unii Misyjnej Duchowieństwa oraz do systematycznej modlitwy za misje, odprawiania misyjnych intencji mszalnych i krzewienia ducha misyjnego w swoich wspólnotach (por. 2PSP s. 138, nr 65); 2º duszpasterzy i katechetów świeckich do tworzenia ognisk misyjnych w ramach Papieskiego Dzieła Świętego Piotra Apostoła i Papieskiego Dzieła Misyjnego Dzieci (por. 2PSP s. 131-132, nr 27-28, s. 138, nr 64, 66); 3º katolików świeckich do duchowego i materialnego wspierania misji; 4º członków ruchów i stowarzyszeń katolickich do współpracy z Papieskimi Dziełami Misyjnymi; 5º chorych i niepełnosprawnych do wspierania misji duchowo poprzez ofiarowanie swoich trudów życia i cierpień (por. 2PSP s. 131, nr 26; s. 138, nr 67, s. 139, nr 69). 236. 1. Synod zwraca się do kapłanów, osób konsekrowanych i katolików świeckich o wielkoduszne poświęcenie się pracy misyjnej. Ocena przydatności kandydata na misjonarza należy do właściwej władzy kościelnej. Zasady przygotowania i warunki wyjazdu na
72 Pierwszy Synod Diecezji Toruńskiej misje kapłanów diecezjalnych określa odnośna instrukcja Konferencji Episkopatu Polski (zob. kan. 784 i 791 1 KPK; Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski regulująca działalność misyjną kapłanów diecezjalnych, 1987). 2. Misjonarze zobowiązani są do utrzymywania żywego kontaktu z macierzystym Kościołem partykularnym. Przez korespondencję, a podczas urlopów spędzanych w diecezji poprzez spotkania z wiernymi, przyczyniają się do ożywiania ducha misyjnego we wspólnocie diecezjalnej. 3. Troska o duchowe i materialne wspieranie misjonarzy wysłanych przez diecezję spoczywa na całej wspólnocie diecezjalnej. Wyraża się ona głównie w pamięci modlitewnej oraz ofiarach składanych na ich potrzeby, zgodnie ze wskazaniami władzy diecezjalnej (por. 2PSP s. 131, nr 24). Dialog ekumeniczny i światopoglądowy 237. Dialog ekumeniczny, międzyreligijny i światopoglądowy należy prowadzić w postawie szczerości, poszanowania osób i wzajemnego zaufania (por. KDK 92; zob. UUS 99; 2PSP s. 25-26, nr 57). 238. 1. Ekumeniczne działania Kościoła są jednym z priorytetowych zadań jego misji ewangelizacyjnej. O jedność chrześcijan troszczy się cała wspólnota diecezjalna, zarówno pasterze, jak i wierni świeccy. Wszyscy zatem winni otrzymać formację ekumeniczną, stosownie do zadań i funkcji pełnionych w Kościele (zob. UR 5; por. UUS 6; EE 30-31, 54; DE 55, 58; 2PSP s. 13-14, nr 12, s. 25 nr 54). 2. Duszpasterzy zachęca się do udziału w wydarzeniach ekumenicznych i do współpracy w ich organizowaniu z przedstawicielami innych wyznań chrześcijańskich, za aprobatą biskupa diecezjalnego. Duszpasterzy zobowiązuje się zarazem do zapoznania się z aktualnymi normami Kościoła w sprawach ekumenii oraz ich ścisłego przestrzegania, zwłaszcza co do dyscypliny sakramentów i współudziału w świętych czynnościach (por. EE 54; DE 92-160). 3. Trosce proboszcza powierza się ożywianie wspólnoty parafialnej duchem ekumenii przez modlitwę, przepowiadanie i katechezę oraz
Statuty 73 organizację w parafii Tygodnia Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan, 18-25 stycznia (zob. UR 7-8; 2PSP s. 26, nr 55). 239. 1. Szczególna rola Izraela w dziejach zbawienia zobowiązuje do umacniania duchowej więzi z wyznawcami judaizmu. Modlitwie w tej sprawie poświęcony jest Dzień Judaizmu, który obchodzi się 17 stycznia (zob. NAe 4; por. EE 56; 2PSP s. 25-26, nr 57). 2. Zachęca się także do poznawania innych religii niechrześcijańskich, by móc podjąć braterski dialog z ich wyznawcami. Szczególnie ważne stają się relacje z Islamem. Dziełu temu służy Dzień Islamu, obchodzony 26 stycznia (zob. NAe 2-3; por. EE 55). 240. Dialog światopoglądowy odgrywa dużą rolę w owocnym spotkaniu Kościoła ze współczesnym światem, a zwłaszcza z ludźmi nauki, twórcami kultury, animatorami życia społecznego, a także z szerszymi kręgami inteligencji i uczącej się młodzieży. Zachęca się duchownych i wiernych świeckich do podejmowania tego dialogu w miarę posiadanych kompetencji i stosownie do ustaleń władzy kościelnej (zob. KDK 59; por. Jan Paweł II, Fides et ratio 60, 62 i 105; 2PSP s. 101, nr 1). 241. Działalność ekumeniczną oraz dialog międzyreligijny i światopoglądowy inspiruje i koordynuje referat do spraw dialogu religijnego, działający w ramach Wydziału Duszpasterskiego Kurii Diecezjalnej. 242. W prowadzeniu dialogu katolicy winni dochować wierności wierze Kościoła i strzec się przed łatwym irenizmem. Duszpasterze tak poprowadzą apostolstwo dialogu, aby ustrzec wiernych przed religijnym relatywizmem i synkretyzmem (zob. DE 176). Kultura dla ewangelizacji 243. Kultura stanowi ważne narzędzie ewangelizacji, dlatego Kościół troszczy się o przepojenie współczesnej kultury duchem Ewangelii. W ewangelizacji twórców i animatorów kultury szczególną rolę pełni duszpasterstwo środowisk twórczych na czele z diecezjalnym duszpasterzem środowisk twórczych (por. 2PSP s. 25, nr 56, s. 101, nr 2).
74 Pierwszy Synod Diecezji Toruńskiej 244. Doniosłe znaczenie w sferze kultury ma obecność, świadectwo i praca apostolska wiernych świeckich, wspieranych posługą duszpasterską. Trosce ich powierza się zwłaszcza: wychowanie jako pierwsze i zasadnicze zadanie kultury, kulturę moralną życia społecznego i osobistego, zwyczaje i obyczaje sprawdzone w tradycji chrześcijańskiej i narodowej, etos prawdy w nauce i nauczaniu oraz promocję sztuki o wysokich walorach humanistycznych i artystycznych (por. ChL 44; 2PSP s. 103, nr 8, s. 105, nr 16, s. 113, nr 53). 245. 1. Ewangelizacja kultury ma doprowadzić do pełni ziarna prawdy, dobra i piękna, które są obecne w kulturze współczesnej. Żywy z nią kontakt powinien odbywać się w postawie szacunku dla jej osiągnięć (zob. 2PSP s. 105, nr 15-16). 2. Współczesna kultura pozostaje dla Kościoła partnerem w trudnym dialogu na temat sensu ludzkiego życia. Duszpasterze winni jednak uwrażliwiać wiernych na zagrożenia związane z eliminowaniem w laicystycznych trendach współczesnej kultury tradycyjnych wartości duchowych, moralnych i religijnych, a zwłaszcza na jej zamykanie się na Boga osobowego (por. KDK 57; 2PSP s. 103-104, nr 11-13, s. 110, nr 36, s. 111, nr 42, s. 114-115, nr 58). 3. Chrześcijanie wierni zasadom Ewangelii nie akceptują subkultur oraz rozwiązłości moralnej, a także tego, co zagraża przyjętym wartościom ogólnoludzkim i chrześcijańskim. Wobec cywilizacji śmierci, ukazywanej niekiedy jako wyraz współczesnego stylu życia, należy przepowiadać afirmację życia i godności każdego człowieka. Nie godzi się też wiernym brać udział w imprezach, które obrażają wiarę i moralność chrześcijańską (por. 2PSP s. 111, nr 39, s. 116, nr 61). 246. 1. Doceniając znaczenie kultury w życiu i misji Kościoła, duszpasterze są obecni w znaczących wydarzeniach kulturalnych, korzystają z zaproszeń na spotkania z ludźmi nauki i kultury oraz podejmują zadanie wychowania młodzieży do aktywnego uczestnictwa w życiu kulturalnym. 2. Katechetów zachęca się, by wraz z uczniami uczestniczyli w wydarzeniach kulturalnych, które niosą cenne wartości humanistyczne i religijne (por. 2PSP s. 115, nr 59).
Statuty 75 247. 1. Nowa ewangelizacja znajduje naturalne oparcie w kulturze chrześcijańskiej. Jej ochronę i rozwój poleca się szczególnej trosce pasterzy i wiernych świeckich. Należy prezentować i upowszechniać wartościowe osiągnięcia bogatego dorobku nauki i sztuki chrześcijańskiej. Służą temu ośrodki diecezjalne i parafialne, m.in. Biblioteka Diecezjalna im. Księdza Stanisława Leopolda Kujota, Muzeum Diecezjalne, księgarnia diecezjalna, biblioteki i czytelnie parafialne, kioski przykościelne oraz współpraca z pozakościelnymi ośrodkami nauki i kultury (por. 2PSP s. 105, nr 17, s. 116, nr 64, s. 117 nr 66). 2. Kulturę chrześcijańską upowszechniają ponadto wystawy plastyczne, koncerty, konkursy poezji, konkursy piosenki religijnej, przedstawienia teatralne, spotkania z naukowcami i twórcami, wykłady otwarte itp. Organizacji tych wydarzeń służy Diecezjalne Centrum Kultury w Zamku Bierzgłowskim, Centrum Dialogu Społecznego w Toruniu i Grudziądzu oraz inne kościelne ośrodki kultury (por. 2PSP s. 117, nr 67). 3. Na promocję zasługują takie wydarzenia kulturalne, jak tygodnie kultury chrześcijańskiej, festiwale muzyki organowej, festiwale piosenki religijnej oraz prezentacje współczesnych form sztuki sakralnej (por. 2PSP s. 117, nr 67). 4. Ruch pielgrzymkowy związany z turystyką kulturową jest swoistą formą poznania kultury chrześcijańskiej w jej różnych stylach i formach. Program takich pielgrzymek winien być dobrze przygotowany także w zakresie zwiedzania zabytków sztuki i architektury sakralnej. Zachęca się zatem do współpracy z Biurem Pielgrzymkowym Diecezji Toruńskiej. 5. Wobec znaczącego wpływu kultury masowej na poglądy i postawy współczesnych ludzi należy promować jej nurt chrześcijański (por. 2PSP s. 115, nr 60). 6. Współcześnie, podobnie jak i w przeszłości, należy w miarę możliwości sprawować patronat nad twórczością i sztuką religijną. 248. 1. Diecezji Toruńskiej zostało powierzone wielkie dziedzictwo kultury chrześcijańskiej, dlatego odpowiedzialni za stan tego
76 Pierwszy Synod Diecezji Toruńskiej dziedzictwa powinni zadbać, aby umiejętnie, z należytą troską i profesjonalizmem, wykorzystywać jego zasoby dla promocji kultury chrześcijańskiej bez zatracania charakteru sakralności dzieł i miejsc, zwłaszcza świątyń. 2. Ludowi Bożemu powierza się opiekę i ochronę zabytków kultury chrześcijańskiej. Dotyczy to zwłaszcza kościołów, kaplic i kapliczek przydrożnych, otoczenia przykościelnego, cmentarzy, a także kalwarii i tzw. studzienek. Stałą troską należy otoczyć krzyże i figury święte wolno stojące poza budynkami kościelnymi. 3. Szczególna odpowiedzialność za stan zabytków kościelnych spoczywa na proboszczach i administratorach parafii oraz na rektorach kościołów. Postępowanie z zabytkami normuje odnośna instrukcja (por. 2PSP s. 117, nr 68; zob. Instrukcja o postępowaniu w sprawie zabytkowych świątyń i ich wyposażenia). 4. Znakiem wiary i kultury miejscowej wspólnoty jest czystość i porządek miejsc świętych. Duszpasterze są odpowiedzialni za estetykę wystroju kościoła, otoczenia przykościelnego i cmentarzy wraz z drzewostanem, z zachowaniem sakralnego charakteru tych miejsc (por. 2PSP s. 117, nr 70; zob. Instrukcja o postępowaniu w sprawie zabytkowych świątyń i ich wyposażenia). Środki społecznego przekazu 249. Ewangelizacja poprzez środki społecznego przekazu stanowi jedno z ważniejszych zadań duszpasterskich współczesnego Kościoła. Wyraźny wpływ środków społecznego przekazu na mentalność i obyczaje wiernych sprawia, że duszpasterze powinni posługiwać się również mediami w przekazie zbawczego orędzia Ewangelii (zob. DSP 3; por. ChL 44; 2PSP s. 108, nr 27). 250. 1. Zadaniem duszpasterzy jest promowanie katolickich środków społecznego przekazu. Należy wiernych zachęcać do korzystania z programów katolickiego radia i telewizji, z katolickich portali internetowych, a także krzewić czytelnictwo prasy i książki katolickiej oraz przypominać o obowiązku materialnego utrzymania katolickich mediów. Popularyzacji tej służy przykościelna dystrybucja katolickich wydawnictw, parafialne biblioteki, czytelnie lub
Statuty 77 punkty wymiany prasy, książek i filmów o tematyce religijnej. W promowaniu katolickich mediów należy wykorzystać coroczne obchody Dnia Środków Społecznego Przekazu (por. 2PSP s. 116, nr 65, s.117, nr 66, s. 121 nr 85-86). 2. W działalności duszpasterskiej należy posługiwać się także biuletynem parafialnym, wydawanym samodzielnie lub we współpracy z innymi parafiami. Obowiązkiem duszpasterzy jest zadbać o właściwy poziom merytoryczny i edytorski tego pisma (por. 2PSP s. 122, nr 86). 3. W duszpasterstwie powinno się korzystać z gablot parafialnych, w których umieszcza się przede wszystkim bieżące informacje z życia parafii i diecezji. 4. Zachęca się duszpasterzy do zakładania parafialnych stron internetowych na odpowiednim poziomie merytorycznym i graficznym. Parafialne strony internetowe powinny zawierać odnośniki (linki) do stron diecezjalnych oraz informacje o ważniejszych ogólnopolskich katolickich stronach internetowych (por. 2PSP s. 122, nr 90). 251. W trosce o zachowanie nieskazitelnej wiary i obyczajów używanie środków społecznego przekazu w duszpasterstwie, a przede wszystkim działalność wydawnicza, podlega ocenie biskupa diecezjalnego. Do niego należy udzielanie zezwoleń na wydawanie publikacji w zakresie wiary i moralności, zwłaszcza katechizmów, podręczników do nauki religii oraz pomocy katechetycznych (zob. kan. 823, 824, 827 1-3 KPK). 252. Katolicką wykładnię wiary i moralności zawierają te publikacje, które otrzymały stosowną aprobatę władzy kościelnej, dlatego w kościołach lub kaplicach nie można wystawiać, sprzedawać i rozdawać materiałów traktujących o sprawach religii lub obyczajów, jeśli nie zostały wydane za zezwoleniem kompetentnej władzy kościelnej albo nie były zaaprobowane przez nią po wydaniu (zob. kan. 827 4 KPK). 253. Katolicy bezpośrednio odpowiedzialni za środki społecznego przekazu, realizując swój udział w prorockim posłannictwie uczniów Chrystusa, powinni zabiegać o to, aby także w mediach świeckich
78 Pierwszy Synod Diecezji Toruńskiej znalazło się należne miejsce dla wydarzeń religijnych oraz rzetelne przedstawianie nauczania Kościoła we wszystkich kwestiach, które nurtują społeczeństwo (por. 2PSP s. 108, nr 26). 254. Wszyscy wierni powinni w sposób dojrzały i odpowiedzialny korzystać z programów medialnych, umiejętnie je wybierać i krytycznie oceniać oraz zdecydowanie sprzeciwiać się propagowaniu treści moralnie złych i obrażających uczucia religijne. W realizacji tego zadania szczególną troską należy objąć dzieci i młodzież (por. 2PSP s. 108, nr 28, s. 120, nr 79).