Udział agentów prowokatorów w tajnych operacjach policji przeciwko handlarzom narkotyków



Podobne dokumenty
Emel Boyraz przeciwko Turcji (wyrok 2 grudnia 2014r., Izba (Sekcja II), skarga nr 61960/08)

Van Wesenbeeck przeciwko Belgii (wyrok 23 maja 2017 r., Izba (Sekcja II), skarga nr 67496/10)

Wyrok Trybunału w Strasburgu w sprawie Matyjek przeciwko Polsce - komunikat prasowy

PRAWA AUTORSKIE ZASTRZEŻONE MAREK ANTONI NOWICKI. Przemyk przeciwko Polsce (wyrok 17 września 2013r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 22426/11)

Vukota-Bojić przeciwko Szwajcarii (wyrok 18 października 2016 r., Izba (Sekcja III), skarga nr 61838/10)

Jeronovičs przeciwko Łotwie (wyrok 5 lipca 2016 r., Wielka Izba, skarga nr 44898/10)

KHELILI PRZECIWKO SZWAJCARII (ORZECZENIE 18 PAŹDZIERNIKA 2011R., IZBA (SEKCJA II), SKARGA NR 16188/07)

Simeonov przeciwko Bułgarii (wyrok 12 maja 2017 r., Wielka Izba, skarga nr 21980/04 przyjęta do rozpatrzenia na wniosek skarżącego)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III KO 82/13. Dnia 6 lutego 2014 r. Sąd Najwyższy w składzie:

Rohlena przeciwko Czechom (wyrok 27 stycznia 2015 r., Wielka Izba, skarga nr 59552/08)

Sprawa, na wniosek rządu, została przyjęta do rozpatrzenia przez Wielką Izbę.

L.E. przeciwko Grecji (wyrok 21 stycznia 2016 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 71545/12)

GILLBERG PRZECIWKO SZWECJI (ORZECZENIE 3 KWIETNIA 2012R., WIELKA IZBA, SKARGA NR 41723/06)

Brak właściwej ochrony przed agresywnymi zachowaniami męża i ojca

POSTANOWIENIE UZASADNIENIE

Škorjanec przeciwko Chorwacji (wyrok 28 marca 2017 r., Izba (Sekcja II), skarga nr 25536/14)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jan Górowski (przewodniczący) SSN Krzysztof Pietrzykowski SSN Maria Szulc (sprawozdawca)

B. PRZECIWKO RUMUNII (NR 2) (WYROK 19 LUTEGO 2013R., IZBA (SEKCJA III), SKARGA NR 1285/03)

M. przeciwko Holandii (wyrok 25 lipca 2017 r., Izba (Sekcja III), skarga nr 2156/10)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CZ 33/19. Dnia 22 maja 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie:

Sidabras i inni przeciwko Litwie (wyrok 23 czerwca 2015r., Izba (Sekcja II), skarga nr 50421/08)

Nakaz złożenia zeznań przez dziennikarkę w sprawie karnej przeciwko osobie będącej jednym z jej źródeł informacji

López Ribalda przeciwko Hiszpanii (wyrok 9 stycznia 2018 r., Izba (Sekcja III), skarga nr 1874/13)

POSTANOWIENIE. SSN Michał Laskowski. po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 5 listopada 2013 r.,

Bochan przeciwko Ukrainie (nr 2) (wyrok 5 lutego 2015r., Wielka Izba, skarga nr 22251/08)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II KK 88/17. Dnia 20 kwietnia 2017 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Waldemar Płóciennik

DO WNIESIENIA KASACJI ROZPOCZYNA PONOWNIE BIEG OD CHWILI ZAPOZNANIA SIĘ PRZEZ STRONĘ Z

Versini-Campinchi i Crasnianski przeciwko Francji (wyrok 16 czerwca 2016 r., Izba (Sekcja V), skarga nr 49176/11)

Orlandi i inni przeciwko Włochom (wyrok 14 grudnia 2017 r., Izba (Sekcja I), skarga nr 26431/12)

UCHWAŁA. SSN Roman Sądej (przewodniczący) SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca) SSN Marian Kocon. Protokolant Katarzyna Wojnicka

Moreira Ferreira przeciwko Portugalii (nr 2) (wyrok 11 lipca 2017 r., Wielka Izba, skarga nr 19867/12)

POSTANOWIENIE. p o s t a n o w i ł : 1. oddalić wniosek; 2. kosztami sądowymi postępowania o wznowienie obciążyć skazaną. Sygn.

Postępowanie w sprawie naruszenia Traktatów przeciwko państwom członkowskim (art TFUE)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Henryk Gradzik (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Jacek Sobczak (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Kazimierz Klugiewicz

POSTANOWIENIE. SSN Wiesław Kozielewicz

DECYZJA RAMOWA RADY 2003/568/WSISW(1) z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie zwalczania korupcji w sektorze prywatnym RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Barbara Kobrzyńka

Wyrok Trybunału w Strasburgu w sprawie Staroszczyk i Siałkowska - kolejny sukces

Kolejny wyrok ETPCz w sprawie polskiej lustracji ze zdaniem odrębnym prof. Lecha Garlickiego - Prawa c

Udowodnienie dyskryminacji: Dowody i ciężar dowodu. Barbara Cohen Discrimination Law Consultant listopad 2012

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Hämäläinen przeciwko Finlandii (wyrok 16 lipca 2014r., Wielka Izba, skarga nr 37359/09 po przyjęciu do rozpatrzenia przez Wielką Izbę)

ALLEN PRZECIWKO WIELKIEJ BRYTANII (WYROK 12 LIPCA 2013R., WIELKA IZBA, SKARGA NR 25424/09)

Marek Antoni Nowicki Europejski Trybunał Praw Człowieka - przegląd orzecznictwa : (edycja 17) Palestra 38/7-8( ),

APEL Nr 6/15/P-VII PREZYDIUM NACZELNEJ RADY LEKARSKIEJ z dnia 18 września 2015 r.

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Korzeniowski

Zakharov przeciwko Rosji (wyrok 4 grudnia 2015 r., Wielka Izba, skarga nr 47143/06)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Jarosław Matras (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca)

TELEGRAAF MEDIA NEDERLAND LANDELIJKE MEDIA B.V. I INNI PRZECIWKO HOLANDII (WYROK 22 LISTOPADA 2012R., IZBA (SEKCJA III), SKARGA NR 39315/06)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Piotr Hofmański (przewodniczący) SSN Andrzej Stępka SSN Dariusz Świecki (sprawozdawca)

P O S T A N O W I E N I E

POSTANOWIENIE. SSN Andrzej Wróbel (przewodniczący) SSN Bogusław Cudowski SSN Jolanta Frańczak (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Korzeniowski

ORZECZENIE SĄDU DYSCYPLINARNEGO KRAJOWEJ IZBY DORADCÓW PODATKOWYCH

WYROK Z DNIA 28 LISTOPADA 2006 R. III KK 152/06

Postępowanie karne. Część szczególna. redakcja Zofia Świda. Zofia Świda Jerzy Skorupka Ryszard Ponikowski Włodzimierz Posnow

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III SW 23/15. Dnia 9 czerwca 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

SCOPPOLA PRZECIWKO WŁOCHOM (NR 3) (ORZECZENIE 22 MAJA 2012R., WIELKA IZBA, SKARGA NR 126/05)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Tomasz Artymiuk (przewodniczący) SSN Roman Sądej (sprawozdawca) SSN Barbara Skoczkowska

Elberte przeciwko Łotwie (wyrok 13 stycznia 2015 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 61243/08) 1

POSTANOWIENIE. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca) SSN Grzegorz Misiurek

POSTANOWIENIE. Protokolant Jolanta Grabowska

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV KK 274/14. Dnia 24 września 2014 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Roman Sądej

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CSK 163/12. Dnia 8 listopada 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie:

W Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich zostały przeanalizowane obowiązujące. przepisy normujące zasady porozumiewania się podejrzanego i oskarżonego

Uchwała Nr LXIII/701/14 Rady Miasta Kędzierzyn-Koźle z dnia 12 listopada 2014 r.

Özel i inni przeciwko Turcji (wyrok 17 listopada 2015 r., Izba (Sekcja II), skargi nr 14350/05, 15245/05 i 16051/05)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II KK 116/14. Dnia 25 czerwca 2014 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Waldemar Płóciennik

Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że dyrektywa w sprawie zatrzymywania danych jest nieważna

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV KK 312/16. Dnia 19 października 2016 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Józef Dołhy

Wyrok z dnia 3 października 2000 r., I CKN 304/00

POSTANOWIENIE. SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący) SSN Barbara Myszka SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Staryk (przewodniczący) SSN Jolanta Frańczak (sprawozdawca) SSN Maciej Pacuda

W Y R O K W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 16 grudnia 1999 r.

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Tomasz Artymiuk (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSA del. do SN Jacek Błaszczyk

Bărbulescu przeciwko Rumunii (wyrok 5 września 2017 r., Wielka Izba, skarga nr 61496/08 po przyjęciu do rozpatrzenia na wniosek skarżącego)

OPRACOWANIE MAREK ANTONI NOWICKI

Gogitidze i inni v. Gruzja (wyrok 12 maja 2015r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 36862/05) 1

Lhermitte przeciwko Belgii (wyrok 29 listopada 2016 r., Wielka Izba, skarga nr 34238/09 przyjęta do rozpatrzenia na wniosek skarżącej)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Roman Sądej (przewodniczący) SSN Kazimierz Klugiewicz (sprawozdawca) SSN Andrzej Stępka

POSTANOWIENIE. SSN Kazimierz Klugiewicz

Wyrok z dnia 18 sierpnia 1999 r. II UKN 91/99

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Krzysztof Cesarz (przewodniczący) SSN Małgorzata Gierszon (sprawozdawca) SSN Roman Sądej

POSTANOWIENIE. SSN Tomasz Grzegorczyk

POSTANOWIENIE. SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący) SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca) SSN Kazimierz Zawada

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Barbara Kobrzyńska

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Dariusz Świecki (przewodniczący) SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca) SSN Kazimierz Klugiewicz

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Piotr Prusinowski

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

DONOHOE PRZECIWKO IRLANDII (WYROK 12 GRUDNIA 2013R., IZBA (SEKCJA V), SKARGA NR 19165/08)

Rutkowski i inni przeciwko Polsce (wyrok pilotażowy - 7 lipca 2015r., Izba (Sekcja IV) skarga 72287/10 i inne)

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Protokolant Danuta Bratkrajc

OŚWIADCZENIE O OCHRONIE PRYWATNOŚCI

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący) SSN Anna Owczarek SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III SK 57/14. Dnia 16 kwietnia 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Dawid Miąsik

Projekt obwieszczenia Komisji

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Puszkarski

Transkrypt:

VESELOV I INNI PRZECIWKO ROSJI (WYROK 2 PAŹDZIERNIKA 2012R., IZBA (SEKCJA I), 1 Udział agentów prowokatorów w tajnych operacjach policji przeciwko handlarzom narkotyków Veselov i inni przeciwko Rosji (wyrok 2 października 2012r., Izba (Sekcja I), skargi nr 23200/10, 24009/07 i 556/10) W stosunku do Viktora Veselova, Maksima Zolotukhina i Igora Druzhinina policja prowadziła tajne operacje w formie zakupu kontrolowanego narkotyków. Doprowadziły do ich skazania. Wszyscy odbywają obecnie kary więzienia. Rząd rosyjski twierdził, że zakup kontrolowany w sprawie Veselova został zarządzony po tym, jak osoba prywatna X. nawiązała kontakt z policją i poinformowała, że Veselov wcześniej sprzedawał haszysz. Według Veselova X. był narkomanem i informatorem policji uczestniczącym wcześniej w podobnych operacjach. Na potwierdzenie przedstawił kopie wyroków w innych sprawach, w których X. był również wymieniany w tym charakterze. W tym przypadku, natychmiast po otrzymaniu informacji od X., policja zarządziła operację zakupu kontrolowanego. W obecności policji X. skontaktował się z Veselovem przez pośrednika. Rozmowa telefoniczna z pośrednikiem ani inne rozmowy w trakcie transakcji, chociaż były podsłuchiwane przez policję, nie zostały zapisane. Veselov został następnie zatrzymany. Znaleziono przy nim banknoty, które policja wcześniej przekazała X. Podczas procesu X. zeznał, że wcześniej nigdy nie kupował od Veselova narkotyków. Ten z kolei twierdził, że jedynie pomógł pośrednikowi w kupnie narkotyków i wyjaśnił, że był do tego nakłoniony przez policję. Za próbę sprzedaży narkotyków został skazany na 4, 5 roku więzienia. W sprawie Zolotukhina rząd twierdził, że operację zakupu kontrolowanego zarządzono po uzyskaniu przez policję od pani Y. informacji, że czasami kupowała od niego heroinę. Zolotukhin został zatrzymany po spotkaniu z Y., podczas którego zapłaciła banknotami wcześniej otrzymanymi od policji. Na procesie przyznał się do załatwienia heroiny dla Y., która była jego znajomą. Twierdził jednak, że był ofiarą policyjnej prowokacji i zaprzeczył, aby wcześniej był zamieszany w handel narkotykami. Policjant, który prowadził tę operację zeznał, że Y, która była narkomanką, wcześniej współpracowała z policją i uczestniczyła w niezwiązanych z tą sprawą zakupach narkotyków od innych osób. Zolotukhin został skazany na 10 lat więzienia. W sprawie Druzhinina operacja zakupu kontrolowanego została zarządzona po otrzymaniu przez policję informacji od pani Z. narkomanki - że Druzhinin był dilerem narkotyków. Zgodnie z twierdzeniem rządu rosyjskiego Z. skontaktowała się z Druzhininem, który na jej prośbę zorganizował spotkanie z osobą trzecią, która miała jej sprzedać dwa gramy metamfetaminy. Podczas tego spotkania Druzhinin został zatrzymany a policja rzekomo znalazła przy nim banknoty przekazane wcześniej Z. Druzhinin twierdził, że pieniądze zostały mu podrzucone. Podczas procesu przyznał się do pomocy Z. w kupnie narkotyków, ale utrzymywał, że policja go do tego nakłoniła. Z.

2 VESELOV I INNI PRZECIWKO ROSJI (WYROK 2 PAŹDZIERNIKA 2012R., IZBA (SEKCJA I), zeznała, że wcześniej nie kupowała od niego narkotyków. Druzhinin został skazany na 4, 5 roku więzienia. W skardze do Trybunału wszyscy skarżący zarzucili, że zostali skazani w rezultacie nierzetelnego procesu za handel narkotykami, do którego zostali nakłonieni przez policję. Twierdzili również, że ich zarzuty, że stali się ofiarami policyjnych prowokacji, nie zostały właściwie rozpatrzone w postępowaniu krajowym (art.6 ust.1 Konwencji). Bogate orzecznictwo Trybunału zawierające ogólne zasady dotyczące gwarancji rzetelnego procesu sądowego w kontekście tajnych technik śledczych stosowanych w walce z handlem narkotykami i korupcją zostały podsumowane w wyroku Bannikova v. Rosja (wyrok z 4 listopada 2010r.). Trybunał przypomniał jedynie te, które miały bezpośrednie zastosowanie w tej sprawie. Trybunał uznaje posługiwanie się tajnymi agentami za uprawnioną technikę śledczą w zwalczaniu poważnych przestępstw, pod warunkiem jednak istnienia odpowiednich gwarancji przed nadużyciami. Interes publiczny nie może bowiem usprawiedliwiać korzystania z dowodów uzyskanych przez policję w rezultacie nakłaniania do przestępstwa. W kategoriach bardziej konkretnych Konwencja nie wyklucza możliwości opierania się we wstępnej fazie śledztwa oraz gdy pozwala na to natura przestępstwa, na źródłach takich, jak anonimowi informatorzy. Czym innym jest jednak późniejsze użycie takich źródeł przez sąd jako podstawy skazania. Można je zaakceptować jedynie w razie istnienia odpowiednich i wystarczających zabezpieczeń przed nadużyciami, w szczególności jasnej i przewidywalnej procedury dotyczącej zezwoleń, stosowania i nadzoru nad wchodzącymi w grę instrumentami śledczymi. 90 W sprawach, w których główne dowody pochodzą z tajnych operacji takich, jak zakup kontrolowany narkotyków, władze muszą potrafić wykazać, że miały właściwe powody, aby ją podjąć. Konkretne i obiektywne dowody muszą wskazywać, iż już wcześniej zostały podjęte pierwsze kroki w celu popełnienia przestępstwa, za które skarżący był następnie ścigany. Trybunał wskazał, że wszelkie informacje, na które władze w tym zakresie się powołują, muszą być możliwe do zweryfikowania. Jeśli władze twierdzą, że działały na podstawie informacji od osoby prywatnej, ważne jest rozróżnienie między zawiadomieniem o przestępstwie przez taką osobę i informacją pochodzącą od współpracownika policji czy informatora. W przypadku tych drugich istnieje duże ryzyko, iż wejdą w rolę agents provocateurs, z możliwym naruszeniem art.6 ust.1 Konwencji. Zawsze ważne jest więc ustalenie, czy działanie przestępcze już się toczyło w momencie rozpoczęcia współpracy źródła z policją. Każda tajna operacja musi być zgodna z wymaganiem, iż śledztwo powinno być prowadzone w sposób w istocie bierny. To wyklucza w szczególności zachowania, które można by interpretować jako presję na skarżącego mającą doprowadzić go do popełnienia przestępstwa.

VESELOV I INNI PRZECIWKO ROSJI (WYROK 2 PAŹDZIERNIKA 2012R., IZBA (SEKCJA I), 3 Trybunał stwierdził, że prawdopodobieństwo przekroczenia granicy między uprawnioną infiltracją przez tajnego agenta i nakłanianiem do przestępstwa jest większe, gdy w prawie krajowym nie ma jasnej i przewidywalnej procedury zezwoleń na tajne operacje a tym bardziej, gdy nie ma właściwego nadzoru. W sprawach przeciwko Rosji Trybunał stwierdził w szczególności brak wystarczających zabezpieczeń w związku z zakupem kontrolowanym i wskazał na potrzebę stworzenia systemu zezwoleń i nadzoru przez sądy lub inne niezależne instytucje. Dużą rolę w tej materii mają do odegrania sądy krajowe rozpatrujące sprawy karne, w których oskarżony zarzuca, że został nakłoniony do popełnienia przestępstwa. Każdy taki możliwy do uzasadnienia zarzut wymaga zbadania zgodnie z prawem do rzetelnego procesu sądowego. Wymagana procedura musi być kontradyktoryjna, szczegółowa, wyczerpująca i ostateczna w kwestii sposobu prowadzenia policyjnej prowokacji. Ciężar dowodu spoczywa na oskarżeniu, które musi udowodnić, iż nie doszło do prowokacji. Kontrola sądowa musi obejmować powody tajnej operacji, zakres udziału policji w przestępstwie, naturę działań możliwych do uznania za nakłanianie oraz presję, jakiej skarżący został poddany. Sądy rosyjskie miały możność zbadania tych kwestii w szczególności w procedurze wyłączenia dowodów. Przed przystąpieniem do badania konkretnych okoliczności dotyczących każdego z trzech skarżących Trybunał wskazał ogólne względy mające zastosowanie do każdego z nich. Zauważył, że skarżący twierdzili, iż zakupy kontrolowane w ich sprawach zostały zarządzone arbitralnie, bez żadnych wcześniejszych informacji o ich działalności kryminalnej. Władze prowadziły je w sposób, który nie był w istocie bierny. Twierdzili, że źródłami policji w ich sprawach byli informatorzy, a nie osoby niezależne. Zarzucali również brak regulacji wprowadzających zabezpieczenia w prowadzeniu tajnych operacji i uważali, że sądy krajowe nie zbadały właściwie ich zarzutów o stosowanie wobec nich prowokacji policyjnej. W tej sprawie chodziło więc głównie o sposób prowadzenia operacji zakupów kontrolowanych. Trybunał zauważył, że chociaż tło i okoliczności trzech tajnych operacji różniły się, miały one wspólne cechy. Zostały zarządzone wyłącznie na podstawie rzekomo dobrowolnie przekazanych informacji przez osoby prywatne, które następnie działały przy zakupie kontrolowanym jako kupujący. W każdym przypadku miały one ustaloną tożsamość i złożyły zeznania przed sądem podczas procesu. Inne nieujawnione informacje nie odegrały żadnej roli w procesie podejmowania decyzji o operacji ani nie miały wpływu na rozstrzygnięcie sądu. Okoliczności dalszych transakcji między skarżącymi i tajnymi agentami zostały wystarczająco ustalone i były między stronami w dużym stopniu niesporne. Ze względu na naturę zarzutów i związane z nimi fakty Trybunał musiał zbadać, czy skarżący nie byli ofiarą policyjnej prowokacji, co było główną kwestią w związku z zarzutem nakłaniania. Wziął również pod uwagę dokonaną następnie kontrolę sądową.

4 VESELOV I INNI PRZECIWKO ROSJI (WYROK 2 PAŹDZIERNIKA 2012R., IZBA (SEKCJA I), W związku ze sprawą Veselova Trybunał zauważył, że dowody z dokumentów przedstawione przez skarżącego, które potwierdzały udział X. w innych nie związanych z tą sprawą kontrolowanych przez policję zakupach kontrolowanych, wskazywały przekonująco na jego długotrwałą współpracę z organami śledczymi. Uważał, że status X. jako informatora policji odróżniał tę sprawę od takiej, w której policja została poinformowana przez osobę prywatną - nie będącą współpracownikiem policji ani jej informatorem - o wcześniej podjętych działaniach stanowiących przestępstwo. Przykłady takich sytuacji można znaleźć w sprawie Shannon v. Wielka Brytania (decyzja z 6 kwietnia 2004r.), w której policja otrzymała pełne akta dokumentujące sprzedaż narkotyków przez skarżącego oraz w sprawie Milinienė v. Litwa (wyrok z 24 czerwca 2008r.), w której władze dowiedziały się od osoby prywatnej, że skarżący żądał od niej łapówki. W obu przypadkach policja musiała zweryfikować zarzuty przestępstw, które już były wtedy w toku. Trybunał uważał, że w takich przypadkach użycie omawianych tu technik śledczych nie wiązało się z ryzykiem, iż do przestępstwa dojdzie w rezultacie nakłaniania przez policję. Warunkiem było jednak istnienie solidnych gwarancji proceduralnych. W przypadku współpracowników i informatorów policji wchodziły w grę inne względy. Trybunał dokonał wyraźnego rozróżnienia między posłużeniem się nimi jako źródłem informacji i ich rolą w kontrolowanych przez policję tajnych operacjach. Podkreślał systematycznie, że ich rola musi pozostać w istocie bierna, nie mogą nakłaniać do popełnienia przestępstwa, co trudno osiągnąć, gdy zakupu kontrolowanego dokonuje informator. Do operacji zakupu kontrolowanego przez tajnego funkcjonariusza lub informatora może dojść pod warunkiem, iż przemawiają za nią szczególnie mocne względy a procedura w rezultacie, której zostało wydane zezwolenie na nią, była rygorystyczna. Operacja ta powinna być udokumentowana w sposób umożliwiający następnie niezależną kontrolę zachowania osób biorących w niej udział. W związku z procedurą zezwoleń Trybunał odnotował, że już wcześniej uznał za wadliwe regulacje rosyjskie dotyczące zezwoleń i nadzoru nad zakupem kontrolowanym. Od tego czasu nic się nie zmieniło. W rezultacie nowelizacji przepisów z 2007r. prowokacja policyjna została wyraźnie uznana za niezgodną z prawem, jednak żaden akt ustawowy ani administracyjny nie definiuje ani nie interpretuje tego terminu. Nie ma również żadnych praktycznych wytycznych pozwalających unikać złamania przepisów w tej materii. Operacja zakupu kontrolowanego w przypadku Veselova została zarządzona zwykłą decyzją administracyjną przez organ, który później ją prowadził. Decyzja zawierała niewiele informacji o jej powodach i celach. Nie została poddana kontroli sądowej ani żadnemu innemu niezależnemu nadzorowi. Nie było potrzeby uzasadniania decyzji o jej przeprowadzeniu, nie były wymagane również praktycznie żadne formalności. Trybunał zauważył, że w innych państwach członkowskich podobne działania śledcze są przedmiotem surowych regulacji. W większości systemów sądowych prowadzenie

VESELOV I INNI PRZECIWKO ROSJI (WYROK 2 PAŹDZIERNIKA 2012R., IZBA (SEKCJA I), 5 zakupu kontrolowanego i innych podobnych tajnych operacji może nastąpić wyłącznie na podstawie zezwolenia sędziego lub prokuratora. W kilku krajach, w których sąd ani prokurator nie biorą w tym udziału, organy podejmujące decyzje są niezależne od służb, która prowadzą następnie takie operacje. Od policji generalnie wymaga się, aby przed organem podejmującym decyzję uzasadniła jej potrzebę. Z tego wynika, że system rosyjski, w którym zakupy kontrolowane i eksperymenty operacyjne mieszczą się całkowicie w kompetencjach operacyjnych organów śledczych odbiega od praktyki przyjętej przez większość państw członkowskich. Trybunał uważał, że wady te wskazywały na strukturalny brak zabezpieczeń przed policyjną prowokacją. W tej sprawie Trybunał musiał zbadać, czy mimo braku zabezpieczeń systemowych policja uwzględniła fakt, iż X. był informatorem i zapewniła, iż jego zachowanie nie przekroczyło granicy między uprawnioną infiltracją i nakłanianiem do przestępstwa. Policja podjęła operację zakupu kontrolowanego natychmiast po pierwszym raporcie X. dotyczącym skarżącego, bez żadnej próby zweryfikowania jego informacji ani rozważenia innych czynności śledczych w związku z jego rzekomymi działaniami przestępczymi. Inaczej było w sprawie Bannikova v. Rosja (wyrok z 4 listopada 2010r.), w której zakup kontrolowany był poprzedzony wieloma czynnościami śledczymi, a zwłaszcza podsłuchem telefonicznym za zgodą sądu, który zapewnił materialne dowody wskazujące na istniejący u skarżącego już wcześniej zamiar sprzedaży marihuany. Dowody te były następnie dostępne przed sądem na rozprawie i miały znaczenie w ocenie przez Trybunał wchodzącej w grę tajnej operacji. W tej sprawie uważał, że policja w nieuczciwy sposób wykorzystała brak gwarancji proceduralnych. Trybunał potwierdził, że ciężar dowodu spoczywa na władzach, które muszą wykazać, iż nie doszło do nakłaniania. W praktyce mogą one jednak nie mieć takiej możliwości, jeśli nie było formalnego zezwolenia ani nadzoru nad tajną operacją. W tej sprawie władze nie potrafiły udowodnić, iż nie doszło do prowokacji, bo w aktach nie było wystarczających informacji umożliwiających ustalenie, czy zachowanie policji w tajnej operacji było prawidłowe. Skarżący porozumiewał się z X. za pośrednictwem Rusłana. Niezależnie od jej roli w tajnej operacji, osoba ta nie została przesłuchana w postępowaniu przeciwko skarżącemu na pozór z powodu nie ustalenia jej tożsamości. Tak więc krajowa ocena domniemanej prowokacji nie objęła ważnego elementu. Ponadto treść rozmów telefonicznych Ruslana z X. nie została zarejestrowana, podobnie jak rozmowy w trakcie zakupu podsłuchiwane przez policję. Trybunał wskazał potrzebę uzyskania na taką rejestrację zgody sądu; poza tym z akt nie wynikało, aby zakup kontrolowany musiał być pilnie dokonany, nie istniały również inne przeszkody, aby taką zgodę uzyskać. Uzyskane w ten sposób dowody miałyby dużą wartość przy ocenie, czy skarżący miał już wcześniej zamiar popełnienia przestępstwa.

6 VESELOV I INNI PRZECIWKO ROSJI (WYROK 2 PAŹDZIERNIKA 2012R., IZBA (SEKCJA I), Trybunał uważał, że nieformalny i spontaniczny sposób zarządzenia i przeprowadzenia operacji zakupu kontrolowanego wynikał w tym przypadku w szczególności ze wskazanego już braku odpowiedniej regulacji takich tajnych operacji. Zaniechanie ustawodawcy opatrzenia warunkami używania tego typu operacyjnego środka śledczego spowodowało, że przy stosowaniu tej techniki możliwe były nadużycia. Z drugiej strony uniemożliwił władzom udowodnienie, że ich zachowanie pozostało w istocie pasywne. Ze względu na fakt, że X. był wcześniej informatorem policji oraz z braku dowodów dotyczących sposobu jego kontaktowania się ze skarżącym Trybunał uznał za uprawnione domniemanie, iż rzeczywiście był on nakłaniany przez policję do przestępstwa. Sądy krajowe odmówiły zajęcia się zarzutem skarżącego, iż doszło do policyjnej prowokacji. Podobnie było w instancji odwoławczej. W świetle tego Trybunał uznał, że zespół tych elementów podważył rzetelność procesu skarżącego. W sprawie Zolotukhina Trybunał zauważył, że zakup kontrolowany został zarządzony wyłącznie na tej podstawie, że pani Y. będąca rzekomo osobą prywatną, dobrowolnie poinformowała policję o jego działalności kryminalnej. Przedstawianie pani Y. jako niezależnego źródła informacji okazało się nieprawdą. Podczas procesu okazało się, że pracowała jako informator oficera policji, który prowadził zakup kontrolowany i uczestniczyła wcześniej w innych podobnych operacjach. Y. twierdziła, że już wcześniej zdarzyło się jej kupić od skarżącego heroinę. Trybunał zgodził się więc, że policja mogła podejrzewać, iż handlował narkotykami. Ze względu na status Y. jako informatora jej udział w tajnej operacji musiał być w istocie pasywny. Trybunał musiał ocenić, czy sposób jej kontaktów ze skarżącym mógł go skłonić do przestępstwa. Nie mógł jednak tego dokonać, bo w aktach brak było wystarczającego materiału umożliwiającego taką ocenę. Nie było w nich nic na temat początkowej fazy operacji, kiedy Y. w obecności policji zadzwoniła do skarżącego zgodnie z instrukcjami i poprosiła o sprzedaż narkotyków. Mimo, że rozmowa była już częścią zakupu kontrolowanego, nie została w żaden sposób zapisana. To uniemożliwiło ustalenie, czy skarżący swobodnie zaoferował swoje usługi albo z innych okoliczności wynikało, że już wcześniej miał zamiar popełnić przestępstwo. Policja podjęła operację zakupu kontrolowanego natychmiast po pierwszym raporcie Y. dotyczącym skarżącego i bez żadnej próby zweryfikowania uzyskanych informacji ani rozważenia innych czynności śledczych w sprawie jego rzekomej działalności przestępczej. Braki te były wynikiem braku regulacji zabezpieczających prowadzenie tajnych operacji i to uniemożliwiło władzom udowodnienie, że ich zachowanie było w istocie bierne. Ze względu na status Y. jako informatora policji, w połączeniu z brakiem zapisów na temat sposobu komunikowania się przez nią ze skarżącym nie można było wykluczyć, że Zolotukhin dopuścił się przestępstwa w rezultacie podżegania przez policję. Trybunał zauważył następnie, że przez całe postępowanie skarżący utrzymywał, iż został nakłoniony do przestępstwa. Tak więc sądy musiały zbadać zarzut policyjnej

VESELOV I INNI PRZECIWKO ROSJI (WYROK 2 PAŹDZIERNIKA 2012R., IZBA (SEKCJA I), 7 prowokacji, w tym w szczególności racje, które przemawiały za podjęciem operacji, stopień zaangażowania policji w przestępstwo oraz naturę nakłaniania lub presji na skarżącego. Sąd pierwszej instancji zwrócił na te kwestie jedynie marginalną uwagę a sąd apelacyjny w ogóle się nią nie zajął. Z tego wynikało, że sądy krajowe nie rozpatrzyły właściwie tego zarzutu. W świetle tego Trybunał uznał, że zespół tych elementów podważył rzetelność procesu skarżącego. Również Druzhinin zarzucił, że kupująca narkotyk przy zakupie kontrolowanym - pani Z. - była informatorem policji. Nie potrafił jednak tego udowodnić. Trybunał przyjął więc, że w jego przypadku organy śledcze mogły postrzegać Z. jako prywatne źródło informacji. Poza tym, Z. nigdy nie twierdziła, że wcześniej kupowała narkotyki. Zeznała, że nie sprzedawał on narkotyków nikomu innemu oraz że jest pewna, iż ich nie produkował. W policji powiedziała, że była prawie pewna, iż załatwi dla niej narkotyki. Policja przyznała, że przez otrzymaniem informacji od Z. nic nie wiedziała na temat skarżącego. Rząd sugerował, że policja posiadała inne wcześniejsze informacje obciążające skarżącego, zawarte rzekomo w raporcie oficera Federalnej Służby Kontroli Narkotyków. Raport ten odwoływał się do informacji od Z. i tak był interpretowany przez sądy. Trybunał nie mógł więc zgodzić się z twierdzeniem, że zakup kontrolowany został zarządzony na innych podstawach niż doniesienie Z. Z tego wynikało, że władze śledcze nie miały właściwych powodów do podejrzeń, iż skarżący zajmuje się handlem narkotykami. Z akt wynikało, że zakup kontrolowany został zarządzony z pełną świadomością, iż może to być jego pierwsza sprzedaż narkotyków. Zdaniem Trybunału decyzję tę należało ocenić, jako arbitralną. Była ona bezpośrednim skutkiem braku regulacji zabezpieczających prowadzenie tajnych operacji. Podobnie jak dwa zakupy kontrolowane wcześniej rozważane, ten również został zarządzony zwykłą decyzją administracyjną organu, który następnie ją prowadził. Podobnie, nie było żadnego śladu początkowej fazy operacji, kiedy w obecności policji i zgodnie z jej instrukcjami Z. dzwoniła do skarżącego prosząc o sprzedanie jej narkotyków, podobnie jak śladów późniejszych rozmów telefonicznych. W rezultacie władze nie potrafiły udowodnić, iż skarżący już wcześniej miał zamiar popełnić przestępstwo. Sąd pierwszej instancji w sposób dorozumiany odrzucił zarzut nakłaniania do przestępstwa bez jakiejkolwiek oceny ani wniosków na ten temat. Sąd odwoławczy ograniczył kontrolę do stwierdzenia, że Z. wcześniej kupiła narkotyki od skarżącego, co wskazywało, iż miał on już taki zamiar. Ustalenie to było jednak sprzeczne z zeznaniami Z. przed sądem pierwszej instancji i nie wynikało z żadnego innego dowodu. Trybunał uznał więc, że sądy krajowe nie podjęły wymaganych kroków, aby ustalić, czy doszło do nakłaniania, chociaż miały taki obowiązek na podstawie art.6 Konwencji.

8 VESELOV I INNI PRZECIWKO ROSJI (WYROK 2 PAŹDZIERNIKA 2012R., IZBA (SEKCJA I), I w tym przypadku Trybunał orzekł, że wszystkie te czynniki nieodwracalnie podważyły rzetelność procesu skarżącego. W podsumowaniu Trybunał podkreślił, że skazanie skarżących nastąpiło głównie w rezultacie policyjnych zakupów kontrolowanych. Policja nie rozważyła innych działań śledczych pozwalających zweryfikować podejrzenia, iż skarżący byli dilerami narkotyków. Przy tak ważnej roli wyników tajnych operacji i ich znaczeniu dla postępowania karnego, władze miały obowiązek zapewnić, aby sposób wydawania zezwoleń i stosowanie zakupu kontrolowanego wykluczały możliwość nadużycia władzy, w szczególności policyjnej prowokacji. Ustalenie odpowiedzialności policji za zachowanie swoich funkcjonariuszy i informatorów nie było możliwe głównie z braku jasnej i przewidywalnej procedury zezwoleń na operacje zakupu kontrolowanego. Wydawanie jej w drodze zwykłej decyzji administracyjnej organu, który następnie prowadzi operację, bez żadnego niezależnego nadzoru, potrzeby uzasadniania operacji i praktycznie bez żadnych wymagań formalnych jest co do zasady nieodpowiednia. Na tle praktyk przyjętych w innych państwach członkowskich Trybunał stwierdził, że w większości z nich prowadzenie zakupu kontrolowanego i podobnych tajnych operacji podlega wielu ograniczeniom proceduralnym. W Rosji z kolei operacyjne organy śledcze państwa mogą stosować intruzyjną technikę śledczą w sytuacji widocznego braku strukturalnych zabezpieczeń przed nadużyciami. W okolicznościach tej sprawy właśnie wadliwa procedura zgody na zakup kontrolowany naraziła skarżących na arbitralne działania policji i podważenie rzetelności procesu karnego przeciwko nim. Sądy krajowe nie zbadały właściwie zarzutu policyjnej prowokacji a w szczególności nie oceniły powodów zakupu kontrolowanego i zachowania policji oraz jej informatorów w stosunku do skarżących. Z tych względów postępowanie karne przeciwko wszystkim trzem skarżącym było niezgodne z pojęciem rzetelnego procesu sądowego. Doszło do naruszenia art.6 ust.1 Konwencji (jednogłośnie). Rosja musi zapłacić każdemu ze skarżących po 3 tys. euro jako zadośćuczynienie za krzywdę moralną oraz dwóm z nich zwrócić koszty i wydatki. Uwagi: Techniki śledcze, wśród nich zakup kontrolowany, należą do sfery bardzo wrażliwych. Przy ich stosowaniu rygory proceduralne muszą być nadzwyczaj surowe i ściśle przestrzegane. Ceną jest prawidłowy wymiar sprawiedliwości.