Korektor objętości CMK-02

Korektor objętości CMK-02 DOKUMENTACJA TECHNICZNO-RUCHOWA I INSTRUKCJA OBSŁUGI CMK2/005U Łódź, lipiec 2006 r. Uwaga: COMMON S.A. zastrzega sobie prawo modyfikacji konstrukcji urządzeń z zachowaniem spełnienia odpowiednich wymagań odnośnie dokładności i bezpieczeństwa.

Spis treści 1. WSTĘP...5 2. BUDOWA...7 3. PODSTAWOWE DANE TECHNICZNE I METROLOGICZNE...9 3.1. PODSTAWOWE DANE SYSTEMU MIKROPROCESOROWEGO....9 3.2. WARUNKI UśYTKOWANIA KOREKTORA OBJĘTOŚCI CMK-02....9 3.3. PODSTAWOWE DANE METROLOGICZNE...9 4. MONTAś I INSTALACJA...10 4.1. PODŁĄCZANIE KOREKTORA...10 4.2. MONTAś MECHANICZNY...12 4.3. PARAMETRY STOSOWANIA...19 5. OBSŁUGA KOREKTORA...20 5.1. MENU GŁÓWNE...21 5.2. STAŁE ALGORYTMU...21 5.3. DANE BIEśĄCE...22 5.5. SKŁAD GAZU...27 5.6. ŁĄCZA SZEREGOWE...28 5.7. KONFIGURACJA...28 5.8. TABLICZKA...28 5.9. ZEGAR...29 6.1. KONFIGURACJA PARAMETRÓW PRACY KOREKTORA...31 6.2. PROGRAMOWANIE STAŁYCH ALGORYTMU...33 6.3. ZMIANA WARTOŚCI PARAMETRU....34 6.4. USTAWIANIE PARAMETRÓW PRACY....34 6.5. AKTYWACJA KONFIGURACJI...51 7. KOMUNIKACJA KOREKTORA Z KOMPUTEREM....54 8. PAKOWANIE, PRZECHOWYWANIE I TRANSPORT...56 9. OCHRONA ŚRODOWISKA...58 5.1 POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI OPAKOWANIOWYMI...58 5.2 POSTĘPOWANIE Z BATERIAMI I URZĄDZENIAMI PO ZAKOŃCZENIU UśYTKOWANIA...58 10. TABELA DOSTĘPNYCH PARAMETRÓW...60 11. TABELA ALARMÓW...64 CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 3

CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 4

1. Wstęp Korektor objętości CMK-02 słuŝy do wyznaczania objętości i strumienia gazu w warunkach normalnych. Przeznaczony jest do montaŝu na stacjach redukcyjnych i pomiarowych gazu. Korektor, na podstawie impulsów wygenerowanych przez czujnik kontaktronowy umieszczony w gazomierzu, zlicza objętość niekorygowaną gazu. Jednocześnie wykonywany jest pomiar temperatury i ciśnienia gazu. Korektor na podstawie dokonanych pomiarów oraz zadeklarowanego składu gazu oblicza dopuszczoną metodą (w gazownictwie GERG 88) współczynnik ściśliwości i przelicza objętość niekorygowaną gazu na warunki normalne (w Polsce: p=101,325 kpa; T=273,15 K). Korektor oblicza i rejestruje równieŝ: współczynnik korekcyjny, strumień objętości rzeczywistej, strumień objętości normalnej, gęstość gazu w warunkach rzeczywistych, strumień energii i masy przepływającej przez rurociąg, data, czas i maksymalna liczba impulsów zliczonych w ciągu jednej minuty, data, czas i wartości szczytów godzinowych pomiędzy pełnymi godzinami, data, czas i wartości szczytów godzinowych z przesuwnym oknem. Dane te wraz z temperaturą i ciśnieniem gazu oraz objętością niekorygowaną i normalną zapamiętywane są w nieulotnej pamięci korektora. MoŜna je odczytać na czterowierszowym dwudziestoznakowym wyświetlaczu ciekłokrystalicznym lub zdalnie poprzez łącza transmisji szeregowej. Korektor wyposaŝony jest protokół transmisji zgodny z protokołem GAZ-MODEM jak równieŝ w podzbiór funkcjonalny protokołu MODBUS (wersje RTU i ASCII). Z układem moŝe współpracować dowolny konwerter sygnałów pracujący w standardzie RS-GAZ2. Szczególnie zaleca się stosowanie: do odczytów ciągłych: dwukanałowego konwertera sygnałów z zasilaczem CZAK-02 lub barierę sygnalizacyjną CBS-02. Urządzenia te wymagają doprowadzenia zasilania. do odczytów okresowych : konwerter bateryjny CAK-02 lub łącze optyczne COG-02. Urządzenia te nie wymagają doprowadzenia zasilania. Korektor jest produkowany w dwóch wersjach w zaleŝności od sposobu zasilania dodatkowego przetwornika ciśnienia PC-70: W wersji standardowej istnieje moŝliwość podłączenia jednego lub dwóch dodatkowych przetworników PC-70 zasilanych poprzez konwerter zewnętrzny (np. konwerter CZAK-02, bariera CBS-02). W wersji B (na specjalne zamówienie) umoŝliwia podłączenie jednego przetwornika ciśnienia PC-70 zasilanego z baterii wewnętrznej korektora (bez konieczności podłączania dodatkowego zasilacza). W wersji tej po numerze fabrycznym dodawana jest litera B. Korektor w wersji B posiada dwa wejścia i jedno wyjście dwustanowe. CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 5

CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 6

2. Budowa Korektor CMK-02 ma budowę dwukomorową. W górnej komorze znajduje się płyta główna z procesorem, układami łącz szeregowych i przetwornikami pomiarowymi słuŝącymi do zamiany sygnałów z przetworników pomiarowych na sygnały cyfrowe. Znajduje się tam równieŝ czujnik ciśnienia absolutnego. Komora ta plombowana jest przez producenta; zerwanie plomby równoznaczne jest z utratą gwarancji oraz z uniewaŝnieniem zaświadczenia fabrycznego! Dolna komora zawiera listwę zaciskową, do której podłączamy obwody łącz transmisji danych, a takŝe obwody sygnalizacyjne i pomiarowe. Znajdują się tam równieŝ baterie i przełącznik konfiguracyjny wykorzystywany przy ręcznej konfiguracji parametrów pracy korektora (omówione poniŝej). Komora ta powinna być plombowana przez uŝytkownika (patrz rozdział MontaŜ i instalacja ). Transmisję danych z korektora moŝna przeprowadzić przy uŝyciu konwertera sygnałów RS-GAZ2/RS-232 np.: CZAK-02, CAK-02, CBS-02 oraz przez złącze OPTO-GAZ (interfejs COG-02). Po przyłoŝeniu głowicy OPTO-GAZ do płyty czołowej korektora w oznaczonym miejscu, następuje automatyczne przełączenie linii COM1 z łącza stałego RS1 (podłączonego do listwy zaciskowej lub do gniazda TUCHEL). UmoŜliwia to bezpośrednie odczytywanie korektora bez konieczności rozłączania pozostałych łącz RS1 i RS2 (w przypadku, gdy oba są wykorzystywane). Interfejs COG-02 moŝna nabyć w COMMON S.A. Warunki eksploatacji korektora CMK-02 zawarte są w rozdziałach Podstawowe dane techniczne i metrologiczne oraz MontaŜ i instalacja. Zalecamy szczegółowe zapoznanie się z tymi rozdziałami przed instalacją urządzenia. Korektor CMK-02 moŝe pracować w dwóch podstawowych konfiguracjach: a) Praca bateryjna korektor pracuje w trybie rozliczeniowym z moŝliwością dołączenia dwóch wejść i dwóch wyjść impulsowych o programowanej funkcji (wersja standardowa); moŝliwość odczytu danych po dołączeniu zewnętrznego konwertera sygnałów dopuszczonego typu; obliczenia strumienia Qn realizowane są na podstawie impulsów niskiej częstotliwości LF. b) Praca sieciowa (z zasilaniem zewnętrznym) wszystkie funkcje występujące przy pracy bateryjnej oraz dodatkowo moŝliwość dołączenia nadajnika impulsów wysokiej częstotliwości HF dopuszczonego typu oraz moŝliwość dołączenia dwóch dodatkowych przetworników ciśnienia PC-70. Korektor CMK-02 ma moŝliwość zarejestrowania do 32768 próbek danych rozliczeniowych, co zapewnia ciągłą rejestrację pracy urządzenia przez 142 dni przy ustawionym 10 minutowym interwale zapisu. Pamięć na dane dobowe zapewnia ciągłą rejestrację przez 5 lat, pamięć na dane miesięczne przez cały okres pracy korektora, lista zdarzeń moŝe zawierać do 4000 zapisów. Przy załoŝeniu codziennej 2 godzinnej obsługi bez zasilania zewnętrznego z włączonym wyświetlaczem LCD układ zasilania bateryjnego zapewnia ciągłą pracę korektora przez 5 lat. CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 7

CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 8

3. Podstawowe dane techniczne i metrologiczne 3.1. Podstawowe dane systemu mikroprocesorowego. - Procesor: INTEL 386 - Pamięć: 256kB Static RAM, 2MB lub 4MB FLASH ROM, - Przetwornik A/C: 24-bitowy sigma-delta - Zegar: Wewnętrzny zegar czasu rzeczywistego RTC - Komunikacja: Dwa niezaleŝne kanały transmisji szeregowej RS-GAZ2 (do 115200 Bodów) - Wyświetlacz: LCD - cztery wiersze po dwadzieścia znaków w wierszu; utrzymujący kontrast w pełnym zakresie temperatur otoczenia (-25 O C +55 O C) - Klawiatura: Foliowa czteroprzyciskowa - Technologia: 2,7-Voltowa - Zasilanie: 2 baterie litowe SL-780 3,6V/13,5Ah (zabezpieczone rezystorami i koszulką izolacyjną) 3.2. Warunki uŝytkowania korektora objętości CMK-02. - Temperatura otoczenia: -25 O C +55 O C - Wilgotność względna: maks. 95% w temperaturze 55 O C - Stopień ochrony obudowy: IP66/67 - Zakłócenia EMI: charakter i poziom zakłóceń odpowiada wymogom normy zakładowej PGNiG ZN-G-4007 z 2001r. - Oznaczenie budowy przeciwwybuchowej: II 2G Ex ia IIB T3 - Numer certyfikatu: KDB 1453 04ATEX220 - Zgodność z normami: PN-EN 60079-0:2009, PN-EN 50020 3.3. Podstawowe dane metrologiczne Pomiar ciśnienia: Do pomiaru zastosowano czujnik ciśnienia bezwzględnego pracujący w jednym z następujących zakresach pomiarowych: 0,09 0,7 MPa, 0,25 2 MPa, 0,5 4 MPa, 1 8 MPa, 1,3 10 MPa. Błąd graniczny względny pomiaru ciśnienia odniesiony do wartości mierzonej wynosi δ=0,3% w całym zakresie ciśnienia i temperatury pracy. Zakres pomiarowy ciśnienia jest programowany w zakresie pomiarowym czujnika. Czujnik ciśnienia zamontowany jest wewnątrz obudowy korektora CMK-02. Pomiar temperatury: Pomiar temperatury gazu realizowany jest czujnikiem PT1000 kl. A o zakresie pomiarowym -25 O C +50 O C. Błąd graniczny względny pomiaru odniesiony do wartości mierzonej (w skali Kelvina) wynosi δ=0,2% w całym zakresie temperatur otoczenia. Zakres pomiarowy temperatury jest programowany w zakresie pomiarowym czujnika PT1000. Czujnik umocowuje się w odcinku pomiarowym lub w gazomierzu. UWAGA: Wartości błędów P i T są zgodne z zaleceniami OIML SP6 Sr9 na temat: Przyrządy elektroniczne do gazomierzy objętościowych oraz z normą zakładową PGNiG ZN-G-40001 z 2001r. CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 9

4. MontaŜ i instalacja Korektor CMK-02 przystosowany jest do montaŝu bezpośrednio na gazomierzu rotorowym, na odcinku pomiarowym lub bezpośrednio na np.: ścianie stacji. Czujnik temperatury zamocowany jest w odcinku pomiarowym zestawu montaŝowego w króćcu pomiaru temperatury. Ciśnienie z otworu impulsowego gazomierza doprowadzone jest do wewnętrznego czujnika ciśnienia za pomocą rurki impulsowej. Przy połączeniu zalecane jest stosowanie kurka manometrycznego trójdrogowego (np. CKMT firmy COMMON). 4.1. Podłączanie korektora Połączenia elektryczne korektora z pozostałymi elementami układu naleŝy wykonać przy pomocy przewodów wieloŝyłowych z Ŝyłami wykonanymi w postaci linek wielodrutowych. NaleŜy stosować przewody: a) do połączenia zasilania i transmisji danych RS-GAZ2 do listwy zaciskowej lub złącza typu Tuchel cztery Ŝyły bez ekranu; wymagane parametry R p 30Ω, L p 3mH. Przy doborze przewodu naleŝy bezwzględnie brać pod uwagę zakładaną odległość pomiędzy korektorem CMK-02 a urządzeniem towarzyszącym (np. konwerterem CZAK-02, CBS-02, itp.). Przykłady doboru przewodu: Odległość Przykładowy typ przewodu do 100m LIYY 4x0,25mm 2 do 200m LIYY 4x0,5mm 2 do 400m LIYY 4x1mm 2 powyŝej Parametry pętli muszą spełniać: R p 30Ω, L p 3mH R p = 2 * R Cu ; L p + L it L O gdzie: L it - indukcyjność wyjściowa dołączanego urządzenia towarzyszącego, L O - maksymalna indukcyjność dołączana na zacisków korektora (L O =3mH). l R Cu ρ ; S Rezystancja przewodu miedzianego (jednej Ŝyły) : = [ Ω] gdzie: ρ [Ωm] - rezystywność miedzi (w temp. 20 C ρ Cu = 0,0168*10-6 [Ωm]), l [m] - długość, S (m 2 ) - przekrój. Orientacyjna indukcyjność przewodu typu LIYY wynosi L p = 0,7mH/km (stosować dane katalogowe producenta zastosowanego kabla). b) do połączenia czujnika temperatury do listwy zaciskowej dwie Ŝyły we wspólnym ekranie np.: LIYCY 2x0,25mm 2. Ekran kabla naleŝy połączyć tylko od strony korektora z masą obudowy - zacisk śrubowy w prawym dolnym rogu płytki! c) do połączenia nadajnika impulsów typu kontaktronowego do listwy zaciskowej dwie Ŝyły bez ekranu np.: LIYY 2x0,25mm 2 ; d) do połączenia sygnałów wejściowych (IN) do listwy zaciskowej cztery Ŝyły bez ekranu np.: LIYY 4x0,25mm 2 ; CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 10

e) do połączenia sygnałów wyjściowych (OUT) do listwy zaciskowej cztery Ŝyły bez ekranu np.: LIYY 4x0,25mm 2 ; f) do połączenia nadajnika impulsów HF zewnętrznych do listwy zaciskowej dwie Ŝyły bez ekranu np.: LIYY 2x0,25mm 2 ; UWAGA: Z uwagi na zastosowane przepusty typu PG9 średnica zewnętrzna kabla powinna wynosić od 5 do 8,5mm. Obudowa CMK-02 musi być uziemiona elektrostatycznie za pomocą połączenia o R<1MΩ. Do uziemienia moŝe być wykorzystany jeden z sześciu otworów montaŝowych znajdujących się na spodzie obudowy! Ewentualne ekrany kabli przyłączeniowych naleŝy uziemiać tylko od strony korektora. Rezystancja uziemienia musi być zgodna z normami przedmiotowymi! CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 11

4.2. MontaŜ mechaniczny Rys. 1. Mocowanie korektora CMK-02 wersja 1. CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 12

Rys. 2. Mocowanie korektora CMK-02 wersja 2. CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 13

Rys. 3. Mocowanie korektora CMK-02 wersja 3. CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 14

Instalację korektora CMK-02 moŝna podzielić na kilka etapów: 1. Zamontowanie korektora w pobliŝu gazomierza w miejscu łatwo dostępnym dla obsługi i serwisu. NaleŜy do tego celu uŝyć uchwytu odpowiedniego do gazomierza i warunków zabudowy na stacji pomiarowej. W ofercie firmy COMMON S.A. znajduje się kilka rodzajów uchwytów do mocowania korektora na odcinku pomiarowym lub gazomierzu. Przy wyborze miejsca na korektor naleŝy pamiętać o tym, aby czujnik ciśnienia wewnątrz CMK-02 nie znajdował się poniŝej króćca pomiaru ciśnienia gazomierza. 2. Połączenie pomiaru ciśnienia. Króciec pomiaru ciśnienia znajdujący się na gazomierzu naleŝy połączyć z czujnikiem ciśnienia korektora za pomocą rurki impulsowej. NaleŜy równieŝ zainstalować kurek trójdrogowy, aby ułatwić późniejsze serwisowanie korektora, czy podłączenie ciśnieniomierza kontrolnego. Oferta firmy COMMON S.A. obejmuje równieŝ kurek trójdrogowy CKMT (produkcji COMMON S.A.). 3. Podłączanie pomiarów podstawowych. Do realizacji podstawowej funkcji: pracy rozliczeniowej konieczne jest podłączenie obwodu nadajnika niskiej częstotliwości LF z główki gazomierza oraz obwodu czujnika temperatury. PoniŜej znajduje się opis listwy zaciskowej: Pt 1000 1 2 LF 1 2 Korektor przystosowany jest do obsługi kontaktronowego nadajnika LF (standardowo wyposaŝony jest w niego kaŝdy gazomierz firmy COMMON). Biegunowość nadajnika LF i czujnika Pt 1000 jest bez znaczenia. CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 15

Przykład montaŝu czujnika temperatury Pt 1000 1. odcinek odpływowy, 2. czujnik temperatury Pt 1000, 3. tulejka termometryczna 4. plomba 4. Podłączanie pomiarów dodatkowych. Opis listew zaciskowych znajduje się poniŝej. NaleŜy zwrócić uwagę na biegunowość podłączanych obwodów (o ile obwody podłączanych urządzeń mają określoną polaryzację). PoniewaŜ korektor w całości jest urządzeniem iskrobezpiecznym wszystkie obwody muszą być dołączane do obwodów urządzeń iskrobezpiecznych; w innych przypadkach naleŝy stosować bariery przeciwwybuchowe. IN 2 OUT 4 - + - + IN 1 OUT 3 - + - + HF - + Obwody wejściowe oznaczone IN1 i IN2 mogą współpracować z iskrobezpiecznymi obwodami urządzeń prostych a w szczególności ze stykami elementów przełączających dopuszczonych do pracy w obwodach iskrobezpiecznych. Obwody wyjściowe oznaczone jako OUT3 i OUT4 mogą współpracować z iskrobezpiecznymi obwodami zewnętrznymi kategorii ia lub ib. Maksymalne wartości pojemności i indukcyjności dla tego obwodu naleŝy przyjąć wg kryterium obwodu dołączonego, uwzględniając parametry wewnętrzne C i i L i. UWAGA: Dla opcji z cyfrowym przetwornikiem ciśnienia PC-70 zasilanym z baterii korektora wyjście OUT3 jest wykorzystywane do jego zasilania. 5. Podłączanie zasilania i transmisji danych w standardzie RS-GAZ2. Konwerter (np. CZAK-02, CBS-02, CAK-02, CAKGSM-02) musi być zainstalowany poza strefą zagroŝenia wybuchem. Warunki instalacji określone są w dokumentacji konwertera. Odpowiednie złącza listwy zaciskowej korektora CMK-02 naleŝy podłączyć CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 16

do odpowiednio oznaczonych złącz w konwerterze. NaleŜy zwrócić uwagę na opisy zacisków, których lokalizacja w korektorze i w konwerterze nie jest jednakowa. Listwa korektora CMK-02: A B A B Złącze TUCHEL na obudowie: V+ RS 1 RS 2 V+ V+ Widok od czoła gniazda męskiego Tuchel na obudowie korektora 6. Podłączanie cyfrowego przetwornika ciśnienia PC-70. Korektor CMK-02 zapewnia moŝliwość podłączenia oraz rejestracji dodatkowych pomiarów ciśnienia za pomocą cyfrowych przetworników ciśnienia PC-70. Współpraca korektora CMK-02 z przetwornikami PC-70 odbywa się w dwóch wersjach zasilania: Korektor CMK-02 korzysta z zasilania zewnętrznego. Zasilanie to moŝe być przekazane poprzez odpowiedni konwerter transmisji (zalecane przy zasilaniu sieciowym: dwukanałowy konwerter z zasilaczem CZAK-02, bariera sygnalizacyjna CBS-02; zalecane przy zasilaniu z akumulatora i baterii słonecznej: konwerter CAKGSM-02) moŝliwe podłączenie dwóch czujników. Korektor CMK-02 korzysta z własnego zasilania bateryjnego (tylko dla korektora w wersji B ) moŝliwe podłączenie jednego czujnika. Przetwornik ciśnienia PC-70 jest umieszczony w obudowie z króćcem z gwintem zewnętrznym M20x1,5 o wymiarach zamieszczonych poniŝej. Wymiary króćca przetwornika PC-70 2 1 5 3 4 1 - RSGAZ 2 B 2 - RSGAZ 2 A 4 - + ZASILANIE 5 - MASA Opis i oznaczenie wyprowadzeń złącza przetwornika PC-70 CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 17

Połączenie przetwornika PC-70 z korektorem CMK-02 oraz zasilaczem/konwerterem CZAK-02 (zasilanie sieciowe): Strefa E X 230 V RS232 CZAK-02 CMK-02 PC 70 RS1 RS2 4 x LIYY 0,25 mm 2 (lub 0,5 lub 1) mm 2 4 x LIYY 0,25 mm 2 (Uwaga! Zasilanie do RS1) CZAK-02 CMK-02 PC-70 (1) PC-70 (2) A (COM1) A (RS 1) B (COM1) B (RS 1) A (RS 2) 2 2 B (RS 2) 1 1 V+ (COM1) V+ (RS 1) 4 4 (COM1) (RS 1) 5 5 Maksymalna odległość pomiędzy korektorem CMK-02 a przetwornikiem PC70 przy podanym przekroju kabla (0,25 mm2) powinna być mniejsza niŝ 25 metrów. Przewody zasilające przetwornik PC-70 naleŝy podłączyć wspólnie z zasilaniem z konwertera CZAK-02 (do tych samych zacisków na listwie portu RS 1 w korektorze CMK-02). Drugi przetwornik PC-70 podłączyć do tych samych zacisków co pierwszy. Połączenie przetwornika PC-70 z korektorem CMK-02 (zasilanie bateryjne): CMK-02 RS1 RS2 PC 70 CMK-02 PC-70 A (RS 2) 2 B (RS 2) 1 OUT 3 4 (RS 2) 5 4 x LIYY 0,25 mm 2 Obwody wychodzące ze strefy zagroŝonej wybuchem moŝna prowadzić w jednej wiązce. CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 18

4.3. Parametry stosowania PoniŜej zamieszczono parametry elektryczne związane z poszczególnymi zaciskami i złączami urządzenia: RS-GAZ2: Zaciski (V+),( ) listwy zaciskowej RS1 i RS2 oraz piny 4-5 złącz TUCHEL na obudowie posiadają parametry: U i =7,5V, I i =0,45A, P i =0,85W, L i =100uH, C i =4µF Zaciski (A),(B) listwy zaciskowej RS1 i RS2 oraz piny 2-1 złącz TUCHEL posiadają parametry: U i =7,5V, I i =0,45A, P i =0,85W, L o =3mH, C o =80µF, U o =7,5V, P o =0,11W, I o =0,13A, L i =100uH, C i 0 Wejścia IN: Zaciski (+),( ) listwy oznaczonej IN1 i IN2 mogą współpracować z iskrobezpiecznymi obwodami urządzeń prostych a w szczególności ze stykami elementów przełączających dopuszczonych do pracy w obwodach iskrobezpiecznych. Parametry związane z tym wejściem: U o =7,5V, I o <100µA, P o <1mW, L i =100uH, C i =100nF, L o =dowolne, C o =110µF Wyjścia OUT: Zaciski (+),( ) listwy oznaczonej OUT3 i OUT4 posiadają parametry: U i =7,5V, I i =0,2A, P i =1,2W, L o =dowolne, C o =110µF, U o =7,5V, I o <50µA, P o <50mW, L i =100uH, C i =100nF Wyjście OUT3 w wersji wykonania B (CMK-02B): Zacisk ( ) listwy oznaczonej OUT3 oraz zacisk ( parametry: LF: ) listwy oznaczonej RS2 posiadają U o =7,5V, I o =0,11A, P o =0,25W, L i =100uH, C i =100nF, L o =3mH, C o =80µF Zaciski (1),(2) listwy oznaczonej LF mogą współpracować z iskrobezpiecznym obwodem nadajnika kontaktronowego zamontowanym w gazomierzu. Parametry związane z tym wejściem: Pt1000: U o =7,5V, I o <1mA, P o <1mW, L i 0, C i 0, L o =dowolne, C o =110µF Zaciski (1),(2) listwy oznaczonej Pt1000 mogą współpracować tylko z urządzeniem prostym termorezystorem Pt1000 zgodnie z niniejszą DTR i posiadają parametry: U o =7,5V, I o =1A, P o =1,3W, L i 0, C i =170µF, L o =20µH, C o =0,5µF HF: Zaciski (+),( ) listwy oznaczonej HF mogą współpracować z iskrobezpiecznymi obwodami nadajników impulsów HF. Parametry związane z tym wejściem: U o =10,5V, I o =24mA, P o =63mW, L i 0, C i 0, L o =10mH, C o =5µF Maksymalne wartości pojemności i indukcyjności dla obwodów naleŝy przyjąć wg kryterium obwodów dołączonych, uwzględniając parametry wewnętrzne C i i L i. CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 19

5. Obsługa korektora Komunikacja uŝytkownika z korektorem odbywa się przy pomocy klawiatury i czterowierszowego wyświetlacza alfanumerycznego. Klawiatura składa się z czterech klawiszy Esc, Enter, oraz strzałek,. Klawisz Enter powoduje przejście do menu podrzędnego, zmianę aktywnej pozycji w edytorze wartości lub zapamiętanie wprowadzonej liczby. Klawisz Esc powoduje powrót do menu nadrzędnego lub wyjście z trybu edycji wartości. Klawisze i powodują zmianę menu podrzędnego, wyświetlenie dalszego ciągu informacji, które nie mieszczą się na jednym ekranie oraz ustawiania parametrów w przypadku zmiany nastaw. JeŜeli korektor jest uśpiony (wyświetlacz nie jest aktywny), naleŝy go pobudzić naciskając dowolny klawisz. Wyłączenie wyświetlacza nastąpi samoczynnie po 30 sekundach od momentu przerwania operowania klawiaturą (przy zasilaniu zewnętrznym wyświetlacz pozostaje cały czas załączony). Wyświetlane są następujące ekrany (przechodzenie do kolejnego ekranu realizowane jest po wciśnięciu klawisza ): 1) Liczniki główne i strumienie objętości: objętość nie korygowana (V1), objętość normalna (Vn), strumień rzeczywisty (Q1), strumień normalny (Qn). V1 = 0009543.0 m3 Vn = 18520.0 m3 Q1 =s 171.5 m3/h Qn = 188.9 m3/h UWAGA: Litera s po prawej stronie znaku = oznacza włączenie symulacji. 2) Parametry gazu i wartości korekcji: współczynnik ściśliwości (K1), współczynnik korekcyjny (F), chwilowa temperatura gazu (t1), chwilowe ciśnienie gazu (p1). Alarmy: K1 = 0.997546 F = 2.386054 t1 =s 19.8 C p1?= 258.7 kpa Znak? przy etykietach t1 lub p1 oznacza, Ŝe korektor nie był w stanie poprawnie dokonać pomiaru danej wartości na ekranie pozostaje wartość z poprzedniego pomiaru. Znak! oznacza przekroczenie zdefiniowanych limitów alarmowych, mrugający znak! oznacza przekroczenie zdefiniowanych zakresów przetworników a wartość NAN uszkodzenie przetwornika. Pomiary wartości p1, t1 oraz obliczenia współczynnika korekcyjnego w trybie zasilania bateryjnego realizowane jest co 30 sekund, a przy zasilaniu zewnętrznym co 2 sekundy. Obliczanie współczynnika ściśliwości wykonywane jest co 30 sekund na podstawie średnich wartości temperatury i ciśnienia za ostatnie 30 sekund. CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 20

3) Temperatura wewnętrzna korektora i pobór gazu - temperatura wewnętrzna korektora (to), - wartość od początku godziny (ph), - spodziewany pobór do końca godziny (eph), to = 15.5 C ph = eph= 12.69 m3 542.71 m3 Spodziewany pobór godzinowy sposób obliczania Na podstawie bieŝącej wartości strumienia normalnego, i przy załoŝeniu jego niezmienności, obliczana jest ilość gazu, która zostanie pobrana do końca godziny. Następnie wartość ta zostaje powiększona o pobór, który nastąpił od początku godziny zegarowej. 4) Stan zasilania korektora i pojemność baterii. Praca sieciowa Stan baterii 85% Praca bateryjna Stan baterii 85% Po osiągnięciu stanu 5% korektor rozpoczyna rejestracje alarmu Niskie napięcie zasilania, a poniŝej 1% następuje wyłączenie modułów korektora i rejestratora. Nadal moŝna jednak wykonać transmisję danych za pomocą np.: interfejsu OptoGAZ. 5.1. Menu główne Po naciśnięciu klawisza Enter wyświetlane jest menu główne. Wyboru dokonujemy przy pomocy klawiszy i. Wybór potwierdzamy klawiszem Enter. 5.2. Stałe algorytmu stałe algorytmu dane bieŝące dane rejestrowane skład gazu łącza szeregowe konfiguracja tabliczka zegar Podawane informacje podzielone są na dane dotyczące metody wyznaczania objętości i współczynnika ściśliwości gazu. Wyświetlane są: waga impulsu HF, LF czas zapisu danych rejestrowanych oraz bieŝące źródło sygnału Qr i Vr. CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 21

HF = 3228.10 imp/m3 LF = 1.00 imp/m3 Q:LF[??] V:LF R+ [dt=10min] K+ Informacja o źródle sygnału słuŝącego do wyznaczenia przepływu Q: - Q : LF [LF] - przepływ liczony z nadajnika niskiej częstotliwości kontaktronowego LF, - Q : HF [HF] - przepływ liczony z nadajnika wysokiej częstotliwości HF. W przypadku gdy w nawiasie kwadratowym występuje nastawa?? (Q : HF [??]) korektor sam dobiera źródło sygnału o przepływie w zaleŝności od jego dostępności (np. korektor wyznacza przepływ Q z nadajnika HF, w momencie gdy następuje przerwa w zasilaniu zewnętrznym korektor automatycznie przestawia się na wyznaczanie Q z nadajnika LF). Znaki +/- przy literach R i K oznaczają status włączenia/wyłączenia modułów rejestratora (R) i korektora (K). JeŜeli ma nastąpić zmiana okresu rejestracji danych rozliczeniowych i została wybrana synchronizacja z początkiem doby rozliczeniowej, wyświetlana jest odpowiednia informacja: HF = 3228.10 imp/m3 LF = 1.00 imp/m3 Q:LF[??] V:LF R+ [dt=5 10min] K+ Po naciśnięciu klawisza ze strzałką wyświetlane są: temperatura normalna, ciśnienie normalne, zastosowana metoda obliczeniowa, rodzaj mieszaniny gazu. tn = 273.15 K pn = 101325 Pa K1 wg GERG-88 gaz ziemny Metoda obliczeniowa dobierana jest do wybranego składu gazu. Standardowo korektor jest wyposaŝony w algorytm GERG-88, na zamówienie dostępne są takŝe algorytmy: Gaz ziemny: GERG-91, AGA-NX19 Gaz miejski/koksowniczy: Beattie-Bridgeman, Inne (CO 2, wodór, azot, argon, powietrze, propan-butan i inne): Peng-Robinson, Van der Waals, Redlich-Kwong, Soeve-Redlich-Kwong, Równanie wirialne. 5.3. Dane bieŝące W tym menu wyświetlane są parametry na bieŝąco wyznaczane przez korektor CMK-02. Naciśnięcie klawisza powoduje przejście do kolejnych zastawów parametrów. 1) Liczniki główne: - objętość gazu w warunkach rzeczywistych V1, CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 22

- objętość gazu w warunkach normalnych Vn, - liczniki energii dla warunków normalnych E (indeks oznacza odpowiednio: s energia liczona z wykorzystaniem ciepła spalania, i wartości opałowej). - masy dla warunków normalnych M. V1 = Vn = Es = M = 0010786.0 m3 21139.15 m3 142842 MJ 15650 kg 2) Strumienie: - strumień gazu w warunkach rzeczywistych Q1, - prędkość gazu w rurociągu U1 (do prawidłowego liczenia tej wartości wymagane jest podanie gazomierza współpracującego, a w szczególności parametru DN), - przepływ energii normalnej, - przepływ masy Q1 = U1 = Eq = Mq = 171.75 m3/h 2.18 m/s 7555.62 MJ/h 140.34 kg/h 3) BieŜące wartości korekcji: - współczynnik ściśliwości K1, - współczynnik korekcyjny F, - temperatura rzeczywista gazu, - ciśnienie rzeczywiste gazu. K1 = 1.000179 F = 1.105173 t1 = 19.8 C p1 = 119.9 kpa 3) We/wy cyfrowe: - waga impulsu HF zmierzona przez korektor odniesiona do 1 m 3 - rhf, - wyliczony błąd stałej HF w odniesieniu do wartości zaprogramowanej - ehf, - stany poszczególnych wejść/wyjść cyfrowych, przykład: I1 - - wejście I1 nieaktywne I1+ - wejście I1 aktywne, sygnał wejściowy poniŝej progu filtrowania (opisane w dziale stałe algorytmu sygnalizacje), I1++ wejście I1 aktywne, sygnał wejściowy powyŝej progu filtrowania (opisane w dziale stałe algorytmu sygnalizacje), -O4 - wyjście O4 nieaktywne, +O4- wyjście O4 aktywne, stan elektryczny wyjścia - rozwarty, +O4+ wyjście O4 aktywne, stan elektryczny wyjścia - zwarty - dzień, czas i maksymalna liczba impulsów zliczonych w ciągu jednej minuty. CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 23

4) Parametry rzeczywiste mieszaniny: rhf= 900.0 imp/m3 ehf= 0.0000 % I1++ I2-- -O3- -O4- Imax 1/12:15 = 7 - gęstość rzeczywista gazu w warunkach pomiaru ρ1, - gęstość względna rzeczywista gazu w warunkach pomiaru d1, - rzeczywiste ciepło spalania Hs1, - rzeczywista wartość opałowa Hi1, ρ1 = d1 = Hs1= Hi1= 0.8306 kg/m3 0.6424 kg/m3 25.8587 MJ/m3 23.3273 MJ/m3 5) Szczyt poboru dla wartości normalnych - wartości liczone dla kaŝdej doby, - wartości miesięczne, Klawiszem Enter moŝemy zmienić tryb wyświetlania wartości szczytu. Po kolei będą wyświetlane: dla szczytu dobowego: wartości okna stałego (maksymalnego poboru pomiędzy pełnymi godzinami), wartości okna przesuwnego (maksymalnego poboru za okres 60 minut), wartość chwilowa (pobór za ostatnie 60 minut). dla szczytu miesięcznego: wartości okna stałego, wartości okna przesuwnego. Zawsze podawana jest data, czas początku i wartość odpowiedniego poboru. Pobór dobowy sposób obliczania W ciągu kaŝdej godziny zegarowej wyliczany jest przyrost objętości normalnej przepływającego gazu. Największy z nich, licząc od początku doby (standartowo jest to godzina 22.00) jest zapamiętany jako szczyt godzinowy w bazie danych wraz z sygnaturą czasu jego wystąpienia. Cykl ten powtarzany jest dla kaŝdej doby niezaleŝnie. Szczyt dobowy okno stałe qh = 482.82 m3/h 06/01/2001 01:00 Szczyt dobowy okno przesuwne qh = 578.71 m3/h 06/01/2001 01:28 Szczyt dobowy wartość chwilowa qh = 695.33 m3/h 06/01/2001 06:51 CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 24

Pobór miesięczny sposób obliczania Z codziennie wyznaczonej wartości maksymalnego poboru, wybierana jest wartość największa na przestrzeni miesiąca i zapamiętywana jako szczyt miesięczny w bazie danych. Cykl ten powtarzany jest dla kaŝdego miesiąca niezaleŝnie. Szczyt miesięczny okno stałe qh = 575.23 m3/h 02/01/2001 05:00 Szczyt miesięczny okno przesuwne qh = 578.71 m3/h 06/01/2001 01:28 6) Wartości bieŝące dla czujników zewnętrznych: - wartość ciśnienia, - wyliczona wartość gradientu, - wyliczona procentowa wartość zmiany. Ciśnienie wylotowe 1 Pw = 338.1 kpa + G= 7.79º Z= 2.01% Ciśnienie wylotowe 2 Brak odczytu Jeśli pomiar z czujnika jest wyłączony lub korektor stwierdzi brak komunikacji z przetwornikiem przez 60 sekund, wyświetla napis Brak odczytu. 5.4. Wartości rejestrowane Wyświetlane jest menu podrzędne zawierające cztery pozycje: lista alarmów dane dobowe dane miesięczne dane rozliczeniowe Po wybraniu pozycji wyświetlana jest informacja o liczbie rekordów zapisanych w pamięci; w nawiasie podawany jest procent dostępnej pamięci do zapisów. Liczba rejestracji 629 (98%) najmłodsze dane najstarsze dane CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 25

Lista alarmów zawiera: datę i czas początku zdarzenia, datę i czas końca zdarzenia lub identyfikator programu i uŝytkownika, szacowany przyrost objętości normalnej gazu (jeŝeli był liczony), skrócony opis zdarzenia. Lista moŝe zawierać maksymalnie do 4000 rekordów. P: 6/01/01 00:33.35 K: 6/01/01 00:34.09 dvn = 11.5 m3 Przekr limitu P Dane dobowe zawierają: Na kaŝdym ekranie: datę rejestracji, Na pierwszym ekranie: stan licznika rzeczywistego na koniec doby (V1), stan licznika głównego na koniec doby (Vn), Na drugim ekranie: czas i wartość maksymalnego poboru godzinowego (z przesuwnym oknem) (pm), czas i wartość maksymalnego poboru godzinowego (pomiędzy pełnymi godzinami) (ph), Podawany jest zawsze czas początku szczytu. Przełączanie ekranów odbywa się po wciśnięciu klawisza Enter. Pamiętane są dane z ostatnich 60 miesięcy. V1 = Vn = Rekord 9/9 1/01/2001 0002500.0 m3 208125.2 m3 Rekord 9/9 1/01/2001 pm = 1678 m3 21:25 ph = 1677 m3 22:00 Dane miesięczne zawierają: Na kaŝdym ekranie: datę rejestracji, Na pierwszym ekranie: stan licznika rzeczywistego na koniec miesiąca (V1), stan licznika głównego na koniec miesiąca (Vn), Na drugim ekranie: czas i wartość maksymalnego poboru godzinowego (z przesuwnym oknem) (pm), czas i wartość maksymalnego poboru godzinowego (pomiędzy pełnymi godzinami) (ph). CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 26

Podawany jest zawsze czas początku szczytu. Przełączanie ekranów realizowane jest po wciśnięciu klawisza Enter. Pamiętane są dane od początku uŝytkowania korektora. V1 = Vn = Rekord 4/2 Styczeń 2000 0002500.0 m3 208125.2 m3 Rekord 4/2 Styczeń 2000 pm = 1678m3 21:25/01 ph = 1677m3 22:00/01 Dane rozliczeniowe zawierają: Na kaŝdym ekranie: datę i czas rejestracji, Na pierwszym ekranie: przyrost objętości rzeczywistej gazu, przyrost objętości normalnej gazu, Na drugim ekranie: średnią temperaturę gazu za okres rejestracji, średnie ciśnienie bezwzględne gazu za okres rejestracji, Na trzecim ekranie: rezerwa 1 wartość ciśnienia z pierwszego czujnika PC-70, rezerwa 2 wartość ciśnienia z drugiego czujnika PC-70. Przełączanie ekranów realizowane jest po wciśnięciu klawisza Enter. 5.5. Skład gazu Rekord 9/1029 1/01/2000 07:00 dv1 = 0002500.0 m3 dvn = 2501.7 m3 Rekord 9/1029 1/01/2000 07:00 t1 = 19.9 C p1 = 99.8 kpa Rekord 9/1029 1/01/2000 07:00 r1 = 23.6 C r2 = 1.0007 Wyświetlane jest menu podrzędne zawierające następujące pozycje: parametry gazu współczynniki gazu skład gazu Parametry gazu to (dla metody obliczeniowej GERG-88): molowe ciepło spalania (Hch), CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 27

udział molowy CH udział molowy N 2 Hch 916.64100 udział CH 0.981822 udział N2 0.015839 Współczynniki gazu to (dla metody obliczeniowej GERG-88): normalny współczynnik ściśliwości (Zn), gęstość normalna (ρn), ciepło spalania (Hs), wartość opałowa (Hi). Zn 0.9975 ρn 0.7533 Hs 40.2542 Hi 36.3136 W menu skład gazu wyświetlana jest zawartość procentowa (objętościowa lub molowa) wszystkich składników gazu w zdefiniowanej mieszaninie. 5.6. Łącza szeregowe skład gazu gaz ziemny skład objętościowy metan 95.520 etan 01.880 propan 00.490 n-butan 00.150... tlen 00.000 dwutl.węgla 00.230 dwutl.siarki 00.000 powietrze 00.000 Opcja łącza szeregowe została omówiona w dziale 6. Konfiguracja korektora. 5.7. Konfiguracja Opcja konfiguracja została omówiona w dziale 6. Konfiguracja korektora. 5.8. Tabliczka Wyświetla informacje o produkcie, producencie i wersji oprogramowania wewnętrznego. Numer fabr. 41059 Rok produkcji 2000 Wersja programu GM1/GM2 2xPC70/bat Common 91-205 Łódź Aleksandrowska 67/93 tel: /+4842/ 6135600 fax: /+4842/ 6135698 CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 28

5.9. Zegar Software ID 1.0.4.0a Build-time 08-07-06 12:35:22 Po wybraniu tej pozycji menu wyświetlane są następujące informacje: Na pierwszym ekranie: bieŝącą datę, dzień tygodnia i czas. 2006-07-12 środa 13:14:36 Na drugim ekranie: data zmiany czasu na letni i zimowy. JeŜeli data ta nie była zaprogramowana lub korektor zmienił czas wyświetlany jest napis nie ustawiony. czas letni 31/03/2002 02:00 czas zimowy 28/10/2001 03:00 Na trzecim ekranie: czas pobudzenia korektora bez zasilania zewnętrznego. Sumaryczny czas obsługi na baterii 02:27:16 CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 29

6. Konfiguracja korektora Przed dokonaniem zdalnej konfiguracji korektora naleŝy ustawić parametry transmisji łącz szeregowych. W tym celu naleŝy wybrać funkcję łącza szeregowe z menu głównego. Pojawi się ekran taki jak poniŝej: port com1/opto port com2 gazmodem modbus ascii/rtu UWAGA: Od wersji oprogramowania 1.0.2.20b po wybraniu tej pozycji menu pojawia się ekran z zebranymi informacjami o parametrach łącz szeregowych jak poniŝej. Po wciśnięciu Enter przechodzimy do konfiguracji parametrów portów komunikacyjnych. Com1: GM:55 Com2: GM:99 9600,8,N,1 Modbus:002 57600,8,N,1 Modbus:002 Opcje port com1/opto i port com2 słuŝą do ustawienia parametrów transmisji odpowiednich portów COM1 i COM2. Na poniŝszym rysunku widoczne są następujące parametry (od lewej): prędkość transmisji, bity danych, parzystość, bity stopu. port com1/opto 4800 08 N 01 ^^^^^ zmiana cyfr Zmiana wartości wybranego parametru (oznaczonego znakami ^^^^^) odbywa się za pomocą klawiszy i. Przejście do następnego pola edycyjnego odbywa się po wciśnięciu klawisza Enter. Zakończenie edycji realizowane jest po wciśnięciu klawisza Esc. Znaczenie liter: N - bez sprawdzania parzystości (No), O - sprawdzanie nieparzystości (Odd), E - sprawdzanie parzystości (Even). Jeśli zostały wprowadzone jakiekolwiek zmiany pojawi się ekran z zapytaniem o ich potwierdzenie, np.: port com1/opto 9600 08 N 01 ESC-Nie ENTER Tak Po wciśnięciu klawisza Esc nastąpi odrzucenie zmian; klawisz Enter zatwierdza zmiany następuje rekonfiguracja odpowiedniego portu. CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 30

W opcji gazmodem ustawiane są adresy protokołu Gaz-Modem. Adresy programujemy odpowiednio dla portu COM1 i COM2. gazmodem 1:00055 2:00099 ^ zmiana cyfr W opcji modbus ascii/rtu ustawiane są adres protokołu Modus wspólny dla obu łączy komunikacyjnych. Konfigurację korektora CMK-02 moŝna dokonać na dwa sposoby: 1. Przy uŝyciu komputera i odpowiedniego programu serwisowego. Z uwagi na to, Ŝe korektor CMK-02 jest funkcjonalnym rozszerzeniem korektora CMK-01 moŝna stosować to samo oprogramowanie do konfiguracji obu urządzeń. Jednak naleŝy mieć na uwadze, iŝ starsze wersje oprogramowania mogą nie umoŝliwiać konfiguracji niektórych parametrów pracy. PoniewaŜ korektor CMK-02 przechowuje parametry pracy w nieulotnej pamięci FLASHROM naleŝy pamiętać o konieczności autoryzacji konfiguracji, czyli o przepisaniu nowo ustawionych parametrów do pamięci FLASHROM. Program SERVICE.EXE w wersji dla systemu MS-DOS, jak równieŝ starsze wersje programu WService.exe dla systemów z grupy MS-Windows nie posiadają takiej opcji, a co za tym idzie ustawione przez nie parametry zostaną zapisane tylko w pamięci RAM. Spowoduje to, Ŝe w razie gdy korektor zostanie np. silnie zakłócony, po ponownym uruchomieniu funkcją Watch Dog, powróci do konfiguracji zapisanej w pamięci FLASHROM. 2. Przy uŝyciu przełącznika konfiguracyjnego. W przypadku braku klucza sprzętowego naleŝy przestawić przełącznik konfiguracyjny umieszczony między listwami przyłączeniowymi w komorze bateryjnej na pozycję ON, a następnie wybrać opcję konfiguracja w menu. 6.1. Konfiguracja parametrów pracy korektora Po wybraniu opcji konfiguracja z głównego menu wyświetlany jest następujący ekran z informacją: -=- -=- Proszę podłączyć klucz sprzętowy -=- -=- Po podłączeniu komputera z oprogramowaniem serwisowym nastąpi jego automatyczna detekcja i wyświetli się informacja o odczytanym identyfikatorze: -=- -=- KeyID:64254 Wciśnij ENTER -=- -=- Alternatywnie moŝemy przełączyć przełącznik konfiguracyjny znajdujący się w pojemniku baterii na pozycję ON. Oprogramowanie automatycznie rozpozna stan przełącznika i wyświetli następujący ekran: CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 31

UWAGA: -=- -=- LocalUser:48254 Wciśnij ENTER -=- -=- Korektory posiadające oprogramowanie o numerze niŝszym od 1.0.2.18 wymagają podania dodatkowo hasła dostępowego (hasło to: Enter,,, Esc). Przyjmowane są tylko 4 kolejne wciśnięcia klawiszy, kaŝde następne zostanie zignorowane i spowoduje powrót do menu głównego. Po wciśnięciu klawisza Enter wyświetlane jest menu podrzędne zawierające następujące pozycje. obj. rzeczywista bieŝąca data/czas stałe algorytmu Pierwsze dwie opcje słuŝą do synchronizacji liczydła i ustawienia zegara przelicznika. Zmiany tych nastaw powodują automatyczne uaktualnienie odpowiednich zmiennych w przeliczniku. Wszystkie modyfikacje w menu stałe algorytmu są buforowane i zapisywane w pamięci FLASH ROM dopiero po opuszczeniu tego menu i pojawieniu się następującego ekranu. -=- -=- Zapis konfiguracji zakończony! -=- -=- CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 32

6.2. Programowanie stałych algorytmu Całe menu konfiguracji przedstawia się następująco (opcje konieczne do minimalnej konfiguracji korektora zostały wyróŝnione): obj. rzeczywista bieŝąca data/czas stałe algorytmu gazomierz liczydło format liczydła wejścia pomiarowe waga impulsu LF współczynnik HF okno pomiaru Qr zakres błędu HF/LF limity alarmowe limity alarmowe p limity alarmowe t limity alarmowe Q1 limity alarmowe Qn skład gazu wzorcowy ziemny wysokometanowy N9 N43 N48 ziemny zaazotowany skład molowy skład objętościowy analiza częściowa gęstość normalna ciepło spalania udział molowy CO2 udział molowy H2 zegar doba gazownicza okres rejestracji czas letni data zmiany automatyczny nie ustawiony czas zimowy data zmiany automatyczny nie ustawiony łącza szeregowe port com1/opto port com2 adresowanie zestaw 1... zestaw 4 gazmodem modbus ascii/rtu powiadamianie SMS modem GSM centrum wiadomości numery telefonów 1)... 4) pomiar Pwy bateria adres urządzenia kalibracja metoda detekcji wartość limitu pomiar Pwy sieć 1 adres urządzenia kalibracja metoda detekcji wartość limitu pomiar Pwy sieć 2 adres urządzenia kalibracja metoda detekcji wartość limitu sygnalizacje linia OUT1 (I1) linia OUT2 (I2) linia OUT3 (O1) tryb pracy konfiguracja linia OUT4 (O2) tryb pracy konfiguracja przetworniki wartość K1 wejście Q1 zakres pracy jednostka symulacja wejście t zakres pracy jednostka symulacja wejście p zakres pracy jednostka symulacja CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 33

Menu konfiguracji portów szeregowych, jako Ŝe nie wymaga autoryzacji operatora zostało umieszczone dodatkowo w głównym menu korektora. 6.3. Zmiana wartości parametru. Zmiana wartości wybranego parametru (podkreślona cała wartość znakami ^^^^) lub konkretnej cyfry (oznaczoną znakiem ^) odbywa się za pomocą klawiszy i. Przejście do następnego pola edycyjnego odbywa się po wciśnięciu klawisza Enter. Zakończenie edycji realizowane jest po wciśnięciu klawisza Esc. Po zakończeniu edycji pojawia się ekran z nowo ustawionymi, uznanymi za dopuszczalne wartościami (np.: nieistniejąca data 31/02/2005 zostanie automatycznie przetworzona do 28/02/2005) oraz z zapytaniem o potwierdzenie lub anulowanie nowych ustawień. Wciśnięcie klawisza Esc powoduje odrzucenie zmian; klawisz Enter zatwierdza zmiany. Schemat ten obowiązuje przy ustawianiu wszystkich parametrów pracy korektora. UWAGA: Korektory posiadające oprogramowanie o numerze 1.0.2.16 lub wyŝszym w przypadku nie dokonania zmian w nastawach nie pokazują ekranu akceptacji zmiany parametrów. 6.4. Ustawianie parametrów pracy. Konfigurację korektora najlepiej rozpocząć od ustawienia stałych algorytmu, datę, czas i licznik objętości rzeczywistej ustawiamy na końcu. NajwaŜniejsze parametry, odpowiedzialne za pracę rozliczeniową opisane są poniŝej. obj. rzeczywista ustawianie licznika objętości rzeczywistej bieŝąca data/czas ustawianie daty i godziny stałe algorytmu gazomierz naleŝy ustawić parametry gazomierza (z tabliczki znamionowej) liczydło zawiera opcje do konfiguracji liczydła format liczydła naleŝy ustawić całkowitą ilość cyfr liczydła (ilość bębenków) i ilość cyfr po przecinku waga impulsu LF wyraŝona jest w m 3 na impuls. limity alarmowe naleŝy ustawić limity alarmowe wielkości mierzonych skład gazu naleŝy wprowadzić odpowiedni skład gazu. Jest kilka sposobów wprowadzania składu gazu. Szczegóły omówione są w dalszej części instrukcji. zegar naleŝy ustawić automatyczną zmianę czasu letniego i zimowego. Korektor ma zaimplementowane wszystkie terminy zmian czasu. Menu konfiguracja zawiera następujące opcje: gazomierz liczydło limity alarmowe skład gazu zegar łącza szeregowe powiadamianie SMS pomiar Pwy bateria pomiar Pwy sieć 1 pomiar Pwy sieć 2 sygnalizacje przetworniki CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 34

stałe algorytmu gazomierz gazomierz DN100 G0250 1:020 ^^^ zmiana cyfr NaleŜy ustawić parametry gazomierza współpracującego: DN, G i zakresowość odczytane z tabliczki znamionowej (zakresowość to wartość Q min odczytana z tabliczki znamionowej podzielona przez Q max np.: dla gazomierza DN100 G250 Q min =20m 3 /h, Q max =400m 3 /h zakresowość wynosi 1:20). Zmiana nastaw w tym menu spowoduje automatyczną zmianę zakresu przetwornika Q1. W przypadku podłączania korektora do gazomierza, którego nie ma w bazie danych korektora naleŝy ręcznie zmienić zakres przetwornika Q1. Błędne ustawienie moŝe spowodować niewłaściwą pracę układów kontroli wartości strumienia rzeczywistego i modułu liczenia błędu współczynnika HF, a takŝe błędne obliczanie wartości prędkości gazu. stałe algorytmu liczydło Wyświetlane jest menu podrzędne zawierające funkcje: format liczydła wejścia pomiarowe waga impulsu LF współczynnik HF okno pomiaru Qr zakres błędu HF/LF stałe algorytmu liczydło format liczydła format liczydła 8 : 1 ^ zmiana cyfr format liczydła 0000000.0 ESC-Nie ENTER-Tak Ustawiamy dwie liczby: pierwsza jest to całkowita liczba cyfr (bębenków) liczydła mechanicznego gazomierza. Druga liczba cyfr po przecinku. Od poprawności ustawienia tych parametrów zaleŝy synchronizacja zerowania licznika V1 zgodnie z liczydłem gazomierza. Format ustawionego liczydła wyświetlany przy potwierdzeniu jest w postaci takiej, jaka będzie uŝywana do wyświetlana wartości bieŝącej licznika. Format liczydła nie słuŝy jednocześnie do ustawiania wagi impulsu LF. Oznacza to, Ŝe korektor moŝe nie wyświetlać cyfr ułamkowych nawet w przypadku ustawionej wagi LF na np.: 0.01m 3. CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 35

stałe algorytmu liczydło wejścia pomiarowe wejścia pomiarowe Vr:LF Qr:Auto ^^ zmiana cyfr Pierwszy parametr określa, który sygnał ma być uŝywany do obliczeń objętości rzeczywistej. MoŜliwe nastawy to: LF, HF, Q1. Drugi parametr określa, który sygnał ma być uŝywany do obliczania natęŝenia przepływu rzeczywistego. Dostępne nastawy to: LF, HF, Auto (korektor automatycznie przełącza się na aktywne wejście). stałe algorytmu liczydło waga impulsu LF waga impulsu LF 1 imp = 01.000 m3 ^^^^^^ zmiana cyfr Wagę impulsu LF ustawiamy w m 3 przypadających na 1 impuls wejściowy. Dostępne są następujące wartości: 10, 1, 0.5, 0.1, 0.05, 0.01, 0.005, 0.001 m 3 /imp. stałe algorytmu liczydło współczynnik HF współczynnik HF 1m3 = 0001000.00 imp ^ zmiana cyfr JeŜeli do korektora podłączony jest nadajnik HF zaleca się ustawić wagę impulsu tego wejścia niezaleŝnie od tego, czy korektor ma podłączone na stałe zasilanie zewnętrzne czy nie. Wagę ustawiamy jako ilość impulsów przypadających na 1m 3. Ustawiamy oddzielnie kaŝdą z cyfr współczynnika. W edycji wartości dostępne są cyfry i kropka dziesiętna. stałe algorytmu liczydło okno pomiaru Qr okno pomiaru Qr Q/LF=10 min HF=15 s ^^ zmiana cyfr Parametr ten definiuje wielkość czasu, w jakim wyliczana będzie wartość średnia strumienia objętości. W powyŝszym przykładzie strumień liczony z wejścia LF uśredniany będzie za ostatnie 10 minut, zaś liczony z wejścia HF za ostatnie 15 sekund. CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 36

Korektor automatycznie przełącza wyliczanie strumienia z wejścia HF na LF w przypadku zaniku zasilania zewnętrznego. stałe algorytmu liczydło zakres błędu HF/LF zakres błędu HF/LF -3.00 +3.00 % ^ zmiana cyfr Korektor podczas pracy wylicza błąd pomiaru HF w odniesieniu do pomiaru LF i uśrednia go uwzględniając ostatnie 10 impulsów LF. PowyŜszy parametr definiuje, kiedy zapisać informację o błędzie w liście zdarzeń. Błędy takie mogą pojawiać się w momencie zaniku lub pojawienia się zasilania zewnętrznego, lub w przypadku pulsacyjnego przepływu gazu w obu kierunkach. stałe algorytmu limity alarmowe limity alarmowe p limity alarmowe t limity alarmowe Q1 limity alarmowe Qn Limity alarmowe słuŝą do zasygnalizowania przekroczenia spodziewanych wielkości. Nie są to zakresy pomiarowe przetworników, lecz wartości, których przekroczenie oznacza nieprawidłową pracę układu pomiarowego. Przekroczenie tych zakresów powoduje wygenerowanie odpowiednich alarmów w liście zdarzeń. Wskazówka Limity alarmowe ciśnienia ustawiamy na zakres pracy reduktora z pewnym zapasem. W przypadku awarii reduktora będziemy mieli moŝliwość uzyskania dodatkowych informacji. Limity alarmowe temperatury ustawione są standardowo na 10 30 C. Jest to zakres największej dokładności metody GERG-88. Minimalny limit alarmowy Q1 ustawiamy zazwyczaj na 0, maksymalny z tabliczki znamionowej gazomierza. JeŜeli interesuje nas przekraczanie mocy zamówionej to limity Qn ustawiamy na 0 moc zamówiona. Limity alarmowe rezerw standardowo ustawione są na 0 0. MoŜna je zmienić za pomocą programu serwisowego. stałe algorytmu skład gazu Wyświetlane jest menu podrzędne zawierające funkcje: wzorcowy skład molowy skład objętościowy analiza częściowa CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 37

stałe algorytmu skład gazu wzorcowy ziemny wysokomet. N9 N43 N48 ziemny zaazotowany Wyświetlana jest lista zawierająca nazwy składów gazu zapisanych na stałe w pamięci korektora. Wybór mieszaniny dokonujemy ustawiając strzałkę na Ŝądany skład i naciskając klawisz Enter. Standardowo dostępne są następujące mieszaniny: N9, N43, N48, uśredniony gaz zaazotowany i uśredniony gaz wysokometanowy. stałe algorytmu skład gazu skład molowy stałe algorytmu skład gazu skład objętościowy Po wybraniu jednej z tych opcji pojawia się ekran widoczny poniŝej. W pierwszym wierszu widoczny jest napis skład molowy lub skład objętościowy w zaleŝności od tego, która opcja została wybrana. PoniŜej wyświetlony jest jeden ze składników oraz suma wszystkich składników. Naciskając przyciski strzałek wybieramy składnik, który zamierzamy zmodyfikować. skład molowy metan 95.519 suma 100.000 zmiana składnika PoniŜej wyświetlony jest nazwa składnika, jego procentowy udział w mieszaninie, oraz suma wszystkich składników mieszaniny. Naciskając przyciski wybieramy składnik, który zamierzamy zmodyfikować. Aby dokonać modyfikacji wybranego składnika naciskamy przycisk Enter i pod pierwszą cyfrą liczby składnika pojawia się znacznik ^. Wtedy moŝemy dokonać modyfikacji kaŝdej z cyfr. Po ustawieniu liczby wciskamy przycisk Esc i przechodzimy do wyboru składnika. skład molowy metan 95.519 suma 100.000 ^ zmiana cyfr Po ustawieniu wszystkich składników wciskamy przycisk Esc. Wyświetlony zostanie ekran z zapytaniem o potwierdzenie lub anulowanie wykonanych zmian. UŜytkownik moŝe zostać teŝ stosownie poinformowany, jeśli suma składników mieszaniny jest róŝna od 100%. stałe algorytmu skład gazu analiza częściowa Wyświetlana jest lista zawierająca nazwy parametrów wejściowych metody obliczeniowej. Dla metod GERG podawane są: CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 38

gęstość normalna, ciepło spalania, udziały molowe CO 2 i H 2. ρn 0.7366 Hs 39.8734 xco2 0.0007 xh2 0.0000 KaŜdy z tych parametrów ustawiamy w sposób podany poniŝszym przykładzie: stałe algorytmu skład gazu gęstość normalna ρn 0.736572e+00 ^ zmiana cyfr stałe algorytmu zegar Wyświetlane jest menu podrzędne zawierające funkcje: doba gazownicza okres rejestracji czas letni czas zimowy stałe algorytmu zegar doba gazownicza doba gazownicza początek o 22:00 ^^ zmiana cyfr Ustawiamy początek doby rozliczeniowej (tylko pełne godziny). Standardowo doba rozliczeniowej ustawiona jest na godz. 22:00. stałe algorytmu zegar okres rejestracji okres rejestracji dt = 10 min ^^ zmiana cyfr Ustawiamy okres zapisu danych rozliczeniowych. MoŜemy ustawić tylko wielkości z poniŝszej tabeli. PoniŜsza tabela obrazuje zaleŝność pomiędzy czasem rejestracji a czasem, po jakim najstarsze dane w pamięci korektora zostaną zastępowane najnowszymi. Okres rejestracji (min) 1 2 3 4 5 6 10 12 15 20 30 60 Poj. pamięci (dni) 23 46 68 91 114 137 228 273 341 455 683 1365 CMK-02 Dokumentacja techniczno-ruchowa 39