Możliwości organizacyjno-prawne wspomagania rozwoju dzieci w wieku 0-3 lat w gminach, poprzez upowszechnianie zajęć w ramach grup zabawowych.

FUNDACJA ROZWOJU DZIECI IM. J. A. KOMEŃSKIEGO W WARSZAWIE Możliwości organizacyjno-prawne wspomagania rozwoju dzieci w wieku 0-3 lat w gminach, poprzez upowszechnianie zajęć w ramach grup zabawowych. opracowanie: Teresa Kot Warszawa, 22 września 2009 Materiał zaktualizowany grudzień 2012

I. Wstęp Punktem wyjścia do rozważań na temat możliwości wczesnego wspomagania rozwoju dzieci w gminach jest ustawowy katalog zadań gminy, zawarty w ustawie z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U z 2002 r., Nr 142, poz. 1591 t. j.), oraz innych przepisów prawa materialnego odnoszących się do zadań edukacji, kultury, sportu i pomocy społecznej oraz przepisów ustawy z 4 lutego 2011 r o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2011 r. Nr 45, poz. 235 z późn. zm.). Należy również zwrócić uwagę na wymagania, zawarte w Europejskiej Strategii Zatrudnienia, która przewidywała, że do 2010 r. 33 proc. dzieci w wieku 0-3 lata i 90 proc. dzieci od 3 lat do osiągnięcia wieku obowiązku szkolnego powinno być objętych instytucjonalną opieką pozarodzinną. Wiele się w tej dziedzinie zmieniło od chwili przygotowania poprzedniej analizy. Wskaźniki upowszechnienia edukacji przedszkolnej znacząco wzrosły, głównie za przyczyną dostępnych źródeł finansowania w ramach programów realizowanych z udziałem środków finansowych Unii Europejskiej. Również zakrojona na szeroką skalę w ostatnich latach promocja i upowszechnienie wiedzy o ważnej roli wczesnej edukacji dzieci, to czynniki powodujące zwiększenie jej dostępności. Pozytywne znaczenie ma również wzrost zainteresowania edukacją przedszkolną rodziców, którzy dostrzegają potrzebę wczesnego wspomagania rozwoju dzieci. Z obserwacji wynika, że wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia rodziców, rośnie świadomość oraz potrzeby i aspiracje edukacyjne dotyczące dzieci. Należy jednak podkreślić, że w małym stopniu wpływa to na zaspokojenie potrzeb edukacyjnych w grupie dzieci od 0 3 lat, której poświęcona jest niniejsza analiza. Podobnie wygląda sytuacja w zakresie praktycznego wdrożenia możliwości wynikających z uchwalenia wspomnianej wyżej ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. W gminach wiejskich próżno szukać rozwiązań i propozycji dla rodziców i dzieci przygotowanych na podstawie tych przepisów. Mając na uwadze powyższe uwarunkowania, należy jednak poszukiwać dostępnych i możliwych z punktu widzenia gminy rozwiązań, które mogą spowodować upowszechnienie wczesnego wspomagania rozwoju dzieci. 1. Edukacja przedszkolna. Niewątpliwie, wczesne wspomaganie rozwoju małych dzieci, w warunkach całego kraju, a nie tylko gmin wiejskich, nie jest upowszechnione i popularne. W aktualnym stanie prawnym o tematyce edukacji dzieci w wieku przedszkolnym, jednakże po ukończeniu 3 roku życia, traktuje ustawa o systemie oświaty i wydane do tej ustawy przepisy wykonawcze, określające typy placówek, podstawy programowe i warunki prowadzenia edukacji przedszkolnej. Dużą rolę w zwiększeniu dostępności edukacji przedszkolnej odegrały przepisy Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z

dnia 31 sierpnia 2010 r w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania ( Dz. U. z 2010 roku Nr 161, poz. 100). Nie wchodząc szczegółowo w materię przepisów normujących warunki tworzenia i organizowania tych form oraz wymagania lokalowe i organizacyjne, warto przypomnieć, że przepisy rozporządzenia uelastyczniają możliwości prowadzenia edukacji przedszkolnej, w zależności od potrzeb i uwarunkowań lokalnych, wprowadzają inne niż dotychczas znane i stosowane formy edukacji przedszkolnej. Te inne formy, to jak wynika z rozporządzenia: punkty przedszkolne, w których zajęcia są prowadzone przez cały rok szkolny, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący oraz zespoły wychowania przedszkolnego, w których zajęcia są prowadzone przez cały rok szkolny w niektóre dni tygodnia, z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący. Zdarzają się przypadki przyjmowania na zajęcia organizowane w ramach tych form dzieci młodszych niż 3 lata, ale nie jest to praktyka powszechna. Nie można, więc stwierdzić, że wprowadzenie przepisów niniejszego rozporządzenia istotnie zwiększyło dostępność dla dzieci w interesującej nas grupie, ponieważ inne formy wychowania przedszkolnego dotyczą generalnie dzieci powyżej 3 roku życia. 2. Opieka nad dzieckiem w wieku do lat 3 w świetle przepisów ustawy żłobkowej. Po wielu latach funkcjonowania żłobków, świadczących opiekę dla najmłodszych dzieci, w formie zakładu opieki zdrowotnej w świetle przepisów ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej przepisy zmieniły się. 4 lutego 2011 roku Sejm przyjął ustawę o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. Nowa ustawa określa, że opieka nad dziećmi w wieku do lat 3 może być organizowana w formie żłobka lub klubu dziecięcego, a także sprawowana przez dziennego opiekuna oraz nianię. W ramach opieki realizowane są funkcje: opiekuńcza, wychowawcza i edukacyjna. Ustawa określa również katalog podmiotów uprawnionych do tworzenia i prowadzenia żłobków i klubów dziecięcych. Są to: gminy, osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Artykuł 10 ustawy określa, co należy do zadań żłobka i klubu dziecięcego: 1. zapewnienie dziecku opieki w warunkach bytowych zbliżonych do warunków domowych; 2. zagwarantowanie dziecku właściwej opieki pielęgnacyjnej oraz edukacyjnej, przez prowadzenie zajęć zabawowych z elementami edukacji, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb dziecka; 3. prowadzenie zajęć opiekuńczo-wychowawczych i edukacyjnych, uwzględniających rozwój psychomotoryczny dziecka, właściwych do wieku dziecka. Opieka nad dzieckiem w wieku do ukończenia 20 tygodnia życia, może być sprawowana również przez opiekuna dziennego, osobę fizyczną zatrudnioną przez gminę na podstawie umowy o świadczenie usług, wybraną przez gminę na podstawie otwartego konkursu ofert.

Niania, to osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie umowy o świadczenie usług, zawartej pomiędzy nianią a rodzicami. Należy podkreślić, że ustawa żłobkowa wprowadza szeroki katalog usług związany z opieką nad małymi dziećmi. Daje to możliwości korzystania z katalogu tych usług przede wszystkim rodzicom, którzy muszą pogodzić obowiązki zawodowe z wychowaniem dzieci, ale stwarza również podstawy do zorganizowania takiej formy opieki dla innych, chętnych, w zależności od potrzeb w tym zakresie. Ważnym aspektem jest określenie w ustawie i wydanych do niej przepisach wykonawczych wymagań kwalifikacyjnych, dla osób sprawujących opiekę nad dziećmi. Niewątpliwie wprowadzona ustawa znaczne zwiększa dotychczasowe możliwości w zakresie opieki i wczesnej edukacji dzieci pod warunkiem dbałości o wysoką, jakość tak zorganizowanej opieki nad dziećmi. Rodzicom, którzy zamierzają skorzystać z opieki nad dzieckiem, w formach proponowanych w ustawie żłobkowej, można rekomendować skorzystanie z zajęć organizowanych w formie Grupy Zabawowej, jako dobre przygotowanie do pozostawienia dziecka pod opieką innych osób. II. Analiza przepisów prawa w zakresie możliwości wprowadzenia i upowszechnienia grup zabawowych w gminach. Należy postawić pytanie, jakie możliwości organizacyjno- prawne posiada gmina, aby wykorzystując swój potencjał, bazę materialną i kadrową instytucji gminnych oraz aktualnie dostępne źródła finansowania, mogła na swoim terenie upowszechnić wczesne wspomaganie rozwoju dzieci w formie spotkań i zajęć grupy zabawowej? 1. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym ( Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 t. j.). Punktem wyjścia do poszukiwania możliwości w omawianym zakresie są przepisy rozdziału II ustawy, dotyczące zakresu działania i zadań gminy, a w szczególności zawarte w art. 6 i 7 ustawy, czyli zadania w zakresie zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym w interesującym nas zakresie - edukacji, kultury, pomocy społecznej, ochrony zdrowia. Generalnie zadania gminy dzielą się na zadania własne i zlecone. Poszukiwanie możliwości upowszechnienia grup zabawowych może odbywać się ( w aktualnym stanie prawnym) w ramach zadań własnych gminy, które dodatkowo dzielą się na zadania własne obowiązkowe (obowiązek ich realizacji wynika wprost z przepisów ustaw) oraz zadania o charakterze nieobowiązkowym, które gmina realizuje w miarę potrzeb i możliwości finansowo - organizacyjnych. 2. Gminna strategia rozwoju edukacji lub uchwała regulująca wdrożenie grupy zabawowej w określonych placówkach, formach i zakresie. Bardzo dobrą podstawą prawną do realizacji tego zadania może być opracowana w gminie

strategia dotycząca edukacji. Jest to akt prawa miejscowego dużej rangi ( pod warunkiem prawidłowej metodologii konsultacji i opracowania), który lokalnie może tworzyć warunki do wdrożenia projektu. Podstawą prawną, w sytuacji braku gminnej strategii edukacyjnej, może być również uchwała podjęta w tej określonej sprawie ( np. o realizacji zadania w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dzieci) i dotycząca zakresu planowanego przedsięwzięcia, uwzględniająca instytucje, które będą odpowiedzialne za jego realizację. Do wyboru władz gminy pozostaje kwestia, który dokument zostanie przyjęty. W uchwałach tych należy również wskazać dostępne źródła finansowania oraz instytucje i osoby odpowiedzialne za realizację. Przyjęcie tego typu rozwiązań i wskazanie podmiotów i instytucji realizujących spowoduje z pewnością uwzględnienie realizacji tych zadań w przepisach statutowych i organizacyjnych poszczególnych instytucji, z wykorzystaniem dostępnych możliwości wynikających z przepisów prawa regulujących ich funkcjonowanie. Podstawa prawną do podjęcia tych uchwał mogą być przepisy ustawy o samorządzie gminnym wspomniane wyżej. (Art. 6 i 7 ustawy). III. Przegląd możliwych rozwiązań. 1. Powierzenie realizacji zadania urzędowi gminy. Urząd gminy, jest jednostką organizacyjną gminy, powołaną do wykonywania zadań wójta. Możliwe jest przyjęcie rozwiązania ( na podstawie strategii lub tematycznej uchwały), że realizacją zadania zajmuje się urząd gminy, który wyznaczy wydział lub osobę odpowiedzialną za realizację zadania. Urząd gminy będzie w takim przypadku jednostką zatrudniającą osobę do prowadzenia zajęć. W praktyce ( znane są takie rozwiązania) może to być wydział zajmujący się sprawami edukacji, pomocy społecznej lub osoba ds. profilaktyki społecznej. Źródłem finansowania mogą być środki przeznaczone na ten cel w budżecie gminy, środki profilaktyki alkoholowej lub unijne. 2. Realizacja zadania w ramach prowadzonej świetlicy środowiskowej. W wielu gminach prowadzone są świetlice środowiskowe lub profilaktyczne. Najczęściej zajęcia w tych świetlicach prowadzą nauczyciele lub pracownicy instytucji kultury. Możliwe jest powierzenie im realizacji tego zadania lub zatrudnienie osoby i zapłatę za jej pracę w ramach środków ustalonych na funkcjonowanie świetlicy. Najczęstszym źródłem finansowania są środki finansowe przewidziane na profilaktykę społeczną. Mogą to być również środki pochodzące z Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, środki unijne lub pochodzące z konkursów dotacyjnych ( pożądane jest np., funkcjonowanie przy świetlicy stowarzyszenia dla ułatwienia pozyskiwania środków finansowych). W ostatnich latach bardzo wiele gmin przeznacza środki na fundusz sołecki, który również może być źródłem finansowania świetlicy wiejskiej, w której zaspokajane są potrzeby dzieci i rodziców mieszkańców sołectwa.

3. Realizacja zadania przy szkole lub przedszkolu publicznym możliwa jest organizacja zajęć w ramach grupy zabawowej przy istniejącej szkole lub przedszkolu. Konieczne jest przeznaczenie zwiększonych środków na ten cel w budżecie placówki. Zajęcia mogą się odbywać w dostępnych, wolnych pomieszczeniach szkoły w czasie lub po zajęciach lekcyjnych. Takie rozwiązania są stosowane, znamy je z funkcjonowania ośrodków przedszkolnych czy klubów przedszkolaka. Na poziomie gminy należy ustalić warunki organizacyjne, czyli jaki podmiot będzie realizował to zadanie korzystając z bazy szkoły. W praktyce taki sposób realizacji bywa trudny, z uwagi na częstą praktykę dyrekcji szkół i przedszkoli, trzymania się sztywno tylko przepisów systemu oświaty ( ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty Dz. U. Z 2004 r. Nr 256, poz.2572 t. j. ze zmianami) i przyjętych statutów a jak dotychczas nie ma innych unormowań prawnych dotyczących tej grupy dzieci. Powodzenie realizacji tego zadania w ramach działalności szkół i przedszkoli publicznych, zależy od sposobu zarządzania sprawami oświaty w gminie oraz wiedzy i przekonania osób zaangażowanych, o konieczności i znaczeniu proponowanego wdrożenia. Pojawiają się informacje, że niektóre szkoły podejmują zajęcia dla bardzo małych dzieci, jako element lepszego wykorzystania posiadanej bazy oraz wczesną integrację z rodzicami tych dzieci. Niejednokrotnie jest to podyktowane poszukiwaniem elastycznych rozwiązań w obliczu dużego niżu demograficznego i wykazania możliwości dalszego funkcjonowania szkoły. W odniesieniu do szkół i przedszkoli niepublicznych sprawa wydaje się być bardziej skomplikowana z uwagi na przewidziany przepisami system dotowania na 1 ucznia i wychowanka. Możliwym wydaje się zawarcie porozumienia, pomiędzy gminą a organem prowadzącym niepubliczną szkołę lub przedszkole, o realizacji tego zadania i sfinansowanie zajęć ( uwzględniając określony przez Fundację warunek, że rodzice nie ponoszą odpłatności). Natomiast przy założeniu, że rodzice ponoszą odpłatność za zajęcia, w sytuacji niepublicznej szkoły lub przedszkola, nie ma przeszkód do wprowadzenia wczesnego wspomagania. Wymagałoby to z pewnością określenia proponowanej formy w statucie i dokumentach organizacyjnych placówki. 4. Instytucje kultury ich funkcjonowanie normują przepisy ustawy z 25 października 1991 roku o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Jednolity tekst nowelizowanej kilkakrotnie ustawy został ogłoszony w Dz. U. z 2012 roku., Nr 0, poz. 406. W warunkach gmin działają najczęściej biblioteki i domy kultury. Można również zadanie prowadzenia grupy zabawowej przewidzieć w gminnej strategii lub uchwale w sprawie wczesnego wspomagania, tworząc tym samym podstawę do zmiany statutu instytucji kultury. Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej jest podstawowym aktem, który określa formy organizacyjne działalności kulturalnej, są to m. in. biblioteki, domy kultury, ogniska artystyczne - art. 2 ustawy. Art. 3 podmioty, które mogą prowadzić działalność kulturalną, art. 4 formy, w jakich podmioty uprawnione mogą prowadzić działalność w formach klubów, świetlic, domów kultury i bibliotek.

Art. 9 mówi, że jednostki samorządu terytorialnego organizują działalność kulturalną, tworząc samorządowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest podstawowym celem statutowym oraz że prowadzenie działalności kulturalnej jest zadaniem własnym jednostek samorządu o charakterze obowiązkowym. Samorząd, jako organizator, zapewnia instytucji środki niezbędne na realizację zadań statutowych i utrzymanie obiektów. Instytucja działa na podstawie aktu założycielskiego oraz statutu nadanego przez organizatora W art. 13 ust., 1 pkt 6 znajduje się, istotny z punktu widzenia niniejszej analizy, przepis, który mówi, że statut instytucji ma przewidywać rodzaje działalności innej niż kulturalne, jeżeli przewiduje się prowadzenie takiej działalności. Jest to ważny przepis ustawy, pozwalający wpisać grupę zabawową wprost do postanowień statutu, aczkolwiek moim zdaniem, z punktu widzenia szeroko pojętej działalności kulturalnej wczesne wspomaganie rozwoju dzieci mieści się z zadaniach z dziedziny kultury. Dodatkowy, korzystny przepis ustawy, to możliwość zawarcia przez organizatora porozumienia z osobą fizyczną, prawną lub jednostką nieposiadającą osobowości prawnej, w sprawie utworzenia instytucji kultury oraz zasad finansowania jej działalności (art. 21 ust 2 i 3). Kwestie związane z kwalifikacjami pracowników reguluje Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 9 marca 1999 r. w sprawie wymagań kwalifikacyjnych i trybu stwierdzania kwalifikacji uprawniających do zajmowania określonych stanowisk w niektórych instytucjach kultury, dla których organizatorem jest administracja rządowa lub jednostki samorządu terytorialnego ( Dz. U. z 1999 Nr 26 poz. 234 r. z późn. zm.). Wymagania kwalifikacyjne uprawniające do zajmowania określonych stanowisk w domach kultury, ośrodkach, klubach, świetlicach, ogniskach artystycznych określa załącznik nr 1 do rozporządzenia: wyższe i studia podyplomowe odpowiadające wykonywanej specjalności wyższe i przygotowanie pedagogiczne wyższe zawodowe odpowiadające wykonywanej specjalności studium animatorów kultury średnie specjalistyczne i przygotowanie pedagogiczne 3 lata 3 lata 4 lata 4 lata 3 Instruktor wyższe specjalistyczne - wyższe i przygotowanie pedagogiczne - wyższe zawodowe odpowiadające wykonywanej specjalności - studium animatorów kultury średnie specjalistyczne 4 Młodszy studium animatorów kultury - średnie specjalistyczne - średnie -

5 Główny artystyczny wyższe specjalistyczne i przygotowanie pedagogiczne wyższe i studia podyplomowe odpowiadające wykonywanej specjalności i przygotowanie pedagogiczne wyższe i ski kurs kwalifikacyjny wyższe zawodowe i przygotowanie pedagogiczne studium pomaturalne odpowiadające wykonywanej specjalności średnie artystyczne i przygotowanie pedagogiczne średnie i ski kurs kwalifikacyjny 5 lat pracy na stanowisku artystycznego artystycznego artystycznego artystycznego artystycznego artystycznego 6 Starszy artystyczny wyższe specjalistyczne i przygotowanie pedagogiczne - wyższe i studia podyplomowe odpowiadające wykonywanej specjalności i przygotowanie pedagogiczne wyższe i ski kurs kwalifikacyjny wyższe zawodowe i przygotowanie pedagogiczne studium pomaturalne odpowiadające wykonywanej specjalności średnie artystyczne i przygotowanie pedagogiczne średnie i ski kurs kwalifikacyjny 1 rok 3 lata 3 lata 4 lata 5 lat 7 Instruktor artystyczny wyższe i ski kurs kwalifikacyjny - 8 Młodszy artystyczny wyższe i studia podyplomowe odpowiadające wykonywanej specjalności i przygotowanie pedagogiczne wyższe zawodowe i przygotowanie pedagogiczne studium pomaturalne odpowiadające wykonywanej specjalności średnie artystyczne i przygotowanie pedagogiczne średnie i ski kurs kwalifikacyjny studium pomaturalne odpowiadające wykonywanej specjalności średnie artystyczne odpowiadające wykonywanej specjalności - 1 rok 3 lata - - średnie i ski kurs kwalifikacyjny - 9 Główny zainteresowań wyższe i przygotowanie pedagogiczne 5 lat pracy na stanowisku

zainteresowań 10 Starszy zainteresowań wyższe zawodowe i przygotowanie pedagogiczne średnie i przygotowanie pedagogiczne wyższe i przygotowanie pedagogiczne wyższe zawodowe i przygotowanie pedagogiczne średnie i przygotowanie pedagogiczne 5 lat pracy na stanowisku zainteresowań 5 lat pracy na stanowisku zainteresowań 1 rok 3 lata 11 Instruktor zainteresowań wyższe i przygotowanie pedagogiczne - wyższe zawodowe i przygotowanie pedagogiczne średnie i przygotowanie pedagogiczne 1 rok 12 Młodszy zainteresowań średnie i przygotowanie pedagogiczne - W odniesieniu do bibliotek tryb zakładania, podmioty prowadzące oraz wymagania kwalifikacyjne uprawniające do zajmowania określonych stanowisk oraz tryb stwierdzania tych kwalifikacji określają przepisy ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach ( tj. Dz. U. z 2012 r. Nr 0, poz. 642 ze zmianami) oraz rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dni 9 marca 1999 r. w sprawie wymagań kwalifikacyjnych uprawniających do zajmowania określonych stanowisk w bibliotekach oraz trybu stwierdzania tych kwalifikacji. ( Dz. U. z 1999 r. Nr 41, poz. 419 z późn. zm.). Ustawa szczegółowo określa, jakie zadania realizuje biblioteka, w głównej mierze dotyczą one, gromadzenia i opracowywania zbiorów bibliotecznych, udostępnianie tych zbiorów użytkownikom, prowadzenie działalności informacyjnej. Z punktu widzenia niniejszego opracowania ważnym jest przepis art. 4 ust., 2 który mówi, że do zadań biblioteki może należeć również, prowadzenie m. in. działalności wydawniczej, edukacyjnej, popularyzatorskiej i instrukcyjno-metodycznej. Podobnie jak w przypadku ośrodka kultury, również biblioteki działają na podstawie aktu założycielskiego, statutu i regulaminu nadanego przez organizatora. Należy pamiętać, że ustawa o bibliotekach reguluje szczegółowe aspekty funkcjonowania bibliotek i wymagań kwalifikacyjnych a w zakresie nieuregulowanym ustawą stosuje się odpowiednio przepisy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, co dla niniejszego opracowania oznacza, że potrzebnych rozwiązań należy poszukiwać przede wszystkim w ustawie i

rozporządzeniu o wymaganiach kwalifikacyjnych dotyczących ośrodków kultury. Uważna analiza przepisów, jak i stosowana już w wielu gminach praktyka pozwala stwierdzić, że w przypadku działających w gminach instytucji kultury możliwe jest funkcjonowanie grup zabawowych. Dotyczy to zarówno możliwości wpisania tego rodzaju działalności do statutu jak i dość dużych możliwości wyboru stanowisk i kwalifikacji dla zatrudnionych pracowników oraz finansowania zadania z budżetu gminy. Przegląd stanowisk zawartych w załącznikach do rozporządzeń wskazuje, że do prowadzenia zajęć z dziećmi konieczne jest przygotowanie pedagogiczne. Wiele informacji o możliwości prowadzenia grup zabawowych w bibliotekach i nie tylko, uzyskamy z pewnością dzięki realizacji programu Od serca dla dziecka, który Fundacja Rozwoju Dzieci prowadzi we współpracy z Nutricia Polska Sp. z o. o. 5. Prowadzenie Grup Zabawowych przez organizacje pozarządowe. Możliwe jest takie rozwiązanie, ponieważ gmina, opracowując uchwałę lub strategię może określić, że zadanie będzie realizowane w trybie zlecenia na podstawie przepisów ustawy z 2003 roku o działalności pożytku publicznego i wolontariacie ( Dz. U. z 2003 r. Nr 96 poz. 873). Każda gmina ma obowiązek przygotować i uchwalić program współpracy z organizacjami pozarządowymi. Program ten może przewidywać współpracę w odniesieniu do realizacji omawianych zagadnień. Zlecenie i finansowanie zadania będzie się odbywało w ramach ogłoszonego przez gminę konkursu na podstawie wspomnianej ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. W opisie zadania konkursowego gmina może zawrzeć elementy istotne z punktu widzenia założeń programu Grup Zabawowych. Zajęcia mogą odbywać się w siedzibie organizacji lub innych dostępnych na podstawie stosownych, lokalnych uzgodnień, obiektach. 6. Można również założyć, że Grupa Zabawowa funkcjonuje w ramach działalności gospodarczej, ale wtedy raczej nie da się spełnić warunku nie ponoszenia przez rodziców odpłatności. 7. Grupy Zabawowe mogą być prowadzone również w ramach działalności ośrodków pomocy społecznej dla rodzin i dzieci objętych systemem pomocy. Strategie w wielu miejscowościach przewidują różne formy pracy z dziećmi w zakresie edukacji również. Często działania te obejmują szerokie grupy dzieci celem integracji społecznej Warto zauważyć, że o bardzo dużym zakresie funkcjonowanie ośrodka pomocy odbywa się w ramach środków własnych gminy ( a nie tylko dotacji na zadania zlecone). W ramach tych środków rada gminy może określić i przyjąć do realizacji zadania, uzasadnione warunkami i potrzebami lokalnymi.

IV. Źródła finansowania Podstawowym źródłem finansowania zajęć w ramach grupy zabawowej jest budżet gminy. O tym, w której części budżetu, jakim rozdziale i paragrafie znajdą się zaplanowane na zadanie środki finansowe będzie decydowało rozwiązanie, jakie zostanie w danej gminie przyjęte, ( w jakiej formie, w której instytucji i w jakim lokalu będą prowadzone zajęcia). Środki budżetowe na to zadanie będą pochodziły z dochodów własnych jednostki samorządu. Mogą to być środki na działalność oświatową, kulturalna sportową, profilaktyczną, pomoc społeczną oraz realizację współpracy z organizacjami pozarządowymi jak również promocję. Możliwych i dostępnych źródeł finansowania jest więcej, chociaż w wielu przypadkach będą one miały charakter okresowy i zadaniowy. Należy wymienić, jako główne źródło środki Unii Europejskiej dotyczące Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki ( edukacja, upowszechnianie rozwiązań, rynek pracy, innowacje edukacyjne), środki Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, szczególnie w zakresie zmiany orientacji zawodowej na wsi i odnowy wsi. Inne źródła to środki pochodzące z konkursów grantowych organizacji pozarządowych, środki sponsorów, praca wolontariuszy, wkład pracy rodziców. Jednym z najnowszych dostępnych źródeł finansowania, może okazać się fundusz sołecki, wprowadzony ustawą z dnia 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim ( Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 420). O wyodrębnieniu funduszu rozstrzyga rada gminy do dnia 31 marca roku poprzedzającego rok budżetowy ( może wyrazić lub nie zgodę na wyodrębnienie funduszu). Wysokość środków funduszu określa algorytm opierający się na wysokości budżetu danej gminy oraz liczbie mieszkańców sołectwa. Wyodrębnione środki finansowe przeznacza się na realizację przedsięwzięć (określonych we wniosku sołectwa), będących zadaniami własnymi gminy a służącymi poprawie warunków życia mieszkańców i zgodnymi ze strategią rozwoju gminy. Gmina otrzymuje z budżetu państwa zwrot części wydatkowanych środków w postaci dotacji celowej. Do wspólnoty mieszkańców danego sołectwa będzie należała decyzja, na jakie cele i w jaki sposób zostaną wydatkowane środki funduszu sołeckiego. Wydaje się, że z powodzeniem mogą służyć wczesnemu wspomaganiu dzieci, poprzez przygotowanie i utrzymanie lokalu, zakup materiałów biurowych i dydaktycznych. Trudniejszym problemem będzie zatrudnienie osoby prowadzącej zajęcia, ponieważ sołectwo nie ma osobowości prawnej i nie będzie mogło być pracodawcą dla zatrudnionej osoby. Problem ten można rozwiązać na wiele dostępnych lokalnie sposobów, a środki funduszu sołeckiego to ważne źródło potencjalnego finansowania zadania. V. Podsumowanie W świetle zabranych informacji istnieje bardzo wiele możliwości prowadzenia Grup Zabawowych na terenie gmin. Mając na uwadze dużą samodzielność gmin w zakresie realizacji i finansowania zadań własnych, przy założeniu, że istnieje potrzeba i chęć wprowadzenia wczesnego wspomagania dzieci, z pewnością dostępne są różne formy jego wprowadzenia. Niezbędna jest dobrze przeprowadzona kampania informacyjna wśród rodziców oraz decydentów w gminie wójta, radnych, dyrektorów szkół i instytucji gminnych. Systematyczna poprawa w zakresie infrastruktury technicznej w

gminach pozwala mieć nadzieję na większe zaangażowanie w sprawy społeczne i wzmocnienie kapitału ludzkiego. W wielu miejscowościach w kraju, na przestrzeni ostatnich lat, udało się wprowadzić zajęcia w formie Grup Zabawowych. Zastosowano przy tym bardzo różne sposoby organizowania i prowadzenia tych zajęć. Możemy czerpać z rozwiązań innych i wprowadzić w swojej gminie rozwiązania na miarę naszych możliwości i potrzeb. Teresa Kot