Załącznik d Uchwały nr LI/390/14 Rady Gminy Oświęcim z dnia 26.02.2014 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY OŚWIĘCIM NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2018-2021 - AKTUALIZACJA ZLECENIODAWCA: GMINA OŚWIĘCIM ul. Zamkwa 12, 32-600 Oświęcim tel.: 33 844 95 00, fax.: 33 844 95 10 mail: gmina@swiecim- gmina.pl, www.swiecim- gmina.pl ZLECENIOBIORCA: EKO TEAM KONSULTING ul. Gleszwska 16/125, 43-300 Bielsk- Biała tel.: 33 486 53 53, faks: 33 486 54 54, km. 513 100 869 mail: biur@ek- team.cm.pl, www.ek- team.cm.pl Oświęcim, listpad 2013
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja AUTORZY OPRACOWANIA: Agnieszka Chylak Sebastian Kulikwski INSTYTUCJE WSPÓŁPRACUJĄCE I UDZIELAJĄCE INFORMACJI PRZY OPRACOWANIU NINIEJSZEGO DOKUMENTU: 1 Urząd Gminy Oświęcim, 2 Starstw Pwiatwe w Oświęcimiu, 3 Gminna Spółka Wdna w Oświęcimiu, 4 Zarząd Dróg Wjewódzkich w Krakwie, 5 Generalna Dyrekcja Dróg Krajwych i Autstrad Oddział w Krakwie, 6 Reginalny Zarząd Gspdarki Wdnej w Krakwie, 7 Zarząd Meliracji i Urządzeń Wdnych w Krakwie, 8 Reginalny Dyrektr Ochrny Śrdwiska w Krakwie, 9 Zespół Parków Krajbrazwych Wjewództwa Małplskieg w Krakwie, 10 Urząd Marszałkwski Wjewództwa Małplskieg, 11 Wjewódzki Inspektrat Ochrny Śrdwiska w Krakwie. Zdjęcie na kładce pchdzi z galerii ftgrafii zamieszcznej na strnie internetwej gminy Oświęcim www.swiecim- gmina.pl Strna 2 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja SPIS TREŚCI 1 WSTĘP... 6 1.1 PODSTAWA OPRACOWANIA... 6 1.2 METODOLOGIA OPRACOWANIA, ZAWARTOŚĆ DOKUMENTU I JEGO PODSTAWY PRAWNE... 6 2 UWARUNKOWANIE ZEWNĘTRZNE... 8 2.1 POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA... 8 2.2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO NA LATA 2007-2014... 8 2.3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU OŚWIĘCIMSKIEGO NA LATA 2013-2016 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY NA LATA 2017-2020... 11 2.4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY OŚWIĘCIM... 12 3 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY OŚWIĘCIM... 16 3.1 POŁOŻENIE... 16 3.2 UKSZTAŁTOWANIE TERENU I BUDOWA GEOLOGICZNA... 17 3.3 KLIMAT... 17 3.4 OTOCZENIE SPOŁECZNO - GOSPODARCZE... 17 3.5 TURYSTYKA I REKREACJA... 18 4 OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I RACJONALNE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODY... 21 4.1 OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU... 21 4.1.1 CHARAKTERYSTYCZNE ELEMENTY PRZYRODY OŻYWIONEJ W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ ZAGOSPODAROWANIA TERENU GMINY OŚWIĘCIM... 21 4.1.2 SIEDLISKA PRZYRODNICZE... 23 4.1.3 CHRONIONE I GINĄCE ELEMENTY FLORY I FAUNY... 24 4.1.4 FORMY OCHRONY PRZYRODY NA TERENIE GMINY... 25 4.1.5 ZIELEŃ URZĄDZONA... 27 4.2 OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW... 30 4.2.1 CHARAKTERYSTYKA STANU AKTUALNEGO... 30 4.3 OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI I GLEB... 32 4.3.1 UŻYTKOWANIE TERENU GMINY... 32 4.3.2 DZIAŁANIA DORADCZE DLA ROLNIKÓW... 34 4.3.3 ZAGROŻENIA DLA CZYSTOŚCI POWIERZCHNI ZIEMI... 36 4.4 OCHRONA ZASOBÓW GEOLOGICZNYCH... 37 4.4.1 SUROWCE MINERALNE GMINY OŚWIĘCIM... 37 4.4.2 OSUWISKA... 39 5 POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO... 40 5.1 OCHRONA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO... 40 5.1.1 CHARAKTERYSTYKA I OCENA STANU AKTUALNEGO... 40 5.1.2 SYSTEM GAZOWNICZY... 44 5.1.3 SYSTEM ELEKTROENERGETYCZNY... 45 5.1.4 KOMUNIKACYJNE ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM... 45 5.2 GOSPODARKA WODNO ŚCIEKOWA... 48 5.2.1 HYDROGRAFIA... 48 5.2.2 GŁÓWNE ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH... 55 5.2.3 ZAOPATRZENIE W WODĘ PRZEZNACZONĄ DO SPOŻYCIA... 55 5.2.4 ODPROWADZANIE ŚCIEKÓW... 58 5.2.5 ODPROWADZANIE WÓD OPADOWYCH... 59 Strna 3 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja 5.3 GOSPODAROWANIE ODPADAMI... 61 5.3.1 SYSTEM GOSPODAROWANIA ODPADAMI DO 30 CZERWCA 2013 ROKU... 61 5.3.2 NOWY SYSTEM GOSPODAROWANIA ODPADAMI... 62 5.3.3 IDENTYFIKACJA POTRZEB W ZAKRESIE NOWEGO SYSTEMU... 64 5.4 OCHRONA PRZED HAŁASEM... 65 5.4.1 HAŁAS PRZEMYSŁOWY... 65 5.4.2 HAŁAS DROGOWY... 66 5.4.3 HAŁAS KOLEJOWY... 68 5.4.4 HAŁAS NIEZORGANIZOWANY... 68 5.5 OCHRONA PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI WRAZ ICH MONITORINGIEM... 69 6 ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII... 71 6.1 MATERIAŁOCHŁONNOŚĆ, WODOCHŁONNOŚĆ, ENERGOCHŁONNOŚĆ I ODPADOWOŚĆ PRODUKCJI... 71 6.2 WYKORZYSTANIE ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH... 73 6.3 OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA... 75 6.4 SUBSTANCJE CHEMICZNE W ŚRODOWISKU I POWAŻNE AWARIE... 80 6.5 EDUKACJA EKOLOGICZNA... 82 7 PRIORYTETY EKOLOGICZNE, CELE I KIERUNKI OCHRONY ŚRODOWISKA... 84 8 PLAN OPERACYJNY... 93 9 ZAGADNIENIA SYSTEMOWE... 107 9.1.1 MECHANIZMY PRAWNE... 107 9.1.2 DOSTĘP DO INFORMACJI, UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA... 107 9.1.3 SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO NA OBSZARZE GMINY OŚWIĘCIM... 108 9.1.4 MONITORING ŚRODOWISKA... 110 10 ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU... 112 10.1 ANALIZA ŹRÓDEŁ PREFERENCYJNEGO WSPARCIA FINANSOWEGO PRZEDSIĘWZIĘĆ W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA... 112 10.1.1 ŚRODKI POCHODZĄCE ZE ŹRÓDEŁ KRAJOWYCH... 112 10.1.2 ŚRODKI POCHODZĄCE ZE ŹRÓDEŁ ZAGRANICZNYCH... 115 10.1.3 NAKŁADY NA REALIZACJĘ ZADAŃ PROGRAMU...... 118 11 STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM... 122 SPIS RYSUNKÓW RYSUNEK 1 LOKALIZACJA GMINY OŚWIĘCIM NA TLE POWIATU OŚWIĘCIMSKIEGO I WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO... 16 RYSUNEK 2 LICZBA MIESZKAŃCÓW GMINY OŚWIĘCIM... 18 RYSUNEK 3 PODZIAŁ GEOBOTANICZNY OBSZARU GMINY OŚWIĘCIM... 21 RYSUNEK 4 POTENCJALNA ROŚLINNOŚĆ NATURALNA NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM... 22 RYSUNEK 5 OBSZARY CHRONIONE NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM... 26 RYSUNEK 6 OBSZARY LEŚNE NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM (KOLOR ZIELONY)... 30 RYSUNEK 7 STRUKTURA WIELKOŚCIOWA GOSPODARSTW ROLNYCH NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM... 33 RYSUNEK 8 ROZMIESZCZENIE SUROWCÓW OKRUCHOWYCH... 38 RYSUNEK 9 DŁUGOŚĆ SIECI GAZOWYCH NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM W LATACH 2008 2012 (MB)... 44 RYSUNEK 10 CHARAKTERYSTYKA PRZYŁĄCZY GAZOWYCH NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM W LATACH 2008-2012... 45 RYSUNEK 11 ROZMIESZCZENIE GŁÓWNYCH ZBIORNIKÓW WÓD PODZIEMNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM,... 53 RYSUNEK 12 SIEĆ PUNKTÓW BADAWCZYCH WÓD PODZIEMNYCH W 2012 ROKU W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM... 54 Strna 4 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja RYSUNEK 13 MATERIAŁY Z JAKICH WYKONANA JEST SIEĆ WODOCIĄGOWA NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM (%)... 57 RYSUNEK 14 CHARAKTERYSTYKA SIECI WODOCIĄGOWEJ W LATACH 2008 2012 NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM... 57 RYSUNEK 15 PRZEBIEG LINII KOLEJOWYCH NA OBSZARZE GMINY OŚWIĘCIM... 68 RYSUNEK 16 OBSZAR ZAGROŻENIA POWODZIOWEGO W OKOLICY GMINY OŚWIĘCIM... 78 RYSUNEK 17 UDZIAŁ ZADAŃ WG KRYTERIUM ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA POKRYCIE ŚRODKÓW FINANSOWYCH W OGÓLNYCH WYDATKACH ZWIĄZANYCH Z REALIZACJĄ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA... 120 RYSUNEK 18 STRUKTURA WYDATKÓW NA WYBRANYCH KIERUNKACH NA TLE POZOSTAŁYCH ZADAŃ OBJĘTYCH PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA... 120 SPIS TABEL TABELA 1 POWIERZCHNIOWE FORMY OCHRONY PRZYRODY NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM... 25 TABELA 2 KLASY STREF I WYMAGANE DZIAŁANIA W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMÓW STĘŻEŃ ZANIECZYSZCZENIA, UZYSKANYCH W ROCZNEJ OCENIE JAKOŚCI POWIETRZA... 41 TABELA 3 KLASY STREF DLA OZONU W ODNIESIENIU DO POZIOMU CELU DŁUGOTERMINOWEGO... 41 TABELA 4 WYKAZ STACJI MONITORINGU JAKOŚCI POWIETRZA W STREFIE MAŁOPOLSKIEJ, Z KTÓRYCH WYNIKI WYKORZYSTANO W OCENIE JAKOŚCI POWIETRZA W REJONIE GMINY OŚWIĘCIM... 42 TABELA 5 ZESTAWIENIE PRZYPADKÓW PRZEKROCZEŃ DOPUSZCZALNEGO POZIOMU PM10 STĘŻENIA ŚREDNIE ROCZNE... 42 TABELA 6 ZESTAWIENIE PRZYPADKÓW PRZEKROCZEŃ DOPUSZCZALNEGO POZIOMU PM10 STĘŻENIA 24- GODZINNE... 43 TABELA 7 ZESTAWIENIE PRZYPADKÓW PRZEKROCZEŃ DOPUSZCZALNEGO BENZO(A)PIRANU - STĘŻENIA ŚREDNIE ROCZNE... 43 TABELA 8 ROCZNA EMISJA SUBSTANCJI SZKODLIWYCH DO ATMOSFERY ZE ŚRODKÓW TRANSPORTU NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM W 2012 ROKU... 47 TABELA 9 WYNIKI MONITORINGU JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH W REJONIE GMINY OŚWIĘCIM... 50 TABELA 10 CHARAKTERYSTYKA SIECI MONITORINGU WÓD PODZIEMNYCH... 54 TABELA 11 JAKOŚĆ WODY PITNEJ NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM... 58 TABELA 12 ZESTAWIENIE OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW OBSŁUGUJĄCYCH GMINĘ OŚWIĘCIM... 59 TABELA 13 PÓŁROCZNE I ROCZNE PRZEPŁYWY CHARAKTERYSTYCZNE DLA WODOWSKAZÓW W REJONIE GMINY OŚWIĘCIM W ROKU 2011... 76 TABELA 14 PLANOWANE PRACE ZWIĄZANE Z UTRZYMANIEM WÓD ORAZ USUWANIEM SZKÓD POWODZIOWYCH NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM... 76 TABELA 15 ZAŁOŻENIA DOTYCZĄCE REALIZACJI NA TERENIE GMINY OŚWIĘCIM W LATACH 2014-2021 WYDATKÓW Z ZAKRESU ZADAŃ WŁASNYCH I ZADAŃ KOORDYNOWANYCH W POSZCZEGÓLNYCH KIERUNKACH OCHRONY ŚRODOWISKA... 119 Strna 5 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja 1 Wstęp 1.1 Pdstawa pracwania Pdstawą pracwania jest umwa zawarta w dniu 16 września 2013 rku między Ek Team Knsulting z Bielska Białej, a Gminą Oświęcim na wyknanie pracy pt.: Aktualizacja Prgramu Ochrny Śrdwiska dla Gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy d rku 2021 wraz z przeprwadzeniem prcedury strategicznej ceny ddziaływania na śrdwisk, czyli wraz z pracwaniem Prgnzy ddziaływania na śrdwisk pstanwień prjektu POŚ dla Gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy d rku 2021. Każde z tych pracwań stanwi ddzielny dkument. Prgram pwstał w parciu dane pchdzące z licznych źródeł są t między innymi: dkumentacje strategiczne i planistyczne pracwane we wcześniejszym czasie przez gminę Oświęcim, a także Pwiat Oświęcimski i Wjewództw Małplskie. Źródłem danych zamieszcznych w niniejszej aktualizacji są również dane zebrane samdzielnie przez autrów pracwania d administratrów uzbrjenia na bszarze gminy, firm zajmujących się bsługą gminy, a także jednstek nadzrujących gminę Oświęcim. Cennymi materiałami kazały się także materiały knferencyjne czy literatura specjalistyczna - branżwa. 1.2 Metdlgia pracwania, zawartść dkumentu i jeg pdstawy prawne Prgram Ochrny Śrdwiska dla Gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy d rku 2021 zstał pracwany zgdnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 rku Praw chrny śrdwiska (Dz. U. 2013 pz. 1232) jak narzędzie prwadzenia plityki eklgicznej w gminie. Realizacja pstanwień Prgramu... pwinna dprwadzić d pprawy stanu śrdwiska naturalneg, raz zapewnić skuteczne mechanizmy chrniące śrdwisk przed degradacją, a także stwrzyć warunki dla wdrżenia wymagań prawa. Ustawa Praw chrny śrdwiska w Dziale III art. 17 ust. 1 wprwadza bwiązek pracwania prgramów chrny śrdwiska na szczeblu krajwym, wjewódzkim, pwiatwym i gminnym. Prgram chrny śrdwiska pwinien uwzględniać elementy kreślne w art. 14 wynikające z plityki eklgicznej państwa takie jak: cele eklgiczne, prirytety eklgiczne, pzimy celów długterminwych, rdzaj i harmngram działań preklgicznych, śrdki niezbędne d siągnięcia celów, w tym mechanizmy prawn - eknmiczne i śrdki finanswe. Nawiązując d układu i zawartści Plityki Eklgicznej Państwa na lata 2009-2012 z perspektywą d rku 2016 niniejsze pracwanie pruszać będzie takie zagadnienia jak: 1. Ochrna dziedzictwa przyrdniczeg, 2. Zrównważne wykrzystanie materiałów, wdy i energii, 3. Dalsza pprawa, jakści śrdwiska i bezpieczeństwa eklgiczneg. Strna 6 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja Niniejsze pracwanie zawiera między innymi takie elementy jak: OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA Ochrna pwietrza atmsferyczneg (w tym: emisja przemysłwa, emisja liniwa, niska emisja, stan sanitarny pwietrza, mnitring jakści pwietrza), Gspdarka wdn ściekwa (w tym: wdy pwierzchniwe, sieć hydrgraficzna, stan czystści rzek, mnitring wód pwierzchniwych i pdziemnych, gspdarka wdn ściekwa i czyszczalnie ścieków raz chrna przed pwdzią), Ochrna dziedzictwa przyrdniczeg (w tym: parki krajbrazwe, rezerwaty przyrdy, bszary chrnineg krajbrazu, użytki eklgiczne, pmniki przyrdy, bszary natura 2000, lasy raz inne cenne walry przyrdnicze gminy), Ochrna pwierzchni ziemi i gleb (w tym: stan pwierzchni ziemi i gleb raz mnitring gleb), Ochrna zasbów (w tym: uwarunkwania gspdarki kpalinami raz zasby surwców kpalin), Ochrna przed hałasem (w tym: hałas drgwy, przemysłwy raz mnitring hałasu), Ochrna przed plami elektrmagnetycznymi wraz ich mnitringiem, Zrównważne wykrzystanie materiałów i energii, Rzwój edukacji eklgicznej. PRIORYTETY EKOLOGICZNE, CELE I KIERUNKI OCHRONY ŚRODOWISKA PLAN OPERACYJNY ZAGADNIENIA SYSTEMOWE ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM. Strna 7 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja 2 Uwarunkwanie zewnętrzne 2.1 Plityka eklgiczna państwa Plityka eklgiczna na lata 2009-2012 z perspektywą d rku 2016 jest drugim z rzędu teg rdzaju dkumentem strategicznym wymaganymi ustawą Praw chrny śrdwiska. Zasady realizacji Plityki Eklgicznej Państwa zstały przyjęte, jak pdstawa realizacji pracwania niniejszeg dkumentu, jakim jest aktualizacja Prgramu Ochrny Śrdwiska dla Gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z uwzględnieniem perspektywy d rku 2021. Nadrzędnym, strategicznym celem plityki eklgicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa eklgiczneg kraju (mieszkańców, zasbów przyrdniczych i infrastruktury spłecznej) i twrzenie pdstaw d zrównważneg rzwju spłeczn - gspdarczeg. Realizacja teg celu siągana będzie pprzez niezbędne działania rganizacyjne, inwestycyjne (w tym wdrażanie pstanwień Traktatu Akcesyjneg), twrzenie regulacji dtyczących zakresu krzystania ze śrdwiska i reglamentwania pzimu teg wykrzystania w najważniejszych bszarach chrny śrdwiska. Nadrzędną wartścią w plityce eklgicznej państwa jest człwiek, c znacza, że zdrwie spłeczeństwa, kmfrt śrdwiska, w którym żyją i pracują ludzie jest głównym kryterium realizacji plityki eklgicznej na każdym szczeblu. Plityka eklgiczna państwa ma służyć zaspkjeniu rsnących ptrzeb człwieka. Widącą zasadą plityki eklgicznej państwa jest przyjęta w Knstytucji RP zasada zrównważneg rzwju, któreg isttą jest równrzędne traktwanie racji spłecznych, eknmicznych i eklgicznych. 2.2 Prgram Ochrny Śrdwiska Wjewództwa Małplskieg na lata 2007-2014 W 2012 rku pracwan prjekt Prgramu Strategiczneg Ochrna Śrdwiska wraz z Prgnzą ddziaływania na śrdwisk. Prgram ten jest jedncześnie aktualizacją bwiązująceg becnie Prgramu Ochrny Śrdwiska Wjewództwa Małplskieg na lata 2007-2014. Aktualnie zakńczyły sie knsultacje spłeczne. Obwiązujący Prgram Ochrny Śrdwiska Wjewództwa Małplskieg na lata 2007-2014 zstał przyjęty przez Sejmik Wjewództwa Małplskieg Uchwałą Nr XI/133/07 z dnia 24 września 2007 rku. Zaprpnwan w nim cele zaliczające się d każdej z dziedzin chrny śrdwiska, w tym między innymi: Ochrna pwietrza atmsferyczneg Cel długterminwy d 2014 rku: spełnienie nrm jakści pwietrza atmsferyczneg pprzez sukcesywną redukcję emisji zanieczyszczeń d pwietrza, a przyjęte kierunki działań t: Rzwój systemu dróg w kierunku graniczenia jeg uciążliwści dla ludzi i śrdwiska, Eliminwanie węgla jak paliwa w ktłwniach lkalnych i gspdarstwach dmwych, Prmcja eklgicznych nśników energii, Eliminwanie zagrżeń związanych z zanieczyszczeniem pwietrza pyłem azbestwym i włóknami azbestwymi, Zwiększanie wykrzystania dnawialnych źródeł energii, w szczególnści energii getermalnej raz wdnej. Strna 8 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja Cele szczegółwe: PA1 Ograniczenie przekrczeń dpuszczalnych stężeń zanieczyszczeń, PA2 Ograniczenie emisji niskiej, PA3 Ograniczenie emisji z prcesów przemysłwych, energetyki i elektrciepłwni, PA4 Zwiększenie wykrzystania nieknwencjnalnych źródeł energii. Ochrna przed hałasem Cel długterminwy d 2014 rku: pdniesienie kmfrtu akustyczneg mieszkańców wjewództwa, a przyjęte kierunki działań t: Zminimalizwanie emisji pnadnrmatywneg hałasu, Stswanie rzwiązań technicznych i rganizacyjnych zapbiegających pwstawaniu lub przenikaniu hałasu d śrdwiska, a także śrdków zmniejszających pzim hałasu, Uwzględnianie w prcesie prjektwania i realizacji inwestycji drgwych, technlgii zmniejszających pwstawanie hałasu na styku kł- nawierzchnia, Badanie klimatu akustyczneg hałasu kmunikacyjneg, z uwzględnieniem knfiguracji terenu raz wyskści biektów znajdujących się w zasięgu ddziaływania pnadnrmatywneg hałasu na terenie dużych aglmeracji, małych miast, raz terenów, w których również występuje zagrżenie hałasem drgwym i klejwym. Cele szczegółwe: HA1- Ograniczenie uciążliwści akustycznej dla mieszkańców, HA2- Ocena stanu akustyczneg śrdwiska i bserwacja zmian klimatu akustyczneg. Ochrna przed prmieniwaniem elektrmagnetycznym Cel długterminwy d 2014 rku: minimalizacja ddziaływania prmieniwania elektrmagnetyczneg, a kierunki działań t: Preferwanie nisk knfliktwych lkalizacji źródeł prmieniwania, Wprwadzenie d miejscwych planów zagspdarwania przestrzenneg zapisów pświęcnych chrnie przed plami elektrmagnetycznymi, Cele szczegółwe: PN1- Ochrna przed plami elektrmagnetycznymi. Ochrna zasbów wdnych Cel długterminwy d 2014 rku: siągnięcie dbreg stanu wód pwierzchniwych i pdziemnych pprzez zapewnienie pprawy jakści wód raz chrnę zasbów wdnych, a kierunki działań t: Wdrażanie zrównważneg zarządzania zasbami wdnymi, Wprwadzenie zintegrwaneg systemu infrmacyjneg spsbie gspdarwania zasbami wdnymi na bszarze wjewództwa, Rzwój kmunalnych systemów kanalizacyjnych i czyszczalni ścieków, w tym szczególnie na bszarach wiejskich, Budwa przydmwych czyszczalni ścieków w warunkach rzprsznej zabudwy, Prmwanie bilgiczneg czyszczania ścieków, Strna 9 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja Cele szczegółwe: ZW1- Efektywne zarządzanie zasbami wdnymi i ich racjnalne wykrzystanie, ZW2- Ochrna zasbów i pprawa stanu wód pdziemnych i pwierzchniwych, ZW3- Zapewnienie mieszkańcm wdy pitnej dbrej jakści. Ochrna gleb i pwierzchni ziemi Cel długterminwy d 2014 rku: chrna gleb przed degradacją, rekultywacja terenów zdegradwanych i pprzemysłwych, a kierunki działań t: Knsekwentna realizacja prac na rzecz rekultywacji terenów zdegradwanych (w tym terenów pprzemysłwych) i pnwneg włączenia dzyskanych pwierzchni d biegu gspdarczeg (z wyłączeniem kierunku rlniczeg), Systemwa realizacja mnitringu eklgiczneg gleby i ziemi, Wprwadzanie prdukcji rlnej zgdnie z ustawą rlnictwie eklgicznym (w szczególnści na bszarach chrninych), Zagspdarwanie gleb w spsób, który dpwiada w pełni ich przyrdniczym walrm i klasie bnitacyjnej, Ochrna przed erzją wdną, Ochrna zwartych kmpleksów terenów rlnych wyskich wartściach bnitacyjnych przeznacznych d prdukcji rlnej pprzez egzekucję w miejscwych planach zagspdarwania przestrzenneg dpwiednich zapisów, Pdnszenie pzimu wiedzy użytkwników gleb i gruntów (system szkleń). Cele szczegółwe: GL1- Ochrna gleb użytkwanych rlnicz, GL2- Rekultywacja terenów zdegradwanych. Ochrna przyrdy Cel długterminwy d 2014 rku: zachwanie walrów i zasbów przyrdniczych z uwzględnieniem bi- i geróżnrdnści raz krajbrazu, a kierunki działań t: Utrzymanie walrów i funkcji bszarów i biektów bjętych chrną prawną, Obejmwanie chrną prawną bszarów i biektów najbardziej wartściwych przyrdnicz, Prmwanie zachwań zgdnych z zasadami chrny przyrdy i krajbrazu, Zmniejszenie presji ruchu turystyczneg na niektóre bszary chrnine, przede wszystkim Tatry i Pieniny i ppularyzacja innych rejnów Karpat, Ochrna dlin rzecznych, a także ptków i mniejszych cieków wdnych, jak krytarzy migracyjnych zwierząt, Przywrócenie drżnści rzek w celu umżliwienia wędrówki ryb, Ochrna gatunków rdzimych przed wyparciem przez gatunki bce. Cele szczegółwe: SP1 Ochrna, rzwój i uprządkwanie systemu bszarów chrninych, SP2- Kształtwanie przestrzeni reginu z uwzględnieniem wartści przyrdniczych i krajbrazwych, SP3- Ochrna gatunkwa rślin, zwierząt i grzybów. Strna 10 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja Ochrna lasów i łwiectw Cel długterminwy d 2014 rku: chrna eksystemów leśnych, a kierunki działań t: Pprawa stanu zdrwtneg i żywtnści lasów, ze szczególnym uwzględnieniem lasów prywatnych charakteryzujących się przewagą świerka na Pdhalu, Spiszu i Orawie, Zwiększenie lesistści wjewództwa, szczególnie przez zalesianie nieużytków i słabych gruntów rlnych (zgdnie z Krajwym Prgramem Zwiększania Lesistści z 1995 rku z późn. zm.), zalesianie ciągów i krytarzy eklgicznych, Aktywizacja lkalnych spłecznści, szczególnie wiejskich d wykrzystywania mżliwści zalesiania gruntów rlnych i innych niż rlne ze śrdków PROW, Wdrażanie Reginalneg Prgramu Operacyjneg plityki Leśnej Państwa w zakresie chrnnych, gspdarczych i spłecznych funkcji lasu, Działania w zakresie budwy i dtwarzania biektów małej retencji wdnej na bszarach leśnych, Ograniczenie erzji pprzez właściwe działania gspdarcze, infrastrukturalne i zalesienia. Cele szczegółwe: LS1- Zrównważna gspdarka leśna. Ochrna złóż kpalin stałych Cel długterminwy d 2014 rku: chrna zasbów złóż przez szczędne i zrównważne gspdarwanie, a kierunki działań t: Optymalizacja wykrzystania i zrównważne użytkwanie zasbów kpalin, Zapewnienie chrny udkumentwanych złóż kpalin przed trwałym zagspdarwaniem uniemżliwiającym eksplatację w przyszłści, Rzpznanie i dkumentwanie zasbów nwych złóż, Zapewnienie rezerwy surwcwej na lata przyszłe (szczególnie w zakresie kruszyw naturalnych). Cele szczegółwe: SM1- Racjnalne gspdarwanie zasbami surwców mineralnych, SM2- Ochrna złóż zasbów mineralnych, w tym bszarów perspektywicznych. 2.3 Prgram Ochrny Śrdwiska dla Pwiatu Oświęcimskieg na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020 Aktualizacja Prgramu chrny śrdwiska Pwiatu Oświęcimskieg na lata 2013-2016 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2017-2020 zstała przyjęta Uchwałą Rady Pwiatu w Oświęcimiu z dnia 27 listpada 2013 rku. W Prgramie w zakresie trzech grup zadań i prirytetów zaprpnwan w każdej z dziedzin śrdwiskwych cele i zadania d realizacji, główne dziedziny w których realizwane będą zadania t: Ochrna dziedzictwa przyrdniczeg i racjnalne użytkwanie zasbów przyrdy Ochrna przyrdy i krajbrazu, Ochrna pwierzchni ziemi i gleb, Ochrna zasbów kpalin, Strna 11 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja Pprawa jakści śrdwiska i bezpieczeństwa eklgiczneg Ochrna jakści wód i pprawa stsunków wdnych, Ochrna pwietrza atmsferyczneg, Ochrna przed hałasem, Ochrna przed plami elekrmagnetycznymi, Ochrna przed pważnymi awariami, Gspdarka dpadami. W każdej z dziedzin śrdwiskwych wyspecyfikwan cele eklgiczne i kierunki działań na pzimie pwiatu, a także wytyczne d sprządzania prgramów na szczeblu gminnym, główne cele dla gmin należących d pwiatu Oświęcimskieg t: Rzbudwa sieci wdciągwej, Budwa dalszych dcinków sieci kanalizacyjnej, Mdernizacja istniejącej sieci kanalizacyjnej, Budwa i mdernizacja czyszczalni ścieków w gminach, Rzbudwa sieci gazwej w gminach, Wsparcie przedsięwzięć mających na celu graniczenie niskiej emisji, Mdernizacja dróg gminnych, Ustanawianie różnych frm chrny przyrdy, Utrzymanie dtychczasweg stanu lub pwiększenie terenów zieleni urządznej, Intensyfikacja selektywnej zbiórki dpadów, Prjektwanie i wytyczanie ścieżek dydaktycznych, Opracwanie prgramów graniczenia niskiej emisji. Birąc pd uwagę fakt, iż gminny Prgram chrny śrdwiska pwinien być spójny z dkumentami wyższeg szczebla, wszystkie te zagadnienia zstaną ujęte w niniejszym pracwaniu. 2.4 Prgram Ochrny Śrdwiska dla Gminy Oświęcim Aktualnie bwiązującym Prgramem Ochrny Śrdwiska Gminy Oświęcim jest pracwany w 2005 rku i przyjęty Uchwałą Rady Gminy Oświęcim Nr XXXII/235/05 z dnia 7 września 2005 rku Prgram Ochrny Śrdwiska dla Gminy Oświęcim. Główne cele wymienine d realizacji w latach 2005-2012 t: w zakresie chrny przyrdy, różnrdnści bilgicznej i krajbrazwej: wzmżenie chrny biektów bjętych już chrną prawną, bjęcie chrną biektów i bszarów cennych przyrdnicz jeszcze nie chrninych, graniczenie prcesów urbanizacyjnych w pbliżu bszarów przyrdnicz cennych (graniczenie zabudwywania terenu), stwrzenie pełnych przestrzennych systemów przyrdniczych bejmujących cały teren gminy Oświęcim, przygtwanie i wdrżenie prgramów edukacyjnych dtyczących chrny przyrdy (np. we współpracy z nadleśnictwami, Ośrdkiem Dradztwa Rlniczeg, rganizacjami eklgicznymi) skierwanych d różnych dbirców wprwadzanie zadrzewień. Strna 12 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja w zakresie chrny i zrównważneg rzwju lasów: zwiększanie lesistści w wyniku wyłączania najsłabszych gruntów z gspdarki rlnej przebudwa drzewstanów ssnwych na wielgatunkwe, dstswane d siedlisk w zakresie chrna gleb: zagspdarwanie gleb w spsób, który dpwiada w pełni ich przyrdniczym walrm i klasie bnitacyjnej, lepsze dstswanie d naturalneg, bilgiczneg ptencjału gleb, frmy ich zagspdarwania raz kierunków i intensywnści prdukcji, rekultywacja bszarów zdegradwanych. w zakresie zabezpieczenia przeciwpwdziweg raz kształtwania stsunków wdnych: ujęcie w planach zagspdarwania przestrzenneg terenów zalewwych; naprawa, dbudwa i mdernizację urządzeń meliracji wdnych raz urządzeń chrny przeciwpwdziwej, pprawa stabilnści bwałwań na dcinkach wyskieg ryzyka; zwiększenie zdlnści retencyjnej zlewni pprzez małą retencję zbirnikwą, zalesienia, właściwe zabiegi argtechniczne i meliracyjne; w zakresie gspdarki dpadami: dzysk i unieszkdliwianie dpadów ulegających bidegradacji, (pza składwaniem) dzysk substancji, materiałów, energii z dpadów, wydzielenie dpadów wielkgabarytwych ze strumienia dpadów kmunalnych i pddanie prcesm dzysku i unieszkdliwiania, wydzielenie dpadów budwlan- remntwych ze strumienia dpadów kmunalnych i pddanie ich prcesm dzysku i unieszkdliwiania, wydzielenie dpadów niebezpiecznych ze strumienia dpadów kmunalnych i pddanie ich prcesm unieszkdliwiania. w zakresie chrny wód pwierzchniwych: bjęcie terenu gminy siecią kanalizacyjną i innymi systemami zagspdarwania ścieków, realizacja prgramu budwy kanalizacji na terenie bszarów wiejskich gminy, eliminwanie nielegalneg zrzutu ścieków, dciążenie istniejących czyszczalni ścieków, pprawa stanu czystści rzek na terenie gminy, prgram zabezpieczenia nieużytkwanych studni, mdernizacja, rzbudwa i budwa systemów kanalizacji zbirczej i czyszczalni ścieków wprwadzenie ewidencji zbirników bezdpływwych i przydmwych czyszczalni ścieków, edukacja eklgiczna dzieci i młdzieży. w zakresie chrny pwietrza: prmwanie alternatywnych dnawialnych źródeł energii, pracwanie i wdrżenie planów gspdarki energetycznej w gminach, wdrażanie prgramu renwacji cieplnej, Strna 13 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja wyprwadzenie ruchu tranzytweg pza granice miast, renwację nawierzchni dróg, twrzenie warunków d rzwju transprtu zbirweg i rwerweg, mdernizacja główneg układu dróg. w zakresie chrny przed hałasem: zmniejszenie narażenia mieszkańców na nadmierny, pnadnrmatywny pzim hałasu, przede wszystkim hałasu emitwaneg przez śrdki transprtu mająceg największy zasięg przestrzenny, niedpuszczenie d pgarszania się klimatu akustyczneg na bszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest krzystna. w zakresie chrny przed prmieniwaniem elektrmagnetycznym: rzpznanie stanu zagrżeń śrdwiska pwiatu hałasem i prmieniwaniem elektrmagnetycznym graniczanie skali zagrżeń i uciążliwści ze strny pól elektrmagnetycznych. Realizacja Prgramu Ochrny Śrdwiska dla Gminy Oświęcim pracwaneg w 2005 rku W zakresie chrny przyrdy zaplanwan 26 zadań własnych, większść zadań nie zstała rzpczęta. Dlateg też harmngram zadań z 2005 r. wymagał aktualizacji. Część zadań zstał przeniesinych tj. edukacja eklgiczna, twrzenie nwych frm chrny przyrdy itp., natmiast część zadań trzymał nwy charakter z pwdu zmian w przepisach i regulacjach prawnych. Ze względu na płżenie gminy na terenach NATURA 2000 cennymi i wskazanym działaniem edukacyjnym był wydawanie w pprzednich latach materiałów infrmacyjnych na temat miejsc i rejnów w gminie najlepiej zachwanych walrach przyrdniczych i krajbrazwych w celu ich chrny, a także ppularyzacji wśród miłśników przyrdy. Gmina Oświęcim aktywnie współpracuje z placówkami światwymi, rganizacjami spłecznymi i instytucjami, przy rganizwaniu prelekcji, wystaw, sptkań tematyce eklgicznej i przyrdniczej, rganizuje akcje raz pmaga przy realizacji prgramów szklnych prmujących idee zbierania surwców wtórnych w celu ich właściweg zagspdarwania. W placówkach światwych crcznie rganizwane są: Sprzątanie Świata, zbirki makulatury, tnerów i baterii, a także plastikwych nakrętek. Cyklicznie rganizwane są akcje eklgiczne: Kubusiwi przyjaciele, Przedszkle przyjazne śrdwisku, Przedszklak Przyjacielem Zielnej Planety, Leśni Przyjaciele Przyrdy. Dzieci i młdzież birą czynny udział w prgramie Czyste Pwietrze wkół nas. W zakresie wszystkich aspektów chrny śrdwiska ptrzebne są działania edukacyjne zarówn dla dzieci, młdzieży jak i dla drsłej części spłeczeństwa. Z teg pwdu zadania krótk i długterminwe zaplanwane d realizacji w zakresie edukacji eklgicznej są realizwane z rku na rk. Od 2005 r. na terenie gminy dknywan nasadzeń zarówn zieleni parkwej, jak i przydrżnej. Prwadzn także bsadzenia rślinami jednrcznymi klmbów i kwietników. Z psiadanych infrmacji wynika iż nasadzane rśliny zdbne t azalie, różaneczniki czy wrzsy jak zieleń zdbna parkwa, raz lipy jak zieleń przydrżna. Nie kładzin nacisku na sadzenie rślin rdzimych, a kierwan się walrami użytkwymi i estetycznymi. W słectwie Włsienica zrganizwan nasadzanie nwych sadznek w lesie grmadzkim. Zstał psadzne 330 sztuk sadznek buka na terenie suchym zakupinych przez Gminę Oświęcim, raz 350 sztuk lchy na terenie pdmkłym, sadznki te uzyskan z własnej szkółki. Czynnie d sadzenia przyczynili się mieszkańcy Włsiennicy, część Rady Słeckiej i Kła Emerytów. Pnadt zawieszn na drzewach 20 sztuk budek dla sikrek. Strna 14 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja Gmina Oświęcim pdejmuje działania w sprawie ustanwienia małych frm chrny przyrdy (bszary chrnineg krajbrazu, pmniki przyrdy, stanwiska dkumentacyjne, użytki eklgiczne, zespły przyrdnicz- krajbrazwe raz włączenie d reginalneg systemu bszarów chrninych Natura 2000 półncnej części gminy raz dlinę Wisły. Wśród nwych frm chrny przyrdy na terenie gminy Oświęcim należy wymienić: Obszary NATURA2000: Stawy w Brzeszczach PLB120009, Dlina Dlnej Sły PLB120004, Dlna Sła PLH120083, Dlina Dlnej Skawy PLB120005, Ustanwienie nwych pmników przyrdy, w tym: 8 pjedynczych drzew tj.: lipa drbnlistna (Tilia crdata), kasztanwiec zwyczajny (Aesculus hippcastanum), kln zwyczajny (Acer platanides), jesin wynisły (Fraxinus excelsir), dąb szypułkwy (Qercus rbur), wiąz szypułkwy (Ulmus laevis), kln jawr (Acer pseudplatanus) raz 4 grup drzew, Ustanwienie użytku eklgiczneg Łęg za Trami. Na bszarze gminy w Grjcu, Zabrzu raz Prębie Wielkiej zlkalizwany jest nieużytkwany d lat biekt stawwy Grjec- Zabrze. Dpier d rku 2013 właściciel biektu tj. Skarb Państwa reprezentwany przez Agencję Nieruchmści Rlnych, znalazł dzierżawców teg terenu, którzy sukcesywnie przywracają jeg funkcjnalnść. W ramach prmcji turystyki i rekreacji gminy Oświęcim prwadzne były prace remntwe raz znakwanie ścieżek rwerwych (ustawienie map ścieżek w każdym słectwie, stwrzenie mapy internetwej). Ilść pwstałych ścieżek rwerwych 3 trasy (zielne, żółta, czerwna). W zakresie chrny i zrównważneg rzwju lasów zaplanwan 3 zadania własne, które są realizwane na bieżąc, crcznie w spsób ciągły. D zadań tych należą: wprwadzenie d planów zagspdarwania przestrzenneg bszarów przeznacznych d zalesiania, pracwanie prgramu wprwadzania nwych zadrzewień i zakrzewień. Na bszarze gminy Oświęcim dknan nasadzeń drzew i krzewów w ramach urządzania terenów rekreacyjnych i zielnych, a także w ramach bsadzania wzdłuż ciągów kmunikacyjnych. Wśród tych rślin są lipy, kasztanwce raz rśliby zdbne takie jak azalie i rddendrny. włączenie d działań edukacyjnych prblematyki gspdarki leśnej i chrny lasu. W zakresie złóż kpalin w aktualnie jeszcze bwiązującym Prgramie zaplanwan zadanie dtyczące racjnalizacji wykrzystania zasbów kpalin pprzez zapisy w planach zagspdarwania przestrzenneg. Zadanie t będzie kntynuwane w prjektwanym dkumencie. Wszystkie wymienine zadania są realizwane również pprzez akcie edukacyjne, szkleniwe i infrmacyjne realizwane za pśrednictwem Nadleśnictwa Andrychów, Agencji Restrukturyzacji i Mdernizacji Rlnictwa raz Małplskieg Ośrdka Dradztwa Rlniczeg w Karniwicach. Akcje edukacyjne dla dzieci i młdzieży w zakresie zaprzestania wypalania traw prwadzne są głównie przez Pwiatwą Państwwą Straż Pżarną. Odbywa się t na zasadzie wizyt w szkłach i przedszklach. Strna 15 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja 3 Ogólna charakterystyka gminy Oświęcim 3.1 Płżenie Gmina Oświęcim leży w śrdkw - zachdniej części pwiatu święcimskieg płżneg w zachdniej części wjewództwa małplskieg, na granicy wjewództwa małplskieg z wjewództwem śląskim. Obszar gminy Oświęcim graniczy: d półncy z miastem Oświęcim raz gminą Chełmek należącą d pwiatu święcimskieg i gminą Libiąż należącą d pwiatu chrzanwskieg, d płudnia z gminami Brzeszcze, Kęty, i Osiek należącymi d pwiaty święcimskieg, d zachdu z gminą Bieruń i Bjszwy należącymi d pwiatu bieruńsk lędzińskieg, raz z gminą Miedźna należącą d pwiatu pszczyńskieg, d wschdu z gminą Planka Wielka i Przeciszów należącymi d pwiatu święcimskieg. Rysunek 1 Lkalizacja Gminy Oświęcim na tle pwiatu święcimskieg i wjewództwa małplskieg Źródł: www.stat.gv.pl, 2011 Gminę twrzy 13 miejscwści: Babice, Brszkwice, Brzezinka, Dwry Drugie, Grjec, Harmęże, Łazy, Pławy, Pręba Wielka, Rajsk, Stawy Mnwskie, Włsienica, Zabrze, zrganizwanych w 12 słectwach (miejscwść Łazy wchdzi w skład słectwa Grjec) i jedna Osada Stawy Grjeckie wydrębnina z słectwa Grjec. Centralnie, w śrdku Gminy, leży miast Oświęcim; zatem wsie, wchdzące w skład Gminy, kalają wieńcem tereny miejskie. Ważnym elementem w rzwju gminy jest jej płżenie na styku dwóch wjewództw: śląskieg i małplskieg raz między trzema dużymi miastami: Krakwem (k. 70 km), Katwicami (k. 35 km) i Bielskiem- Białą (k. 35 km). Ważne zatem są magistrale klejwe relacji: Katwice Mysłwice, Oświęcim Zatr Kraków raz Zebrzydwice- Czechwice- Oświęcim- Trzebinia, ze stacją węzłwą w Oświęcimiu. Autstradą A4 Kraków- Katwice łatw dtrzeć d międzynardwych prtów ltniczych w Krakwie- Balicach (k. 60 km) i Katwicach- Pyrzwicach (k. 70 km). Strna 16 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja Kmunikacyjnie gmina płżna jest przy drdze nr 44 relacji Tychy Oświęcim Zatr. Przez jej teren przebiegają drgi w kierunkach: nr 44 Tychy Oświęcim Zatr, nr 933 Chrzanów Oświęcim Pszczyna i nr 948 Oświęcim Kęty. Kmunikacja zbirwa w gminie bsługiwana jest przez zakład miejski, a na trasach dalekich przez kmunikację przeltwą. 3.2 Ukształtwanie terenu i budwa gelgiczna Gegraficznie Gmina Oświęcim leży w śrdkwej części Ktliny Oświęcimskiej w widłach rzek Sły i Wisły. Pd względem fizyczn- gegraficznym teren ten zaliczany jest d dwóch mezreginów: Dliny Górnej Wisły, Pdgórza Wilamwickieg (Kndracki 1994). Mezregin Dlina Górnej Wisły ma pwierzchnię 530 km2, na kł 70 km długści i kł 8 km szerkści. Charakteryzuje się szerkim, płaskim, zalewwym dnem dliny niewielkich deniwelacjach rzędu 20-30 m. Mezregin Pdgórze Wilamwickie jest częścią Ktliny Oświęcimskiej. Jest płżny między Dliną Wisły, a brzegiem nasunięć karpackich. Zajmuje niewielką płudniw- wschdnią część gminy pmiędzy dlinami Sły i Skawy. Półncna granica mezreginu nie zaznacza się wyraźnie w terenie. W brębie gminy deniwelacja terenu nie przekracza 20 m. Pd względem mrflgicznym gmina płżna jest w brębie dwóch głównych pzimów teras rzecznych: hlceńskiej, która bejmuje dna dlin Wisły, Sły i Macchy nadbudwanych w kresach większych pwdzi, z licznymi starrzeczami częściw wypełninymi wdą raz stawami rybnymi, plejstceńskiej bejmującej bszar garbów i wysczyzn pkrytych utwrami lesswymi, użytkwane głównie rlnicz. Dminującymi prcesami denudacyjnymi jest erzja wąwzwa stsunkw dużym natężeniu, wietrzenie chemiczne, spłukiwanie, ługwanie sufzja raz prcesy antrpgeniczne. Pd względem gelgicznym bszar gminy leży w brębie Zapadliska Przedkarpackieg, któreg pdłże budują utwry z kresu karbnu, triasu i trzecirzędwe. Administracyjnie Gmina płżna jest w zachdniej części wjewództwa małplskieg, w pwiecie święcimskim. Ważne znaczenie dla rzwju gminy psiada sąsiedztw z trzema reginami gspdarczymi Górnśląskim Okręgiem Przemysłwym, aglmeracją krakwską i reginem Pdbeskidzia. 3.3 Klimat W brębie Dliny Górnej Wisły średnie temperatury pwietrza wynszą 8-10 C, natmiast na terenach Pdgórza Wilamwickieg i Pgórza Śląskieg niższe, w granicach 6-8 C. Okres wegetacyjny trwa przeciętnie 210-220 dni. Na całym bszarze przeważają wiatry zachdnie i płudniw- zachdnie. 3.4 Otczenie spłeczn - gspdarcze Gmina Oświęcim ma pwierzchnię kł 75 km 2. Stan ludnści zamieszkującej gminę na płwę 2013 rku wynsi 17759 mieszkańców, c znacza, że gęstść zaludnienia w gminie wynsi 236 sób na km 2. Strukturę ilści mieszkańców w perspektywie czaswej zestawin na wykresie. Strna 17 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja 17800 17600 17385 17471 17637 17750 17400 17200 17000 16800 16600 16481 16642 16739 16906 17169 16400 16200 16000 15800 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Rysunek 2 Liczba mieszkańców gminy Oświęcim Źródł: pracwanie własne na pstawie www.stat.gv.pl 2013 Aktualnie ludnść w wielu prdukcyjnym stanwi kł 64,8% całej ppulacji mieszkańców gminy, ludnść w wieku przedprdukcyjnym stanwi kł 18,9%, a w wieku pprdukcyjnym kł 16,3%. Na pdstawie danych demgraficznych mżna zauważyć następujące zmiany w strukturze demgraficznej gminy Oświęcim: liczba mieszkańców gminy na przestrzeni statnich lat utrzymuje tendencję niewielkieg 1% stałeg wzrstu liczby ludnści w skali rku, przyrst naturalny na terenie gminy na przestrzeni statnich lat wykazywał tendencję rsnącą, siągając maksimum (+35) w rku 2010 i minimum (- 19) w rku 2005; liczba urdzeń utrzymuje się mniej więcej na pdbnym pzimie (140-150) z lekką tendencją rsnącą, natmiast widać nieznaczny spadek liczby zgnów. Mżna przyjąć, iż w latach klejnych liczba ludnści będzie stabilna, z niewielkim wzrstem kł 1% w skali rku. Trendy demgraficzne na terenie gminy Oświęcim będą zależeć d wzrstu przyrstu naturalneg, a także d salda migracji. Na zasbnść spłeczn- eknmiczną gminy duży wpływ mają pdmity gspdarki nardwej. Na analizwanym terenie według danych GUS z 30 grudnia 2012 rku zarejestrwanych jest 1454 pdmitów gspdarki nardwej. Przeważająca ilść firm (98,5%) funkcjnuje w sektrze prywatnym, są t głównie sby fizyczne prwadzące działalnść gspdarczą. Największy udział stanwi działalnść gspdarcza w sferze budwnictwa i handlu. Według danych Pwiatweg Urzędu Pracy w Oświęcimiu liczba bezrbtnych w gminie Oświęcim na kniec 2012 rku wynisła 627 sby z czeg 388 t kbiety. Prównując dane krajwe, d wjewódzkich i pwiatwych mżna stwierdzić, iż na kniec 2012 rku bezrbcie na terenie pwiatu jest większe (12,2%) niż na terenie wjewództwa (10,5%), a mniejsze niż na terenie kraju (12,4%). 3.5 Turystyka i rekreacja Gmina Oświęcim jest ciekawą klicą dla pasjnatów histrii, atrakcyjnym miejscem dla wycieczek rwerwych i spacerów. Tu i ówdzie piechurzy i cykliści trafią d leśnych kmpleksów Strna 18 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja i zagajników, lub na grble przy stawach. Taka ilść stawów rybnych t raj dla wędkarzy. Prywatne łwiska w Rajsku i Grjcu ferują złwienie nie tylk tradycyjneg karpia. Wyskie walry przyrdnicze, rzadkie i nieliczne w skali Eurpy siedliska ptasie i rślinne występujące na terenie gminy, zaliczn d bszarów chrninych Natura 2000. Malwnicze są starrzecza (Babice, Dwry Drugie) z uwagi na bgactw rślinnści i ptactwa wdneg. Pełne wzniesień klice Grjca dają mżliwść pdziwiania rzległych widków i pięknych panram. Dstrzec stąd mżna zarys Beskidu Małeg, Bielska - Białej, Śląska i Jury Krakwsk- Wieluńskiej. Z teg też pwdu wsie: Grjec i Łazy stały się miejscem krajwych i międzynardwych plenerów malarskich. Szczyt Góry Grjeckiej jest gratką dla pasjnatów archelgii; tutaj bwiem znajdują się ślady grdziska z fazy kultury łużyckiej (I wieku p.n.e). Łatwy dstęp d zaplecza htelweg i gastrnmiczneg w mieście Oświęcim czyni Gminę miejscem atrakcyjnym d całdniweg wypczynku na łnie natury. Mżliwe jest także krzystanie z bisk na twartych biektach sprtwych i halach (Rajsk, Harmęże, Zabrze). W Gminie pwstają nwczesne place zabaw dla dzieci i rzbudwuje się prywatna baza nclegwa. Przez teren Gminy przebiega kilka wyznacznych tras turystycznych takich jak: liczący 54 km Szlak Zabytków Ziemi Oświęcimskiej, Szlak Ewakuacji Więźniów Oświęcimia, Atrakcję turystyczną stanwi również śluza i kanał żeglugwy na Wiśle (15,5 km) w Dwrach II raz ścieżki rwerwe: Oświęcim- Andrychów (47,9 km) wzdłuż rzeki Sły, Kęty Oświęcim szlak zielny (23,4 km), Oświęcim Nidek szlak żółty (25,6 km), Międzynardwy Szlak Greenway: Wiedeń Kraków Oświęcim Kęty. Łącznie na terenie gminy Oświęcim znajdują się: 1 rezerwat przyrdy Żaki, 1 zespół przyrdnicz, użytków eklgicznych, 4 bszary Natura 2000, 19 pmników przyrdy, w tym: 10 pjedynczych drzew tj.: lipa drbnlistna (Tilia crdata), kasztanwiec zwyczajny (Aesculus hippcastanum), kln zwyczajny (Acer platanides), jesin wynisły (Fraxinus excelsir), dąb szypułkwy (Qercus rbur), wiąz szypułkwy (Ulmus laevis), kln jawr (Acer pseudplatanus), 9 grup drzew. Miejscem szczególnym dla występujących rzadkich gatunków ptaków jest Dlina Dlnej Sły. Zaliczna zstała d systemu bszarów chrninych Natura 2000. Chlubą teg terenu jest ślepwrn ptak, któreg niemal cała ppulacja krajwa skupina jest m.in. w klicach Oświęcimia. Innymi przedstawicielami awifauny zagrżnymi w Eurpie, a gniazdującymi tutaj są m.in.: bąk, bączek, perkz zausznik, czapla purpurwa, pdgrzałka (kaczka zagrżna w skali światwej), hełmiatka, rycyk, krwawdziób, rybitwa białwąsa (najliczniejsze stanwisk w kraju), rybitwa czarna, zielnka, pdróżniczek. Swje stje znalazły tu również wymierające w Plsce takie gatunki rślin, jak: czeret sztyletwaty, nadwdniki, ktewka rzech wdny czy grzybieńczyk wdny. Szczególnie dwa statnie wymienine gatunki występują tu bardz licznie stając się flrystycznym symblem Ziemi Oświęcimskiej. Strna 19 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja Zdecydwana większść cennych przyrdnicz terenów skupina jest w dlinach rzek Wisły, Sły i Skawy. Wzdłuż nich zlkalizwane są liczne stawy rybne, c pwduje, że Ziemia Oświęcimska jest jednym z głównych centrów hdwli karpia w Plsce. W granicach gminy zewidencjnwan łącznie 138 biektów zabytkwych (krajbrazwych, architektury i budwnictwa, kapliczek i krzyży przydrżnych, sepulkralnych - cmentarze itp.) W 1979 rku Muzeum Auschwitz - Birkenau wpisan na Listę Obiektów Światweg Dziedzictwa UNESCO. Gmina Oświęcim jest licznie dwiedzana w ciągu rku przez turystów. Głównym celem turystycznym jest teren byłeg bzu KL Auschwitz Birkenau. Wg szacunków Muzeum gminę Oświęcim dwiedza w ciągu rku kł 1 mln sób. W przeważającej większści jest t turystyka jedndniwa p zwiedzeniu terenów byłeg bzu kncentracyjneg turyści kierują się w strnę pbliskieg Krakwa, dyspnująceg znacznym zapleczem nclegw gastrnmicznym. Strna 20 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA 4 Ochrna dziedzictwa przyrdniczeg i racjnalne użytkwanie zasbów przyrdy 4.1 Ochrna przyrdy i krajbrazu 4.1.1 Charakterystyczne elementy przyrdy żywinej w strukturze przestrzennej zagspdarwania terenu gminy Oświęcim Zgdnie z przyrdnicz leśną reginalizacją Plski, gmina Oświęcim płżna jest w pdkręgu Dliny Wisły "Ustrń - ujście Skawy" (C.7.1.c.), kręg Oświęcimski, Kraina Ktliny Oświęcimskiej, Dział Wyżyn Płudniwplskich. Rysunek 3 Pdział gebtaniczny bszaru gminy Oświęcim Źródł: Matuszkiewicz J.M., 1994, 42.5. Krajbrazy rślinne i reginy gebtaniczne 1:2 500 000. 1. Krajbrazy rślinne, 2. Reginy gebtaniczne (w:) Atlas Rzeczypsplitej Plskiej, IGiPZ PAN, Główny Gedeta Kraju, Warszawa Charakterystyczny krajbraz gminy Oświęcim, płżnej jest we wschdniej części Ktliny Oświęcimskiej, między Wisłą raz Słą. Ktlina Oświęcimska stanwi ważny węzeł eklgiczny, w którym zbiegają się krytarze z pięciu kierunków. Najważniejszymi ze względu na funkcję zasilania eklgiczneg są kierunki z płudniweg zachdu wzdłuż Wisły, widące d Bramy Mrawskiej i Beskidów na wschód. Szczególnie isttnym jest niedalekie sąsiedztw lasów pszczyńskich stanwiących wraz z lasami rudzkimi łącznik eklgiczny pmiędzy głównymi elementami systemu eklgiczneg płudniwej Plski - dlinami rzek Wisły i Odry. Łącznik ten wspmagają sąsiadujące z nim kmpleksy lasów na bszarze Wyżyny Krakwsk - Częstchwskiej na półnc d Wisły. Strna 21 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja Dliny rzeki Sły i Wisły wyznaczają kierunki pdstawwych pwiązań przyrdniczych pmiędzy gminą Oświęcim, a tczeniem. Określają ne główne krytarze eklgiczne znaczeniu kntynentalnym (trasy przeltów ptaków), krajwym (dlina rzeki Wisły), reginalnym (dlina rzeki Sły), pmniejsze rzeki i cieki stanwią sie krytarzy znaczeniu pnadlkalnym (dlina rzeki Macchy) i lkalnym (ptki: Klucznikwski i Paździry). Dlinę Sły charakteryzują unikatwe naturalne zbirwiska lasów łęgwych i zbirwiska nieleśne związane z dlinami rzek. Występują tu także gatunki bagiennych lszyn i zarśli, rśliny szuwarwe i wdne raz szereg innych. Dlina Sły jest stją chrninych raz rzadkich gatunków flry i fauny (np. sieweczki rzecznej i licznych płazów). Uzupełnieniem ww. dminujących frm krajbrazu naturalneg i kulturweg są tereny upraw rlnych z rzdrbniną zabudwą zagrdwą i mieszkaniwą jednrdzinną raz mzaiką zadrzewień śródplnych i przywdnych. Na skutek działalnści człwieka szata rślinna teg bszaru jest dsyć mcn zmienina i dbiega zasadnicz d układów pierwtnych, c wynika z prównania jej stanu aktualneg z mapą rślinnści ptencjalnej. Rślinnść przedstawia się jak mzaika zbirwisk naturalnych, półnaturalnych i antrpgenicznych. Rysunek 4 Ptencjalna rślinnść naturalna na terenie gminy Oświęcim Źródł: Matuszkiewicz W., Faliński J.B., Kstrwicki A.S., Matuszkiewicz J.M., Olaczek R., Wjterski T., 1995, Ptencjalna rślinnść naturalna Plski. Mapa przeglądwa 1:300 000. Arkusze 1-12, IGiPZ PAN, Warszawa Pd pjęciem ptencjalnej rślinnści naturalnej rzumie się hiptetyczny stan rślinnści, jaki mógłby być siągnięty na drdze naturalnej sukcesji, gdyby ddziaływania człwieka zstały wyeliminwane a właściwa dla daneg reginu rślinnść mgła w pełni wykrzystać mżliwści Strna 22 z 127
Prgram chrny śrdwiska dla gminy Oświęcim na lata 2014-2017 z perspektywą na lata 2018-2021- aktualizacja stwarzane przez siedlisk. Ptencjalna rślinnść naturalna pisywana jest przy pmcy pdstawwych typlgicznych jednstek gebtanicznych, jakimi są zespły rślinne. Używane w legendzie mapy ptencjalnej rślinnści naturalnej łacińskie nazwy zbirwisk są znanymi z badań w danym reginie kńcwymi etapami w szeregu rzwjwym zbirwisk rślinnych w sukcesji pierwtnej lub wtórnej, które mżliwe są d zrealizwania na danym siedlisku. Ptencjalna rślinnść naturalna pisuje eklgiczną specyfikę siedlisk w stanie takim, w jakim się ne w danym mmencie znajdują, t jest z uwzględnieniem wszystkich isttnych i trwałych przekształceń w siedlisku jakie zstały wprwadzne przez człwieka. Wraz ze zmianą spsbu użytkwania pwierzchni zmianie ulega szata rślinna. Dminującą rślinnścią ptencjalną teg terenu są trzy zespły rślinnści. Są t: grąd subkntynentalny lipw- dębw- grabwy (Tili- Carpinetum), wielgatunkwe lasy liściaste w typie lasu świeżeg i wilgtneg z dminacją dębu szypułkweg i graba Carpinus betulus, z udziałem buka Fagus sylvatica, lipy drbnlistnej Tilia crdata, świerka i jdły Abies alba. Występują w wjewództwie w dmianie gegraficznej małplskiej z bukiem i jdłą, w frmie wyżynnej zróżnicwanej na serię ubgą i żyzną raz w frmie pdgórskiej w serii ubgiej i żyznej, niżwe nadrzeczne łęgi jesinw- wiązwe w strefie zalewów epizdycznych (Ficari- - Ulmetum typicum) wielgatunkwy las złżny z jesinu Fraxinus excelsir, wiązu ps- pliteg Ulmus minr, dębu szypułkweg Quercus rbur z dmieszką lszy czarnej, wiązu górskieg Ulmus glabra i szypułkweg Ulmus laevis, występujący na skrzydłach dlin wielkich rzek w strefie epizdycznych zalewów, na glebie typu próchniczej i wilgtnej mady, niżwe nadrzeczne łęgi wierzbw- tplwe w strefie zalewów peridycznych (kmpleks dynamiczny: Salici- Ppuletum, Salicetum triandr- viminalis i in.) zbirwiska leśne z pa- nującą wierzbą białą Salix alba i wierzbą kruchą Salix fragilis raz dmieszką tpli czarnej Ppulus nigra tpli białej Ppulus alba, występujące na piaszczystych aluwiach większych rzek niżwych, w zasięgu wyskich stanów wdy (Salici- Ppuletum) raz zarślwe z panującą wierzbą wiciwą Salix viminalis, wikliną Salix purpurea i wierzbą trójpręcikwą Salix triandra występujące na aluwiach i brzegach rzek (Salicetum triandr- viminalis). Aktualnie rślinnść rzeczywista rzadk lub w góle nie zgadza się z przedstawiną na tym terenie rślinnścią ptencjalną. Dtyczy t także istniejących pwierzchni leśnych, na c wskazuje struktura siedliskwa becnych lasów. 4.1.2 Siedliska przyrdnicze Najbardziej charakterystyczne siedliska przyrdnicze w pwiecie święcimskim skupiają się w rejnie Ktliny Oświęcimskiej, Dlinie Wisły raz Sły. Spśród 19 zbirwisk występujących w dlinie Sły najcenniejsze t płaty lasów i zarśli łęgwych prównywanych częst przez naukwców d lasów deszczwych strefy trpikalnej. Ten rzadki typ fitcenz leśnych w Eurpie stanwi becnie w Plsce mniej niż 5 % pierwtneg areału1. Pnad 95 % pwierzchni płatów łęgwych zstał zniszcznych w wyniku prwadzenia długletniej ekspansywnej gspdarki rlnej raz regulwania rzek. Wśród naturalnych zbirwisk rślinnych należy wymienić: Zespół wiklin nadrzecznych (Salicetum triandr viminalis)) występujący na terasach zalewwych w dlinach Wisły i Sły, 1 Tmiałjć L. (red), Ochrna przyrdy i śrdwiska w dlinach nizinnych rzek Plski, Instytut Ochrny Przyrdy PAN, Kraków 1993 Strna 23 z 127