Tomasz Kukowski KOMITET WOJEWÓDZKI POLSKIEJ ZJEDNOCZONEJ PARTII ROBOTNICZEJ W ELBLĄGU Z LAT [ 1945- ] 1975-1990 WSTĘP DO INWENTARZA 1. Dzieje ustrojowe twórcy. Ustawa sejmowa z dnia 28 maja 1975 r., a z ważnością od 1 czerwca tegoż roku, wprowadziła reformę administracyjną, polegającą na likwidacji pośredniego szczebla zarządzania, czyli powiatów i wprowadzenia nowego podziału administracyjnego. Utworzono m.in. województwo elbląskie. Wojewódzka instancja partyjna w Elblągu została utworzona w czerwcu 1975 roku, w wyniku tejże reformy administracji terenowej 1. Formalnie Komitet Wojewódzki ukonstytuował się na I Konferencji Sprawozdawczo Wyborczej w dniu 10.11.1975 r. i pełnił funkcję władzy politycznej na terenie województwa elbląskiego aż do rozwiązania Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej 2. Ostatnie posiedzenie plenarne odbyło się 10.11.1989 roku, ostatnie posiedzenie Egzekutywy KW w dniu 19.01.1990 r. 3 Po rozmowach Okrągłego Stołu i wyborach 04.06.1989 r. PZPR straciła swą monopolistyczną pozycję, oddała władzę i przestała mieć charakter partii państwowej. Jesienią 1989 r organizacje partyjne usunięto z przedsiębiorstw i instytucji państwowych, a następnie władze PZPR na ostatnim zjeździe podjęły w dniu 29.01.1990 r. decyzję o samo rozwiązaniu się. Organizacja 4 Konferencja sprawozdawczo wyborcza - wg statutu PZPR była władzą zwierzchnią organizacji wojewódzkiej, rozpatruje i zatwierdza sprawozdania ustępujących władz, wybiera komitet partyjny, organa kontrolne itp. Termin i czas trwania kampanii sprawozdawczo wyborczej określał Komitet Centralny PZPR. Konferencję można też było zwoływać na żądanie 1/3 ogółu członków partii, wyrażone w uchwałach POP. Oprócz konferencji sprawozdawczo wyborczych odbywały się też konferencje przedwyborcze ( związane z wyborami do Sejmu i rad narodowych ) oraz przedzjazdowe. Plenum czyli posiedzenie członków Komitetu Wojewódzkiego, sprawowało władzę między konferencjami, odbywało posiedzenie co najmniej raz na kwartał, wybierało Egzekutywę KW i I Sekretarz KW. Na posiedzeniach plenarnych zatwierdzano regulaminy i plany pracy Egzekutywy, oceniano pracę Egzekutywy, jej członków i sekretarzy. Egzekutywa wybierana w głosowaniu tajnym przez Komitet Wojewódzki, kierowała pracą partyjną między posiedzeniami Komitetu, określała kompetencje i zakres obowiązków sekretariatu. I Sekretarz KW kierował pracą Komitetu Wojewódzkiego, organizował pracę Egzekutywy i sekretariatu. W okresie między posiedzeniami komitetu, przewodniczy posiedzeniom i reprezentuje Komitet na zewnątrz. Wojewódzka Komisja Rewizyjna ( od 1986 r. Wojewódzka Komisja Kontrolno Rewizyjna ) wybierana przez konferencję sprawozdawczo wyborczą i przed nią też odpowiedzialna. Do zadań komisji należała ocena: - sposobu załatwiania spraw przez instancje partyjne ( szczególnie skarg i wniosków ) 1 Dz. U. nr 16, poz. 91., ustawa z dn. 28.05.1975 r o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. 2 Akta KW PZPR w Elblągu, APE nr 824, poz.2. 3 Akta KW PZPR w Elblągu, APE nr 824, poz. 99, poz.242. 4 Statut Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej z uzupełnieniami i poprawkami uchwalonymi przez X Zjazd PZPR, Warszawa 1986, s. 60 68, 78 83.; akta KW PZPR w Elblągu, APE nr 824, poz.378.
- realizacji uchwał i normatywów władz zwierzchnich PZPR oraz zgodności uchwał organizacji niższego szczebla ze statutem i programem PZPR; - sytuacji majątkowej organizacji partyjnej, oraz opłacania składek członkowskich itp. WKR zakończyła działalność w związku z decyzjami X Zjazdu PZPR, który dokonał połączenia Komisji Kontroli Partyjnych z Komisja Rewizyjna. Utworzona został Wojewódzka Komisja Kontrolno Rewizyjna. 5 Wojewódzka Komisja Kontroli Partyjnej od 6.10.1987 połączona z WKR i powstała Wojewódzka Komisja Kontrolno - Rewizyjna. Kompetencje jej obejmowały : - kontrolę pracy POP, - nadzór nad kształtowaniem postaw członków partii, - analizę pracy komitetów partyjnych, - orzecznictwo kar partyjnych i rozpatrywanie spraw członków i kandydatów PZPR, którzy weszli w kolizję z prawem. II Dzieje zespołu. Zasób byłego Archiwum KW PZPR w Elblągu został przejęty z siedziby tego archiwum w Nowym Dworze Gdańskim 30. marca 1990 r.( Księga Nabytków i Ubytków nr 2763 ) Archiwum KW PZPR mieściło się w budynku pozostałym po Komitecie Powiatowym i miało doskonałe warunki pracy. Następnie z byłej siedziby KW w Elblągu oraz byłej siedziby Komitetu Miejskiego w Malborku przejęto akta osobowe pracowników aparatu partyjnego i materiały ewidencji osobowej ( Księga Nabytków i Ubytków nr 2848 ).Przekazanie nastąpiło na podstawie spisów zdawczo odbiorczych. III Charakterystyka archiwalna zespołu. Tytuł zespołu: Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Elblągu Granice chronologiczne: [ 1945 ] 1975 1989. Anteriora - akta dotyczące relacji i wspomnień działaczy ruchu robotniczego oraz fotografie. Granice terytorialne zespołu: Komitet Wojewódzki PZPR w Elblągu obejmował swym zasięgiem działania teren byłego woj.elbląskiego, powstałego w wyniku reformy administracyjnej w 1975 r. Rozmiary zespołu: Cały zespół liczy 3444 ja., tj. 43,27 mb. akt. Kat A liczy 1825 ja., w tym akta wspomnieniowe działaczy partyjnych - 149 ja Kat B ( łącznie akta osobowe członków partii i pracowników KW PZPR 990 j.a., dokumentacja płacowa 76 j.a. ) -1066 ja., tj. 5,62 mb. akt. Kartoteki osobowe pozostałe po Rejonie Ewidencji Partyjnej, ułożone alfabetycznie 122 ja. Struktura archiwalna zespołu: a/ Budowa zespołu zespół prosty. W wyniku systematyzacji akt wydzielono z zespołu akta dotyczące niższych instancji partyjnych oraz materiały własne podstawowych organizacji partyjnych ( POP ), tworząc z nich odrębne zespoły proste. b/ Części zespołu poza aktami registraturalnymi znajduje się też dokumentacja mechaniczna; z zespołu wyłączono akta poszczególnych komitetów niższych szczebli i podstawowych organizacji partyjnych ( POP ). c/ Pomoce archiwalne opracowany częściowo przez Archiwum KW PZPR w Nowym Dworze Gdańskim : inwentarz kartkowy, oraz wykaz akt osobowych przejętych do archiwum. d/ Zagadnienie sygnatury - część akt posiada sygnatury robocze nadane w czasie opracowywania w Archiwum Państwowym, a część akt sygnatury nadane w Archiwum KW PZPR w Nowym Dworze Gdańskim. Z uwagi na fakt, że materiały te mogą być 5 Akta KW PZPR w Elblągu, APE nr 824, poz. 3154.
cytowane w pracach naukowych sygnatury te także zostały podane w inwentarzu. W trakcie opracowywania nadano nową, jednolitą, ciągłą numerację teczek. Sygnatury Archiwum KW składają się z 3 elementów : 1. numeru zespołu cyfry arabskiej; 2. numeru grupy akt cyfry rzymskiej. Poszczególne cyfry oznaczały : I konferencje sprawozdawczo wyborcze II posiedzenia plenarne III wojewódzką komisję rewizyjną IV posiedzenie egzekutywy V - wojewódzką komisję kontroli partyjnej VI kancelarię I Sekretarza KW Kolejne cyfry oznaczają poszczególne wydziały KW : VII wydział polityczno organizacyjny... XV wojewódzki ośrodek kształcenia ideologicznego 3. numeru teczki cyfry arabskiej, będącą kolejną liczbę porządkową w obrębie grupy. Przykładowa sygnatura wyglądał więc następująco : 1/ IV/ 2, gdzie 1 oznaczał numer zespołu, IV symbol grupy ( posiedzenia egzekutywy ), 2 kolejny numer porządkowy. Brakowanie akt w zespole : Pierwszego brakowania dokonano w 1995 r. Z zespołu wybrakowano 0,2 mb. akt. Na zalecenie Komisji Archiwalnej Oceny Dokumentacji przy AP w Gdańsku wycofano z brakowania pozycję Zdjęcia zbiorowe z pochodów, spotkań, różnych uroczystości bez identyfikacji.( 1972 1976 ). Uzasadnieni brakowania podane jest w protokole obrad KAOD w Gdańsku z 18 października 1995 r. Spis akt wybrakowanych : 1. Materiały na posiedzenia plenarne wojewódzkiej organizacji partyjnej - wtórniki 1975-1989, sygn. 1/II/ t.22 a 2. Wnioski i zalecenia Egzekutywy KW, informacje nadesłane, opracowania różne wtórniki 1975 1978. 3. Życzenia i zaproszenia dla I Sekretarza KW na różne imprezy i uroczystości 1975 1977, sygn. 1/ VI/ t.22 4. Życzenia noworoczne dla I Sekretarza KW 1978 1980. 5. Pisma gratulacyjne i meldunki do Kancelarii I Sekretarza KW 1977 1979. 6. Pisma gratulacyjne, które nadeszły do tow. A. Połowniaka / I Sekretarz KW / 1978 1980 7. Załączniki do protokołów wojewódzkich konferencji sprawozdawczo wyborczych i posiedzeń plenarnych KW - wtórniki 1975 1981, sygn. 1/I / t.13 a. 8. Zawiadomienia o dacie i porządku Egzekutywy KW 1975 1977, sygn. 1/ IV/ t.27 a. Dokonano brakowanie wewnętrznego w ramach porządkowanych jednostek aktowych, usuwając dublety i wtórniki Akta osobowe i dokumentację płacową, będącą kat. B. włączono do zespołu. Brakowania akt dokonano także w Archiwum KW PZPR w Nowym Dworze Gdańskim w latach 1984 1986. Brakowania dokonano pod nadzorem kierownika Archiwum KW. Według protokołów brakowania akt wybrakowano dublety, kopie, materiały z instytucji poza partyjnych sklasyfikowanych jako kat B, łącznie z informacjami typu poufne, tajne z KW MO, które nie stanowiły załączników do opracowań, informacji itp. akt wytworzonych w Komitecie Wojewódzkim. Brakowanie miało miejsce także w obrębie wydziałów : Polityczno Organizacyjny; Ideologiczny; Ekonomiczny; Rolny i Administracyjny ( 1/VI - 1/XI ). Łącznie w Archiwum KW wybrakowano ok. 5 mb akt z lat 1975 1984. IV. Zawartość archiwalna zespołu. Zawartość archiwalna zespołu jest odzwierciedleniem zasad postępowania z dokumentacją w instytucji, która ją wytworzyła i sposobu jej przekazania do Archiwum KW PZPR, a potem przejęcia jej przez Archiwum Państwowe w Elblągu. Archiwa PZPR były to tzw. archiwa wydzielone, które nie podlegały państwowej służbie archiwalnej. Wpływało to na samodzielne rozwiązywanie problemów dotyczących zakresu i metod gromadzenia akt niezbędnych dla dokumentowania działalności PZPR. Wziąwszy pod uwagę, że PZPR ogarniała swym zakresem wszystkie sfery życia społecznego, mamy do czynienia w archiwach PZPR z dokumentacją typową dla administracji państwowej i samorządowej, instytucji gospodarczych oraz organizacji społecznych i związków zawodowych.
Niepowtarzalny charakter ma dokumentacja dotycząca spraw wewnątrzpartyjnych. Zespół akt Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Elblągu, w części opracowany przez Archiwum KW PZPR w Nowym Dworze Gdańskim, składa się w większości z akt dotyczących posiedzeń : konferencji, plenarnych, egzekutywy, poszczególnych komisji, oraz akt wytworzonych przez poszczególne wydziały Komitetu Wojewódzkiego. Na akta KW PZPR w Elblągu składają się : akta 16 jednostek organizacyjnych KW, w tym akta osobowe, wspomnienia i życiorysy działaczy; oraz albumy i publikacje nadesłane do KW, plakaty, druki opozycyjne, nagrania, materiały ewidencyjne Archiwum KW oraz dokumentacja płacowa. V. Analiza metod porządkowania i inwentaryzacji. Zespołowi nadano układ strukturalno rzeczowy opierając się na przykładowym układzie materiałów archiwalnych, zamieszczonym w Wytycznych do oceny dokumentacji PZPR, powstałej w wyniku działalności organizacji i instancji do szczebla Komitetu Wojewódzkiego PZPR (...) 6. Ponadto pomocny okazał się wykaz akt dla Komitetu Wojewódzkiego i instancji partyjnych PZPR 7. Wykaz akt KW PZPR przyjęto jako podstawę dla porządkowania akt jako najpełniej odzwierciedlający całość zagadnień, mających odbicie w aktach organizacji partyjnych szczebla wojewódzkiego. W obrębie grup rzeczowych akta ułożono chronologicznie. Zmieniony został układ stosowany w Archiwum KW, ponieważ po posiedzeniach plenarnych KW umiejscowione zostały posiedzenia Egzekutywy, a następnie akta Wojewódzkiej Komisji Rewizyjnej, Wojewódzkiej Komisji Kontroli Partyjnej, z których po połączeniu 1986 r. powstała Wojewódzkiej Komisji Kontrolno Rewizyjnej. Jest to uzasadnieniem, aby akta tych komisji występowały po sobie w inwentarzu, i jako akta władz partyjnych przed aktami aparatu partyjnego, tzn. poszczególnych wydziałów KW. Uściślono dane zawarte w inwentarzu kartkowym dotyczącym części zespołu. Dokonano również opracowania fotografii, wydawnictw, druków i dokumentacji dźwiękowej. W wypadku fotografii dokonano podziału ze względu na format zdjęć, a następnie dokonano podziału rzeczowo chronologicznego. Sugerowano się łatwiejszym sposobem przechowywania fotografii tych samych wymiarów w kopertach, dlatego w inwentarzu występuje podział fotografii na wielko -, średnio i małoformatowe. W wypadku druków opozycyjnych dokonano podziału na druki Solidarności i innej organizacji opozycyjnych (NZS, KOR, wyd. intelektualistów, opozycja za granicą). Całość tej dokumentacji według wytycznych umieszczono po dokumentacji aktowej wydziałów KW. Dokumentację płacową, jako akta kat B, umieszczono na końcu inwentarza. Z zespołu oddzielono akta innych instancji partyjnych. Wydzielone akta instancji i organizacji partyjnych niższych szczebli tworzyć będą osobne zespoły proste. 8 Całość wydzielonych akt tworzy roboczy zespół pod nazwą Zbiór akt komitetów miejsko gminnych i zakładowych PZPR województwa elbląskiego, nr 469 ( przesunięcie nr 3/2004 z 30.12.2004 roku ) i będzie sukcesywnie opracowywane w dalszej kolejności. UKŁAD AKT KOMITETU WOJEWÓDZKIEGO PZPR W ELBLĄGU PO OPRACOWANIU 1/ Wojewódzka Konferencja Sprawozdawczo Wyborcza 1 29 2/ Plenarne posiedzenia KW - Plenum 30 100 3/ Posiedzenia Egzekutywy KW Egzekutywa 101-191 4/ Wojewódzka Komisja Rewizyjna 192-244 5/ Wojewódzka Komisja Kontroli Partyjnej 245-292 6/ Wojewódzka Komisja Kontrolno - Rewizyjna 293-308 7/ Kancelaria I Sekretarza KW 309-631 8/ Referat Listów i Inspekcji 632 713 9/ Wydział Polityczno Organizacyjny 714-1057 10/ Wydział Pracy Ideowo - Wychowawczej 1058-1241 6 Zastosowanie takiego układu zaproponowano w Wytycznych do oceny dokumentacji PZPR, powstałej w wyniku działalności organizacji i instancji do szczebla Komitetu Wojewódzkiego PZPR, włącznie w latach 1948 1990, wprowadzone pismem okólnym nr 3 NDAP z dn. 24.10.1994 r. 7 Wykaz akt Komitetu Wojewódzkiego, instancji I stopnia, KZ i POP PZPR wraz z kwalifikacją archiwalną, Załącznik do instrukcji Sekretariatu KC PZPR w sprawie dokumentacji partyjnej w komitetach i organizacjach partyjnych z grudnia 1982 r., Warszawa 1983. 8 Zarządzenie nr 2 NDAP z 9.03.1999 r w sprawie ewidencji zasobu archiwalnego w archiwach państwowych.
11/ Wydział Ekonomiczny 1242-1345 12/ Wydział Rolny i Gospodarki Żywnościowej 1346-1409 13/ Wydział Administracyjny 1410-1480 14/ Wydział Ogólny 1481-1520 15/ Wojewódzki Ośrodek Kształcenia Ideologicznego 1521-1632 16/ Relacje i wspomnienia działaczy ruchu robotniczego 1633 1781 17/ Akta osobowe działaczy wykorzystywane do rent 1782 2020 BE - 50 18/ Rejony Ewidencji Partyjnej 2021 2502 BE - 50 19/ Akta osobowe pracowników aparatu partyjnego 2503-2893 BE - 50 20/ Wydawnictwa i druki partyjne 2894-2966 21/ Plakaty 2967-3036 22/ Ewidencja Archiwum KW 3037-3080 23/ Druki opozycyjne 3081-3169 24/ Dokumentacja dźwiękowa 3170-3190 25/ Fotografie 3191-3368 26/ Dokumentacja płacowa 3369-3444 B 50