3 >> usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych, biegły rewident, doradca podatkowy, agent celny, działalność ubezpieczeniowa, gry losowe 1. Deregulacja zawodów księgowych i finansowych w 2014 r. Wchodząca w życie 10 sierpnia 2014 r. ustawa o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych (tzw. druga transza deregulacji) dereguluje lub całkowicie dereglamentuje 9 zawodów rynku finansowego oraz 82 zawody techniczne pozostające w gestii Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju. W grupie zawodów rynku finansowego znajdują się osoby usługowo prowadzące księgi rachunkowe, biegli rewidenci, doradcy podatkowi, agenci celni, aktuariusze, agenci i brokerzy ubezpieczeniowi, osoby przyjmujące zakłady wzajemne oraz osoby prowadzące kolektury gier losowych. 1. Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych Istotą zmian w tym zakresie jest całkowita likwidacja procesu wydawania certyfikatu księgowego przez Ministra Finansów. W związku z tym wprowadzono zmiany, które powodują, że czynności z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych może wykonywać każda osoba, która spełni wymogi dotyczące posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych i niekaralności (za ściśle określony katalog przestępstw) oraz wykupi ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej. SŁowniczek Deregulacja redukcja ograniczeń stawianych przez prawodawcę przed osobami chcącymi wykonywać dany zawód, przy zgodzie co do pozostawienia go w katalogu zawodów regulowanych. Deregulacja (a więc redukcja kosztów w rozumieniu ekonomicznym wejścia do zawodu) może obejmować różne obszary ograniczeń, np.: zmniejszenie kosztów (finansowych) nabycia uprawnień do wykonywania danego zawodu, skrócenie ścieżki uzyskiwania uprawnień do wykonywania zawodu, czy też zwiększenie prawdopodobieństwa uzyskania uprawnień do wykonywania danego zawodu, np. poprzez ujednolicenie stosownych egzaminów. Dereglamentacja wyłączenie danego zawodu z katalogu zawodów regulowanych. Całkowita rezygnacja ustawodawcy z regulacji danego rynku jest efektywna w sytuacji, gdy brak jest przesłanek do dalszej interwencji państwa w danym segmencie rynku pracy. Zastosowanie tej strategii jest szczególnie zasadne w sytuacji, gdy przepisy regulujące dostęp do danego zawodu są wynikiem przeszłej sytuacji na danym rynku (nastąpiły zmiany na rynku, za którymi nie nadąża prawodawca) lub też powstały pod naciskiem grup zawodowych zainteresowanych uzyskiwaniem korzyści z ograniczenia konkurencji na rynku.
4 deregulacja zawodów księgowych Tabela. Zmiany wymogów w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych Wymogi sprzed dereglamentacji (przed 10 sierpnia 2014 r.) Wymogi po dereglamentacji (po 10 sierpnia 2014 r.) 3 lata praktyki w księgowości na terytorium RP w przypadku: a) wykształcenia wyższego magisterskiego uzyskanego na kierunku rachunkowość lub na innym kierunku ekonomicznym o specjalności rachunkowość lub innej, dla której plan studiów i program kształcenia odpowiadał wymogom określonym przez organy uczelni dla specjalności rachunkowość, w jednostkach organizacyjnych uprawnionych, zgodnie z odrębnymi przepisami, do nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych, b) wykształcenia wyższego magisterskiego (lub równorzędnego) oraz ukończenia studiów podyplomowych z zakresu rachunkowości w jednostkach organizacyjnych uprawnionych, zgodnie z odrębnymi przepisami, do nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych. Rezygnacja z wymogu posiadania wykształcenia wyższego kierunkowego bądź wyższego uzupełnionego studiami podyplomowymi z zakresu rachunkowości na rzecz samoregulacji rynku usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Zdanie egzaminu państwowego w przypadku osób z wykształceniem średnim. Rezygnacja z egzaminu państwowego na rzecz samoregulacji rynku usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Praktyka dwuletnia w księgowości dla osób, które zdały egzamin, lub praktyka trzyletnia dla osób posiadających wykształcenie wyższe kierunkowe. Zniesienie wymogu odbycia praktyki (w obu przypadkach). Obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Wymóg niekaralności za przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, przeciwko mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, a także za przestępstwa skarbowe. Posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych. Korzystanie z pełni praw publicznych. Rezygnacja z wymogu korzystania z pełni praw publicznych. Od 10 sierpnia 2014 r. (tj. po wejściu w życie ustawy deregulacyjnej) działalność usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych mogą wykonywać przedsiębiorcy, pod warunkiem że czynności z tego zakresu będą wykonywane przez osoby, które:
5 1) mają pełną zdolność do czynności prawnych, 2) nie były skazane prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, za przestępstwo skarbowe oraz za przestępstwa określone w rozdziale 9 ustawy o rachunkowości. Spełnienie tych warunków oraz zawarcie umowy ubezpieczenia OC za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością (zgodnie z art. 76h ust. 1 uor) uprawnia do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Konsekwencją zdereglamentowania usług prowadzenia ksiąg rachunkowych jest także: n doprecyzowanie przepisów o odpowiedzialności kierownika jednostki (art. 4 ust. 5 uor) SŁowniczek Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych (art. 76a w powiązaniu z art. 4 ust. 3 pkt 2 6 uor) jest działalnością gospodarczą, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, polegającą na świadczeniu usług w zakresie: n prowadzenia na podstawie dowodów księgowych ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym, n okresowego ustalania lub sprawdzania drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów, n wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego, sporządzania sprawozdań finansowych, n gromadzenia i przechowywania dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą o rachunkowości. Według nowego brzmienia art. 4 ust. 5 uor obowiązki w zakresie rachunkowości (z wyłączeniem odpowiedzialności za przeprowadzenie inwentaryzacji) mogą zostać powierzone przedsiębiorcy usługowo prowadzącemu księgi rachunkowe. Przedsiębiorca ten będzie odpowiedzialny za szkody powstałe w wyniku wykonywania obowiązków w zakresie rachunkowości. Warunkiem powstania u przedsiębiorcy tej odpowiedzialności jest przyjęcie jej w formie pisemnej. Nadal kierownik jednostki ponosi pełną odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości. n dostosowanie przepisów ustawy o rachunkowości (art. 79 pkt 6 i 7 uor) w zakresie odpowiedzialności karnej za prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na usługowym prowadzeniu ksiąg rachunkowych oraz odpowiedzialności za prowadzenie takiej działalności bez zawartej umowy ubezpieczenia OC Ponieważ zniesiono wymóg posiadania certyfikatu księgowego, odpowiedzialność karna za prowadzenie działalności w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych została ograniczona. Po nowelizacji odpowiedzialność karną poniesie osoba, która prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych bez spełnienia: a) warunków wskazanych w art. 76a ust. 3 uor (tj. bez posiadania pełni zdolności do czynności prawnych lub mimo skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, przestępstwo skarbowe lub przestępstwa określone w rozdziale 9 ustawy o rachunkowości),
6 deregulacja zawodów księgowych b) obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku z prowadzeniem tej działalności. Osoby znajdujące się w trakcie procedury egzaminacyjnej o wydanie certyfikatu księgowego przepisy przejściowe Przepisy przejściowe ustawy deregulacyjnej (art. 23) uwzględniają sytuację osób, które znajdują się w trakcie procedury egzaminacyjnej o wydanie certyfikatu księgowego przed wejściem w życie ustawy deregulacyjnej (tj. przed 10 sierpnia 2014 r.). Jest to uzasadnione tym, że procedura przystąpienia do egzaminu, ogłoszenia wyników, wydania zaświadczeń oraz odwołań jest dużo dłuższa niż 60-dniowe vacatio legis ustawy. I tak: n Do postępowań w sprawach o wydanie certyfikatu księgowego wszczętych przed 10 sierpnia 2014 r. stosuje się przepisy dotychczasowe. n Osoby, które przed 10 sierpnia 2014 r. złożyły wniosek o zakwalifikowanie do egzaminu, przystępują do tego egzaminu na zasadach dotychczasowych. W przypadku zdania egzaminu z wynikiem pozytywnym osoby te mogą wystąpić z wnioskiem o wydanie certyfikatu księgowego, nie później jednak niż w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zaświadczenia potwierdzającego zdanie egzaminu z wynikiem pozytywnym (do postępowań w sprawach o wydanie certyfikatu księgowego stosuje się przepisy sprzed zmiany ustawy o rachunkowości). Należy jednak zwrócić uwagę, że nowe przepisy nie przewidują możliwości przystąpienia do egzaminu w terminie późniejszym niż wyznaczony (nawet jeżeli nastąpiło to z ważnych, udokumentowanych przyczyn losowych). n Opłaty egzaminacyjne od osób, które przed 10 sierpnia 2014 r. złożyły wniosek o zakwalifikowanie do egzaminu, które na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości w brzmieniu sprzed zmiany podlegałyby zaliczeniu na poczet egzaminu przeprowadzonego w terminie późniejszym, podlegają zwrotowi przez organizatora egzaminu. n Osoby, które przed 10 sierpnia 2014 r. zdały egzamin, mogą wystąpić z wnioskiem o wydanie certyfikatu księgowego na podstawie art. 76b ustawy o rachunkowości w brzmieniu sprzed zmiany, nie później jednak niż w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy (do postępowań w sprawach o wydanie certyfikatu księgowego stosuje się przepisy sprzed zmiany ustawy o rachunkowości). n Osoby, które przed 10 sierpnia 2014 r. przystąpiły do egzaminu, mogą odwołać się od wyniku egzaminu na zasadach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 76i ustawy o rachunkowości w brzmieniu sprzed zmiany ustawy o rachunkowości. W przypadku gdy w wyniku odwołania komisja egzaminacyjna rozstrzygnie, że odwołujący się złożył egzamin z wynikiem pozytywnym, może on wystąpić z wnioskiem o wydanie certyfikatu księgowego na podstawie art. 76b ustawy o rachunkowości, w brzmieniu sprzed zmiany ustawy o rachunkowości, nie później jednak niż w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania rozstrzygnięcia komisji (do postępowań w sprawach o wydanie certyfikatu księgowego stosuje się przepisy sprzed zmiany ustawy o rachunkowości).
7 Osoby, które posiadają certyfikat księgowy lub świadectwo kwalifikacyjne Ustawa deregulacyjna respektuje (art. 23 ust. 6 9) także sytuację osób, które posiadają certyfikat księgowy lub świadectwo kwalifikacyjne. Osoby te mogą się nimi posługiwać w celu poświadczenia swoich kwalifikacji zawodowych. Wykaz osób, które uzyskały certyfikat księgowego, będzie nadal dostępny na stronie internetowej Ministra Finansów, co umożliwi weryfikację okazywanych certyfikatów księgowych. Ponadto Minister Finansów na wniosek osoby, która uzyskała certyfikat księgowy (lub świadectwo kwalifikacyjne) uprawniający do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, ma obowiązek wydania duplikatu w przypadku utraty oryginału tego certyfikatu. Skutki likwidacji procesu wydawania certyfikatu księgowego przez Ministra Finansów Należy sądzić, że uwolnienie dostępu do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych spowoduje, że: n wzrośnie znaczenie osób posiadających zdereglamentowany certyfikat księgowego, n funkcję obecnego certyfikatu księgowego przejmą poświadczenia wydawane przez organizacje branżowe funkcjonujące na rynku (np. przez Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, które wprowadziło system certyfikowania zawodu, nadając stopnie księgowego, specjalisty ds. rachunkowości, głównego księgowego i dyplomowanego księgowego) oraz firmy szkoleniowe (np. dyplom ukończenia kursu/szkolenia na usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych), n większą rolę na rynku świadczonych usług w tym zakresie będą odgrywać osoby posiadające uprawnienia biegłego rewidenta lub doradcy podatkowego, n firmy ubezpieczeniowe zajmujące się ubezpieczaniem OC za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych podniosą stosowane ceny polis OC. 2. Biegły rewident W przypadku zawodu biegłego rewidenta zmiany mają charakter zmian systemowych całego procesu postępowania kwalifikacyjnego oraz doskonalenia zawodowego. Ze względu na potrzebę wprowadzenia przepisów systemowych (aktów wykonawczych, przejściowych, uchwał Krajowej Rady Biegłych Rewidentów; dalej: KRBR), które dostosują system prawa w tym zakresie do wymagań zmienionej ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie, deregulacja tego zawodu wejdzie w życie dopiero 1 stycznia 2015 r. Ustawodawca przewidział ponadto, że uchwały KRBR w brzmieniu dotychczasowym (m.in. dotyczące przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego) zachowają swoją moc do dnia wejścia w życie nowych uchwał, nie dłużej jednak niż do 31 marca 2015 r. Najważniejsze zmiany ustawy deregulacyjnej w zakresie zawodu biegłego rewidenta to: n wprowadzenie równego dostępu do wykonywania zawodu Ustawa o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (dalej: ustawa o biegłych