Program Mazowiecka Akademia Seniora Według prognozy Głównego Urzędu Statystycznego szacuje się, że do 2035 roku na terenie województwa mazowieckiego odsetek osób powyżej 65 roku życia wzrośnie do 22%. Dla porównania w 2011 roku odsetek ten wynosił 14%. Powyższe dane prognoz demograficznych wskazują na to, że będzie następowało dalsze wydłużenie życia, a tym samym będzie się stale powiększało grono seniorów. Szereg instytucji paostwowych i samorządowych zauważa i wytacza kierunki dalszych działao uwzględniając szeroko rozumiane dobro seniorów, rozumiane jako bezpieczeostwo, zdrowie, edukacja. Tak samo również wiele podmiotów pozarządowych, w tym z terenu Mazowsza realizuje bądź realizowało działania na rzecz tej szczególnej grupy jaką są seniorzy. Działania te mogły zaistnied między innymi ze względu na wsparcie finansowe Wojewody Mazowieckiego. Analiza działao podejmowanych na rzecz seniorów pozwala zauważyd, że duża częśd seniorów ok. 70 tys. 1 skupia się na Uniwersytetach Trzeciego Wieku. Obecnie w całym kraju działa ok. 400 UTW. Organizacje pozarządowe odgrywają niezwykle istotną rolę w działaniach na rzecz osób starszych. Podmioty te realizują działania z zakresu pomocy społecznej, ale też zrzeszają i aktywizują osoby starsze. Na terenie województwa mazowieckiego działają podmioty, które zasięgiem swoich działao obejmują całą Polskę, Mazowsze lub działające lokalnie. Różnorodnośd tych działao, w tym także pomoc finansowa daje możliwośd dla osób starszych na rozwój własny i wsparcie. Policjanci wnoszą duży wkład w bezpieczeostwo seniorów poprzez szereg form oddziaływao prewencyjnych i profilaktycznych. Prowadzone przez stołeczną i mazowiecką Policję kampanie takie jak Nie daj się złowid na wnuczka, Dbaj o bezpieczną jesieo życia, Bezpieczny Senior wpływają na podnoszenie świadomości wśród osób starszych najczęstszych metod przestępstw dokonywanych na osobach starszych. Najpopularniejszą metodą jest metoda na tzw. wnuczka, czy krewnego. Policja wychodząc naprzeciw 1 Na podstawie Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2012-2013 1
działaniom przestępczym organizuje spotkania dla seniorów, podczas których funkcjonariusze przedstawiają metody działania sprawców oszustw, ale też uczą jak zapobiegad działaniom przestępców i jak prawidłowo dbad o swoje bezpieczeostwo w domu, miejscach publicznych, środkach komunikacji. To tylko jeden z obszarów zagrożeo dla seniorów. Drugim niezwykle istotnym obszarem dla policjantów jest bezpieczeostwo w ruchu drogowym. W okresie jesienno-zimowym, w czasie gdy zmierzch zapada dośd wcześniej dochodzi do dużej liczby wypadków z udziałem pieszych. Wśród poszkodowanych jest też dużo osób w wieku powyżej 60 roku życia. Jak się okazuje, częśd tych zdarzeo powstaje z winy samych pieszych. Edukacja w zakresie bezpieczeostwa w ruchu drogowym, promocja używania elementów odblaskowych jest wysoce pożądana w działaniach na rzecz bezpieczeostwa seniorów. Policjanci podejmując inicjatywy na rzecz bezpieczeostwa seniorów współpracują z wieloma podmiotami skupiającymi seniorów. Dotychczasowe doświadczenia wynikające ze współpracy pokazały, że seniorzy są bardzo aktywną grupą społeczną, bardzo chętnie włączającą się w różnego rodzaju działania edukacyjne, czy kulturalne. Zdobyte doświadczenia przyczyniły się do opracowania nowego projektu działao na rzecz seniorów pod nazwą Mazowiecka Akademia Seniora. Projekt w swej formie jest prosty i przejrzysty, a przede wszystkim pozwala na wykorzystanie już istniejącej współpracy z podmiotami takimi jak Mazowiecki Urząd Wojewódzki, Komenda Wojewódzka Policji z siedzibą w Radomiu, Komenda Wojewódzka Paostwowej Straży Pożarnej w Warszawie, Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej w Warszawie, Wojewódzki Inspektorat Farmaceutyczny w Warszawie, Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Warszawie. Program skierowany jest do seniorów, ale też do wolontariuszy, których cechuje aktywnośd w podejmowaniu działalności na rzecz społeczności lokalnych. Działania projektu ukierunkowane są na osoby starsze, często samotne, które potencjalnie mogą stad się ofiarami działao przestępczych w szczególności oszustw. Osoby w podeszłym wieku z racji swojej otwartości, dobroci i ufności, czy też samotnego zamieszkiwania są częstymi ofiarami przestępców. Jedną z najpopularniejszych metod działania sprawców jest metoda na tzw. wnuczka, krewnego. Sprawcy tego typu przestępstwa w sposób wyrachowany wykorzystują wymyśloną historię o pilnej potrzebie pożyczki określonej sumy pieniędzy. 2
W prośbie pojawia się historia o wypadku komunikacyjnym, operacji medycznej, chorobie nowotworowej, okazji kupna atrakcyjnego przedmiotu i innych ciągle zmieniających się wersjach zdarzeo losowych, które mają na celu wzbudzenie współczucia i chęd udzielenia pomocy. Sposób działania sprawców jest prosty, ale jak się okazuje nadal skuteczny. Fałszywy wnuczek to tylko jedna z metod stosowanych przez przestępców. Obecnie można spotkad się z co najmniej kilkoma innymi metodami działao przestępczych takich jak: na administratora, pracownika gazowni, zakładu energetycznego, komornika, policjanta. Osoby pokrzywdzone często w takich wypadkach tracą wszystkie zgromadzone przez siebie oszczędności. Ciągle zmieniające się metody działania sprawców przestępstw generują potrzebę systematycznego przekazywania informacji osobom starszym np. poprzez organizację spotkao z seniorami. Okres jesienno - zimowy dla osób starszych i samotnych staje się też okresem szczególnego zagrożenia zatruciem tlenkiem węgla tzw. czadem. To też okres, gdy wzrasta zagrożenie wystąpieniem pożarów ze względu na niebezpieczne metody ogrzewania domów i mieszkao. Osoby w podeszłym wieku to też grupa docelowa dla podmiotów handlowych zajmujących się sprzedażą akwizycyjną przedmiotów rehabilitacyjnych, pościeli, wyposażenia kuchni lub sprzętu AGD. Niska świadomośd osób starszych na stosowane podczas tego typu sprzedaży metody socjotechniczne powoduje nakłonienie seniorów na zakup często niepotrzebnych przedmiotów po zawyżonych cenach, czasami również na zawarcie niekorzystnej umowy kredytowej ze sprzedawcą. Brak podstawowych informacji na temat praw konsumentów, w tym możliwości i formy odstąpienia od zawartej umowy generuje potrzebę zwiększenia świadomości wśród osób starszych zagadnieo prawa konsumenckiego. Bardzo istotnymi obszarami projektu są też zagadnienia związane z pomocą społeczną (zasady przyznawania pomocy, podmioty świadczące całodobową opiekę seniorom i osobom niepełnosprawnym), zdrowiem (badania profilaktyczne, szczepienia ochronne, bezpieczne stosowanie leków), aktywnośd społeczna. 3
Założenia i sposób realizacji programu Policjanci Wydziałów Prewencji Komendy Stołecznej Policji i Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu zainicjują działania polegające na organizacji szkoleo dla tzw. liderów zgłoszonych na zaproszenia przesłane między innymi do koordynatorów Uniwersytetów Trzeciego Wieku, klubów seniora i innych miejsc skupiających seniorów. Liderzy wspólnie z policjantami koordynatorami projektu z terenu województwa mazowieckiego odbędą jednodniowe szkolenie przeprowadzone wspólnie z partnerami programu. Po zakooczeniu szkolenia liderzy zostaną zaopatrzeni w pakiet informacyjny zawierający dane kontaktowe do osób koordynatorów projektu z poszczególnych instytucji. Główną ideą programu jest zaangażowanie seniorów i wolontariuszy do inicjacji spotkao w lokalnym środowisku z osobami starszymi, na które zapraszani będą przedstawiciele partnerów programu. Lider przy wsparciu policjantów (koordynatorów) będzie organizował otwarte spotkania dla osób starszych np. w miejscu swojego zamieszkania, klubach seniora, domach pomocy społecznej, klubach parafialnych, związkach wyznaniowych. Ważną częścią programu jest również zwrócenie uwagi osób starszych na sytuacje stwarzające zagrożenie dla życia i zdrowia własnego lub innych osób w ruchu drogowym. Działania będą miały na celu uświadomienie seniorom jak często osoby powyżej 60 roku życia stają się ofiarami wypadków drogowych, ale też będą okazją do propagowania noszenia elementów odblaskowych po zmroku, czy też podczas niekorzystnych warunków atmosferycznych. Zasadniczym celem działao będzie ograniczenie zachowao wiktymologicznych i zapobieganie zdarzeniom przestępczym podejmowanym wobec osób w podeszłym wieku, ograniczenie ilości zdarzeo w ruchu drogowych z udziałem osób starszych oraz zwiększenie świadomości prawnej z zakresu praw konsumenta, a także zagadnieo związanych z bezpieczeostwem przeciwpożarowym i zatruciem tlenkiem węgla. 4
Obszary oddziaływao Adresatem przedsięwzięcia są osoby starsze zamieszkałe na terenie województwa mazowieckiego oraz organizacje działające na rzecz pomocy i wsparcia osób starszych lub zrzeszające seniorów i emerytów. Program skupia się na dwóch elementach: 1. Profilaktycznym: Działania prowadzone w formie spotkao z seniorami, wykładów, prelekcji i pogadanek obejmujące swoimi zagadnieniami ciągle zmieniające się formy metod działania sprawców przestępstw na szkodę osób starszych lub metod socjotechnicznych stosowanych przez sprzedawców i prowadzących do zawierania niekorzystnych umów cywilno prawnych oraz zagadnienia z zakresu profilaktyki zdrowotnej, czy zasad uzyskania pomocy społecznej. 2. Informacyjnym: Możliwie jak najszersze rozpowszechnianie przygotowanych na potrzeby realizacji programu materiałów informacyjnych. Podejmowane przez policjantów i partnerów działania będą miały na celu nie tylko edukację seniorów, ale również będą zachęcały do wzajemnej wymiany informacji w lokalnych środowiskach skupiających osoby starsze. Program będzie realizowany przez policjantów komórek i jednostek Komendy Stołecznej Policji, Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu oraz partnerów programu. 5
Obszary obecnych zagrożeo dla seniorów - przestępstwa dokonywane metodą na tzw. wnuczka, krewnego lub inne oszustwa, - bezpieczeostwo w ruchu drogowym, - kradzieże kieszonkowe, kradzieże z włamaniem, - zatrucia tlenkiem węgla tzw. czadem, - niekorzystne umowy cywilno prawne (zakupy sprzętu medycznego i AGD na pokazach). Pozostałe obszary programu - zdrowie profilaktyka, - pomoc społeczna, - aktywnośd społeczna (działalnośd na rzecz społeczności lokalnej), - podnoszenie świadomości prawnej. 6
Cele i kierunki działao - poprawa bezpieczeostwa osób starszych, - podniesienie świadomości seniorów w kwestii wpływu na własne bezpieczeostwo, w tym bezpieczeostwo w miejscu zamieszkania i w ruchu drogowym, - nauka nawyku prawidłowego reagowania w przypadku sytuacji zagrożenia, - zapoznanie z metodami pozwalającymi uniknąd negatywnych zjawisk takich jak: oszustwa, kradzieże, przemoc domowa, - podniesienie świadomości praw konsumentów, - aktywizacja osób w podeszłym wieku do działao na rzecz społeczności lokalnych, - opracowanie materiałów profilaktyczno prewencyjnych np. poradnika. Realizatorzy programu 1. Mazowiecki Urząd Wojewódzki. 2. Komenda Stołeczna Policji. 3. Komenda Wojewódzka Policji z siedzibą w Radomiu. 4. Komenda Wojewódzka Paostwowej Straży Pożarnej w Warszawie. 5. Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej w Warszawie. 6. Wojewódzki Inspektorat Farmaceutyczny w Warszawie. 7. Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Warszawie. 7
Zadania partnerów programu 1. Mazowiecki Urząd Wojewódzki - wyznaczenie koordynatorów i ekspertów do współpracy w ramach programu, - organizacja szkoleo liderów, - udział w opracowaniu materiałów szkoleniowych, 2. Komenda Stołeczna Policji - wyznaczenie koordynatorów programu, - zaproszenie liderów do udziału w szkoleniu, - przygotowanie materiałów szkoleniowych, - organizacja szkoleo liderów, 3. Komenda Wojewódzka Policji z siedzibą w Radomiu - wyznaczenie koordynatorów programu, - zaproszenie liderów do udziału w szkoleniu, - przygotowanie materiałów szkoleniowych, - organizacja szkoleo liderów, 8
4. Komenda Wojewódzka Paostwowej Straży Pożarnej w Warszawie - wyznaczenie koordynatorów i ekspertów do współpracy w ramach programu, - udział w przygotowaniu materiałów szkoleniowych, 5. Wojewódzki Inspektorat Inspekcja Handlowej w Warszawie - wyznaczenie koordynatorów i ekspertów do współpracy w ramach programu, - udział w przygotowaniu materiałów szkoleniowych, 6. Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Warszawie - wyznaczenie koordynatorów i ekspertów do współpracy w ramach programu, - udział w przygotowaniu materiałów szkoleniowych, 9
7. Wojewódzki Inspektorat Farmaceutyczny w Warszawie - wyznaczenie koordynatorów i ekspertów do współpracy w ramach programu, - udział w przygotowaniu materiałów szkoleniowych, Termin realizacji programu 1. Realizacja programu została przewidziana na rok 2014/2015 z możliwością przedłużenia o kolejne lata. 2. Pierwsza edycja szkolenia liderów programu - czerwiec 2014 roku. Komenda Stołeczna Policji i Komenda Wojewódzka Policji z siedzibą w Radomiu przy współudziale partnerów programu zorganizują szkolenia dla liderów na terenie podległym poszczególnym jednostkom Policji. 3. Pierwszą edycję szkolenia liderów poprzedzi promocja medialna programu. 4. Przed rozpoczęciem pierwszej edycji szkolenia liderów zostanie zorganizowana uroczysta inauguracja programu. 10
Ewaluacja programu Ważnym elementem warunkującym osiągnięcie odpowiedniego efektu podczas realizacji programu będzie stanowiło jego bieżące i cykliczne monitorowanie. Proces ewaluacyjny programu będzie opierał się na rozliczeniu zorganizowanych przez liderów spotkao dla osób starszych przy współudziale wszystkich partnerów, a także o analizę poziomu zagrożenia przestępstwami popełnionymi na osobach powyżej 60 roku życia, zdarzeo drogowych z udziałem osób w wieku powyżej 60 roku życia, w oparciu o policyjną statystykę oraz statystykę Komendy Wojewódzkiej Paostwowej Straży Pożarnej w Warszawie w zakresie zdarzeo zatrucia tlenkiem węgla, pożarów z udziałem osób w wieku powyżej 60 roku życia. Ewaluacja działao nastąpi w systemie rocznym. Sprawozdanie z ewaluacji programu za rok poprzedni złoży Komenda Stołeczna Policji podczas spotkania specjalistycznej grupy zadaniowej ds. seniorów powołanej przez Wojewodę Mazowieckiego w ramach realizacji rządowego programu zapobiegania przestępczości i aspołecznych zachowao pn. Razem bezpieczniej. Ponadto dla prawidłowego określenia przebiegu realizacji podejmowanych działao, należy wskazad, jakie trudności pojawiły się w trakcie realizacji programu. 11
Partnerzy Programu: Wojewoda Mazowiecki Komendant Stołeczny Policji Mazowiecki Komendant Wojewódzki Policji Mazowiecki Komendant Wojewódzki Paostwowej Straży Pożarnej Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny Paostwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Warszawie Opracowano w Wydziale Prewencji Komendy Stołecznej Policji. 12
Program działao na rzecz seniorów z terenu województwa mazowieckiego pod nazwą Mazowiecka Akademia Seniora Warszawa, 2014 rok 13