Maciek Burak & Co. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji Porządek publiczny - stan bezpieczeństwa istniejący w społeczeństwie, stan niezakłóconego panowania porządku prawnego, a z punktu widzenia podmiotowego, stan świadomości społeczeństwa o istnieniu tego stanu. Bezpieczeństwo publiczne - ogół warunków i instytucji chroniących życie, zdrowie, mienie obywateli oraz majątek ogólnonarodowy, ustrój i suwerenność państwa przed zjawiskami groźnymi dla ładu prawnego, a także przed zjawiskami mogącymi zakłócić normalne funkcjonowanie obywateli, godzącymi w ogólno-przyjęte normy postępowania. Z chwilą wejścia w życie ustawy z 6 kwietnia 1990r przestały obowiązywać 2 ustawy - z 14 lipca 1983 o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie działania podległych mu organów - z 31 lipca 1985 o służbie funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej Policja wykonuje swoje zadania w różnych prawnych formach, nie tylko na podstawie ustawy o Policji, ale także dziesiątków innych aktów normatywnych. Można tu przykładowo wskazać takie dziedziny, jak: bezpieczeństwo i porządek w ruchu drogowym, przestrzeganie przepisów sanitarno-porządkowych, porządek w miejscach publicznych, prowadzenie akcji w czasie klęsk żywiołowych i katastrof. Rozdział 1 Przepisy ogólne Ustawa statuuje Policję jako umundurowaną i uzbrojoną formację służącą społeczeństwu i przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Ustawa wymienia podstawowe zadania Policji: - ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra 1
- ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania - inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi - wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców - nadzór nad strażami gminnymi (miejskimi) oraz nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi w zakresie określonym w odrębnych przepisach - kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych - współdziałanie z policjami innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi na podstawie umów i porozumień międzynarodowych oraz odrębnych przepisów - gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych - prowadzenie bazy danych zawierającej informacje o wynikach analizy kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA) - utworzenie, eksploatacja i utrzymanie systemu informacyjnego umożliwiającego organom administracji rządowej i organom sprawiedliwości przekazywanie oraz dostęp do danych gromadzonych w Systemie Informacyjnym Schengen (SIS), niezbędnych z punktu widzenia funkcjonowania obszaru Schengen Rozdział 2 Organizacja Policji Ustawa statuuje podział służb policji na kryminalną, prewencyjną oraz wspomagającą działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym. Policja sądowa - wchodząca w skład Policji państwowa służba mundurowa, której zadaniem jest zapewnianie prawidłowego przebiegu postępowania karnego. Policja sądowa działa na podstawie ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji i rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu zadań i zasad organizacji policji są- 2
dowej. Policja sądowa została powołana rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 4 kwietnia 1996 r. w sprawie szczegółowego zakresu zadań i zasady organizacji policji sądowej. Ustawa precyzuje podmioty wchodzące w skład Policji oraz określa sposób wybierania i odwołania oraz kompetencje i obowiązki centralnego organu administracji rządowej, właściwego w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, którym jest Komendant Główny Policji. Komendant Stołeczny Policji wykonuje na obszarze, województwa mazowieckiego obszar m.st. Warszawy oraz powiatów: grodziskiego, legionowskiego, mińskiego, nowodworskiego, otwockiego, piaseczyńskiego, pruszkowskiego, warszawskiego zachodniego i wołomińskiego zadania i kompetencje odpowiadające zadaniom i kompetencjom komendanta wojewódzkiego Policji. Komendanta Stołecznego Policji powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Policji złożony po zasięgnięciu opinii wojewody oraz opinii Prezydenta m.st. Warszawy. Ustawa wymienia organy właściwe w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego na poziomie wojewódzkim i powiatowym oraz precyzuje ich kompetencje i obowiązki. Reforma ustrojowa państwa, wprowadzona od 1 stycznia 1999r., usytuowała organy Policji jako organy administracji zespolonej: na stopniu wojewódzkim z wojewodą, na stopniu powiatowym ze starostą wykonującym zadania z zakresu administracji ogólnej. Również określone uprawnienia w stosunku do Policji przyznane zostały radom powiatów i gmin. Organami administracji rządowej na obszarze województwa w sprawach ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego są: - wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego Policji działającego w jego imieniu albo komendant wojewódzki Policji działający w imieniu własnym w sprawach: a) wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowośledczych i czynności z zakresu ścigania wykroczeń b) wydawania indywidualnych aktów administracyjnych, jeżeli ustawy tak stanowią - komendant powiatowy (miejski) Policji - komendant komisariatu Policji 3
Takie rozwiązanie wskazuje na podwójną rolę komendanta wojewódzkiego Policji: organu działającego w imieniu wojewody i organu działającego w imieniu własnym przy wskazaniu tu zakresu przedmiotowego spraw. Ustawa określa zasady finansowania Policji i rozporządzania przez nią środkami pieniężnymi. Rozdział 3 Zakres uprawnień Policji Ustawa wyznacza cele działania Policji: rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz wykonywanie czynności: operacyjnorozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych i administracyjno-porządkowych. Ustawa precyzuje prawa i obowiązki funkcjonariuszy, a także określa ich kompetencje w zakresie wykonywania czynności służbowych (m.in. odnośnie zasad prowadzenia kontroli operacyjnej i stosowania środków przymusu bezpośredniego oraz używania broni palnej), a w przypadku zaistnienia zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego lub zakłócenia porządku publicznego reguluje ona zasady użycia uzbrojonych oddziałów lub pododdziałów Policji. Rozdział 3a Bandera i znaki rozpoznawcze Ustawa wskazuje, iż Jednostki pływające Policji podnoszą jako banderę flagę państwową z godłem Rzeczypospolitej Polskiej, określoną w odrębnych przepisach, a w czasie wykonywania zadań określonych w ustawie podnoszą, niezależnie od bandery, flagę Policji. Rozdział 4 (uchylony) Rozdział 5 Służba w Policji Ustawa przewiduje, iż Służbę w Policji może pełnić obywatel polski o nieposzlakowanej opinii, nie karany, korzystający z pełni praw publicznych, posiadający co najmniej średnie wykształcenie oraz zdolność fizyczną i psychiczną do służby w formacjach uzbrojonych, podległych szczególnej dyscyplinie służbowej, której gotów jest się podporządkować. Ustawa określa wymagania zdrowotne dla policjantów, statuuje stosunek służbowy policjanta jako stosunek administracyjnoprawny, nawiązany na podstawie mianowania oraz wyznacza czas pełnienia służby, zasady przenoszenia, delegowania, zwolnienia, przenoszenia na niższe stanowisko i zawieszania policjantów. Rozdział 6 Korpusy i stopnie policyjne 4
Ustawa ustanawia korpusy Policji i stopnie policyjne oraz określa zasady mianowania, obniżenia, przywrócenia i utraty tych stopni. Rozdział 7 Obowiązki i prawa policjanta Ustawa określa związanie policjanta rotą jego ślubowania oraz obowiązek niewykonania rozkazu lub polecenia które łączyłoby się z popełnieniem przestępstwa. Ustawa ustanawia zakaz podejmowania zajęcia zarobkowego przez policjanta poza służbą bez pisemnej zgody przełożonego, obowiązek złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym oraz zakaz członkostwa w partii politycznej. Ustawa statuuje ochronę policjantów przewidzianą w Kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych w związku z pełnieniem obowiązków służbowych oraz przewiduje możliwość zrzeszania się w związku zawodowym policjantów. Ustawa wskazuje zasady przyznawania i wysokości emerytury policyjnej i policyjnej renty inwalidzkiej, precyzuje czas i zasady udzielania urlopu wypoczynkowego oraz określa zasady udzielania wyróżnień. Rozdział 8 Mieszkania funkcjonariuszy Policji Ustawa przyznaje policjantowi w służbie stałej prawo do lokalu mieszkalnego lub tymczasową kwaterę i określa zasady ich przyznawania oraz opróżniania. Rozdział 9 Uposażenie i inne świadczenia pieniężne policjantów Ustawa określa zasady otrzymywania i wysokości uposażenia policjanta składającego się z uposażenia zasadniczego i z dodatków do uposażenia. Rozdział 10 Odpowiedzialność dyscyplinarna i karna policjantów Ustawa określa zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej policjanta za popełnienie przewinienia dyscyplinarnego polegającego na naruszeniu dyscypliny służbowej lub nieprzestrzeganiu zasad etyki zawodowej, wskazuje katalog kar dyscyplinarnych i zasady ich wymierzania oraz określa zasady prowadzenia postępowania dyscyplinarnego. Ustawa wskazuje iż odpowiedzialność karną funkcjonariuszy Policji regulują przepisy Kodeksu Karnego z odpowiednim zastosowaniem art. 115 18 oraz art. 318 i 344 KK. 5
Rozdział 10a Kontyngenty policyjne wydzielone do realizacji zadań poza granicami państwa Ustawa reguluje tworzenie i likwidację kontyngentów policyjnych do realizacji zadań poza granicami państwa, w szczególności zasady delegowania funkcjonariuszy, przepisy dyscyplinarne i porządkowe oraz wysokość uposażenia zasadniczego, dodatków do uposażenia i innych należności pieniężnych obowiązujących w kontyngencie. Rozdział 10b Realizacja wspólnych działań na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej Ustawa stanowi, iż policjanci i pracownicy Policji są uprawnieni do wykonywania obowiązków służbowych na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, w celu realizacji zadań: - w formie wspólnych patroli lub innego rodzaju wspólnych operacji w celu ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz zapobiegania przestępczości, o których mowa w art. 17 decyzji Rady 2008/615/ WSiSW z dnia 23 czerwca 2008 r. w sprawie intensyfikacji współpracy transgranicznej, szczególnie w zwalczaniu terroryzmu i przestępczości transgranicznej - w formie udzielania wsparcia w związku ze zgromadzeniami, imprezami masowymi lub podobnymi wydarzeniami, klęskami żywiołowymi oraz poważnymi wypadkami w celu ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz zapobiegania przestępczości, o którym mowa w art. 18 decyzji Rady 2008/615/WSiSW - w ramach udzielania pomocy przez specjalną jednostkę interwencyjną, o której mowa w decyzji Rady 2008/617/WSiSW z dnia 23 czerwca 2008 r. w sprawie usprawnienia współpracy pomiędzy specjalnymi jednostkami interwencyjnymi państw członkowskich Unii Europejskiej w sytuacjach kryzysowych O wykonywaniu obowiązków służbowych przez policjantów lub pracowników Policji poza granicami Polski na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej oraz określenia warunków wykonywania tych obowiązków postanawia Komendant Główny Policji w drodze decyzji lub minister właściwy do spraw wewnętrznych zarządzeniem. Rozdział 11 Przepisy przejściowe i końcowe Ustawa statuuje rozwiązanie Milicji Obywatelskiej z chwilą utworzenia Policji oraz likwidację urzędów spraw wewnętrznych z chwilą zorganizowania Policji. 6
Ustawa stanowi, iż z chwilą wejścia w życie niniejszej ustawy ustaje członkostwo w partiach politycznych tych policjantów, którzy do takich organizacji dotąd należeli. 7