PPPPPP PPPPPPPPPPPP-BBBPPBBPP

PPPPPP PPPPPPPPPPPP-BBBPPBBPP dr inż. Jacek Zabielski

1. PODZIAŁ INWESTYCJI Klasyfikacja inwestycji: może być dokonana z uwagi na różne kryteria, ma ważne znaczenie praktyczne. W zależności od rodzaju inwestycji: mają bądź nie mają zastosowania określone przepisy prawne regulujące obowiązki i prawa inwestora i pozostałych uczestników procesu inwestycyjnego. Podziały inwestycji: 1. Z uwagi na przepisy ustawy Prawo budowlane. a) Inwestycje wymagające uzyskania pozwolenia na budowę wymagające tylko zgłoszenia pozostałe inwestycje. b) Inwestycje wymagające ustanowienia nadzoru inwestorskiego (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 19.11.2001r w sprawie rodzajów obiektów budowlanych, przy których realizacji jest wymagane ustanowienie inspektora nadzoru inwestorskiego ( Dz. U. Nr138, poz.1554)) i autorskiego, nie wymagające ustanowienia takiego nadzoru Zgodnie z tym rozporządzeniem ustanowienie inspektora nadzoru inwestorskiego jest wymagane m.in. przy budowie obiektów budowlanych: użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego o kubaturze 2500 m 3 i większej, wpisanych do rejestru zabytków, w zakresie przebudowy, rozbudowy oraz wykonywania rekonstrukcji lub remontów, budynków i budowli o wysokości nad terenem 15 m i większej, przy występowaniu elementów konstrukcyjnych o rozpiętości 12 m i większej, wysięgu 3 m i większym lub o wysokości jednej kondygnacji 6 m i większej, c) Wg kryterium przeznaczenia budynki użyteczności publicznej wielorodzinne budynki mieszkalne (więcej niż 2 mieszkania) pozostałe inwestycje. Dwa pierwsze rodzaje inwestycji wymagają zapewnienie dostępu osobom niepełnosprawnym d) Inwestycje dotyczące obiektów zabytkowych (wpisane do rejestru zabytków lub objęte ochroną konserwatorską) pozostałe inwestycje W przypadku robót na obiektach zabytkowych do uzyskania pozwolenia na budowę jest wymagane zezwolenie lub opinia wojewódzkiego konserwatora zabytków. 2

2. Z uwagi na przepisy Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Inwestycje celu publicznego, inne. 3. Z uwagi na ustawy budżetowe Inwestycje centralne, umieszczone w wykazie Rady Ministrów i finansowane z budżetu państwa (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad finansowania inwestycji z budżetu państwa (Dz. U. Nr 133, poz.1480)) pozostałe 4. Z uwagi na źródło środków finansowych inwestycje stanowiące zamówienie publiczne pozostałe. 2. PROCES INWESTYCYJNY 2.1 Pojęcie procesu inwestycyjnego Proces inwestycyjny: ogół czynności niezbędnych do zrealizowania określonej inwestycji. Całokształt czynności składających się na proces inwestycyjny nie jest jednakowy dla każdej inwestycji. Na proces inwestycyjny składają się czynności : administracyjno-prawne: decyzje, pozwolenia, zgody, sprzeciwy, postanowienia, zawiadomienia, zaświadczenia i uzgodnienia; cywilno-prawne: różnego rodzaju umowy zawierane przez inwestora z jednostkami wykonawczymi i przez jednostki wykonawcze pomiędzy sobą;. faktyczne: np. czynności konsultacyjne, finansowe, prace geologiczne i geodezyjnokartograficzne, prace projektowe, roboty budowlane, dostawy wyposażenia itp. ; najważniejsze wśród nich są roboty budowlane. Proces budowlany: ta część procesu inwestycyjnego, która jest regulowana przez przepisy prawa, głównie przez ustawy: Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80 poz. 717 ze zm.), Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 ze zm.), 3

Schemat procesu inwestycyjnego Wyrys i wypis z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Mapa zasadnicza, mapa ewidencyjna, granice terenu inwestycji Charakterystyka inwestycji, propozycja zabudowy i Przebieg inwestycji liniowych Wniosek o ustalenie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu Raport oddziaływania na środowisko lub informacje o przedsięwzięciu Uzgodnienia: - Woj. konserwator zabytków - Nadzór górnictwa - Wojewoda - Starosta - Powiatowy inspektor sanitarny Decyzja o warunkach zabudowy Uzgodnienia: - ZUD, - Inspekcja sanitarna, - Inspekcja pracy, - Straż pożarna, - Woj. konserwator zabytków, - Wojewoda, - Starosta, - Powiatowy inspektor sanitarny Projekt budowlany: - projekt zagospodarowania terenu lub działki, - projekt architektonicznobudowlany, - oświadczenie o zapewnieniu dostaw i warunków przyłączeń obiektu do sieci uzbrojenia i dróg lądowych, - wyniki badań geologicznoinżynieryjnych Raport oddziaływani a na środowisko Prawo dysponowania nieruchomością na cele budowlane i mapa ewidencyjna Zgoda na odstępstwo od przepisów technicznobudowlanych Wniosek o pozwoleniu na budowę Decyzja o pozwoleniu na budowę Zawiadomienie o terminie rozpoczęcia robót budowlanych Oświadczenie kierownika budowy Oświadczenie inspektora nadzoru Wydanie dziennika budowy Wykonywanie robót budowlanych Świadectwo charakterystyki energetycznej Inwentaryzacja geodezyjna powykonawcza Protokoły badań i sprawdzeń Oryginał dziennika budowy Oświadczenie kierownika budowy Potwierdzenie zmian przez projektanta Zgody: - inspekcja ochrony środowiska - inspekcja sanitarna - inspekcja pracy Wniosek o pozwolenie na lub Zawiadomienie o zakończeniu budowy Decyzja o pozwoleniu na użytkowanie Brak sprzeciwu ze stron administracji architektoniczno-budowlanej 4

UWARUNKOWANIA PRAWNE LOKALIZACJI INWESTYCJI 1. LOKALIZACJA INWESTYCJI 1.1.Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne Inwestor, realizując inwestycję: musi uzyskać prawo do jej lokalizacji na określonym terenie. Zasady kształtowania polityki przestrzennej określa Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (DZ.U. Nr 80, poz. 717). Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego: uchwala rada gminy i stanowi on akt prawa miejscowego, ustala przeznaczenie terenu i rozmieszczenie inwestycji celu publicznego, określa sposób zagospodarowania i warunki zabudowy terenu. W miejscowym planie określa się: przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczające tereny o różnym przeznaczeniu; zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego; zasady ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego; zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; wymagania wynikające z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych; parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym linie zabudowy, gabaryty obiektów i wskaźniki intensywności zabudowy; granice i sposoby zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie, w tym terenów górniczych a także narażonych na niebezpieczeństwo powodzi oraz zagrożonych osuwiskami; szczegółowe warunki scalania i podziału nieruchomości objętych planem miejscowym; szczególne warunki zagospodarowania terenów oraz ograniczenia w ich użytkowaniu, w tym zakaz zabudowy; zasady modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji i infrastruktury technicznej; sposób i termin tymczasowego zagospodarowania, urządzania i użytkowania terenów; stawki procentowe, na podstawie których pobiera się opłatę od wzrostu wartości nieruchomości spowodowaną uchwaleniem lub zmianą planu miejscowego. Plan miejscowy składa się: z części tekstowej, graficznej w skali 1:1000. Szczegółowy zakres i wymagania odnośnie planu miejscowego określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 164, poz. 1587). 1.2.Ustalanie lokalizacji inwestycji Zasady ogólne W myśl ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym każdy ma prawo do: zagospodarowania terenu, do którego ma tytuł prawny, zgodnie z warunkami ustalonymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o warunkach zabudowy, jeżeli nie narusza to interesu publicznego oraz osób trzecich, ochrony własnego interesu prawnego przy zagospodarowaniu terenów należących do innych osób lub jednostek organizacyjnych. 5

Generalna zasada: lokalizacja inwestycji na obszarach objętych miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego nie wymaga decyzji organu władzy samorządowej, lokalizacja inwestycji na terenach, dla których nie został opracowany plan miejscowy wymaga uzyskania decyzji o warunkach zabudowy; decyzję wydaje się na podstawie przepisów szczególnych (np. ustaw o ochronie przyrody, o ochronie gruntów rolnych i leśnych, o ochronie zabytków) i przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, decyzja ma charakter przyrzeczenia, tzn. po spełnieniu wymogów przewidzianych w prawie otrzyma się pozwolenie na budowę. W procedurze ustalania lokalizacji na obszarach pozbawionych planu miejscowego rozróżnia się: inwestycje celu publicznego, inne inwestycje. Inwestor musi uzyskać: decyzję o warunkach zabudowy w przypadku inwestycji niepublicznej, decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego w pozostałych przypadkach. Uzyskania decyzji o warunkach zabudowy wymaga taka zmiana zagospodarowania terenu pozbawionego planu miejscowego, która polega na: budowie obiektu budowlanego nie mającego charakteru celu publicznego, wykonaniu innych robót budowlanych, zmianie sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części. Decyzja nie jest wymagana dla robót budowlanych: polegających na remoncie, montażu lub przebudowie, jeżeli nie powodują zmiany sposobu zagospodarowania terenu i użytkowania obiektu budowlanego, nie oddziałują szkodliwie na środowisko i nie są zaliczone do przedsięwzięć wymagających przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, niewymagające pozwolenia na budowę. Wydanie decyzji o warunkach zabudowy jest możliwe jedynie w przypadku łącznego spełnienia poniższych warunków: co najmniej jedna działka sąsiednia, dostępna z tej samej drogi publicznej, jest zabudowana w sposób pozwalający na określenie wymagań dotyczących nowej zabudowy w zakresie kontynuacji funkcji, parametrów, cech i wskaźników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym gabarytów i formy architektonicznej obiektów budowlanych, linii zabudowy oraz intensywności wykorzystania terenu ( zasada dobrego sąsiedztwa ); teren ma dostęp do drogi publicznej; istniejące lub projektowane i umownie zabezpieczone uzbrojenie terenu jest wystarczające dla zamierzenia budowlanego; teren nie wymaga uzyskania zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne albo jest objęty zgodą przy sporządzaniu miejscowych planów, które utraciły moc; decyzja jest zgodna z odrębnymi przepisami. 6

Zasady dobrego sąsiedztwa nie stosuje się do: inwestycji produkcyjnych lokalizowanych na ten cel w planach miejscowych, sporządzonych przed 1995 r., które utraciły moc z końcem 2002 r.; przy zabudowie zagrodowej, jeżeli powierzchnia gospodarstwa rolnego przekracza średnią powierzchnię gospodarstwa rolnego w danej gminie; w stosunku do obiektów liniowych i urządzeń infrastruktury technicznej. Minister Infrastruktury w rozporządzeniu z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobu ustalania wymagań dotyczących nowej zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 164, poz.1588) sprecyzował wymagania dotyczące ustalenia: linii zabudowy, wielkości powierzchni zabudowy w stosunku do powierzchni działki, szerokości elewacji frontowej, wysokości i geometrii dachu. Decyzja o warunkach zabudowy: nie rodzi praw do terenu, nie narusza prawa własności i uprawnień osób trzecich, może być wydana więcej niż jednemu wnioskodawcy w odniesieniu do tego samego terenu (pozostałym wnioskodawcom oraz właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu doręcza się odpisy decyzji), może być przeniesiona na rzecz innej osoby, jeżeli przyjmuje ona wszystkie warunki zawarte w decyzji, traci ważność, jeżeli: inny wnioskodawca uzyskał pozwolenie na budowę, dla tego terenu uchwalono plan miejscowy, którego ustalenia są inne niż w wydanej decyzji; nie ma to zastosowania, jeżeli została wydana ostateczna decyzja o pozwoleniu na budowę. Ustalenie warunków zabudowy następuje na wniosek inwestora zawierający: określenie granic terenu objętego wnioskiem na odpowiedniej mapie, charakterystykę inwestycji, obejmującą; określenie zapotrzebowania na wodę, energię oraz sposobu odprowadzania lub oczyszczania ścieków a także innych potrzeb w zakresie infrastruktury technicznej, określenia planowanego sposobu zagospodarowania terenu oraz charakterystyki zabudowy i zagospodarowania terenu, w tym przeznaczenia i gabarytów projektowanych obiektów budowlanych, przedstawione w formie opisowej i graficznej, określenie charakterystycznych parametrów technicznych inwestycji oraz dane charakteryzujące jej wpływ na środowisko. Decyzja o warunkach zabudowy określa : rodzaj inwestycji; warunki i szczegółowe zasady zagospodarowania terenu oraz jego zabudowy, wynikające z przepisów szczególnych, w tym warunki obsługi w zakresie infrastruktury technicznej i wymagania dotyczące ochrony interesów osób trzecich; linie rozgraniczające teren inwestycji wyznaczone na mapie w stosownej skali. Wydania decyzji nie można uzależnić od spełnienia nieprzewidzianych prawem świadczeń lub warunków. Nie można odmówić ustalenia warunków zabudowy, jeżeli zamierzenie nie jest sprzeczne z przepisami szczególnymi. 7

Decyzja o lokalizacji inwestycji celu publicznego Celami publicznymi są: 1) wydzielanie gruntów pod drogi publiczne i drogi wodne, budowa i utrzymywanie tych dróg, obiektów i urządzeń transportu publicznego oraz kontroli ruchu lotniczego, a także łączności publicznej i sygnalizacji; 2) budowa i utrzymanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń; 3) budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia w wodę, gromadzenia, przesyłania i oczyszczania ścieków oraz utylizacji odpadów; 4) budowa oraz utrzymywanie urządzeń służących ochronie środowiska, zbiorników i innych urządzeń służących zaopatrzeniu w wodę, regulacji przepływów i ochronie przed powodzią, a także regulacja i utrzymywanie wód oraz urządzeń melioracji wodnych będących własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego; 5) ochrona nieruchomości stanowiących dobra kultury i ochrona Pomników Zagłady; 6) budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla organów władzy, administracji, sądów i prokuratur, państwowych szkół wyższych, szkół publicznych, a także publicznych obiektów służby zdrowia i opieki społecznej; 7) budowa i utrzymywanie obiektów oraz urządzeń niezbędnych na potrzeby obronności państwa i ochrony granicy państwowej, a także do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, w tym budowa i utrzymywanie zakładów karnych oraz zakładów dla nieletnich; 8) poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin stanowiących własność Skarbu Państwa; 9) zakładanie i utrzymywanie cmentarzy; 10) ustanawianie i ochrona miejsc pamięci narodowej; 11) ochrona zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt lub siedlisk przyrody; 12) inne cele publiczne określone w odrębnych ustawach. Inwestycja celu publicznego jest lokalizowana: na podstawie planu miejscowego, w razie braku planu miejscowego w drodze decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Nie jest ona konieczna w tych samych przypadkach co decyzja o ustaleniu warunków zabudowy. Ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego: na wniosek inwestora, w takim samym trybie jak decyzja o warunkach zabudowy. W przypadku niewydania decyzji w terminie 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym albo wojewódzkim wojewoda wzywa wójta do jej wydania w wyznaczonym terminie, a po jego bezskutecznym upływie sam wydaje decyzję. O wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz postanowieniach i decyzji końcowej zawiadamia się w drodze obwieszczenia, a także w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości. Inwestora oraz właścicieli i użytkowników wieczystych nieruchomości, na których będą lokalizowane inwestycje, zawiadamia się na piśmie. 8

OCENA WARUNKÓW LOKALIZACJI INWESTYCJI Lp. Przedmiot oceny Kryteria oceny Ocena dostępności terenu 1. Ze względów prawno - własnościowych Zbadanie warunków pozyskania praw do terenu i możliwości podjęcia realizacji inwestycji w określonym terminie 2. Ze względu na charakter użytkowania Określenie wpływu aktualnego stanu użytkowania na warunki i czas przejęcia terenu, ze szczególnym uwzględnieniem warunków ochrony użytków rolnych i leśnych 3. Ze względu na stan i wartość istniejącego zagospodarowania Określenie możliwości i korzyści adaptacji bądź warunków i kosztów likwidacji zagospodarowania istniejącego Lp. Przedmiot oceny Kryteria oceny Ocena przydatności terenu pod inwestycję 1. Ze względu na wymagania programowo użytkowe projektowanej inwestycji Określenie możliwości zaspokojenia potrzeb programowych na danym terenie 2. Ze względu na warunki geologiczno - inżynierskie 3. Ze względu na warunki higieniczno - sanitarne 4. Ze względu na dopuszczalny zakres przekształceń środowiska lub warunki jego koniecznej rehabilitacji 5. Ze względu na ograniczenia sposobu zabudowy podyktowane warunkami lokalizacji Ustalenie warunków i kosztów uzdatnienia terenu pod budowę ze względu na rodzaj i poziom wód gruntowych oraz cechy gruntu budowlanego, w nawiązaniu do przewidzianej technologii realizacji Określenie dopuszczalności realizacji inwestycji na terenie lokalizacji bądź warunków i kosztów eliminacji uciążliwości Określenie celowości podjęcia inwestycji ze względu na faktyczne ograniczenia lub warunki i koszty wyprzedzającej rehabilitacji Zbadanie zakresu i ocena skutków technicznych i ekonomicznych ewentualnego ograniczenia sposobu zabudowy ze względu na charakter terenu inwestycji lub terenów sąsiednich Lp. Przedmiot oceny Kryteria oceny Warunki uzbrojenia terenu w zakresie infrastruktury technicznej 1. Ze względu na warunki i skuteczność powiązań projektowanej inwestycji z układem komunikacji ogólnomiejskiej Ustalenie zakresu i określenie realności uzyskania wymaganego poziomu zaspokojenia potrzeb w zakresie obsługi komunikacyjnej i transportowej w kolejnych etapach realizacji 2. Ze względu na warunki techniczne, ekonomiczne i organizacyjne realizacji systemu zaopatrzenia, obsługi i budowy urządzeń sieciowych w zakresie: usuwania ścieków i wód deszczowych, zaopatrzenia w zimną i ciepłą wodę, ogrzewania budynku, energii elektrycznej, gazu, telefonów, usuwania śmieci i odpadów inwestycji Ustalenie możliwości, warunków i kosztów zaopatrzenia inwestycji w niezbędne media 9

Lp. Przedmiot oceny Kryteria oceny Warunki budowy (użytkowania) inwestycji 1. Ze względu na możliwości realizacji budowy w określonych systemach, przydatność tych systemów oraz uwarunkowania realizacyjne Należy ocenić celowość, zakres, realność i koszty budowy inwestycji Należy zbadać i określić granice wyboru rozwiązań technologicznych i techniczno materiałowych oraz skutki ekonomiczne, realizacyjne i użytkowe tych rozwiązań. Przy badaniu warunków przewozu elementów należy uwzględnić dostępność dróg oraz skutki organizacyjne i ekonomiczne zastosowania specjalnych środków 2. Ze względu na warunki techniczne i czasoprzestrzenne w zakresie przygotowania zaplecza technicznego budowy 3 Ze względu na warunki przyszłego użytkowania i eksploatacji z uwzględnieniem uwarunkowań środowiska miejscowego, uwarunkowań użytkowych i techniczno - budowlanych przewozowych Ogólne ustalenie charakteru i wielkości potrzeb w zakresie przygotowania wykonawcy i jego zaplecza technicznego Ustalenie, w jakim zakresie warunki lokalizacji mają wpływ na ograniczenie lub utrudnienie użytkowania i eksploatacji zrealizowanej inwestycji Lp. Przedmiot oceny Kryteria oceny Warunki przygotowania dokumentacji inwestycji 1. Ze względu na stan ogólnomiejskich opracowań w zakresie planów miejscowych Ustalenie potrzeb, zakresu i możliwości wykonania i zatwierdzenia niezbędnych opracowań planistycznych z odpowiednim wyprzedzeniem, zapewniającym przygotowanie inwestycji do realizacji 2. Ze względu na zakres wymaganych analiz lub konieczność przeprowadzenia konkursów na rozwiązanie kluczowych zagadnień związanych z projektowaną inwestycją 3. Ze względu na konieczność wariantowania dużego zakresu zagadnień projektowych 4. Ze względu na realność uzyskania i zalegalizowania w określonym czasie dokumentacji inwestycji w zamierzonym terminie Przeanalizowanie oraz określenie potrzeb i warunków przeprowadzenia badań, studiów i konkursów warunkujących opracowanie projektu inwestycji i przygotowanie jej realizacji. Ocena trudności wykonania tych czynności w terminach zapewniających możliwość terminowego przygotowania inwestycji j.w. Badanie tych zagadnień może mieć znaczenie dla wyboru terenu lokalizacji w trybie nagłym lub w sytuacji gdy opracowanie dokumentacji jest uzależnione od ulokowania tych prac w specjalistycznej jednostce projektowania 10

Lp. Przedmiot oceny Kryteria oceny Ocena ekonomiczna wyboru terenu lokalizacji inwestycji 1. Ze względu na wpływ konkretnej lokalizacji na koszty realizacji inwestycji Należy przeprowadzić rachunek kosztów inwestycji, które powstaną ze względu na specjalne warunki lokalizacyjne 2. Ze względu na wpływ warunków j.w. lokalizacji na późniejsze koszty użytkowania i eksploatacji inwestycji PRZYGOTOWANIE DOKUMENTACYJNE INWESTYCJI BUDOWLANEJ Faza I przygotowania podjęcia decyzji inwestycyjnej/studia i analizy przedinwestycyjne Lp. Etapy Analizy i opracowania 1 Powstanie pomysłu Studia wstępne 1. Analiza rynku lub potrzeb 2. Różne pomysły zaspokojenia potrzeb i ich ocena 3. Studium możliwości 4. Identyfikacja głównych ograniczeń prawnych, finansowych, wymagań techniczno-organizacyjnych 5. Założenia i warunki ogólne przedsięwzięcia, jeżeli wynik studium jest pozytywny lub decyzja o niepodejmowaniu dalszych prac Uściślenie programu i analizy pogłębiające rozpoznanie 1. Studium programowo-przestrzenne lub koncepcja projektowa, potwierdzające, że na dysponowanej działce mieści się przewidywana inwestycja 2. Wniosek i decyzja gminy o warunkach zabudowy 3. Raport o oddziaływaniu na środowisko - jeżeli tak wynika z ustawy Prawo ochrony środowiska 4. Ewentualnie wstępne studium wykonalności i wstępny wniosek o dofinansowanie 2 - dla przedsięwzięć, dla których poszukuje się najkorzystniejszej lokalizacji Wnioski oraz warunki zabudowy dla inwestycji, uzyskane od kilku gmin. Analiza porównawcza kosztów realizacji inwestycji w różnych lokalizacjach, z uwzględnieniem tylko kosztów różnicujących oraz wybór wariantu z najlepszą lokalizacją. - studia dotyczące wyboru najlepszej technologii produkcji lub usług Studium programowo-technologiczne z analizą i oceną różnych wariantów i ewentualną decyzją o zakupie know how, licencji lub patentów. Analiza porównawcza wariantów lokalizacyjnych i programowotechnologicznych i wybór rozwiązań najkorzystniejszych. 3 Sformułowanie wynikowej wersji projektu Projekt wstępny lub koncepcja projektowa, opracowane dla wybranego wariantu lokalizacji, z uwzględnieniem warunków zabudowy i raportu oddziaływania na środowisko oraz wybranej technologii 4 Wykonalność inwestycji 1. Wartość kosztorysowa inwestycji (WKI) według rozporządzenia Rady Ministrów (Dz. U. nr 133 z 2001 r, poz. 1440) i szacunek innych kosztów. 2. Studium wykonalności inwestycji (końcowe), z określeniem: aktualnej wartości netto (NPV), wewnętrznej stopy zwrotu (IRR), wskaźników: produktu, rezultatu i wkładu. 3. Montaż finansowy. 4. Harmonogram finansowania. 5. Harmonogram realizacji inwestycji. 6. Harmonogram przygotowania inwestycji. 7. Ewentualnie program funkcjonalno-użytkowy inwestycji. 11

5 Decyzja inwestora o podjęciu inwestycji Decyzja inwestora o akceptacji: - programu funkcjonalno-technologicznego lub programu funkcjonalno-użytkowego, - wartości kosztorysowej inwestycji (WKI), - harmonogramów: przygotowania, finansowania i realizacji. Wniosek (aplikacja) do odpowiedniego funduszu o dofinansowanie. Faza II przygotowanie projektów i opracowań dla: uzyskania pozwolenia na budowę, przeprowadzenia procedury przetargowej i wyboru wykonawcy wykonania robót budowlanych, tj. zbudowania obiektu (ów) Lp. Etapy Analizy i opracowania 1 Dla uzyskania pozwolenia na budowę projekt budowlany w rozumieniu ustawy Prawo budowlane 1. Projekt budowlany, spełniający wymagania rozporządzenia ministra infrastruktury (Dz. U. nr 120 z 2003 r, poz. 1133). 2 Opinie, uzgodnienia, zgody i pozwolenia, których obowiązek uzyskania wynika z przepisów. Dodatkowo, jeżeli to wynika z właściwych przepisów: 3. Raport o oddziaływaniu inwestycji na środowisko. 4. Operat wodno-prawny. 5. Informacja o warunkach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Dodatkowo według specyfiki inwestycji: 6. Projekt technologiczny. 7. Pozostałe projekty branżowe. 8. Inwestorskie założenia realizacji inwestycji. 9. Ewentualnie aktualizacja opracowań, jak: - wartość kosztorysowa inwestycji, - harmonogramy: finansowania, realizacji, przygotowania, - montaż finansowy, - studium wykonalności inwestycji. 10. Opinia Komitetu Sterującego właściwego ministerstwa. 12

2 Dla przeprowadzenia procedury przetargowej i wyboru wykonawcy robót budowlanych - dokumentacja projektowa w rozumieniu ustawy Prawo zamówień publicznych Dokumentacja projektowa obejmuje: 1. Rysunek projektu zagospodarowania działki lub terenu, zatwierdzony w ramach pozwolenia na budowę. 2. Dokumenty techniczne z uzgodnień i zatwierdzeń projektu budowlanego, w których są zawarte wymagania i warunki wykonania robót budowlanych. 3. Projekty wykonawcze albo rysunki i opisy uszczegóławiające rozwiązania projektu budowlanego do szczegółowości projektu wykonawczego w zakresie doboru materiałów, wymaganych wymiarów i wymagań konstrukcyjno-jakościowych w odniesieniu do: - przygotowania terenu pod budowę i zagospodarowania terenu, - projektowanych obiektów budowlanych w zakresie: rzutów, przekrojów i widoków architektonicznych, projektów elementów konstrukcyjnych, projektów instalacji z określeniem przewodów i przyborów, opisów lub projektów robót wykończeniowych, - innych projektów specjalistycznych. 4. Inne opracowania, jak: - inwestorskie założenia organizacji budowy lub specyfikacja techniczna Warunki ogólne -informacja o warunkach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, -przedmiar robót, obejmujący wszystkie roboty i zestawienie montowanych maszyn, urządzeń i wyposażenia. 5. Ponadto: - zbiór specyfikacji technicznych, - kosztorys inwestorski. 6. Ewentualna decyzja o przyznaniu współfinansowania inwestycji. 3 Dla wykonania robót budowlanych projekt wykonawczy to rysunki i opisy, o których mowa w art. 3 pkt 13 ustawy Prawo budowlane. Projekt wykonawczy po wybraniu z niego odpowiednich rysunków i opisów może służyć do przeprowadzenia procedury przetargowej Projekt wykonawczy, obejmuje: 1. Zatwierdzony projekt zagospodarowania terenu. 2. Projekty technologiczne. 3. Projekty architektoniczne poszczególnych obiektów. 4. Projekty konstrukcyjne poszczególnych obiektów. 5. Projekty instalacji występujących w poszczególnych obiektach. 6. Projekty sieci zapewniających media dla poszczególnych obiektów. 7. Projekt drogowy i parkingów oraz ich odwodnienia. 8. Projekt zieleni i drobnych form architektonicznych. 9. Inne projekty specjalistyczne. 10. Projekt rozruchu. 11. Instrukcje obsługi i eksploatacji obiektu, instalacji i urządzeń związanych z obiektem. Dodatkowo, jeżeli ma służyć do przeprowadzenia przetargu: - zbiór specyfikacji technicznych, - przedmiar robót, obejmujący wszystkie roboty i zestawienie montowanych maszyn, urządzeń i wyposażenia, - kosztorys inwestorski. 13

4 W trakcie wykonywania robót budowlanych - dokumentacja budowy 1. Dokumentacja budowy, według ustawy Prawo budowlane, to: - pozwolenie na budowę wraz z załączonym projektem budowlanym, - rysunki i opisy służące realizacji obiektu, czyli projekt wykonawczy, - dziennik budowy i ewentualnie dziennik montażu, - plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, - protokoły odbiorów częściowych i końcowych, - operaty geodezyjne, - protokoły badań i sprawdzeń, - dokumenty potwierdzające, że wyroby budowlane zastosowane w trakcie wykonywania robót są dopuszczone do stosowania, - książka obmiarów, jeżeli wynagrodzenie wykonawcy jest kosztorysowe, a ponadto, według innych regulacji prawnych, także: - projekt zagospodarowania placu budowy, - projekt organizacji robót i ewentualnie projekt montażu, - plan zapewnienia jakości, - harmonogram realizacji robót, - protokoły z narad, - inne. 2. Raporty z przebiegu realizacji inwestycji współfinansowanych ze środków unijnych 5 Po zakończeniu robót budowlanych dokumentacja powykonawcza 1. Dokumentacja powykonawcza, według ustawy Prawo budowlane, to: - dokumentacja budowy, czyli projekt budowlany i projekt wykonawczy, z naniesionymi zmianami dokonanymi w toku realizacji robót, - geodezyjne pomiary powykonawcze z naniesieniem zrealizowanych obiektów na mapę zasadniczą, czyli wprowadzenie do zasobów geodezyjnych państwa, - decyzja o pozwoleniu na użytkowanie. 2. Rozliczenie inwestycji lub raport końcowy z realizacji inwestycji współfinansowanych ze środków unijnych. 14

DOKUMENTY W PROCESIE BUDOWLANYM POZWOLENIE NA BUDOWĘ Pozwolenie na budowę obiektu budowlanego zostaje wydane na wniosek inwestora Wydział Architektury i Budownictwa nie rozpatruje wniosków dotyczących obiektów budowlanych na terenach lotnisk cywilnych, terenach zamkniętych, a także autostrad, dróg krajowych i wojewódzkich oraz obiektów hydrotechnicznych. Dla inwestycji zlokalizowanych na obszarach, dla których obowiązują miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, uchwalone po dniu 31 grudnia 1994r. nie jest wymagane ustalanie warunków zabudowy. Przed sporządzeniem projektu budowlanego wymaganego do uzyskania pozwolenia na budowę można wystąpić o wydanie wypisu i wyrysuj z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w którym zostanie określone przeznaczenie terenu. We wniosku należy podać: 1. Dane identyfikacyjne inwestora (imię i nazwisko lub nazwę instytucji oraz adres) oraz pełnomocnika,jeżeli działa w jego imieniu, 2. Nazwę i rodzaj całego zamierzenia budowlanego, rodzaj obiektu lub zespołu obiektów bądź robót budowlanych oraz adres inwestycji (w przypadku inwestycji liniowej należy podać nazwy ulic) i oznaczenie geodezyjne terenu - nazwę obrębu, numer arkusza mapy, numer działki. Do wniosku należy dołączyć: Projekt budowlany (w 4 egzemplarzach) wraz z: oświadczeniem projektantów (oraz sprawdzających) o sporządzeniu projektu budowlanego, zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej, zaświadczeniami o przynależności projektantów (oraz sprawdzających) do właściwej izby samorządu zawodowego, aktualnymi na dzień opracowania projektu, oraz z opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami, sprawdzeniami i innymi dokumentami wymaganymi przepisami szczególnymi (w zależności od potrzeb) dotyczącymi: prowadzenia robót przy obiekcie wpisanym do rejestru zabytków lub na obszarze wpisanym do rejestru zabytków (Wojewódzki Konserwator Zabytków) prowadzenia badań archeologicznych w ramach inwestycji (Wojewódzki Konserwator Zabytków). inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których konieczne jest przeprowadzenie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko oraz lokalizowanych na obszarze Natura 2000 zjazdu i włączenia do drogi publicznej ( właściciel drogi) lokalizacji obiektu budowlanego w pasie drogowym (właściciel drogi) zaopatrzenia w wodę i odprowadzenia ścieków (Zakład Gospodarki Komunalnej) dostawy energii elektrycznej przyłączenia do sieci telekomunikacyjnych dostawy gazu dostawy energii cieplnej wyłączenia gruntów z produkcji rolnej ( Wydział Geodezji i Gospodarki Nieruchomościami) wycinki drzew ( Wydział Środowiska i Rolnictwa) odprowadzenia wód opadowych i gruntowych do sieci kanalizacji deszczowej, będącej w administracji Zakładu Gospodarki Komunalnej uzgodnień w zakresie gospodarki wodnej i melioracji, odprowadzenia wód opadowych i gruntowych (Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych) lokalizacji obiektu budowlanego w obszarze rzek i terenów zalewowych (Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej) skrzyżowania infrastruktury technicznej z liniami kolejowymi (Dyrekcja PKP) lokalizacji obiektu budowlanego na terenie Pomnika Zagłady lub jego strefy (Wojewoda) 15

lokalizacji obiektu budowlanego w obszarze otoczenia lotnisk lub lądowisk (Urząd Lotnictwa Cywilnego) usytuowania projektowanych sieci i przyłączy (Zakład Uzgadniania Dokumentacji Projektowej) zabezpieczeń przeciwpożarowych (rzeczoznawca) bezpieczeństwa i higieny pracy (rzeczoznawca) spraw sanitarno-higienicznych (rzeczoznawca) Projekt powinien zawierać również informację dotyczącą dopuszczalnych odstąpień od projektu budowlanego zgodnie z art. 36a ustawy Prawo budowlane informację dotyczącą bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zgodnie z art. 20 ust 1 pkt 1b cyt. ustawy. Oświadczenie o posiadaniu prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Ważną i ostateczną decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu wydaną dla inwestora, jeśli jest ona wymagana zgodnie z przepisami o zagospodarowaniu przestrzennym. specjalistyczną opinię dotyczącą: 1. projektów budowlanych zawierających nowe, nie sprawdzone w krajowej praktyce rozwiązania techniczne, nie znajdujące podstaw w przepisach prawa i Polskich Normach, 2. obiektów budowlanych, których wykonanie lub użytkowanie może stwarzać poważne zagrożenie dla użytkowników. Pełnomocnictwo udzielone osobie pełnomocnika działającego w imieniu inwestora - oryginał lub urzędowo (notarialnie) poświadczony odpis. W przypadku wniosku składanego przez osobę prawną aktualny odpis z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego - oryginał lub urzędowo poświadczony odpis. Dowód zapłaty wymaganej opłaty skarbowej. Uwagi: Mapy oraz informacje o adresie geodezyjnym terenu inwestycji można uzyskać w Starostwie Powiatowym w Wydziale Geodezji i Gospodarki Nieruchomościami Inwestor zobowiązany jest zawiadomić właściwy organ tzn. Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych, co najmniej na 7 dni przed ich rozpoczęciem oraz dołączyć oświadczenie kierownika budowy, inspektora nadzoru inwestorskiego (jeżeli jest wymagany). Dziennik Budowy należy złożyć do zarejestrowania w Wydziale Architektury i Budownictwa Tryb odwoławczy: Stronom przysługuje odwołanie od decyzji w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia do Wojewody Dolnośląskiego za pośrednictwem Starosty Oleśnickiego. Podstawy prawne: 1. Ustawa z dnia 14 czerwca1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (jednolity tekst Dz. U. z 2000 r., Nr 98 poz. 1071 z późniejszymi zmianami). 2. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (jednolity tekst Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118). 3. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. - O samorządzie powiatowym (jednolity tekst Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 z późniejszymi zmianami). Termin wydania pozwolenia na budowę: Do 65 dni od dnia złożenia wniosku o wydanie decyzji. Do terminu załatwienia sprawy nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa do dokonania określonych czynności, okresów 16

zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony, albo z przyczyn niezależnych od organu. ZGŁOSZENIE BUDOWY OBIEKTÓW LUB WYKONANIA ROBÓT BUDOWLANYCH - NIE WYMAGAJACYCH POZWOLENIA NA BUDOWĘ Budowę obiektu budowlanego lub roboty budowlane nie wymagające pozwolenia na budowę można rozpocząć po uprzednim dokonaniu przez inwestora zgłoszenia. W zgłoszeniu należy podać: 1. Dane identyfikacyjne inwestora (imię i nazwisko lub nazwę instytucji oraz adres) oraz pełnomocnika,jeżeli działa w jego imieniu. 2. Nazwę i rodzaj obiektu bądź robót budowlanych oraz adres inwestycji i oznaczenie geodezyjne terenu - nazwę obrębu, numer arkusza mapy, numer działki. 3. Przewidywany termin rozpoczęcia budowy obiektu lub wykonania robót budowlanych. Do zgłoszenia należy dołączyć: 1. Opracowanie zawierające: o określenie rodzaju, zakresu i sposobu wykonania robót, o odpowiednie szkice i rysunki, wraz z opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami, sprawdzeniami i innymi dokumentami wymaganymi przepisami szczególnymi (w zależności od potrzeb) dotyczącymi: prowadzenia robót przy obiekcie objętym ochroną konserwatorską lub na obszarze objętym ochroną konserwatorską (Wojewódzki Konserwator Zabytków) inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których konieczne jest przeprowadzenie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko oraz lokalizowanych na obszarze Natura 2000 (decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach, wydawana przez urzędy gmin) robót w obszarze pasa drogowego ( właściciel drogi) przebudowy dróg w obszarze pasa drogowego (właściciel drogi). zaopatrzenia w wodę i odprowadzenia (Zakład Gospodarki Komunalnej) dostawy energii elektrycznej dostawy gazu dostawy energii cieplnej (Zakład Gospodarki Komunalnej) usytuowania projektowanych przyłączy (Zakład Uzgadniania Dokumentacji Projektowej). zabezpieczeń przeciwpożarowych (rzeczoznawca) bezpieczeństwa i higieny pracy (rzeczoznawca) spraw sanitarno - higienicznych (rzeczoznawca) o Projekt zagospodarowania terenu wykonany przez projektanta posiadającego odpowiednie uprawnienia budowlane wraz z: zaświadczeniem o przynależności projektantów (oraz sprawdzających) do właściwej izby samorządu zawodowego z określonym terminem ważności aktualne na dzień opracowania projektu oświadczeniem projektanta (oraz sprawdzającego) o sporządzeniu projektu zagospodarowania terenu, zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej wymagany w przypadku: obiektów małej architektury w miejscach publicznych, przyłączy - elektroenergetycznych, wodociągowych, kanalizacyjnych, gazowych, cieplnych i telekomunikacyjnych, instalacji zbiornikowych na gaz płynny z pojedynczym zbiornikiem o pojemności do 7 m3 przeznaczonych do zasilania instalacji gazowych w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych 2. Oświadczenie o posiadaniu prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Druk 17

oświadczenia do pobrania 3. Upoważnienie udzielone osobie pełnomocnika działającego w imieniu inwestora - oryginał lub urzędowo poświadczony odpis. 4. W przypadku wniosku składanego przez osobę prawną - aktualny odpis Krajowego Rejestru Sądowego - oryginał lub urzędowo poświadczony odpis. 5. Dowód zapłaty wymaganej opłaty skarbowej (za przedłożone pełnomocnictwo). Uwagi: Zgłoszenia należy dokonać przed terminem zamierzonego rozpoczęcia robót budowlanych. Do wykonania robót można przystąpić jeżeli w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia organ nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji i nie później niż po upływie 2 lat od określonego w zgłoszeniu terminu rozpoczęcia. W przypadku konieczności uzupełnienia zgłoszenia, organ postanowieniem nakłada obowiązek uzupełnienia w określonym terminie brakujących dokumentów, a w przypadku ich nie uzupełnienia wnosi sprzeciw w drodze decyzji. Organ może nałożyć w drodze decyzji obowiązek uzyskania pozwolenia na wykonanie obiektu budowlanego i robót budowlanych objętych obowiązkiem zgłoszenia: jeżeli realizacja narusza ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy, jeżeli może spowodować niedopuszczalne: zagrożenie bezpieczeństwa ludzi lub mienia, pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytków, pogorszenie warunków zdrowotno-sanitarnych wprowadzenie, utrwalenie bądź zwiększenie ograniczeń lub uciążliwości dla terenów sąsiednich Wnioskodawca może ubiegać się o wydanie zaświadczenia o przyjęciu zgłoszenia. Mapy oraz informacje o adresie geodezyjnym terenu inwestycji można uzyskać w Wydziale Geodezji i Gospodarki Nieruchomościami Starostwa Powiatowego. W przypadku budowy instalacji zbiornikowych na gaz płynny, projekt zagospodarowania terenu należy uzgodnić pod względem zabezpieczenia przeciwpożarowego. Tryb odwoławczy: W przypadku wydania przez Wydział Architektury i Budownictwa decyzji nakładającej obowiązek uzyskania pozwolenia na budowę lub wnoszącej sprzeciw przeciwko prowadzeniu budowy, stronie przysługuje odwołanie od decyzji w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia, do Wojewody, za pośrednictwem Starosty. ZMIANA DECYZJI O POZWOLENIU NA BUDOWĘ Zmiana decyzji o pozwoleniu na budowę obiektu budowlanego zostaje udzielona na wniosek inwestora. We wniosku należy podać: 1. Dane identyfikacyjne inwestora (imię i nazwisko lub nazwę instytucji oraz adres oraz pełnomocnika, jeżeli działa w jego imieniu. 2. Nazwę i rodzaj całego zamierzenia budowlanego, rodzaj obiektu lub zespołu obiektów bądź robót budowlanych oraz adres inwestycji (w przypadku inwestycji liniowej należy podać nazwy ulic) i oznaczenie geodezyjne terenu - nazwę obrębu, numer arkusza mapy, numer działki. 18

Do wniosku należy dołączyć: 1. Rysunki zamienne do projektu budowlanego (w 4 egzemplarzach) z: oświadczeniem projektantów (oraz sprawdzających) o sporządzeniu projektu budowlanego, zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej, zaświadczeniami o przynależności projektantów (oraz sprawdzających) do właściwej izby samorządu zawodowego aktualnymi na dzień opracowania projektu, opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami, sprawdzeniami i innymi dokumentami wymaganymi przepisami szczególnymi (w zależności od potrzeb jak w przypadku pozwolenia na budowę) 2. Ostateczną decyzję o warunkach zabudowy, jeśli jest ona wymagana przepisami o zagospodarowaniu przestrzennym, w przypadku gdy zmiany wykraczają poza ustalenia pierwotnej decyzji o warunkach zabudowy 3. Specjalistyczną opinię dotyczącą: projektów budowlanych zawierających nowe, nie sprawdzone w krajowej praktyce rozwiązania techniczne, nie znajdujące podstaw w przepisach prawa i Polskich Normach, obiektów budowlanych, których wykonanie lub użytkowanie może stwarzać poważne zagrożenie dla użytkowników. 4. Pełnomocnictwo udzielone osobie pełnomocnika działającego w imieniu inwestora - oryginał lub urzędowo poświadczony odpis. 5. W przypadku wniosku składanego przez osobę prawną aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego - oryginał lub urzędowo poświadczony odpis. 6. Dziennik budowy (kserokopię potwierdzoną za zgodność z oryginałem lub oryginał do wglądu) - jeśli budowa została już rozpoczęta i minęło ponad 3 lata od wydania pozwolenia na budowę. 7. Dowód zapłaty wymaganej opłaty skarbowej. Tryb odwoławczy: Stronom przysługuje odwołanie od decyzji w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia do Wojewody, za pośrednictwem Starosty. ZGŁOSZENIE ZMIANY SPOSOBU UŻYTKOWANIA OBIEKTU BUDOWLANEGO LUB JEGO CZĘŚCI Przez zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części rozumie się podjęcie bądź zaniechanie w obiekcie budowlanym lub jego części działalności zmieniającej warunki: bezpieczeństwa pożarowego, powodziowego, pracy, zdrowotne, higieniczno-sanitarne, ochrony środowiska bądź wielkość lub układ obciążeń. Podstawa prawna: art. 71, art. 82 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994r. - Prawo budowlane ( tekst jednolity: Dz. U. z 2006r. Nr 156, poz. 1118, ze zmianami) Wymagane dokumenty : 1) zgłoszenie zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części (druk) 2) opis i rysunek określający usytuowanie obiektu budowlanego w stosunku do granic nieruchomości i innych obiektów budowlanych istniejących lub budowanych na tej i sąsiednich nieruchomościach, z oznaczeniem części obiektu budowlanego, w której zamierza się dokonać zmiany sposobu użytkowania 3) zwięzły opis techniczny, określający rodzaj i charakterystykę obiektu budowlanego oraz jego konstrukcje, wraz z danymi techniczno-użytkowymi, w tym wielkościami i rozkładem obciążeń, a w razie potrzeby również danymi technologicznymi 4) oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane (druk) 5) zaświadczenie wójta, burmistrza albo prezydenta miasta o zgodności zamierzonego sposobu użytkowania obiektu budowlanego z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego albo ostateczną decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w przypadku braku obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania 19

6) ekspertyzę techniczną, wykonaną przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane bez ograniczeń w odpowiedniej specjalności 7) w zależności od potrzeb pozwolenia, uzgodnienia lub opinie wymagane odrębnymi przepisami. Jeżeli zamierzona zmiana sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części wymaga wykonania robót budowlanych: 1) objętych obowiązkiem uzyskania pozwolenia na budowę rozstrzygnięcie w sprawie zmiany sposobu użytkowania następuje w decyzji o pozwoleniu na budowę; 2) objętych obowiązkiem zgłoszenia do zgłoszenia o którym mowa stosuje się przepisy art. 30 ust. 2-4 ustawy Prawo budowlane, czyli do zgłoszenia należy dołączyć: oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, w zależności od potrzeb odpowiednie szkice lub rysunki, a także pozwolenia, uzgodnienia i opinie wymagane odrębnymi przepisami. Termin: Zgłoszenia należy dokonać przed dokonaniem zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części. Zmiana sposobu użytkowania może nastąpić, jeżeli w terminie 30 dni, od dnia doręczenia zgłoszenia właściwy organ nie wniesie sprzeciwu w drodze decyzji i nie później niż po upływie 2 lat od doręczenia zgłoszenia. 20

UCZESTNICY PROCESU BUDOWLANEGO Uczestnikami procesu budowlanego, w rozumieniu ustawy, są: 1) inwestor; 2) inspektor nadzoru inwestorskiego; 3) projektant; 4) kierownik budowy lub kierownik robót. INWESTOR 1. Do obowiązków inwestora należy zorganizowanie procesu budowy, z uwzględnieniem zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a w szczególności zapewnienie: 1) opracowania projektu budowlanego i, stosownie do potrzeb, innych projektów, 2) objęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy, 3) opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, 4) wykonania i odbioru robót budowlanych, 5) w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania robót budowlanych lub warunkami gruntowymi, nadzoru nad wykonywaniem robót budowlanych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych. 2. Inwestor może ustanowić inspektora nadzoru inwestorskiego na budowie. 3. Inwestor może zobowiązać projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego. 4. Właściwy organ może w decyzji o pozwoleniu na budowę nałożyć na inwestora obowiązek ustanowienia inspektora nadzoru inwestorskiego, a także obowiązek zapewnienia nadzoru autorskiego, w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania obiektu lub robót budowlanych bądź przewidywanym wpływem na środowisko. 5. Minister właściwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje obiektów budowlanych, przy których realizacji jest wymagane ustanowienie inspektora nadzoru inwestorskiego, oraz listę obiektów budowlanych i kryteria techniczne, jakimi powinien kierować się organ podczas nakładania na inwestora obowiązku ustanowienia inspektora nadzoru inwestorskiego. PROJEKTANT 1. Do podstawowych obowiązków projektanta należy: 1) opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z ustaleniami określonymi w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, o której mowa w art. 71 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227), lub w pozwoleniu, o którym mowa w art. 23 i 23a ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1502, z późn. zm.), wymaganiami ustawy, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej; 1a) zapewnienie, w razie potrzeby, udziału w opracowaniu projektu osób posiadających uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności oraz wzajemne skoordynowanie techniczne wykonanych przez te osoby opracowań projektowych, zapewniające uwzględnienie zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie budowy, z uwzględnieniem specyfiki projektowanego obiektu budowlanego; 1b) sporządzenie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ze względu na specyfikę projektowanego obiektu budowlanego, uwzględnianej w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia; 2) uzyskanie wymaganych opinii, uzgodnień i sprawdzeń rozwiązań projektowych w zakresie wynikającym z przepisów; 3) wyjaśnianie wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań; 3a) sporządzanie lub uzgadnianie indywidualnej dokumentacji technicznej, o której mowa w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. Nr 92, poz. 881); 4) sprawowanie nadzoru autorskiego na żądanie inwestora lub właściwego organu w zakresie: a. stwierdzania w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji z projektem, b. uzgadniania możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego. 2. Projektant ma obowiązek zapewnić sprawdzenie projektu architektoniczno-budowlanego pod względem zgodności z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane do projektowania bez ograniczeń w odpowiedniej specjalności lub rzeczoznawcę budowlanego. 21

3. Obowiązek, o którym mowa w pkt. 2, nie dotyczy: 1) zakresu objętego sprawdzaniem i opiniowaniem na podstawie przepisów szczególnych; 2) projektów obiektów budowlanych o prostej konstrukcji, jak: budynki mieszkalne jednorodzinne, niewielkie obiekty gospodarcze, inwentarskie i składowe. 4. Projektant, a także sprawdzający, o którym mowa w pkt. 2, do projektu budowlanego dołącza oświadczenie o sporządzeniu projektu budowlanego, zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej. Projektant, w trakcie realizacji budowy, ma prawo: 1) wstępu na teren budowy i dokonywania zapisów w dzienniku budowy dotyczących jej realizacji; 2) żądania wpisem do dziennika budowy wstrzymania robót budowlanych w razie: a) stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia, b) wykonywania ich niezgodnie z projektem. KIEROWNIK BUDOWY 1. Kierownik budowy jest obowiązany, w oparciu o informację, o której mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1b, sporządzić lub zapewnić sporządzenie, przed rozpoczęciem budowy, planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, uwzględniając specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych, w tym planowane jednoczesne prowadzenie robót budowlanych i produkcji przemysłowej. 1a. Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie sporządza się, jeżeli: 1) w trakcie budowy wykonywany będzie przynajmniej jeden z rodzajów robót budowlanych wymienionych w ust. 2 lub 2) przewidywane roboty budowlane mają trwać dłużej niż 30 dni roboczych i jednocześnie będzie przy nich zatrudnionych co najmniej 20 pracowników lub pracochłonność planowanych robót będzie przekraczać 500 osobodni. 2. W planie, o którym mowa w ust. 1, należy uwzględnić specyfikę następujących rodzajów robót budowlanych: 1) których charakter, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarza szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi, a w szczególności przysypania ziemią lub upadku z wysokości; 2) przy prowadzeniu których występują działania substancji chemicznych lub czynników biologicznych zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi; 3) stwarzających zagrożenie promieniowaniem jonizującym; 4) prowadzonych w pobliżu linii wysokiego napięcia lub czynnych linii komunikacyjnych; 5) stwarzających ryzyko utonięcia pracowników; 6) prowadzonych w studniach, pod ziemią i w tunelach; 7) wykonywanych przez kierujących pojazdami zasilanymi z linii napowietrznych; 8) wykonywanych w kesonach, z atmosferą wytwarzaną ze sprężonego powietrza; 9) wymagających użycia materiałów wybuchowych; 10) prowadzonych przy montażu i demontażu ciężkich elementów prefabrykowanych. 3. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy wykonywaniu robót budowlanych określają odrębne przepisy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. 4. Minister właściwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej określi, w drodze rozporządzenia: 1) szczegółowy zakres i formę: a) informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, b) planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia mając na uwadze specyfikę projektowanego obiektu budowlanego; 2) szczegółowy zakres rodzajów robót budowlanych, o których mowa w ust. 2, mając na uwadze stopień zagrożeń, jakie stwarzają poszczególne ich rodzaje. Do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy: 1) protokolarne przejęcie od inwestora i odpowiednie zabezpieczenie terenu budowy wraz ze znajdującymi się na nim obiektami budowlanymi, urządzeniami technicznymi i stałymi punktami osnowy geodezyjnej oraz podlegającymi ochronie elementami środowiska przyrodniczego i kulturowego; 2) prowadzenie dokumentacji budowy; 3) zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy; 3a) koordynowanie realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia: a) przy opracowywaniu technicznych lub organizacyjnych założeń planowanych robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów, które mają być prowadzone jednocześnie lub kolejno, b) przy planowaniu czasu wymaganego do zakończenia robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów; 22