W 3 N U M E R Z E Twój 1 procent może wiele nr 3 (85)/2015 Organizacje pożytku publicznego z naszego regionu czekają na Twoje wsparcie zachęca mieszkańców Śląska Joanna Stępień pełnomocnik marszałka ds. organizacji pozarządowych i równych szans. 5 Tłumy w zakochanej banie 7 Komunikacja na Wielkanoc Jak co roku, w okresie świątecznym zmodyfikowana będzie organizacja komunikacji miejskiej. W związku ze zmniejszoną w tym czasie liczbą pasażerów rozkłady jazdy będą dostosowane do realnych potrzeb. Druga edycja zakochanej bany okazała się wielkim sukcesem. Tramwaj dla zakochanych przyciągnął tłumy, a magnesem był wirtuoz akordeonu Marcin Wyrostek. a szl ki Zdarzyło Ci się kiedyś wrócić do domu bez por ela albo komórki? Ofiarą kradzieży może stać się każdy z nas. Rusza kampania Pilnuj por ela! Nie daj się złodziejowi!, przygotowana przez Komendę Miejską Policji w Mysłowicach i Komunikacyjny Związek Komunalny GOP. Jej celem jest przestrzeganie podróżnych przed kieszonkowcami, szczególnie w okresie przedświątecznym. Nie daj się złodziejowi! A kcja skierowana jest do pasażerów komunikacji miejskiej KZK GOP. Będą ją promować ulotki rozdawane przez kontrolerów i policjantów w autobusach i tramwajach 24, 27 i 31 marca 2015 roku. Zawierają one praktyczne rady dotyczące tego, jak zabezpieczać swoje mienie podczas podróży. Inicjatywa polega na uświadamianiu zagrożenia pochodzącego ze strony kieszonkowców i edukowaniu w zakresie metod chronienia się przed nimi. Organizatorzy kampanii apelują o ostrożność i uwagę w zatłoczonych środkach transportu publicznego. Jest to szczególnie ważne w okresie przedświątecz- nym, kiedy wpadamy w zakupowy szał. Komunikacja miejska, dworce PKP, placówki handlowe, bazary i targowiska czy po prostu ulica to wymarzone tereny łowieckie dla złodzieja. Wiedza o tym, jak uniknąć zagrożenia, jest istotna zwłaszcza wtedy, gdy zabiegani czy zamyśleni nie zwracamy uwagi na to, co dzieje się wokół nas. W autobusie, tramwaju czy w pociągu nie patrzymy, kto stoi obok. Dla kieszonkowców to idealna okazja, aby nas okraść. Ich sprzymierzeńcami są tłok oraz pośpiech i nieuwaga przemieszczających się ludzi. Złodzieje w swoim procederze przestępczym wykorzystują dobrze opanowane zdolności manualne. Rabują sprawnie i po cichu. Czasem długo śledzą swoją ofiarę, czekając na dogodny moment. Nierzadko działają w zorganizowanych grupach. Kiedy jeden odwraca uwagę, drugi przecina żyletką torebkę, a trzeci wyciąga z niej portfel. Często okradzione osoby orientują się, że brakuje im pieniędzy czy dokumentów dopiero kilka godzin później. W ramach akcji Pilnuj portfela! Nie daj się złodziejowi! pasażerom autobusów i tramwajów KZK GOP będą towarzyszyć wspólne patrole policjantów i kontrolerów. Zapewnią one bezpieczną podróż oraz będą stanowić przestrogę dla potencjalnych złodziei. Grupy patrolowe skupią się głównie na pojazdach komunikacji miejskiej, ale także na miejscach, gdzie jest największy ruch, a kradzież staje się łatwiejsza, czyli okolicach hipermarketów czy galerii handlowych. Kampania pozwoli zadbać o bezpieczeństwo podróżnych oraz pokazać im, jak nie dać szansy kieszonkowcom. KZK GOP cyklicznie współpracuje z policją oraz strażą miejską nad poprawą bezpieczeństwa pasażerów w komunikacji miejskiej, organizując kampanie edukacyjne oraz wspólne patrole. Katarzyna Migdoł-Rogóż Komunikacyjny Związek Komunalny GOP wraz z Dziennikiem Zachodnim zaprasza wszystkich pasażerów komunikacji miejskiej do wspólnej zabawy. Jeśli znasz ciekawe miejsca w regionie, wiesz, jak do nich dojechać liniami KZK GOP, potrafisz polecić ciekawostki innym i lubisz robić zdjęcia ten konkurs jest właśnie dla Ciebie. Warunkiem udziału w konkursie Do celu jest przesłanie zdjęcia: fajnego miejsca, ciekawego obiektu z naszego regionu, z krótkim opisem oraz informacją, jak do nich dojechać liniami KZK GOP. W zgłoszeniach mogą znaleźć się obiekty turystyczne, miejsca rozrywki, ciekawostki przyrodnicze wszystkie miejsca, gdzie można atrakcyjnie spędzić czas. Zgłoszenia wraz z wypełnionym formularzem należy przesyłać do 4 maja br. mejlem: konkurs@kzkgop.com.pl lub pocztą, na adres: KZK GOP, ulica Barbary 21a, 40-053 Katowice. Najciekawsze, najbardziej oryginalne prace oceni komisja konkursowa. Zwycięzca otrzyma kwartalny bilet sieciowy, trzy kolejne miejsca nagrodzone zostaną biletami miesięcznymi, natomiast dla sześciu wyróżnionych osób przewidziano zestawy gadżetów. Rozstrzygnięcie konkursu oraz lista nagrodzonych opublikowane zostaną 20 maja na łamach Dziennika Zachodniego oraz na stronie internetowej KZK GOP, a także w Szlakach KZK GOP. kątem oka Fot. Dominik Gajda Miesięcznik Komunikacyjnego Związku Komunalnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego Z okazji zbliżających się Świąt Wielkiej Nocy życzymy wszystkim Czytelnikom, aby blask Poranka Wielkanocnego opromieniał każdą chwilę życia, a Zmartwychwstały Chrystus obdarzył swoimi łaskami! Radosnych i pełnych nadziei Świąt! Redakcja życzą Zarząd i pracownicy Komunikacyjnego Związku Komunalnego GOP oraz redakcja Szlaków KZK GOP
2 KZK GOP CZYM ŻYJĄ GMINY Nowe dowody osobiste od 1 marca Od 1 marca zmieniły się procedury wydawania nowych dowodów osobistych oraz sam wzór dokumentu. Warto jednak wiedzieć, że osoby posiadające aktualne dowody, nie muszą ich wymieniać. w skrócie... KATOWICE W sobotę 28 marca br. o godzinie 20.30 w charakterystycznych obiektach na całym świecie zgasną światła na symboliczną godzinę Godzinę dla Ziemi. Katowice od lat angażują się w tę proekologiczną akcję, dlatego w ostatnią sobotę marca na godzinę zgaśnie Spodek oraz światła filii magistratu przy Rynku 1. BYTOM Pasjonaci modelarstwa z całej Europy zjechali do Bytomia 14 i 15 marca 2015 roku na Międzynarodowy Festiwal Modeli Redukcyjnych. Zainteresowanie było ogromne, gdyż hala na Skarpie z trudem pomieściła wystawców i zwiedzających. Prezentowano prawdziwe mode larskie cuda techniki. CZELADŹ Czeladź wygrała konkurs i znalazła się w elitarnym gronie miast, które w tym roku odwiedzi Muzeum Żydów Polskich. Będzie to możliwe dzięki formule Muzeum na kółkach, czyli mobilnej wystawie edukacyjnej, przedstawiającej historię i kulturę tego narodu. Muzeum zawita do Czeladzi w dniach 21-23 czerwca 2015. RUDA ŚLĄSKA Prawie 850 tysięcy złotych przeznaczyli rudzcy radni na ratowanie zabytków. Dawną świetność odzyskają budynki przy ulicy Wolności 37 i 39, wchodzące w skład zabytkowej kolonii robotniczej. Dzięki dotacji prace konserwatorskie zostaną przeprowadzone również w czterech rudzkich świątyniach. SIEMIANOWICE ŚLĄSKIE W celu promowania kultury muzycznej wśród mieszkańców miasta, od 10 do 12 kwietnia organizowany jest Siemianowicki Konkurs Wokalny ZŁO- TY MIKROFON 2015. W konkursie mogą wziąć udział osoby mieszkające na terenie miasta, które ukończyły 14. rok życia. Szczegóły znajdują się na stronie Urzędu Miasta. ZABRZE Zbliża się Światowy Dzień Wiedzy na Temat Autyzmu, obchodzony 2 kwietnia. W jego obchody zaangażowane jest także Zabrze. Wszystko za sprawą kampanii informacyjno-edukacyjnej Niebieskie Zabrze. Przed urzędami w całym kraju tworzą się kolejki wymieniających dowody osobiste, które straciły ważność wraz z upływem terminu, na który zostały wydane. Co zmienia się w nowych dowodach? Przede wszystkim nowy dokument można wyrobić w dowolnym urzędzie gminy, niezależnie od meldunku, ale należy pamiętać, że po odbiór trzeba się zgłosić w miejscu złożenia wniosku. Z nowego dowodu znika między innymi informacja o adresie zameldowania. Dzięki temu w przypadku przeprowadzki nie trzeba będzie wymieniać dokumentów. Nowe dowody osobiste nie zawierają podpisu posiadacza ani adnotacji o wzroście i kolorze oczu. Natomiast pojawia się w nich informacja o obywatelstwie. Nowe dowody są również lepiej zabezpieczone przez sfałszowaniem, dzięki specjalnym farbom i mikrodrukom. Uproszczone zostały także wnioski o wydanie dokumentu. Instrukcja, wraz z opisem graficznym, jest przejrzysta i czytelna. Wniosek można złożyć również drogą elektroniczną. Należy dołączyć do niego jedno zdjęcie (takie, jak do paszportu). Jak informuje Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, wniosek składany w gminie trzeba będzie podpisać własnoręcznie, ale formularz będzie mógł wypełnić za nas pracownik gminy, w oparciu o nasze dane w rejestrze PESEL oraz informacje, które mu podamy. Natomiast elektroniczny wniosek o wydanie dowo- Nowy wzór dowodu osobistego du osobistego będziemy musieli uwierzytelnić podpisem elektronicznym, weryfikowanym za pomocą kwalifikowanego certyfikatu, lub profilem zaufanym epuap. Dokument będzie ważny przez dziesięć lat od daty wydania, z wyjątkiem dowodu osobistego wydawanego dzieciom poniżej 5. roku życia, który będzie ważny przez pięć lat. Tak jak dotychczas, wydanie dokumentu jest bezpłatne. Co istotne dotychczasowe dowody osobiste zachowają ważność do upływu terminów w nich określonych. Nie będzie zatem konieczności ich wymiany. Najwięcej niepokoju budzi brak adresu zameldowania w nowym dokumencie. Może to być kłopotliwe przy braniu kredytu w banku, na przykład na zakup samochodu czy mieszkania. Problem może pojawić się też przy rejestracji auta. kmr Fot. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych tereny targowe: Expo Silesia Sp. z o.o. Centrum Targowo-Konferencyjne, ul. Braci Mieroszewskich 124, Sosnowiec www.silesiakomunikacja.pl. kontakt: tel. +48 32 788 75, tel. kom. +48 510 03 83 e-mail: silesiakomunikacja@exposilesia.pl szlaki Wpisane do rejestru dzienników i czasopism pod poz. Pr 1979 Redaktor naczelna Katarzyna Migdoł-Rogóż Redakcja Anna Koteras, Paweł Wieczorek Korekta Renata Chrzanowska Opracowanie graficzne M-art poligrafia Marcin Korus Druk: Comsoft Krzysztof Ewicz Nakład: 20 000 egzemplarzy Wydawca: Komunikacyjny Związek Komunalny GOP Adres redakcji: Komunikacyjny Związek Komunalny GOP 40-053 Katowice, ul. Barbary 21a tel. 32 742 84 14 szlaki@kzkgop.com.pl www.kzkgop.com.pl
KZK GOP ROZMOWA SZLAKÓW 3 Twój 1 procent może wiele Coraz więcej Polaków przekazuje 1 procent podatku organizacjom pożytku publicznego. Tendencję taką widać także w województwie śląskim. W latach 2009-2013 (według danych Izby Skarbowej w Katowicach) przekazywaliśmy odpowiednio: 46,5 miliona złotych, 52 miliony złotych, 59,5 miliona złotych, 64 miliony złotych i 68 milionów złotych. Organizacje pożytku publicznego z naszego regionu czekają na Twoje wsparcie zachęca wszystkich mieszkańców Śląska Joanna Stępień pełnomocnik marszałka ds. organizacji pozarządowych i równych szans. Fot. Śląski Urząd Marszałkowski Do 30 kwietnia 2015 roku mamy czas zdecydować, gdzie trafią nasze pieniądze z przekazanego 1 procentu podatku. Urząd Marszałkowski od paru lat zachęca mieszkańców naszego województwa, aby zostawili swój 1 procent właśnie w regionie, dlaczego? Pracuję z organizacjami pozarządowymi od kilkunastu lat i wiem, jak ważne jest dla nich każde, nawet niewielkie wsparcie. Patrząc na statystyki dotyczące przekazywania kwot z 1 procentu organizacjom obecnym w mediach ogólnopolskich, wydaje się być zasadne wsparcie lokalnych organizacji z tak zwanego sąsiedztwa. Co Panią, jako pełnomocnika marszałka ds. organizacji pozarządowych i równych szans, skłoniło do tego typu działań? Po analizie wyników otrzymanych z Izby Skarbowej w Katowicach na temat 1 procentu podatku przekazanego na rzecz OPP, doszłam do wniosku, że z roku na rok wzrasta liczba podatników decydujących się wesprzeć organizacje pozarządowe. I tak na przykład za rok 2013 w województwie śląskim na konto OPP wpłynęła kwota 68 milionów złotych. To o 4 miliony złotych więcej niż za 2012 rok (64 miliony). To dużo ale przecież zawsze można więcej. Od 2009 roku jest zdecydowana progresja. A to oznacza, że Polacy bardziej świadomie i coraz chętniej przekazują 1 procent podatku. Z jednej strony to cieszy, z drugiej mobilizuje bo najczęściej wybierane organizacje pochodzą z województwa mazowieckiego (40 procent) i właśnie ze śląskiego (36 procent). A tak naprawdę raz w roku mamy taką wyjątkową możliwość, aby wesprzeć działalność znajomych, lokalnych organizacji pozarządowych. Dlatego gorąco zachęcam, aby decydować świadomie o tym, komu chcemy przekazać 1 procent naszego podatku. Od kiedy Urząd Marszałkowski promuje pozostawienie 1 procentu w regionie? To przecież nie akcja jednorazowa. Już po raz czwarty Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego promuje wspieranie akcji przekazywania 1 procentu organizacjom z naszego regionu. Rozpoczęliśmy ją w 2012 roku od filmiku z udziałem ówczesnego marszałka Adama Matusiewicza i moim, jako jego pełnomocniczki ds. organizacji pozarządowych i równych szans. Od tamtego czasu poszerzamy listę partnerów, którzy przyłączają się do naszej akcji plakatowej w tym roku do przewoźników regionalnych (KZK GOP, Koleje Śląskie, Tramwaje Śląskie) dołączył Dziennik Zachodni. Stałymi już partnerami są natomiast: Park Sląski, Planetarium i zoo. Dlatego mam nadzieję, że tym razem akcja trafi do jeszcze większej grupy odbiorców. Dlaczego do współudziału zaprosiliście firmy, które zajmują się transportem zbiorowym? Ze względu na dużą liczbę mieszkańców korzystających właśnie z komunikacji publicznej. Mamy nadzieję, że dzięki temu dotrzemy do jeszcze szerszej grupy ludzi, niż w poprzed- nich latach. Informacje o akcji zamieszczone w mediach czy Internecie poszerzyliśmy właśnie o transport zbiorowy. Jakie są główne cele kampanii? Chcemy, aby mieszkańcy naszego regionu zwrócili uwagę na organizacje pozarządowe, szczególnie te działające u nas. Organizacje te często zajmują się sprawami trudnymi, którymi nikt inny zająć się nie chce. Naszym celem jest uświadomienie ludziom faktu, że przekazując swój 1 procent na lokalne organizacje, wpierają swój region. A oprócz tego pokazujemy, że to podatnik sam decyduje, kogo wesprze. Dlaczego Pani zdaniem ludzie przekazują 1 procent swojego podatku dużym organizacjom, które mają dostęp do mediów ogólnopolskich, wspierane są przez znane osoby, a efekty ich działania są mało zauważalne w naszym regionie? Media ogólnopolskie często posiadają własne fundacje, a tym samym mają darmowy czas antenowy, podczas którego mogą promować wybrane organizacje. Dla przykładu podam, że 50 organizacji widocznych w tych mediach otrzymało 55 procent wartości zebranej kwoty, to jest 250 milionów złotych, a reszta prawie 7 tysięcy organizacji tylko 45 procent. Oczywisty jest więc fakt, że należy wesprzeć małe organizacje. Czy to kwestia zaufania? To też. Myślę, że organizacje widoczne w mediach budzą większe zaufanie. Małych nie stać na taką reklamę... Dlaczego nie do końca ufamy mniejszym organizacjom? Ponieważ ich nie znany, nie zauważamy. A przecież można się nimi zainteresować. Wszelkich informacji na temat regionalnych organizacji pożytku publicznego możemy szukać na stronie www.ngo. slaskie.pl. Możemy tam sprawdzić również ich wiarygodność. Co roku właśnie pod tym adresem umieszczana jest nowa lista organizacji posiadających status pożytku publicznego. Tam też dostępne są wszelkie dane dotyczące wysokości wpłat, pochodzących z 1 procentu podatku w naszym regionie. Zachęcam do odwiedzenia strony www.ngo.slaskie.pl i zapoznania się z treściami tam zamieszczonymi. Niektórzy zastanawiają się, czy w ogóle warto przekazywać 1 procent podatku, bo ich zdaniem to za mała kwota, która i tak nic nie zmieni. Jak przekonać takie osoby? Jeszcze raz apeluję dla organizacji pozarządowych każdy grosz jest na wagę złota. Co powiedziałaby Pani wszystkim, którzy jeszcze nie wiedzą, komu oddać 1 procent swojego podatku? Zachęcam nie tylko do przekazania 1 procentu, ale również do aktywności społecznej i odnalezienia w swoim środowisku organizacji, na rzecz której i wraz z którą można zdziałać jeszcze więcej lokalnie. Rozmawiała Katarzyna Migdoł-Rogóż
4 KZK GOP RAPORT SZLAKÓW
KZK GOP RAPORT SZLAKÓW Fot. Tramwaje Śląskie 5 Marcin Wyrostek gra miłosne utwory w zakochanej banie Sandra i Marcin zwycięzcy konkursu fotograficznego Wirtuoz akordeonu zachęca pasażerów do wspólnego śpiewania Tłumy w zakochanej banie Druga edycja zakochanej bany okazała się wielkim sukcesem. Tramwaj dla zakochanych przyciągnął tłumy, a magnesem był wirtuoz akordeonu Marcin Wyrostek, który dał próbkę swoich umiejętności. Przez siedem godzin w walentynki kursowała po Katowicach zakochana bana. W tym czasie zabytkowy tramwaj pełen miłości odwiedziły tłumy zakochane pary, rodziny z dziećmi i single. Sporo osób wzięło udział w konkursach śpiewało piosenki i recytowało miłosne wiersze. Do śpiewania zachęcał zwłaszcza Marcin Wyrostek, który na akordeonie akompaniował tym, którzy zdecydowali się wyśpiewać swoje uczucia. Choć niełatwo jest przełamać opór przed publicznym śpiewaniem, to obecność znanego muzyka ułatwiała sprawę i sprawiała, że dla wielu było to spore przeżycie. Dla mnie też podkreślał Marcin Wyrostek. Grałem już w wielu miejscach, ale nigdy w tramwaju. To ciekawe doświadczenie, a co najlepsze, gdyby mi coś nie wyszło, to zawsze można zwalić winę na motorniczego żartował laureat programu Mam talent. Moc atrakcji Wielką niespodziankę sprawiła jedna z pasażerek swojej siostrze z Zamościa. Walentyna ma dziś urodziny. Może złoży jej Pan przez telefon życzenia poprosiła Marcina Wyrostka. Do życzeń przyłączył się cały tramwaj. To było coś niesamowitego, bo Marcin poprosił, żeby wszyscy się włączyli i wspólnie odśpiewali gromkie Sto lat. I tak się stało. Śpiewali wszyscy, a solenizantka była zachwycona mówi koordynująca akcję zakochana bana Joanna Olszówka. Inni również wychodzili z tramwaju zadowoleni jedni wygrali bilety na wieczorny koncert Marcina Wyrostka w Spodku, inni bilety do katowickiego kina Planet Cinema, jeszcze inni tramwajowe maskotki. Po raz kolejny okazało się, że mieszkańcy naszej aglomeracji potrafią się dobrze bawić i chętnie korzystają z możliwości przejazdu zabytkowym tramwajem. W przyszłym roku zakochana bana też wyjedzie na tory zapewniają pracownicy Tramwajów Śląskich. Laureaci konkursu fotograficznego w zakochanej banie I miejsce Sandra Czernik i Marcin Matusiak II miejsce Elżbieta Muskietorz i Patryk Bednarczyk III miejsce Wiktoria Wasiak i Wojciech Czerniak I wyróżnienie Beata Skalska i Marcin Cichocki II wyróżnienie Aneta i Kamil Dembińscy III wyróżnienie Katarzyna Urbańczyk i Damian Ziaja Konkurs fotograficzny Podobnie jak w ubiegłym roku, Tramwaje Śląskie ogłosiły też konkurs fotograficzny na najciekawsze zdjęcie. Wystarczyło zrobić sobie romantyczne zdjęcie w zakochanej banie i wysłać je drogą elektroniczną do tramwajowej spółki. Obrady jury konkursu były długie i burzliwe. Spośród zgłoszeń, które napłynęły do Tramwajów Śląskich, jury, w skład którego weszli przedstawiciele Spółki oraz KZK GOP, przyznało 3 nagrody oraz 3 wyróżnienia. Komisja liczyła 7 osób, więc punktów widzenia było sporo, co nie ułatwiało wyboru. Jednak ostatecznie udało nam się wypracować system głosowania, który pozwolił na wyłonienie zwycięzców mówi Joanna Olszówka z Tramwajów Śląskich. Zarówno nagrodzeni, jak i wyróżnieni otrzymali nagrody rzeczowe, wśród których znalazły się między innymi: bilety miesięczne, pamięci USB, albumy Tramwaje w aglomeracji śląsko-zagłębiowskiej najnowsze dzieje oraz tramwajowe maskotki. Tramwaje Śląskie już dziś zapowiadają, że za rok wraz z zakochaną baną powróci również konkurs fotograficzny. Andrzej Zowada Laureaci trzeciego miejsca Wiktoria i Wojciech Drugie miejsce zajęli Elżbieta i Patryk
6 KZK GOP TAKIE BYŁY POCZĄTKI Fot. pl.wikipedia.org Lubsza niegdyś znaczna, rozległa i ludna wieś obecnie jest niewielką miejscowością oddaloną około 20 kilometrów na północ od Tarnowskich Gór, przy szlaku do Częstochowy. W ubiegłym roku świętowała 700-lecie pojawienia się w zachowanych dokumentach. W przeciągu tychże stuleci na jej obszarze założono liczne osady, które przed laty zostały włączone bądź to w skład miasta Woźniki (powiat lubliniecki), bądź obecnego miasta Kalety (powiat tarnogórski) czy leżącej w powiecie częstochowskim gminy Starcza (Starcza, Własna, Rudnik Duży i Rudnik Mały). Odkrycie łatwo dostępnych darniowych rud żelaza na lubszeckich gruntach, bogactwo drewna w okolicznych lasach, a i w miarę dostępne cieki wodne, szczególnie rzeka Mała Panew, stanowiąca od południa granicę dóbr lubszeckich panów dziedzicznych wszystko to sprzyjało rozwojowi ówczesnego przemysłu w tym młynów i kuźnic. We wspomnianym roku 1365 spisana została umowa, na mocy której Hyncza Pavaviogocz budowniczy kuźnicy zwolniony został przez dziedzica na okres czterech lat z wnoszenia opłat, zaś po tym okresie wolnizny miał uiszczać lubszeckiemu panu 9 marek (grzywien) praskich groszy czynszu rocznie. Niestety, nie jest nam obecnie znana pierwotna nazwa tej najstarszej lubszeckiej kuźnicy. Być może dla miejscowej ludności nazwisko pierwszego dzierżawcy było zbyt trudne do wymówienia, podobnie jak dla naszych historyków, którzy przekręcają jego nazwisko na wszelkie możliwe sposoby. W wieku XV i początkach XVI kuźnica zwana była Kwikowską (Kuźnica Kwika), zaś jej późniejsze nazewnictwo, którym się także i obecnie 650 lat kuźnictwa w dawnej Lubszy i okolicy Jeszcze niedawno informacje o powstaniu najstarszej górnośląskiej kuźnicy na dawnym obszarze Lubszy uważano za ludowy przekaz podanie, legendę (Simersbach, Gąsiorowska, Musioł, Płuszczewski i inni). Tymczasem w październiku 1787 roku wrocławskie pismo Schlesische Provinzial Blä er poinformowało, że w lubszeckim archiwum (w istniejącym jeszcze wtedy zamku) znajduje się dokument, mówiący o zbudowaniu rzeczonej kuźnicy w 1365 roku. posługujemy, jest pochodną nazwiska kuźnika Kucza, mistrza działającego na naszym terenie dopiero od połowy XVI stulecia. Kuźnica ta (obecny Kuczów, należący do miasta Kalety) w granicach Lubszy znajdowała się do początków XIX wieku, kiedy to decyzją władz pruskich wyłączona została z macierzystej miejscowości, stając się odrębną wioską. Po latach nabrzeża Małej Panwi i jej dopływów zaroiły się od licznych kuźnic i innych zakładów hutniczych, a także młynów. Znajdowały się one na obszarze Woźnik, Lubszy, Koszęcina i dalej wzdłuż biegu rzeki na zachód. Zainteresowani ich powstawaniem byli szczególnie panowie dziedziczni tych miejscowości. Najsłynniejszy górnośląski kuźnik, mistrz Walenty Roździeński, w swym dziele Officina Ferraria z 1612 roku wspomina kuźnice: Zielonego, Miodkowską (Woźniki), Mokrus, Kuczów (Lubsza), Jędryskowską (Żyglin), Plaplińską, Bruskową (Koszęcin) i wiele innych. W późniejszym czasie (od początku XVII wieku), w dziedzinie panów Lubszeckich znajdowały się zakłady hutnicze: w Truszczycy, Kaletach, Figlarnia, a także Huta Karola, zwana wcześniej hutą Kamienica. Działalność wspomnianych kuźnic i innych zakładów hutniczych nie byłaby możliwa bez łatwego dostępu do węgla drzewnego, służącego do wytopu z rud darniowych żelaza, jak i opalania innych urządzeń hutniczych. Otrzymywano go, wykorzystując drewno z odwiecznych nadmałopanewskich borów, wypa lając je w mielerzach gęsto usianych w okolicznych lasach. Przy okazji pozyskiwano inne produkty, w tym dziegieć i smołę. Ta ostatnia, na przekór urzędnikom, którzy jednej z lubszeckich kolonii nadali nazwę Schönbrunn, weszła w skład nazwy podlubszeckiej osady Smolanej Budy. Przeglądając zapisy ksiąg metrykalnych kościoła parafialnego pod wezwaniem świętego Jakuba Starszego w Lubszy, natknąć się możemy na niezliczone zapisy o lubszeckich kurzokach, hamernikach, hutnikach, zarządcach i pisarzach hutniczych, a także kowalach dworskich, ręcznych i domowych oraz innych pracownikach zatrudnionych w okolicznym przemyśle. Tutaj wznoszono pierwsze na Górnym Śląsku wielkie piece hutnicze (Kuczów). To tutaj w Mokrusie Johann Ferdynand Koulhaass dokonywał pierwszych prób odgazowania węgla kamiennego, otrzymując koks! W 1884 roku nie było już zakładów hutniczych w okolicy Lubszy. Bernard Szczech UŚMIECHNIJ SIĘ! Jak nazywa się zwierzę na dwie litery? Qń. Misiu z zajączkiem siedzą w jednej celi. Misiu siedzi w kącie, a zajączek cały czas biega. Misiu, uciekajmy stąd, oni nas zabiją! Zajączku, usiądź sobie, jesteś ze mną, nic ci nie zrobią. Zajączek jednak po chwili wstaje i znów chodzi. Misiu, uciekajmy, oni nas zabiją! Zajączku, uspokój się i siadaj. Zajączek siada. Otwierają się drzwi i do celi wchodzi wielbłąd. A zajączek: Misiu, uciekajmy, zobacz, co oni zrobili z tym koniem! Co robi zamarznięta woda na chodniku? Wyprowadza ludzi z równo wagi! W wagoniku kolejki na Kasprowy turysta konwersuje z góralem: Baco, a co by było, gdyby ta lina się urwała? A to by było... trzeci roz w tym tygodniu.. Niedźwiedź złapał zajączka. Zajączek się drze: Jak mnie zaraz nie wypuścisz i nie przeprosisz to, to... To co?! To trudno... Baco, gdzie nauczyliście się tak rąbać drzewo? Na Saharze. E, baco, kłamiecie! Przecież Sahara to pustynia... No, teraz to już pustynia. Jedzie zajączek z niedźwiedziem na jednym bilecie, a tu przychodzi kanar. Niedźwiedź schował zajączka do kieszeni na piersi w marynarce i pokazuje bilet. Kanar się pyta: A co pan tam trzyma w kieszeni marynarki? Na to niedźwiedź uderza się w pierś, wyciąga spłaszczonego zajączka i mówi: Zdjęcie kolegi. Strażacy założyli zespół muzyczny. Na pierwszej próbie kapelmistrz zadaje pytanie: Jaka jest różnica między fortepianem a skrzypcami? Cisza. Wreszcie jeden z przyszłych muzyków mówi: Fortepian dłużej się pali. Przychodzi facet do warsztatu samochodowego. Czy mógłby mi pan przekręcić licznik? O ile chce pan zmniejszyć? pyta mechanik. Nie, ja chcę zwiększyć! O, przepraszam pana posła, nie poznałem! Informatyk mówi do kolegi: Popracuj dziś sam nad tym naszym programem, bo ja muszę być na urodzinach mamy, kończy dziś 64 lata! Ooo, to musisz iść koniecznie! To taka piękna, okrągła rocznica. Informatyk dostał na urodziny prezent od znajomego. Otwiera, patrzy, a tam pendrive. Po chwili mówi: Dziękuję za pamięć.
KZK GOP INFORMATOR KZK GOP Fot. Arkadiusz Ławrywianiec 7 FELIETON Mateusz Babak, Polska Agencja Prasowa Mały prywatny hołd Jako małe dziecko bywałem nieznośny. Mieszkając niedaleko zabrzańskiej fabryki lin i drutu Linodrut potrafiłem naprawdę długo stać przy torze prowadzącym z zakładu do bocznicy przy linii kolejowej Gliwice Katowice. Ponieważ zakład leżał blisko linii, a tor wchodził do niego pod kątem prostym wobec bocznicy (przecinając dzisiejszą ulicę Armii Krajowej), inżynierowie sprzed lat zastosowali obrotnicę. Obrotnica zgrzytając obracała o 90 stopni wagony, które potem niewielka lokomotywa spalinowa wolno wciągała do fabryki. Cóż to był za spektakl! Wcale nie chciałem chodzić dalej na spacer na przykład do ogrodu botanicznego. Dzisiaj ślad zakładowego toru został jeszcze na ulicy Armii Krajowej. Po obrotnicy została dziura w ziemi. W Internecie nie ma chyba żadnych jej zdjęć. Obraz zachował się tylko w pamięci. Szkoda. Komunikacja na Wielkanoc Jak co roku, w okresie świątecznym od 2 do 7 kwietnia 2015 roku nieco zmodyfikowana będzie organizacja komunikacji miejskiej. W związku ze zmniejszoną w tym czasie liczbą pasażerów rozkłady jazdy będą dostosowane do realnych potrzeb przewozowych. okresie wiosennej przerwy świątecznej w szko- W łach 2 kwietnia (Wielki Czwartek), 3 kwietnia (Wielki Piątek) i 7 kwietnia (wtorek po Świętach Wielkanocnych) komunikacja miejska będzie funkcjonowała jak w dni robocze. Wielka Sobota 4 kwietnia 2015 roku (Wielka Sobota) obowiązywać będą rozkłady jazdy ważne w soboty, z uwzględnieniem następujących wyjątków: zawieszone zostają linie tramwajowe numer: 0, 23, 33, 36 i 39; linie autobusowe numer: S-6, S-10, 250 i 750 zakończą funkcjonowanie zgodnie z przekazywanymi rozkładami jazdy, to jest po zakończeniu pracy poszczególnych centrów handlowych. Niedziela Wielkanocna W Wielkanocną Niedzielę 5 kwiet nia br. obowiązywać będą rozkłady jazdy ważne w niedziele i święta, z uwzględnieniem wyjątków, zgodnie z założeniami rozkładów jazdy poszczególnych linii. Linie tramwajowe: zawiesza się funkcjonowanie linii numer: 0, 4, 23, 33, 36, 38 i 39; według specjalnych rozkładów jazdy ważnych w Niedzielę Wielkanocną będą kursowały linie numer: 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19, 21, 22, 24, 26, 27, 35, 44, 45 i 47. Linie autobusowe: zawiesza się funkcjonowanie linii numer: 2, 26, 42, 46, 61, 71, 88, 90, 91, 98, 100, 104, 106, 116, 139, 140, 154, 188, 200, 219, 220, 230, 250, 662, 669, 673, 676, 690, 721, 722, 750, 807, 959, 998, S-6 i S-10; według specjalnych rozkładów jazdy ważnych w Niedzielę Wielkanocną lub w dni wolne w centrach handlowych będą kursowały linie numer: 8, 12, 32, 39, 41, 47, 52, 58, 59, 109, 115, 126, 146, 155, 156, 165, 186, 193, 194, 201, 255, 259, 292, 296, 600, 616, 617, 637, 692, 699, 710, 850, 910 i 937; według rozkładów jazdy ważnych w niedziele i święta, ale ze zmniejszeniem pojemności taboru na wszystkich wozach będą kursowały linie numer: 6, 34, 35, 55, 260, 677, 723, 808 i 840. Poniedziałek Wielkanocny W Poniedziałek Wielkanocny 6 kwietnia br. obowiązywać będą rozkłady jazdy ważne w niedziele i święta, z uwzględnieniem poniższych wyjątków (zgodnie z założeniami rozkładów jazdy poszczególnych linii). Linie tramwajowe: zawiesza się funkcjonowanie linii numer: 0, 4, 23, 33, 36, 38 i 39; według specjalnych rozkładów jazdy, ważnych w Poniedziałek Wielkanocny będą kursowały linie numer: 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19, 21, 22, 24, 26, 27, 35, 44, 45 i 47. Linie autobusowe: zawiesza się funkcjonowanie linii numer: 250, 750, S-6 i S-10; według specjalnych rozkładów jazdy, ważnych w Poniedziałek Wielkanocny lub w dni wolne w centrach handlowych będą kursowały linie numer: 39, 41, 47, 52, 59, 109, 146, 155, 194, 230, 255, 710 i 850. Katarzyna Migdoł-Rogóż Jako trochę starsze dziecko ze zdumieniem znalazłem na starych planach Zabrza linie tramwajowe w północnej dzielnicy miasta, Rokitnicy. Usłyszałem, że zlikwidowano je na początku lat osiemdziesiątych. Przy różnych okazjach wypatrywałem z okien autobusu, którędy szły tory tramwajowe (śladów można było dopatrzyć się w niektórych miejscach jeszcze kilka lat temu) i jak mogły wyglądać choćby wozy typu N, toczące się przez pole w niewielkich Stolarzowicach lub przez las wzdłuż drogi łączącej Rokitnicę i Miechowicami. Ślady nieliczne pozostały, na szczęście trochę zdjęć też. Dyskusje na temat linii 31 i 32 (czy jeszcze dawniej 33) przetaczają się czasem przez internetowe fora. Może dlatego, że tramwaj na poniemieckich przedmieściach aglomeracji musiał być całkiem efektowny... Już jako nastolatka fascynowała mnie sieć dawnych Górnośląskich Kolei Wąskotorowych od połowy XIX wieku kluczowego elementu systemu transportowego w okręgu przemysłowym. Tory o rozstawie 785 milimetrów łączyły większość kopalń, hut, fabryk i elektrowni, służąc lokalnemu transportowi ładunków masowych i półfabrykatów. Tory GKW liczyły w szczytowym momencie 170 kilometrów na dalsze około 200 kilometrów składały się łącznie bocznice wewnątrzzakładowe. Od początku XX wieku do lat 80. przewozy szły w miliony ton. Dopiero pod koniec ubiegłego wieku zarządzające GKW Polskie Koleje Państwowe straciły wąskotorowych kontrahentów i zlikwidowały znaczną część sieci. Sam pamiętam jeszcze przejazd wąskotorówką z Trynku w Gliwicach do Rud Raciborskich, albo wąskotorowe pociągi towarowe wolno pełznące ciągnięte przez rumuńskie czerwone lokomotywy za moją szkołą podstawową. Nie bardzo rozumiałem, dlaczego krótko potem wąskie tory nagle poznikały. Potem liznąłem podstaw ekonomii wraz z historią regionu i jakoś poukładało mi się to w całość. W tak zwanym międzyczasie nie potrafiłem odżałować, że nie zobaczyłem nigdy na żywo pociągów sunących słynnymi estakadami w katowickich Szopieniach. Po nich też pozostały tylko krótkie filmy i fotografie. Tym bardziej cieszę się, że choćby niewielkie fragmenty sieci GKW ocalały i utrzymywane przez pasjonatów-społeczników mają się dzisiaj nie najgorzej. Tym bardziej obawiam się o los chyba ostatniej już widowiskowej zakładowej linii wąskotorowej. Co będzie z kopalnianą wąskotorówką, gdy kopalnia Kazimierz- Juliusz ostatecznie zakończy swój żywot? Ostatnio w regionie znikają odcinki linii tramwajowych. Prawda, zniszczone zone i opłacalne, tańsze i szybsze są autobusy... ale Dużo mojej nadziei znów w pa- niesjonatach-dokumentatorachktórym już teraz składam mały prywatny y hołd. Nadzieja w nich, bo tak cudownego upamiętniania dawnego dziedzictwa zictwa transportowego, jak chociażby w mieckim nadodrzańskim Forst (śla- niedy torów po 24-kilometrowej sieci miejskiej wąskotorowej kolei towarowej tego dawniej przemysłowego miasta odwzorowywane są podczas remontów ulic), u nas chyba nie do- czekamy.
8 KZK GOP NA SZLAKACH Z KZK GOP Fot. Paweł Wieczorek Nowy gmach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu Prezentacja stroju rozbarskiego Stary gmach przy ulicy Korfantego Muzeum Górnośląskie Jak powiedział pewien mądry historyk, granica i pogranicze to pojęcia przeciwstawne, mimo wspólnego źródłosłowu. Granica bowiem dzieli, pogranicze łączy. Widać to znakomicie w obecnej ekspozycji muzeum bytomskiego, która sztuczne podziały zaciera, podkreślając to, co wspólne. Przecież Śląsk zawsze był ziemią pogranicza polsko-czesko-niemieckiego, niezależnie od tego, kto w danym momencie sprawował tu władzę. W latach 30. XX wieku zbudowano na Górnym Śląsku dwa monumentalne gmachy muzealne: w Bytomiu i w Katowicach. Katowickie muzeum zostało zniszczone przez Niemców jeszcze przed otwarciem, jesienią 1939 roku. Zbiory, co wówczas było zrozumiałe, prezentowały różne, subiektywne narracje dotyczące historii i kultury Górnego Śląska. Dzieliła je granica, nie tylko w sensie administracyjnym. Stary gmach Początki bytomskiego muzeum sięgają 1910 roku, kiedy to grupa miłośników dziejów Bytomia założyła Bytomskie Towarzystwo Historyczno-Muzealne (Beuthener Geschichts und Museumsverein). Zbiory wciąż uzupełniano, zmieniano też siedziby muzeum, najpierw miejskiego, potem już regionalnego. Do dziś funkcjonuje neogotycki budynek byłego starostwa powiatu bytomskiego przy ulicy Wojciecha Korfantego 34, pochodzący z lat 1897-1899 i zaprojektowany przez Waltera Kerna ze Stegliz koło Berlina. Mieszczą się tam obecnie biura, sale wystaw czasowych i wynajmowane także innym podmiotom reprezentacyjne pomieszczenia: Sala Kolumnowa i Sala Gorczyckiego. Do końca maja 2015 roku można tam oglądać fascynującą wystawę Bytom na dawnej pocztówce. Pocztówki prezentowane na wystawie pochodzą z lat 1873-1945 i część z nich przedstawia Bytom, którego już nie ma budowę bytomskiego teatru, nowoczesnych szpitali, szkół czy innych reprezentacyjnych budynków oraz kamienic mieszczańskich odzwierciedlających status i gust właścicieli. Obok wizerunków miasta karty zawierają także korespondencję, w większości pozdrowienia i życzenia pisane w języku niemieckim, a także francuskim, angielskim, a nawet w jidysz. Ot, wielokulturowość. Oficjalne otwarcie w nowym gmachu Przy obecnym placu Sobieskiego w latach 1929-1930 zbudowano nowy gmach muzeum według projektu A. Stütza i H. Hettlera. Monumentalny budynek w stylu niemieckiego modernizmu jest tylko połową zaplanowanego. Całość nigdy nie powstała, z powodu wielkiego kryzysu. Rozmieszczone dotąd w kilku miejscach zbiory przeniesiono w 1931 roku do nowej siedziby, a oficjalne otwarcie Górnośląskiego Muzeum Krajowego (Oberschlesisches Landesmuseum) nastąpiło 24 października 1932 roku. To dzięki bytomskiej placówce udało się ocalić eksponaty Muzeum Śląskiego w Katowicach, w październiku 1939 roku zlikwidowanego przez Niemców. Zostały one przewiezione do Bytomia i umieszczone w magazynach. Mimo wywiezienia części zbiorów na zachód w końcowym okresie wojny, większość udało się ocalić i odzyskać. Obie kolekcje, polska i niemiecka, stały się podstawą do reaktywowania w Bytomiu państwowej placówki muzealnej, mającej kontynuować tradycje i program przedwojennego Muzeum Śląskiego. Dziś w muzeum funkcjonuje pięć działów merytorycznych: Archeologia, Etnografia, Kresy i Kultury Pogranicza, Przyroda i Sztuka oraz działy pomocnicze: Edukacja, Promocja, Administracja i Dział Wydawniczy. Muzeum posiada także specjalistyczną bibliotekę, w której zgromadzono ponad 50 tysięcy woluminów, a całość jest administrowana od 1999 roku przez samorząd nowo utworzonego województwa śląskiego. Opinia o placówce, zawarta w trochę może pompatycznym zapisie na jego stronie internetowej: Muzeum Górnośląskie to dziś poważna, licząca się w kraju placówka muzealna o niekwestionowanym dorobku, pokaźnych zbiorach i autonomicznym programie. Otwarta dla wszystkich, ukazuje kulturę jako całość, jako dorobek o charakterze materialnym i duchowym, powstający w określonej przestrzeni, czasie, oddziałujący na człowieka i przez niego kształtowany. Kultura nie jest oderwana od historii, przyrody, archeologii, ludzkiej myśli i twórczości jest bytem uniwersalnym, i jako taką ją ukazujemy, podkreślając jednocześnie naszą śląską perspektywę. Wystawy prezentowane w Muzeum inspirują do namysłu, są źródłem pozytywnych doświadczeń oraz rozmaitych wrażeń estetycznych nie jest ani trochę przesadzona, o czym łatwo się przekonać oglądając zbiory. Wykład dr Joanny Lusek: Tadeusza Ceypka wspomnienia o Lwowie Wystawa dawnych pocztówek. Ślad niemiecki Dział Kresów i Kultur Pogranicza Bytom, jak już wspomniano, jest konglomeratem trzech tradycji narodowych: polskiej, niemieckiej i czeskiej. Należałoby tu jeszcze wliczyć kulturę żydowską, niestety doszczętnie zniszczoną. Ta siła tradycji Pogranicza nie byłaby pełna, gdyby wyłączyć z niej prężne środowiska polskich rodzin wypędzonych z Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej, zwłaszcza ze Lwowa. Mają one swoją reprezentację w Muzeum, w postaci wspomnianego działu, organizującego wystawy i konferencje historyczne. Dział Kresów i Kultur Pogranicza został utworzony w 2013 roku i połączył funkcjonujące wcześniej: Dział Historii oraz Dział Historii Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich. Po 1945 roku zbiory zostały uzupełnione o pamiątki kresowe, w tym kufry repatriacyjne, odznaczenia i medale oraz dokumenty. Kolekcja kresowa powstała niemal w całości dzięki ofiarności mieszkających w Bytomiu kresowian, stanowiąc ich wkład w dziedzictwo kulturowe miasta i regionu. Paweł Wieczorek Figurka świętego Jana Nepomucena. Tradycja czesko-śląska Fot. Witalis Szołtys