11 III. ŚRODOWISKO NATURALNE 3.1. Klimat Na terenie Gminy i Miasta najczęściej występują wiatry zachodnie o prędkości od 2 do 10 m/s nie stanowiące większego zagroŝenia. Tereny gminy i miasta, podobnie jak i obszar województwa, naleŝą do najbardziej suchych w Polsce. Średnia roczna suma opadów waha się między 550 a 600 mm. Najwilgotniejszym miesiącem jest lipiec, gdzie opady wynoszą 750 mm, a najbardziej suchym miesiąc luty, gdzie opady nie przekraczają 200 mm. Średnia roczna temperatura powietrza waha się między 8,2 a 8,5 o C. Najcieplejszymi miesiącami są lipiec i sierpień. Średnia dobowa temperatura w tych miesiącach wynosi około 17 o C. Natomiast najzimniejszym miesiącem jest styczeń, gdzie średnia temperatura dobowa wynosi -3 o C. Średnia grubość pokrywy śnieŝnej w styczniu wynosi 10 cm. Na terenie gminy w ostatnich latach odnotowano kilka anomalii pogodowych w postaci krótkotrwałych obfitych opadów deszczu. Spowodowały one liczne utrudnienia w ruchu i komunikacji, jednakŝe nie stanowiły większego zagroŝenia dla Ŝycia ludzi i zwierząt. MoŜna przyjąć, iŝ na terenie gminy i miasta Nowe Skalmierzyce występują korzystne warunki klimatyczne. 3.2. Zasoby naturalne, kopaliny i wody Na charakteryzowanym obszarze nie stwierdzono dotychczas istnienia złóŝ naturalnych istotnych dla gospodarki narodowej i gminy. Jedynymi złoŝami naturalnymi są niewielkie ilości złóŝ piasku. ZłoŜa te występują głównie w rejonach najwyŝej połoŝonych, czyli w okolicach Śliwnik, Strzegowy i Leziony. 3.3. Zasoby wodne Zasoby wodonośne w największej ilości znajdują się w rejonie Śmiłowa i Osieka, w mniejszym zakresie w dolinie rzeki Ołobok na pograniczu z gminą Ostrów Wielkopolski i miejscowością Czachory. Stanowią one bazę wody pitnej dla miasta Ostrowa Wielkopolskiego i Kalisza. Na terenie gminy i miasta zlokalizowanych jest 8 stacji uzdatniania wody (SUW), nad którym bezpośredni nadzór sprawuje WielobranŜowe przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. MoŜliwości wydobywcze wody w 8 SUW przewiduje się na około 5000 m3/dobę. Dodatkowym atrybutem gminy są jej częściowo naturalne granice, które stanowią: od strony wschodniej rzeka Prosna i od strony południowej rzeka Ołobok. Ponadto przez teren gminy przepływają dwie liczące się rzeczki Ciemna i Lipówka. Prosna- jest największym lewobrzeŝnym dopływem środkowej Warty. Całkowita długość rzeki to 216,8 km, z czego w województwie wielkopolskim znajduje się 139 km ( w tym około 21,5 km stanowią odcinki graniczne)
12 Ołobok lewobrzeŝny dopływ Prosny. Ma długość 36,5 km. Ciemna jest lewobrzeŝnym dopływem Prosny o długości 20 km i powierzchni zalewni 123,7 km 2. Rzeka bierze swój początek w okolicach Czachór, uchodzi do Prosny w 45 km jej biegu. W 5,6 km biegu rzeki usytuowany jest zbiornik retencyjny Gołuchów o powierzchni 51,5 ha. ZagroŜeniem wód rzeki są ścieki z zakładów rolnych w Kotowiecku i Sobótce oraz miejscowości Jedlec i Gołuchów. 3.4. Zasoby przyrodnicze, krajobrazowe Na terenie gminy Nowe Skalmierzyce został ustanowiony obszar chronionego krajobrazu obejmujący dolinę rzek Ołoboku i Prosny oraz południową część doliny Ciemnej. LeŜą tam grunty wsi Biskupice Ołob., Śliwnik, Leziony, Śmiłowa i Osieka. Łączna ich powierzchnia wynosi 838 ha, co stanowi 6,70 % obszaru gminy, w tym: 735 ha grunty orne, 43 ha lasy, 25 ha łąki, 10 ha wody, 25 ha pozostałe tereny. Występujące w tym rejonie łąki mają podłoŝe torfowe i zaliczane są do łąk naturalnych. Znajdujące się tu wielkie zbiorniki wodne oraz skupisko róŝnorodnej roślinności sprzyjają gnieŝdŝeniu się chronionych gatunków ptactwa a w szczególności derkacza. Oprócz chronionego krajobrazu na terenie gminy występują pomniki przyrody mające wartość pamiątkową i krajobrazową. Zalicza się do nich pomajątkowy XIX-wieczny park w Śmiłowie o powierzchni 6,28 ha, który stanowi własność Skarbu Państwa. Teren parku jest falisty i przylega równolegle do wysokiego brzegu Prosny. MoŜna w nim spotkać potęŝne dęby szypułkowe dochodzące w obwodzie do 6 m, okazałe lipy drobnolistne w obwodach do 4 m, a takŝe świerki pospolite, wejmutki, daglezje, jesiony, jawory i inne. Bogata szata roślinna oraz wyjątkowo malowniczy krajobraz przyciąga wiele osób na niedzielny odpoczynek. Na terenie gminy znajdują się równieŝ pomajątkowe zabytkowe parki w Chotowie, Kotowiecku, Miedzianowie i Śliwnikach oraz wiejskie parki w Boczkowie, OciąŜu, Kurowie, Czachorach i Gostyczynie. Poza tym w Gałązkach Wielkich, Gałązkach Małych, Mącznikach i Osieku występują zespoły zadrzewieniowe o charakterze parkowym. Nie są one jednak ujęte w rejestrze zabytków ani teŝ w Uchwale Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kaliszu o uznaniu terenów zadrzewionych jako parki wiejskie. Wymienione wyŝej parki są zniszczone, zaniedbane i utraciły dawną świetność. We wszystkich tych parkach jak i na terenach zadrzewionych występuje starodrzew z gatunkami drzew rodzimych głównie lipy drobnolistnej, lipy szerokolistnej, dębów szypułkowych, świerków, jesionów, klonów,
13 buków, jaworów, grabów, wiązów, rzadko innych drzew. W kilku parkach rosną pojedyncze okazy sędziwych drzew, które ujęto w rejestrze pomników przyrody. NaleŜą do nich: w Chotowie 3 dęby szypułkowe o obwodach ponad 5m oraz aleja grabowa o dł. ok. 100 m. w Czachorach -1 białodrzew o obwodzie 6,40 m oraz 1 platan klonolistny o obwodzie 4,18 m i 3 dęby szypułkowe o obwodach do 5m. w OciąŜu 2 dęby szypułkowe o obwodach 5m. i 5,80m.1 świerk pospolity o obw. 3,30m. oraz inne sędziwe drzewa nie będące pomnikami przyrody takie jak mało spotykany na naszym terenie czarny orzech i buk czerwony w Miedzianowi 2 platany klonolistne o obwodzie 3,90 m i 4,60m. Platan rosnący tuŝ przy pałacu jest jedynym z największych i najładniejszych okazów tego gatunku na naszym terenie. Parki w miejscowościach Kurów, Boczków i OciąŜ są obecnie własnością Gminy i Miasta Nowe Skalmierzyce. W celu odbudowania drzewostanu w tych parkach rozpoczęto prace sanitarno-pielęgnacyjne. Starodrzew występuje równieŝ przy kościołach parafialnych. Na uwagę zasługuje zadrzewienie w parku przykościelnym w Skalmierzycach. Rosną tam 2 lipy, jesion i 3 wiązy szypułkowe, które ze względu na sędziwy wiek i imponujące rozmiary zaliczono do pomników przyrody. Poza tym pojedynczym okazem jest bluszcz pospolity, który rośnie naprzeciw plebani w Skalmierzycach oraz na cmentarzu, okalając stare rozłoŝyste świerki. 3.5.Stan środowiska naturalnego 3.5.1. Powietrze atmosferyczne Na terenie gminy nie ma zakładów produkcyjnych szczególnie uciąŝliwych dla środowiska pod względem zanieczyszczeń pyłowych. Jedynie lokalnie, w poszczególnych wsiach, znajdują się większe kotłownie do ogrzewania upraw ogrodniczych. W miejscowościach o duŝym zagęszczeniu zabudowy problemem jest teŝ zadymienie wynikające z tradycyjnych metod ogrzewania budynków mieszkalnych. Problem lokalnego zadymienia nasila się w mieście Nowe Skalmierzyce, gdzie oprócz kotłowni ogrzewających mieszkania znajdują się kotłownie ogrzewające małe zakłady, hurtownie, sklepy, itp. W ostatnich 2 latach nasilił się problem nieprzyjemnego zapachu wydobywającego się z firmy
14 produkującej pokarm dla zwierząt. Odór wydobywający się podczas produkcji karmy suchej, którą firma zaczęła produkować obejmował swym zasięgiem centrum Nowych Skalmierzyc (w zaleŝności od siły i kierunku wiatru). JednakŜe w roku 2005 poprzez protesty mieszkańców i bezwzględne stanowisko władz samorządowych w stosunku do zakresu działalności firmy problem ten został rozwiązany. Firma zobowiązała się do zainstalowania na wylotach kominów filtrów oczyszczających wydobywający się odór. Na początku 2006 roku dokonano montaŝu filtrów, a tym samym zatrzymano wydobywający się zapach. 3.5.2.Wody powierzchniowe i ich zanieczyszczenie Stan wód powierzchniowych na terenie Gminy niestety nie spełniał wymogów określonych przez ustawę. Działo się tak dlatego, Ŝe większość ścieków była odprowadzana do znajdujących się na terenie gminy rzek i cieków wodnych. W ostatnich latach jakość tych wód systematycznie powinna się polepszać dlatego, Ŝe od 1999 roku władze Gminy przystąpiły do realizacji programu budowy kanalizacji sanitarnej. Plan ten docelowo obejmuje całą gminę. Pierwszą miejscowością, która w całości została skanalizowana są Skalmierzyce. Same ścieki, dzięki wybudowaniu systemu połączeń i przepompowni, płyną do zlokalizowanej w Kucharach oczyszczalni ścieków wybudowanej wspólnie z Kaliszem. Na terenie gminy i miasta zlokalizowane są dwie oczyszczanie przyzakładowe. Oczyszczalnia ścieków przy zamraŝalni owoców TYC WIKTOR jest oczyszczalnią biologiczną. W skład oczyszczalni ścieków wchodzą dwa zestawy napowietrzane i dwa stawy stabilizacyjno - sedymentacyjne. Stawy napowietrzane są drobno - pęcherzykowo za pomocą dyfuzorów talerzowych EMS zainstalowanych na ruszcie na dnie stawu. W jednym stawie działa 30 szt. dyfuzorów, a w drugim 20 szt. dyfuzorów. Ogólny czas przetrzymywania ścieków: w sezonie lipiec sierpień 18,5 doby poza sezonem 39,5 doby Po przetrzymaniu ścieki przepływają na dwa stawy stabilizacyjno-sedymentacyjne. W stawach tych następuje sedymentacja zawiesin oraz stabilizacja i naturalizacja zawiesin. Oczyszczalnia moŝe przejąć maksymalnie 335 m 3 ścieków na dobę. Przepustowość jest w pełni wykorzystana przez zakład p. Wiktora Tyca. Oczyszczalnia ścieków zlokalizowana przy ubojni p. Jerzego Urbaniaka w OciąŜu jest równieŝ oczyszczalnią biologiczną, mogącą pracować na zasadach opisanych wyŝej. Z uwagi na zaprzestanie działalności ubojni oczyszczalnia nie została dokończona i w chwili obecnej jest nieczynna. Największy udział w ogólnej ilości zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych przypada w gminie ściekom komunalnym (sanitarnym) oraz zakładom przemysłowym. Wobec braku kontroli jakości wód Lipówki i Ciemnej nie ma wskaźników stanu czystości i jakości wód płynących tymi ciekami.
15 Zanieczyszczenia wód płynących znajdują się w ponadnormatywnym obciąŝeniu związkami organicznymi łatwo rozkładalnymi (BZT5, CHZT). Wobec niedostatecznej ilości oczyszczalni ścieków na terenie naszej gminy większość zrzucanych ścieków systematycznie pogarszała jakość wód powierzchniowych. JednakŜe z roku na rok stan ten się polepsza z uwagi na szeroko zrealizowane i zaplanowane inwestycje w zakresie budowy sieci kanalizacyjnej w gminie i mieście. Na koniec roku 2006 miasto jest skanalizowane w 80%, a gmina w 23 %. 3.5.3. Klimat akustyczny(hałas komunikacyjny i przemysłowy) Hałasy komunikacyjne, a w szczególności drogowe, ze względu na duŝy zasięg oddziaływania i liczbę osób naraŝonych są podstawowym zagroŝeniem dla mieszkańców Skalmierzyc i Nowych Skalmierzyc, których budynki mieszkalne w większości przypadków zlokalizowane są w odległości kilku metrów od drogi krajowej nr 25. W roku 2004 dokonano pomiaru natęŝenia ruchu na drodze krajowej nr 25 w Skalmierzycach przy ul. Ostrowskiej 16 i wyniósł on 1148 pojazdów na godzinę, z czego 228 to pojazdy cięŝarowe. Wytworzony hałas wyniósł ponad 71 db i przekracza dopuszczalne normy, które zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska (Dz.U. nr. 8 poz. 531 z 2002 roku) w sprawie wartości progowych poziomu hałasu wynoszą odpowiednio w porze dziennej 60 db, natomiast poziom graniczny to 75 db, a w porze nocnej 50 db a poziom graniczny to 67 db. Sytuacja ta ulegnie znacznej poprawie w wyniku zaplanowanej budowy obwodnicy Skalmierzyc i Nowych Skalmierzyc. Spodziewane efekty moŝna będzie zmierzyć pod koniec 2008 roku, kiedy to jest planowane zakończenie powyŝszej inwestycji i skierowanie ruchu na nowo powstałą obwodnicę. Na terenie gminy i miast nie ma zagroŝenia hałasem przemysłowym z uwagi na brak specjalistycznych firm, których funkcjonowanie powodowało by przekraczanie dopuszczalnych standardów hałasu. 3.5.4. Gospodarka odpadami Teren Gminy i Miasta Nowe Skalmierzyce w zakresie gospodarki odpadami obsługiwany jest przez 3 firmy świadczące usługi w tym zakresie. Największy udział w rynku posiada WielobranŜowe Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o., które obsługuje około 70 % rynku. Pozostałe 30% jest obsługiwane przez 2 firmy kaliskie tj. EKO Sp. j. Przedsiębiorstwo Oczyszczania Miasta Kalisz oraz Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych S.A. Kalisz. Na obszarze gminy i miasta prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów do specjalnie przystosowanych do tego rodzaju pojemników ( szkło białe, kolorowe, butelki plastikowe). Ogólnie na obszarze gminy znajduje się około 110 pojemników do selekcji odpadów.
16 Wszystkie odpady składowane są na Międzygminnym Składowisku Odpadów Komunalnych w Psarach, które obsługiwane jest przez WPK Sp.z o.o. w Skalmierzycach. Przy racjonalnej gospodarce odpadami składowisko powinno zapewnić odbiór nieczystości do roku 2049 i powinno pomieścić 309 000 m 3 odpadów. Średnio wysypisko przyjmuje miesięcznie około 200 ton nieczystości, z czego około 75% dostarcza obsługujące gminę i miasto w zakresie zbiórki nieczystości WPK sp. z o.o. oraz EKO Kalisz w ilości 22%. Pozostałe 3% są to odpady dostarczane indywidualnie przez mieszkańców. Obecnie składowisko jest zapełnione w około 10 %.