Kuratorzy zawodowi z mocy art. 1 Ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku o kuratorach sądowych, realizują określone przez prawo zadania o charakterze wychowawczo - resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym związane z wykonaniem orzeczeń. Kuratorska SłuŜba Sądowa została obdarzona przez ustawodawcę duŝym zaufaniem, czego dowodem są zadania oraz uprawnienia powierzone kuratorom sądowym na wszystkich etapach postępowania karnego. Udział kuratorów sądowych w postępowaniu przygotowawczym i postępowaniu sądowym 1. W razie potrzeby, a szczególności gdy niezbędne jest ustalenie danych co do właściwości i warunków osobistych oraz dotychczasowego sposobu Ŝycia oskarŝonego, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, zarządza w stosunku do oskarŝonego przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przez kuratora sądowego ( ) (art. 214 k.p.k.) Udział kuratorów sądowych w postępowaniu wykonawczym dot. skazanych odbywających karę pozbawienia wolności 1. W postępowaniu wykonawczym kuratorzy sądowi na zarządzenie sądu, dyrektora zakładu karnego i aresztu śledczego oraz komisji penitencjarnej przeprowadzają wywiady środowiskowe dotyczące skazanych (art.14 k.k.w.) 2. JeŜeli skazanemu został wyznaczony okres na przygotowanie do opuszczenia zakładu karnego, kurator zawodowy współpracuje z komisją penitencjarną i podejmuje czynności mające na celu przygotowanie skazanego do zwolnienia z zakładu karnego: nawiązuje kontakt ze skazanym rozpoznaje sytuację rodzinną i środowiskową skazanego, przygotowuje środowisko rodzinne i społeczne do powrotu skazanego przygotowuje ze skazanym program wolnościowy współorganizuje pomoc pospenitencjarną (art. 164 1 k.k.w., art.165 3 k.k.w., art.173 2 p.12 k.k.w., Rozp. MS z dnia 26.02.2013 Poz. 335) Swoje czynności kuratorzy wykonują równieŝ na terenie zakładów karnych. ( art. 174.1 k.k.w., art. 3 ustawy o kuratorach sądowych Dz.U. Nr 98 poz. 1071) Udział kuratorów sądowych w postępowaniu dot. skazanych, którzy opuścili zakłady karne i areszty śledcze. 1. Przeprowadzają na Ŝądanie uprawnionych organów wywiady środowiskowe ( art. 14 k.k.w., art. 173 2.13) 1
2. Sprawują dozory orzeczone wobec warunkowo zwolnionych (art. 159 1 k.k.w., art. 173 2. 1k.k.w.) 3. W okresie próby bez orzeczonego dozoru kontrolują wykonanie przez skazanego nałoŝonych na niego obowiązków (art. 173 2. 2 k.k.w.) Pomoc udzielana przez kuratorów zawodowych z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej Sądowi kuratorzy zawodowi udzielają pomocy z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej: rodzinom osób pozbawionych wolności skazanym zwolnionym z zakładów karnych i aresztów śledczych członkom śledczych rodzin osób zwolnionych z zakładów karnych i aresztów (art.42 2 k.k.w. art. 43 8 p.2, 15.5 Rozp. MS z 3.01.2012 Poz. 49) Udział sądowych kuratorów zawodowych w organizowaniu i kontrolowaniu wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego (Dz.U. z 2007 r. Nr 191 poz. 1366) Sądowy kurator zawodowy moŝe złoŝyć do sądu wniosek o udzielenie skazanemu zezwolenia na wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego oraz o uchylenie tego zezwolenia. Kurator zawodowy organizuje i kontroluje wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, a ponadto: 1. Składa do sądu wnioski: o ustanowienie, rozszerzenie lub zmianę obowiązków albo o zwolnienie z ich wykonywania, o warunkowe zwolnienie z odbywania kary pozbawienia wolności w SDE, o uchylenie zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w SDE. o orzeczenie zakazu zbliŝania się do określonej osoby 2
2. Posiada uprawnienia do wydawania decyzji dot: zmiany przedziałów czasowych w ciągu doby w poszczególnych dniach tygodnia, w jakich skazany moŝe oddalić się z miejsca pobytu, w którym odbywa karę pozbawienia wolności. zezwolenia na czasowe (nie przekraczające jednorazowo 7 dni) oddalenie się poza miejsce, w którym skazany odbywa karę pozbawienia wolności. MoŜe równieŝ takie zezwolenie cofnąć jeŝeli podejmie przekonanie, Ŝe skazany w czasie oddalenia nie będzie przestrzegał porządku prawnego. Czynności związane z organizowaniem i kontrolowaniem wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego są wykonywane we współpracy sądowego kuratora zawodowego ze SłuŜbą Więzienną (podmiot prowadzący centralę monitorowania i upowaŝniony podmiot dozorujący) KaŜdy z tych podmiotów został obciąŝony innymi obowiązkami. Pomoc w readaptacji społecznej skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności w SDE jest zadaniem nałoŝonym wyłącznie na sądowego kuratora zawodowego (art. 56 Dz.U. z 2007 r. Nr 191 poz. 1366) Udział kuratorów sądowych w postępowaniu wykonawczym dot. skazanych na karę pozbawienia wolności w zawieszeniu 1. Kuratorzy sądowi sprawują dozory orzeczone wobec osób skazanych na karę pozbawienia wolności w zawieszeniu przy czym dozór jest obowiązkowy wobec młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego, sprawcy określonego art. 64 2 k.k. (art.73 1 k.k.), a takŝe wobec sprawcy przestępstwa popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych. 2. W sprawach, w których sąd orzekł obowiązki probacyjne bez orzeczonego dozoru, kuratorzy zawodowi kontrolują wykonanie przez skazanego nałoŝonych na niego obowiązków (art. 173 2. 2 k.k.w.) 3. Przeprowadzają na Ŝądanie uprawnionych organów wywiady środowiskowe ( art. 14 k.k.w., art. 173 2.13) Udział sądowych kuratorów zawodowych w postępowaniu wykonawczym dot. skazanych na karę ograniczenia wolności oraz skazanych 3
wykonujących prace społecznie uŝyteczne w zamian za grzywnę (art.173 2.14 k.k.w., art.57 k.k.w.) Sądowy kurator zawodowy wykonuje czynności związane z organizowaniem i kontrolowaniem wykonywania kary ograniczenia wolności oraz obowiązków nałoŝonych na skazanego, a ponadto: określa rodzaj, miejsce i termin rozpoczęcia pracy przez skazanego zmienia w szczególnie uzasadnionych wypadkach rodzaj, miejsce i termin rozpoczęcia pracy przez skazanego składa do sądu wnioski (o orzeczenie kary zastępczej, o zwolnienie z reszty kary) Inne zadaniapowierzone Kuratorskiej SłuŜbie Sądowej (wynikające z k.k.w. oraz przepisów odrębnych) 1. W kaŝdym przypadku jeśli wobec skazanego zostanie orzeczony środek karny w postaci powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakazu kontaktowania się lub zbliŝania się do określonych osób, nakazu opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie pokrzywdzonym lub zakazu opuszczania określonego miejsca, kuratorowi zawodowemu powierza się nadzór nad wykonywaniem tego obowiązku (art. 181 a 2 k.k.w. ) 2. Kuratorzy sądowi realizują zadania wynikające z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Obligatoryjnie wchodzą w skład zespołów interdyscyplinarnych oraz mogą wchodzić w skład grup roboczych powołanych przez zespół dyscyplinarny w celu rozwiązywania problemów związanych z wystąpieniem przemocy w rodzinie. Składają do sądu wnioski o zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności lub odwołanie warunkowego zwolnienia wobec skazanego za przestępstwo popełnione z uŝyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec członka rodziny, który w okresie próby raŝąco naruszył porządek prawny, ponownie uŝywając przemocy lub groźby bezprawnej wobec członka rodziny (art. 9a. 4 i 12 oraz art. 12d Dz U. Nr 180 poz.1493) 4
3. Kuratorzy zawodowi mogą zobowiązać skazanego oddanego pod dozór, zobowiązanego do powstrzymywania się od alkoholu lub uŝywania środków odurzających lub substancji psychotropowych do poddania się badaniom na obecność tych substancji w organizmie, a takŝe mogą takie badanie przeprowadzić. Zadania kuratorów rodzinnych, to: 1) wywiady środowiskowe; w sprawach małŝeńskich (art. 434 kodeksu postępowania cywilnego w zw. z art 56 2, 58 1 i 61 1 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), w postępowaniu o zezwolenie na zawarcie małŝeństwa (art. 561 1 postępowania cywilnego), kodeksu o rozstrzygnięcie w istotnych sprawach rodziny (art. 565 1 kodeksu postępowania cywilnego), w sprawach opiekuńczych małoletnich (art. 570 1 kodeksu postępowania cywilnego), w sprawach o przysposobienie dziecka (art. 9 Europejskiej Konwencji o przysposobieniu dzieci), w postępowaniu wyjaśniającym, rozpoznawczym i w sprawach nieletnich (art. 24 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich), w postępowaniu wykonawczym w sprawach nieobjętych nadzorem: o zachowaniu się podopiecznego po wydaniu orzeczenia ( 259 regulaminu wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych), wywiady kontrolne przeprowadzane w nadzorach sprawowanych przez kuratorów społecznych oraz inne uprawnione osoby (art. 11 pkt 4 ustawy o kuratorach sądowych (u.o.k.s.), 5 pkt 2 rozporządzenia w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych), 2) sprawowanie nadzorów w sprawach opiekuńczych: jako środka zabezpieczającego (art. 109 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w zw. z art. 732 i 755 1 kodeksu postępowania cywilnego), 5
jako środka ograniczenia władzy rodzicielskiej (art. 109 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo wychowawczej (art. 109 4 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego); 3) sprawowanie nadzorów nad nieletnimi: 1. jako środka tymczasowego (art. 26 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich), 2. jako środka samoistnego (art. 6 pkt 5 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich), 3. jako środka probacyjnego w przypadku zawieszenia umieszczenia w zakładzie poprawczym (art. 11 2 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich), 4. w przypadku warunkowego zwolnienia (art. 87 2 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich), 5. w przypadku warunkowego odstąpienia od umieszczenia w zakładzie poprawczym (art. 88 2 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich); 3) sprawowanie nadzorów nad osobami zobowiązanymi do leczenia odwykowego (art. 31 ustawy z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi), 4) prowadzenie zajęć w ośrodkach kuratorskich, 5) kontrola zobowiązań nałoŝonych na nieletnich w trybie art. 6 pkt. 2 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, 6) kontrola zobowiązań nałoŝonych na rodziców nieletnich w trybie art. 7 1 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, 7) badanie nieletnich na obecność alkoholu i innych środków odurzających, 8) realizowanie Procedury współpracy z Policją w nadzorach nad nieletnimi, którzy dopuścili się czynów karalnych z uŝyciem przemocy lub groźby bezprawnej, 9) składanie wniosków o modyfikację orzeczeń, 6
10) udział w ustanowionych przez sąd kontaktach rodziców z małoletnimi dziećmi (art. 97 2 i art. 109 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), 11) przymusowe odbieranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej (art. 598 6-598 12 kodeksu postępowania cywilnego), oraz umieszczanie w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej (art. 598 13 kodeksu postępowania cywilnego), 12) współpraca z sądem rodzinnym na podstawie 260 regulaminu wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych, 13) współpraca z powiatowym centrum pomocy rodzinie w trybie art. 109 4 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, 14) kontrola warunków Ŝyciowych osób poddanych opiece prawnej i przebywających w rodzinach zastępczych, 15) współpraca z organizatorem pieczy zastępczej w sprawach dotyczących przejęcia na powrót funkcji opiekuńczej przez rodzinę biologiczną dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, 16) udział w pracach gminnych zespołów interdyscyplinarnych i grupach roboczych w sprawach dotyczących przemocy w rodzinie, 17) organizacja i kontrola pracy podległych kuratorów społecznych oraz innych osób uprawnionych do wykonywania nadzorów, 18) współpraca ze szkołami, ośrodkami opieki społecznej, powiatowymi centrami pomocy rodzinie, poradniami psychologiczno - pedagogicznymi, rodzinnymi ośrodkami diagnostyczno - konsultacyjnymi, młodzieŝowymi ośrodkami socjoterapii, młodzieŝowymi ośrodkami wychowawczymi, zakładami poprawczymi, schroniskami dla nieletnich, samorządem terytorialnym, Policją, organizacjami pozarządowymi, uczelniami wyŝszymi. 7