Przeczytaj i... Pamiętaj! Zawsze ryzykujesz wchodząc na lód!!! Wstęp Zbiorniki wodne, rzeki, stawy i jeziora pokryte zimą lodem należą do miejsc bardzo niebezpiecznych i absolutnie nie można rozpatrywać ich w kontekście lodowisk, czy miejsc do zabawy dzieci i młodzieży. W dobie postępu i rozwoju sportu, turystyki i rekreacji jedynym rozsądnym rozwiązaniem jest korzystanie z tzw. bezpiecznych sztucznych lodowisk usytuowanych poza zbiornikami wodnymi. Często można zaobserwować na naszych zbiornikach wodnych osoby spacerujące z dziećmi po tafli lodowej, nie zdające sobie sprawy z niebezpieczeństwa na jakie narażają siebie oraz własne dzieci i rodziny. Wejście na lód zamarzniętego jeziora jest dużym ryzykiem nie tylko z powodu realnej możliwości załamania się lodu, ale także z ryzykiem związanym z wpadnięciem do nie zabezpieczonej przerębli czy szczeliny lodowej. Aby zrozumieć grożące niebezpieczeństwo związane z brakiem tzw. lodowej wyobraźni i nabrać pokory do żywiołu, jakim jest woda w postaci płynnej i stałej, należy poznać mechanizm i symptomy zamarzania jezior oraz pewne zasady na nich panujące. 1. Jeziora zamarzają i odmarzają od brzegów. 2. Mniejsze jeziora często zamarzają od razu na całej powierzchni. 3. Większe jeziora przeważnie zamarzają najpierw przy brzegu - przez kilka dni wiatr gromadzi kry, które potem przymarzają do siebie tworząc jednolitą chropowatą taflę. 4. Na środku jeziora woda zamarza później przez co lód w tym miejscu jest cieńszy niż przy brzegu. 5. Cieńszy lód będzie także zawsze w pobliżu ujść wszelkiego rodzaju kanałów, oczyszczalni ścieków i innych dopływów, w pobliżu źródeł (także podwodnych), pod mostami oraz w miejscach porośniętych roślinnością podwodną oraz trzciną (butwiejące na dnie szczątki roślin wytwarzają gazy, które wynoszą cieplejszą wodę ku górze). 6. Pokrywa lodowa, w zależności od warunków atmosferycznych - słońca, opadów śniegu, deszczu, różnicy temperatur ulega najróżniejszym przemianom. Dodatkowym niebezpiecznym jest śnieg zalegający na pokrywie lodowej, który przykrywa wszystkie nieoznaczone przeręble, nawet te powstałe kilka godzin wcześniej. 7. Zaleganie mokrego śniegu znacznie obciąża taflę lodową, tym bardziej, że jego opady są na ogół obfitsze i występują przy wyższych temperaturach powietrza. Jeśli jest go dużo, przez szczeliny i pęknięcia wydostaje się na lód woda, która stopniowo przesyca śnieg. 8. Warstwa przesyconego wodą śniegu zawiera dużo powietrza i dlatego zamarza źle. Tak powstaje nowa warstwa nośna lodu, zwana szarym lodem lub śniegolodem. Barwa śniegolodu zależy od stopnia przesycenia śniegu wodą i może być od jasno szarej do niemal czarnej. 9. Znaczny wpływ na zalegający na lodzie śnieg, ma także wilgotność powietrza. Podczas dużej wilgotności śnieg ulega przemoczeniu i bardzo szybko osiada. Spływająca woda przyspiesza przemoczenie jego dolnych warstw. Deszcz oczywiście przyspiesza znacznie ten proces. I w tym przypadku, w czasie ochłodzenia, powstaje nośny śniegolód. 10. Lód szary lub sniegolód może mieć niższą wytrzymałość nawet o 50% w stosunku do lodu czarnego. Lód czarny na wodach, gdzie występuje prąd może mieć mniejszą wytrzymałość nawet o 20%. 11. Zaspy osłabiają narastanie lodu w miejscach ich występowania, wiosną zapoczątkowują powstawanie niebezpiecznych miejsc tzw. oparzelisk. 12. Na jeziorach należy szczególnie uważać na pęknięcia ciśnieniowe (szczeliny), które powstają na skutek skoków temperatury. instruktor wykładowca WOPR Strona 1
Jeżeli już z jakiś powodów postanowiłeś wejść na lód to PAMIĘTAJ, ŻE NARAŻASZ WŁASNE ŻYCIE I ZDROWIE!!! Pamiętaj o najważniejszych zasadach! 1. Zostaw komuś informacje o miejscu, w które się udajesz oraz planowanym czasie powrotu. 2. Zabierz ze sobą telefon komórkowy w szczelnym wodoodpornym pokrowcu. 3. Pamiętaj, aby chodząc po lodzie nie trzymać rąk w kieszeniach, ponieważ w razie wpadnięcia do wody trudniej będzie się z niej wydostać. 4. Jeśli usłyszysz trzeszczenie lodu, nie wykonuj gwałtownych ruchów, rozłóż swój własny ciężar na jak największej powierzchni przyjmując pozycję niską leżącą i odczołgaj się od niebezpiecznego miejsca lub przetaczaj się w stronę, z której przyszedłeś, nie zatrzymuj się. Zwróć również uwagę pozostałym użytkownikom o potencjalnym niebezpieczeństwie. 5. Jeśli na lodzie zauważysz wystającą gałąź, krzaki UWAŻAJ! Może ktoś w ten sposób próbuje Ciebie ostrzec o niebezpieczeństwie (np. o zrobionym przeręblu). Również jeśli Ty zauważysz nieoznakowany przerębel lub inne potencjalne niebezpieczeństwo w miarę możliwości postaraj się je oznakować np. kładąc w tym miejscu gałąź. 6. Wchodząc na lód warto mieć przy sobie gwizdek, którego ewentualnie możemy użyć do wezwania pomocy. Warto mieć również przy sobie kolce (czekany) pomocne przy ewentualnej sytuacji związanej z załamaniem się lodu. Kolce są niezwykle pomocne przy wczołganiu się na lód, ponieważ wydostanie się na powierzchnię z przerębla jest bardzo utrudnione. Kolce te można kupić w większości sklepów wędkarskich lub wykonać samemu. 7. Podczas wędrówki uderzaj co pewien czas, np. nogą lub kijem w lód; gdy pod wpływem uderzenia pokrywa lodowa pęka lub trzeszczy - wycofaj się tą samą drogą. 8. Pod żądnym pozorem nie wjeżdżaj na lód pojazdami mechanicznymi możesz jeździć tylko po specjalnie przygotowanych torach. 9. Wychodząc na lód zawsze zachowuj pokorę wobec żywiołu. 10. Aby wejść na lód, musi on mieć odpowiednią grubość. Korzystając z poniższego rysunku dla własnego bezpieczeństwa zawsze zwiększaj margines grubości wymaganej pokrywy lodowej i dodawaj kilka centymetrów tolerancji. Ilustracja jest tylko poglądowa i nawet grubość lodu 50 centymetrów stanowi zagrożenia dla każdego człowieka.!! instruktor wykładowca WOPR Strona 2
Ryc. 1. Orientacyjna grubość i wytrzymałość pokrywy lodowej w zależności od siły nacisku (źródło: "W akcji" 3/2012) Tab. 1. Przyrost grubości pokrywy lodowej w zależności od temperatury powietrza (źródło: "W akcji" 3/2012) Temperatura [C o ] Grubość lodu [cm] 10 15 20 30 40 50-5 5 dni 8 dni 12 dni 20 dni 25 dni 52 dni -10 3 dni 4 dni 6 dni 10 dni 18 dni 26 dni -15 1,5 dnia 3 dni 4 dni 7 dni 12 dni 18 dni -20 1 dzień 2 dni 3 dni 6 dni 9 dni 13 dni -25 18 godzin 1 dzień 2 dni 5 dni 7 dni 10 dni -30 12 godzin 18 godzin 1 dzień 2 dni 5 dni 7 dni Przyczyny wypadków: 1. Zabawy na zamarzniętych sadzawkach, stawach i jeziorach. 2. Połów ryb na zamarzniętych zbiornikach wodnych. 3. Brak wyobrażani o istniejącym niebezpieczeństwie (załamanie się lodu). Zachowanie w przypadku załamania się lodu (pod samym sobą): 1. Jeżeli lód załamał się pod tobą, natychmiast rozpocznij wzywanie pomocy. 2. Próbuj wydostać się na lód w kierunku, z którego przyszedłeś. 3. Staraj się zachować spokój i spróbuj głośno wzywać pomoc. 4. Nie wykonuj gwałtownych ruchów w wodzie. Najlepiej połóż się płasko na wodzie, rozkładając szeroko ręce i starając się wpełznąć na lód. 5. Oszczędzaj siły na wydostanie się z wody, ponieważ wydostanie bez niczyjej pomocy się o własnych siłach jest niezwykle trudne - ręce ślizgają się po mokrym lodzie - nie można znaleźć chwytu. 6. Użyj do wydostania się na lód wszystkiego co masz pod ręką: kijki narciarskie, narty, gałąź, itp 7. Jeżeli nie możesz wydostać się na lód, pozostań bez ruchu i wzywaj pomocy. 8. Jeżeli udało ci się wydostać na lód, poruszaj się w pozycji leżącej do brzegu. Jak się zachować jeżeli jesteś świadkiem załamania się lodu pod kimś innym?. 1. Kiedy zauważysz osobę tonącą, w pierwszej kolejności postaraj się zaalarmować służby ratunkowe tj. straż pożarną (tel. 998 lub 112) lub pogotowie ratunkowe (tel. 999 lub 112). Pamiętaj! Najważniejsze jest bezpieczeństwo ratownika. Jeśli lód załamał się pod osobą poszkodowaną, może załamać się również pod Tobą. Dlatego ważne jest wezwanie pomocy profesjonalistów. Ratownik bez odpowiedniego zabezpieczenia w zimnej wodzie może przebywać ok. 3 minut. Później z uwagi na wyziębienie organizmu może stać się osobą poszkodowaną. 2. Udzielając pomocy, nie biegnij w kierunku osoby poszkodowanej, ponieważ zwiększasz w ten sposób punktowy nacisk na lód, który może załamać się pod Tobą. Rozłóż swój instruktor wykładowca WOPR Strona 3
własny ciężar na jak największej powierzchni przyjmując pozycje niska leżącą i odczołgaj się od niebezpiecznego miejsca używając zabezpieczenia w postaci, deski, gałęzi, liny. 3. Wykorzystaj wszystko co masz pod ręką do dyspozycji długi szalik, grubą gałąź, sanki spróbuj podczołgać się na odległość rzutu i podaj przedmiot poszkodowanemu. 4. Nigdy nie ratuj bez zabezpieczenia. Postępowanie po wydobyciu ratowanego na brzeg: 1. Wezwij pomoc! 2. Zapewnij wyciągniętej osobie natychmiast ciepłe pomieszczenie np. samochód, ośrodek przy wodzie. 3. Jeżeli jest to możliwe zmień uratowanemu odzież na suchą, ale tylko w pomieszczeniach osłoniętych z dodatnią temperaturą. 4. Nie zdejmuj mokrych rzeczy na przestrzeniach otwartych. 5. W celu rozgrzania uratowanego okryj go kocami lub ubraniami. 6. Podaj osłodzony napój, herbatę lub wodę. 7. Jeżeli osoba jest nieprzytomna, należy ocenić jej stan i przystąpić do akcji resuscytacyjnej. Przykłady postępowania w przypadku załamania się lodu: Ratowanie przy użyciu drabiny: Ratowanie z użyciem sanek instruktor wykładowca WOPR Strona 4
Ratowanie z użyciem deski, ławki, stołu, itp. 1. Ratowanie z użyciem odzieży i części garderoby Ratowanie z użyciem łodzi instruktor wykładowca WOPR Strona 5