GEOGRAFIA KLASA II TECHNIKUM ZAWODOWE Dział programu: System społeczno-gospodarczy Ziemi: 1) Demografia i procesy osadnicze. - rozumie i wyjaśnia pojęcia:, przyrost naturalny, przyrost rzeczywisty, - podaje liczbę ludności świata, - wymienia najludniejsze kraje świata i wskazuje je na mapie, - wyróŝnia kryteria podziału społeczeństw na stare i młode, - wyróŝnia bariery rozwoju osadnictwa, - wskazuje na mapie świata regiony lub państwa o bardzo duŝej lub małej gęstości zaludnienia, - wyjaśnia przyczyny zróŝnicowania gęstości zaludnienia na świecie - rozumie i wyjaśnia pojęcia: migracja, emigracja, imigracja, reemigracja, saldo migracji, deportacja, repatriacja, - wyróŝnia rodzaje migracji ze względu na czas trwania i przyczyny: swobodne i wymuszone; stałe i sezonowe, wewnętrzne i zewnętrzne, - rozumie i wyjaśnia pojęcia: fizjonomia miasta, układ przestrzenny, styl zabudowy, - wymienia podstawowe typy fizjonomiczne miast na świecie, - wymienia przykłady miast o róŝnych cechach fizjonomicznych, - rozumie i wyjaśnia pojęcia: urbanizacja, wskaźnik urbanizacji, megamiasta, eksplozja miast, slumsy, favela, - wskazuje na mapie największe miasta świata, - podaje przykłady megamiast na róŝnych kontynentach, - rozumie i wyjaśnia pojęcia: aglomeracja, konurbacja, megalopolis, suburbia, - wyróŝnia skutki koncentracji ludności w zespołach miejskich. - rozumie i wyjaśnia pojęcia: współczynnik urodzeń i współczynnik zgonów,, eksplozja demograficzna - odszukuje w roczniku statystycznym dane dotyczące liczby ludności i przyrostu naturalnego, - podaje okresy najszybszego wzrostu zaludnienia świata, - wymienia czynniki decydujące o tempie przyrostu naturalnego, - analizuje wykres przedstawiający fazy rozwoju demograficznego - rozumie i wyjaśnia pojęcia: dzietność, przeciętna długość trwania Ŝycia, prosta zastępowalność pokoleń, społeczeństwo stare, społeczeństwo młode, piramida wieku i płci ludności, - opisuje strukturę wiekową społeczeństwa starego i młodego, - wyróŝnia przyczyny duŝej dzietności kobiet w krajach rozwijających się oraz małej w krajach rozwiniętych gospodarczo, - wyróŝnia przyczyny zróŝnicowania długości trwania Ŝycia w społeczeństwach starych i młodych, - wyjaśnia wpływ obecnej struktury wieku społeczeństwa młodego i starego na jego dalszy rozwój demograficzny, - rozumie i wyjaśnia pojęcia: wskaźnik gęstości zaludnienia, antropopresja, anekumena, subekumena, ekumena, bariera osadnicza, - wymienia czynniki: przyrodnicze, ekonomiczno-gospodarcze, historyczne i społeczno-polityczne sprzyjające rozwojowi osadnictwa, - wyróŝnia główne kierunki współczesnych migracji ekonomicznych, - wymienia skutki migracji, - rozpoznaje typy fizjonomiczne miast na podstawie opisu, fotografii, - wymienia przyczyny eksplozji miast w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo w drugiej połowie XX wieku, - przedstawia skutki niekontrolowanego rozwoju miast i sposoby zahamowania tego procesu, - wyróŝnia przyczyny eksplozji miast w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej, - rozpoznaje na schematach poszczególne typy zespołów miejskich, - wyjaśnia przyczyny kryzysu śródmieścia, 1
- analizuje demograficzne wykresy liniowe, słupkowe oraz piramidy wieku i płci ludności - rozumie i wyjaśnia pojęcie: regres demograficzny, - charakteryzuje fazy rozwoju demograficznego społeczeństw, - wyjaśnia przyczyny zmian liczby ludności świata na przestrzeni dziejów, - opisuje tempo wzrostu liczby ludności na poszczególnych kontynentach, - charakteryzuje skutki regresu demograficznego dla społeczeństwa polskiego - charakteryzuje cechy i problemy społeczeństwa starego i młodego, - wyjaśnia dysproporcje w długości trwania Ŝycia kobiety i męŝczyzny, - analizuje i interpretuje piramidy wieku i płci ludności róŝnych krajów, - opisuje konsekwencje społeczne, ekonomiczne, polityczne i kulturalne funkcjonowania społeczeństwa młodego i starego, - wykonuje demograficzne wykresy liniowe, słupkowe dla danych demograficznych -opisuje przyczyny powstawania bezrobocia technologicznego i strukturalnego, - na podstawie mapy opisuje przestrzenne zróŝnicowanie gęstości zaludnienia, - analizuje wpływ poszczególnych czynników na rozmieszczenie ludności, - analizuje dysproporcje w rozmieszczeniu ludności w skali świata i poszczególnych kontynentów, - opisuje przyczyny i skutki antropopresji. - analizuje zaleŝność między poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego a ruchami migracyjnymi ludności. - charakteryzuje czynniki wpływające na zróŝnicowanie fizjonomii miast na świecie, - porównuje aglomeracją monocentryczną i policentryczną, - wskazuje na mapie przykłady rozmieszczenie róŝnych typów zespołów miejskich, - omawia kierunki i przyczyny zmian w rozwoju wielkich aglomeracji miejskich, - opisuje na przykładach procesy tworzenia się dzielnic nędzy lub suburbia. - analizuje przyczyny zróŝnicowania wielkości przyrostu naturalnego w państwach o róŝnym poziomie rozwoju gospodarczego, - opisuje i analizuje przyczyny spadku przyrostu naturalnego w Polsce, - opisuje przyczyny powstania społeczeństwa młodego i starego w nawiązaniu do faz rozwoju demograficznego, - formułuje zaleŝność między strukturą wieku a poziomem społeczno-gospodarczym społeczeństwa, - proponuje sposoby działań zmniejszających róŝne rodzaje bezrobocia - analizuje przyczyny dodatniego i ujemnego salda migracji w wybranych krajach, - ocenia na wybranych przykładach skutki migracji dla krajów emigracyjnych i imigracyjnych, - analizuje zaleŝność między poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego a ruchami migracyjnymi ludności. - ocenia rolę mediów w procesach globalizacyjnych świata - porównuje cechy róŝnych typów fizjonomicznych miast, - wykazuje zaleŝności między warunkami środowiska i czynnikami historycznymi a fizjonomią miast, - na podstawie materiałów źródłowych opisuje cechy charakterystyczne róŝnych typów fizjonomicznych miast - ocenia skutki powstania megamiast, - proponuje sposoby hamowania rozwoju megamiast - wyjaśnia pojęcia: regres demograficzny, wskaźnik aktywności zawodowej - ocenia konsekwencje eksplozji demograficznej - formułuje zaleŝność między strukturą wieku a poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego społeczeństwa -analizuje przyczyny i skutki bezrobocia w państwach o róŝnym poziomie rozwoju gospodarczego - analizuje zaleŝność między poziomem rozwoju społecznego i gospodarczego a ruchami migracyjnymi - porównuje uwarunkowania historyczne, kulturowe i cywilizacyjne rozwoju miast na róŝnych kontynentach. - omawia kierunki i przyczyny zmian w rozwoju wielkich aglomeracji miejskich 2)Rolnictwo. - rozumie i wyjaśnia pojęcia: rolnictwo, grunty orne, uŝytki rolne, uŝytki zielone,plony, zbioryŝyzność gleby, urodzajność gleby, czynniki przyrodnicze, czynniki poza przyrodnicze, - wymienia czynniki przyrodnicze i społeczno-ekonomiczne warunkujące rozwój rolnictwa na świecie, - wskazuje na mapie obszary o najkorzystniejszych cechach dla rozwoju rolnictwa na kaŝdym kontynencie, - wykazuje róŝnicę między Ŝyznością a urodzajnością gleby, 2
- klasyfikuje rośliny uprawne wg celów produkcji - opisuje cechy rolnictwa intensywnego i ekstensywnego oraz ich rodzaje, - wyjaśnia przyczyny zróŝnicowania poziomu wyŝywienia ludności na świecie, - wymienia przyczyny występowania głodu na świecie, - wskazuje na mapie obszary występowania głodu jawnego, - opisuje sposoby zwiększenia produkcji Ŝywności, - wyróŝnia najwaŝniejsze gatunki zwierząt hodowlanych - wyróŝnia i wskazuje na mapie najwaŝniejsze regiony rolnicze - wymienia i wskazuje na mapie najwaŝniejsze łowiska na świecie - wymienia podstawowe czynniki wpływające na rozmieszczenie łowisk na świecie - rozumie i wyjaśnia pojęcia: agroklimat, kultura rolna, - formułuje zaleŝności między poziomem rozwoju rolnictwa a warunkami przyrodniczymi i społecznogospodarczymi, - odczytuje z tabel dane statystyczne dotyczące czynników społeczno-gospodarczych rozwoju rolnictwa w wybranych krajach - samozaopatrzeniowe i towarowe, rolnictwo intensywne i ekstensywne, monokultura, protekcjonizm, - wyróŝnia kryteria podziału i określa cechy rolnictwa samozaopatrzeniowego i towarowego, - wymienia przykłady występowania róŝnych typów rolnictwa na świecie, - wskazuje na mapie główne obszary uprawy pszenicy, kukurydzy i ryŝu - wskazuje na mapie główne obszary hodowlane - na podstawie danych statystycznych określa poziom produkcji rolnej wybranego regionu lub kraju - rozumie i wyjaśnia pojęcia: głód jawny i utajony, reforma agrarna, postęp biologiczny, zielona rewolucja, rolnictwo zrównowaŝone, -charakteryzuje załoŝenia i skutki zielonej rewolucji, - opisuje działania prowadzące do zmniejszenia głodu na świecie i ocenia ich skuteczność - wyróŝnia regiony o przewadze rolnictwa intensywnego i ekstensywnego - wskazuje na mapie państwa o onajwiększych połowach morskich i słodkowodnych - wskazuje na mapie obszary o bardzo korzystnych i niekorzystnych warunkach naturalnych rozwoju rolnictwa na świecie oraz uzasadnia wybór, - porównuje czynniki społeczno-ekonomiczne w krajach o róŝnym poziomie rozwoju gospodarczego, - wyróŝnia przyczyny zróŝnicowania efektywności rolnictwa w róŝnych regionach świata, - analizuje i wyjaśnia prawidłowości w rozmieszczeniu rolnictwa intensywnego i ekstensywnego na świecie - porównuje zjawisko głodu jawnego a utajonego -charakteryzuje wymagania przyrodnicze i pozaprzyrodnicze decydujące o rozmieszczeniu głównych roślin uprawnych na świecie - charakteryzuje regiony rolnicze - wyjaśnia załoŝenia koncepcji rolnictwa zrównowaŝonego, - ocenia znaczenie optymalizacji produkcji rolnej w celu zmniejszenia głodu na świecie, - charakteryzuje przykłady działań międzynarodowych mających na celu e zmniejszenia głodu na świeci, - charakteryzuje przyczyny zróŝnicowania dynamiki przyrostu produkcji Ŝywności w wybranych krajach, - wymienia i ocenia zaleŝność między sposobem i poziomem wyŝywienia a stanem zdrowia społeczeństwa. -opisuje znaczenie dostępu do morza dla gospodarki państwa - ocenia znaczenie poszczególnych czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych dla rozwoju rolnictwa, - dokonuje analizy środowiska przyrodniczego wybranych regionów pod kątem przydatności dla rozwoju - ocenia poziom gospodarki rolnej na podstawie analizy danych statystycznych, - ocenia na podstawie analizy map tematycznych i czynników społeczno-ekonomicznych warunki rozwoju rolnictwa wybranych obszarów na świecie - rozpoznaje typ rolnictwa wskazanych krajów na podstawie analizy wskaźników efektywności rolnictwa, - wyjaśnia powiązania między nakładami kapitału i pracy a efektywnością rolnictwa, - opisuje formy protekcjonizmu stosowane w rolnictwie krajów UE - porównuje wybrane regiony rolnicze świata 3
- charakteryzuje na podstawie wybranych regionów świata warunki przyrodnicze wpływające na rozwój rolnictwa - porównuje czynniki społeczno-ekonomiczne w krajach o róŝnym poziomie rozwoju gospodarczego -analizuje przyczyny zróŝnicowania efektywności rolnictwa w róŝnych regionach świata - analizuje i wyjaśnia prawidłowości w rozmieszczeniu rolnictwa intensywnego i ekstensywnego - omawia przyczyny pustynnienia Sahelu - ocenia perspektywy rozwoju wybranych regionów rolniczych świata -ocenia skuteczność sposobów ograniczenia głodu na świecie 3) Energetyka i przemysł. - rozumie i wyjaśnia pojęcia: energetyka, alternatywne źródła energii, energetyka ekologiczna, energia geotermalna, biomasa, - wyróŝnia alternatywne źródła energii, - wymienia przykłady wykorzystania alternatywnych źródeł energii na świecie, - wymienia największych producentów energii elektrycznej, - wyjaśnia konieczność oszczędnego gospodarowania energią oraz stosowania alternatywnych źródeł energii, -zna pojęcia: przemysł, okręg przemysłowy, ośrodek przemysłowy, gałąź przemysłu -wymienia czynniki lokalizacji przemysłu - wskazuje na mapie rejony eksploatacji surowców mineralnych na poszczególnych kontynentach, - wskazuje na mapie obszary nowo uprzemysłowione na świecie, - wymienia kryteria wyróŝniania przemysłu zaawansowanych technologii, - wyróŝnia czynniki lokalizacji przemysłu zaawansowanych technologii, - wymienia gałęzie i branŝe zaliczane do przemysłu zaawansowanych technologii, -uzasadnia, przyczyny powstawania technopolii w krajach rozwiniętych gospodarczo. - wskazuje na mapie główne obszary występowania surowców energetycznych na świecie - analizuje na podstawie danych statystycznych zróŝnicowanie wielkości produkcji energii elektrycznej w róŝnych regionach świata, - opisuje energetykę jako strategiczny dział gospodarki - rozumie i wyjaśnia pojęcia: globalizacja, reindustrializacja, - wymienia przyczyny i etapy reindustrializacji przemysłu, - wyróŝnia współczesne centra globalnej gospodarki, - opisuje proces globalizacji przemysłu, -ocenia znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw dla rozwoju przemysłu -rozumie i wyjaśnia pojęcia: deglomeracja przemysłu -rozumie i wyjaśnia pojęcia: high technology, park naukowy, park technologiczny, technopolia, -wyjaśnia przyczyny szybkiego rozwoju gospodarczego państw Azji Południowo-Wschodniej - analizuje wielkość produkcji energii elektrycznej oraz jej zuŝycie na 1 mieszkańca jako mierniki rozwoju gospodarczego, - ocenia rolę alternatywnych źródeł energii w bilansie energetycznym świata, - wskazuje na mapie obszary najkorzystniejszych warunkach rozwoju wybranych rodzajów energetyki alternatywnej na świecie, - charakteryzuje wady i zalety elektrowni atomowych, - wymienia przykłady krajów o róŝnych strukturach zuŝycia surowców energetycznych, - charakteryzuje rozwój energetyki w krajach słabo i wysoko rozwiniętych, - wyjaśnia przyczyny zmniejszenia się tempa przyrostu produkcji energii na świecie, - omawia na przykładach procesy restrukturyzacji i reindustrializacji, - proponuje miejsca w Polsce, w których moŝna lokować przemysły high technology, - wskazuje na mapie ośrodki przemysłu high technology na świecie -charakteryzuje czynniki decydujące o lokalizacji elektrowni cieplnych, jądrowych i wodnych -opisuje wady i zalety elektrowni jądrowych 4
-formułuje zaleŝność między poziomem rozwoju gospodarczego kraju a zuŝyciem surowców w produkcji energii elektrycznej - ocenia konieczność zmian w światowej strukturze wykorzystania surowców energetycznych, - analizuje procentowy udział róŝnych typów elektrowni w bilansie energetycznym świata - uzasadnia znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw w rozwoju gospodarczym, - analizuje przejawy globalizacji w przemyśle, - charakteryzuje kierunki zmian w organizacji i strukturze produkcji przemysłowej na świecie - ocenia moŝliwości powstania technopolii w Polsce, -charakteryzuje propozycje wdraŝania nowoczesnych systemów energetycznych (systemy hybrydowe) -ocenia znaczenie wielkich międzynarodowych koncernów w rozwoju przemysłu na świecie - określa sposoby zmniejszenia deficytu energii -analizuje przyczyny zróŝnicowania regionów pod względem wydobycia, importu i eksportu surowców energetycznych - ocenia konieczność zmian w światowej strukturze wykorzystania surowców energetycznych -charakteryzuje propozycje wdraŝania nowoczesnych systemów energetycznych (systemy hybrydowe) -porównuje czynniki lokalizacji i ich zmieniaj mącą się rolę w rozmieszczeniu zakładów przemysłowych -opisuje rozwój wybranych gałęzi przemysłowych na podstawie analizy danych statystycznych, schematów i map tematycznych - proponuje lokalizacje nowych technopolii oraz uzasadnia ich wybór - charakteryzuje strategię gospodarki otwartej - ocenia znaczenie wielkich międzynarodowych koncernów w rozwoju przemysłu na świecie 4) Usługi - dokonuje podział usług według róŝnych kryteriów, -opisuje znaczenie usług dla rozwoju gospodarczego krajów o róŝnym poziomie rozwoju gospodarczego. - rozumie i wyjaśnia pojęcia: ruch turystyczny, gospodarka turystyczna, ekoturystykę, - wyróŝnia rodzaje turystyki, - wskazuje na mapie miejsca na świecie najchętniej odwiedzane przez turystów, - wymienia problemy wynikające z dynamicznego rozwoju turystyki, - opisuje na wybranych przykładach wpływ turystyki na środowisko naturalne, - ocenia znaczenie usług w polskiej gospodarce, - określa związek między poziomem rozwoju gospodarczego a wielkością zatrudnieniem w usługach, - wymienia czynniki decydujące o dynamicznym rozwoju turystyki w drugiej połowie XX wieku, - wyjaśnia rolę turystyki w zbliŝeniu róŝnych kultur i narodów świata, - opisuje walory turystyczne wybranych regionów świata na podstawie róŝnych źródeł wiedzy. -wymienia przykłady usług dla producentów i usług finansowych -uzasadnia zatrudnienie w usługach jako mierniku rozwoju gospodarczego kraju -analizuje korzyści dla człowieka i gospodarki wynikające rozwoju turystyki -charakteryzuje zjawiska zagraŝające dochodom z turystyki w państwach charakteryzujących się monokulturą turystyczną, podaje ich przykłady - ocenia wpływ turystyki na rozwój gospodarczy kraju opisuje prawidłowości zachodzące w tempie rozwoju usług w krajach o róŝnym poziomie rozwoju gospodarczego, -analizuje tendencje widoczne w zatrudnieniu róŝnych sektorach gospodarki w krajach o róŝnym poziomie rozwoju gospodarczego -wskazuje na regiony na mapie świata o największym i najmniejszym udziale usług w gospodarce i uzasadnia występujące między nimi dysproporcje -wyróŝnia i ocenia przyczyny występowania ujemnego salda bilansu obrotów turystycznych w części najbardziej zamoŝnych krajów świata 5
-na wybranych przykładach określa pozytywne i negatywne skutki rozwoju turystyki w krajach słabo rozwiniętych -uzasadnia rolę zatrudnienia w usługach jako miernik rozwoju gospodarczego kraju - wskazuje regiony na mapie świata o największym i najmniejszym udziale usług w gospodarce i wyjaśnia występujące między nimi dysproporcje - wyróŝnia i ocenia przyczyny występowania ujemnego salda obrotów turystycznych w części najbardziej zamoŝnych krajów świata - na wybranych przykładach uzasadnia pozytywne i negatywne skutki rozwoju turystyki w krajach słabo rozwiniętych - określa przyczyny szybkiego transferu kapitału w obrocie międzynarodowym 5)Problemy współczesnego świata - rozumie i wyjaśnia pojęcia: globalizacja, antyglobalizacja, - dostrzega konieczność rozwoju działań lokalnych - rozumie i wyjaśnia pojęcia: produkt krajowy -brutto PKB, wskaźnik rozwoju gospodarczego HDI, - wymienia mierniki poziomu rozwoju gospodarczego krajów, - wymienia kraje o najniŝszym i najwyŝszym PKB, - wyróŝnia kraje o najwyŝszym i najniŝszym HDI na świecie, - wyróŝnia podstawowe cechy KWR i KSR, - rozumie i wyjaśnia pojęcie: kraje postindustrialne, - wymienia cechy państw wysoko rozwiniętych gospodarczo, - rozumie i wyjaśnia pojęcia: gospodarka rynkowa, prywatyzacja, reprywatyzacja, restrukturyzacja, - wymienia główne płaszczyzny współpracy międzynarodowej, - wyróŝnia organizacje międzynarodowe, do których naleŝy Polska, - wymienia największe organizacje terrorystyczne na świecie, - wyróŝnia przyczyny wybranych konfliktów na świecie, - wymienia przyczyny głównych konfliktów występujących obecnie na świecie, - wskazuje na mapie regiony świata, w których dochodzi najczęściej do konfliktów zbrojnych, - wymienia przykłady współczesnych konfliktów zbrojnych na świecie, - wyróŝnia cechy procesu globalizacja, - wymienia przykłady procesów globalizacyjnych na świecie, - opisuje przyczyny i skutki procesu globalizacji - wyjaśnia proces przenikania i upodabniania się kultur, - wyjaśnia, dlaczego PKB nie moŝe być jedynym miernikiem rozwoju gospodarczego, - wyjaśnia przyczyny wzrostu dysproporcji pomiędzy poziomem Ŝycia w krajach wysoko i słabo rozwiniętych, - wyróŝnia przyczyny zacofania gospodarczego najbiedniejszych państw świata, - określa wpływ czynników przyrodniczych, historycznych społecznych, i kulturowych na poziom rozwoju gospodarczego państwa, - rozumie i wyjaśnia pojęcia: gospodarka rynkowa, prywatyzacja, reprywatyzacja, restrukturyzacja, - wyróŝnia cele działania niektórych organizacji i instytucji finansowych działających przy ONZ, - opisuje procedurę i etapy poszerzania integracji w ramach UE, - wymienia instytucje sprawujące władzę w UE, - określa zasady wspólnej polityki gospodarczej w ramach UE, - ocenia konieczność współpracy międzynarodowej między krajami, -opisuje formy współczesnego terroryzm, przedstawia jego przyczyny i skutki, -opisuje skutki konfliktów zbrojnych na wybranych przykładach - wyróŝnia przyczyny, które wpłynęły na zamoŝność krajów wysoko rozwiniętych (USA, Japonia, wybrane kraje Europy Zachodniej), - wymienia cechy i tendencje rozwojowe charakterystyczne dla krajów wysoko rozwiniętych. - wyróŝnia zmiany polityczne i gospodarcze, jakie zaszły w Europie po II wojnie światowej i w końcu XX wieku - wyjaśnia przyczyny i konsekwencje rozpadu ZSRR -ocenia konieczność współpracy międzynarodowej w celu zwalczania światowego terroryzmu. 6
- wskazuje na mapie przykłady obszarów przenikania i upodobniania się kultur, - dokonuje, na podstawie map, analizy zróŝnicowania PKB i HDI na świecie, - wymienia przyczyny powiększania się dysproporcji między krajami biednymi i bogatymi, - porównuje poziom Ŝycia i rozwoju gospodarczego KWR i KSR. - charakteryzuje poziom Ŝycia w najbiedniejszych krajach świata, - wymienia na przykładach przyczyny zacofania gospodarczego krajów czwartego świata, - charakteryzuje poziom Ŝycia w krajach wysoko rozwiniętych, -analizuje przyczyny procesów integracyjnych w Europie, - wyróŝnia instytucje Unii Europejskiej i zakres ich działania, - określa udział poszczególnych instytucji UE w podejmowaniu decyzji, - opisuje procesy integracyjne w ramach UE, - porównuje pojęcia: strefa wolnego handlu i unia celna, - wykazuje róŝnice między unią gospodarczą a unią polityczną -wyróŝnia i wskazuje na mapie rejony działania organizacji terrorystycznych na świecie, - wymienia źródła finansowania organizacji terrorystycznych, - ocenia rolę mediów w procesach globalizacyjnych świata. - analizuje przyczyny podziału świata na bogatą Północ i biedne Południe, - analizuje przyczyny rosnącego zadłuŝenia krajów najbiedniejszych. - wyróŝnia i opisuje najwaŝniejsze wydarzenia w procesie integracji krajów europejskich, - wyróŝnia funkcje i zasady działania organów i agend ONZ, - wymienia przykłady waŝniejszych osiągnięć ONZ - wskazuje róŝnicę między fundamentalizmem a islamem, - opisuje aktualny stan zagroŝeń terrorystycznych na świecie na podstawie informacji medialnych - analizuje podłoŝe i przebieg konfliktu izraelsko-palestyńskiego, indyjsko-pakistańskiego, w Afganistanie oraz przyczyny konfliktów w Afryce, - opisuje aktualny stan konfliktów toczących się na świecie na podstawie informacji medialnych - wymienia i opisuje przyczyny zahamowania tempa rozwoju gospodarczego KWR w latach 90. XX wieku, - ocenia rolę zwiększającej się liczby imigrantów na rozwój gospodarczy krajów wysoko rozwiniętych, - analizuje przyczyny wzrastającej liczby nielegalnych imigracji do KWR. - ocenia skutki procesu globalizacji dla wybranych regionów świata - analizuje przyczyny pogłębiania się nierówności w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego państw - analizuje główne przyczyny zmian na mapie politycznej świata - wymienia przyczyny i opisuje proces rozpadu lub jednoczenia państw po 1989 roku - omawia przyczyny kryzysu ONZ - analizuje przyczyny procesów integracyjnych w Europie - porównuje korzyści, jakie czerpią z integracji państwa tzw. starej i nowej Unii - omawia przyczyny interwencji międzynarodowej w Afganistanie i Iraku, ocenia ich skuteczność Dział programu: Geografia społeczno-ekonomiczna Polski: 1) Społeczeństwo Polski. - rozumie i wyjaśnia pojęcia: koncentracja ludności, aglomeracja miejsko-przemysłowa, konurbacja, depopulacja, eksterminacja, - wyróŝnia czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności w Polsce, - wymienia i wskazuje na mapie największe pod względem liczby ludności miasta w Polsce, - wymienia województwa o najmniejszej i największej gęstości zaludnienia. - rozumie i wyjaśnia pojęcia: przyrost naturalny, przyrost rzeczywisty, wyŝ i niŝ demograficzny, echo wyŝu demograficznego, - wyróŝnia czynniki wpływające na kształtowanie się liczby ludności Polski w okresie powojennym, - rozumie i wyjaśnia pojęcia: struktura zatrudnienia, bezrobocie, bezrobotny, stopa bezrobocia, wiek przedprodukcyjny, produkcyjny i poprodukcyjny, - wyróŝnia przyczyny i skutki wysokiej stopy bezrobocia w Polsce, - odczytuje z mapy regiony Polski i państwa o wysokiej stopie bezrobocia - wyróŝnia i opisuje cechy systemu osadniczego Polski, - wymienia cechy rozmieszczenia miast, 7
- wymienia podstawowe funkcje miast, - wyjaśnia przyczyny wyludniania się wsi polskiej, - opisuje przestrzenne zróŝnicowanie gęstości zaludnienia w Polsce, - wymienia czynniki historyczne społeczno-polityczne i gospodarcze i ich wpływ na zróŝnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce, - określa fazę rozwoju demograficznego Polski, - wymienia i opisuje aktualne wskaźniki demograficzne dla Polski, - określa podstawowe cechy struktury wieku i płci ludności Polski, - wyjaśnia przyczyny zwiększonej liczby zgonów wśród męŝczyzn - wyróŝnia typy bezrobocia, - opisuje cechy struktury zatrudnienia ludności w krajach o róŝnym poziomie rozwoju gospodarczego, - opisuje strukturę zatrudnienia ludności w Polsce, - na podstawie wykresu określa zmiany w strukturze zatrudnienia, - wymienia przyczyny zróŝnicowania wskaźnika bezrobocia w krajach o róŝnym poziomie rozwoju gospodarczego, - opisuje system osadniczy Polski, podając przykłady jednostek osadniczych dla poszczególnych poziomów, - opisuje uwarunkowania historyczne dzisiejszej sieci osadniczej Polski, - określa wskaźnik urbanizacji oraz jego zróŝnicowanie na obszarze Polski - opisuje czynniki warunkujące wielkość zaludnienia dla wskazanych obszarów, - oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia dla wybranej jednostki administracyjnej kraju, - rozumie i wyjaśnia terminy: wyŝ matrymonialny, przyrost kompensacyjny, współczynnik feminizacji, - charakteryzuje kolejne cechy rozwoju demograficznego Polski w okresie powojennym, - konstruuje i analizuje piramidę wieku i płci ludności Polski, - oblicza przyrost naturalny i rzeczywisty, - opisuje hierarchiczny system osadniczy w Polsce i przekształcenia w nim zachodzące, - wyjaśnia związek między kształtem wsi a rzeźbą terenu, - wymienia przykłady miast w Polsce, powstałych w róŝnych okresach historycznych, - omawia etapy kształtowania się sieci osadniczej Polski, - charakteryzuje współczesne procesy urbanizacyjne w Polsce - analizuje mapę gęstości zaludnienia Polski, - analizuje zmienność czynników decydujących o rozmieszczeniu ludności w Polsce na przestrzeni dziejów, - opisuje przyczyny i wskazuje na mapie obszary występowania depopulacji w Polsce. - prognozuje skutki procesu starzenia się społeczeństwa polskiego, - wyjaśnia przyczyny zróŝnicowania regionalnego tempa kształtowania się liczby ludności - porównuje strukturę zatrudnienia w Polsce z strukturą zatrudnienia w wybranych państwach, - na podstawie danych statystycznych analizuje tendencje zmian w strukturze zatrudnienia w Polsce, - analizuje przyczyny zróŝnicowania stopy bezrobocia w róŝnych regionach Polski, - proponuje sposoby działań zmniejszających róŝne rodzaje bezrobocia. - analizuje przyczyny zróŝnicowania wskaźnika urbanizacji w Polsce, - wymienia i opisuje zmiany, jakie zaszły w miastach i wsiach Polski w okresie transformacji, - analizuje przyczyny regresu demograficznego, w tym ujemnego przyrostu naturalnego i ujemnego salda migracji w ostatnich latach - prognozuje tendencje procesów demograficznych w Polsce -opisuje wpływ migracji na gęstość zaludnienia w wybranych regionach Polski - prognozuje konsekwencje społeczno-gospodarcze procesu starzenia się ludności Polski - analizuje zróŝnicowanie regionalne ze względu na wartość wskaźnika urbanizacji Polski 2)Gospodarka Polski - opisuje warunki przyrodnicze i społeczno-gospodarcze rozwoju rolnictwa w Polsce, 8
- wymienia główne cechy rolnictwa w Polsce, wykazuje związek między niską dochodowością rolnictwa a poziomem jego rozwoju, - wskazuje na mapie i nazywa obszary występowania oraz wydobycia surowców energetycznych w Polsce, - wymienia główne problemy polskiej energetyki, - określa moŝliwości wykorzystania w Polsce alternatywnych źródeł energii, - wskazuje na mapie lokalizację największych elektrowni cieplnych i wodnych, - opisuje strukturę surowcową polskiej energetyki, - wyróŝnia dominujące gałęzie przemysłu w kolejnych etapach jego rozwoju, - określa główne cechy polskiego przemysłu, - wymienia przyczyny procesu restrukturyzacji przemysłu, - opisuje procesy restrukturyzacyjne na przykładzie GOP i Łódzkiego OP, - ocenia na podstawie analizy map stopień degradacji środowiska w poszczególnych okręgach przemysłowych Polski - opisuje zmiany, jakie zaszły w okresie transformacji w usługach w Polsce, - ocenia rolę rozwoju usług dla zmniejszenia bezrobocia w Polsce, - wymienia czynniki decydujące o atrakcyjności turystycznej Polski, - wymienia i wskazuje na mapie główne regiony turystyczne Polski, - wyróŝnia regiony o najlepiej rozwiniętej bazie noclegowej, -opisuje korzyści dla Polski wynikające z rozwoju turystyki - opisuje zagroŝenia i szanse dla polskiego rolnictwa związane z wejściem Polski do UE, - na podstawie mapy opisuje rozmieszczenia uŝytków rolnych w Polsce, - wyjaśnia wpływ czynników przyrodniczych i społeczno-gospodarczych na rozwój rolnictwa w Polsce, - wykazuje związek między niską dochodowością rolnictwa a poziomem jego rozwoju, - uzasadnia przewagę elektrowni cieplnych w bilansie energetycznym Polski, -analizuje konieczność przeprowadzenia zmian w energetyce polskiej - rozumie i wyjaśnia pojęcie: restrukturyzacja, - wymienia etapy rozwoju przemysłu na ziemiach polskich, - opisuje przestrzenne zróŝnicowanie uprzemysłowienia Polski, - opisuje zmiany zachodzące w przemyśle polskim po wprowadzeniu zasad gospodarki rynkowej, -wymienia rodzaje przekształceń, których naleŝ dokonać w polskim przemyśle w celu podniesienia jego konkurencyjności - rozumie i wyjaśnia pojęcia: agroturystyka, turystyka kwalifikowana, - ocenia rolę, turystyki w rozwoju gospodarczym naszego kraju, - na podstawie róŝnych źródeł wiedzy opisuje walory turystyczne wybranych regionów turystycznych Polski, - ocenia na podstawie analizy map w atlasie warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce, - na podstawie analizy danych statystycznych potrafi porównuje cechy polskiego rolnictwa z cechami rolnictwa innych krajów UE - porównuje warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa róŝnych regionów Polski, - charakteryzuje zmiany, jakie zaszły w polskim rolnictwie w okresie transformacji, - charakteryzuje kierunki zmian zachodzących w energetyce światowej, - wyjaśnia lokalizację największych elektrowni w Polsce, - ocenia stan energetyki w Polsce, - opisuje przykłady wykorzystania alternatywnych źródeł energii w Polsce, - wyjaśnia pojęcia: luka strukturalna i technologiczna, - analizuje przyczyny niskiej konkurencyjności polskiego przemysł na rynkach światowych, - opisuje rozmieszczenie i strukturę gałęziową głównych okręgów przemysłowych w Polsce, - opisuje przyczyny restrukturyzacji polskiego przemysłu, - opisuje i ocenia konsekwencje społeczne procesów restrukturyzacyjnych w Polsce, - ocenia konsekwencje społeczne restrukturyzacji starych okręgów przemysłowych w Polsce - opisuje etapy zmian w sektorze usługowym w Polsce po 1989 roku, - uzasadnia rolę zatrudnienia w usługach jako miernika rozwoju gospodarczego kraju, - charakteryzuje usługi występujące w regionie zamieszkania i określa ich znaczenie - ocenia atrakcyjność turystyczną Polski na tle innych krajów europejskich, - wyróŝnia rodzaje turystyki kwalifikowanej, - charakteryzuje atrakcyjność turystyczną regionu, w którym mieszka, 9
- analizuje najwaŝniejsze tendencje zmian w produkcji rolnej w Polsce w drugiej połowie XX wieku, - na podstawie map tematycznych analizuje warunki przyrodnicze Polski na tle innych krajów europejskich, - ocenia i porównuje warunki funkcjonowania polskiego rolnictwa na tle innych państw UE. - proponuje przykłady działań zmniejszających energochłonność polskiej gospodarki - analizuje problemy polskiego przemysłu w kontekście wydarzeń historycznych - proponuje i opisuje miejsca w Polsce dogodne dla rozwoju turystyki kwalifikowanej, - ocenia poziom rozwoju bazy turystycznej w Polsce, - prognozuje rolę rozwoju turystyki w wybranych regionach kraju, - planuje wycieczkę turystyczną, wykorzystując mapy, przewodniki foldery i ilustracje, - analizuje konflikty interesów na przykładzie Tatrzańskiego Parku Narodowego - wyjaśnia genezę syndromu przemysłu cięŝkiego w przemyśle polskim, - analizuje czynniki lokalizacji zakładów produkcyjnych wybranych gałęzi przemysłu, -dokonuje analizy środowiska przyrodniczego wybranych regionów Polski pod kątem przydatności dla rolnictwa -ocenia poziom gospodarki rolnej na podstawie analizy danych statystycznych -ocenia przydatność lasów w Polsce dla gospodarki leśnej -proponuje zmiany w strukturze produkcji energii elektrycznej, które mogą być korzystne dla bezpieczeństwa energetycznego kraju - analizuje konieczność zmian w energetyce polskiej - charakteryzuje pozytywne i negatywne skutki wprowadzenia zasad gospodarki rynkowej - ocenia szanse rozwoju przemysłu w Polsce - opisuje i ocenia efekty restrukturyzacji i modernizacji okręgów przemysłowych Polski - ocenia atrakcyjność turystyczną Polski na tle innych krajów europejskich - charakteryzuje atrakcyjność turystyczną województwa podlaskiego - ocenia znaczenia dodatniego i ujemnego bilansu handlowego dla rozwojugospodarczego kraju Dział programu Geografia regionalna Polski: Regiony Polski -wyjaśnia pojęcia: region, lokalność, regionalizm, toŝsamość regionalna, region geograficzny, krajobraz kulturowy -wyróŝnia i wskazuje na mapie najwcześniej ukształtowane regiony Polski -zna zmiany administracyjne po 1946 roku -zna podział administracyjny Polski wymienia województwa i ich stolice -wymienia waŝniejsze regiony Polski -opisuje wpływ uprzemysłowienia na rozwój nowych regionów -zna zmiany administracyjne po 1946 roku -wymienia czynniki, mające wpływ na kształtowanie się regionów Polski -krótko charakteryzuje waŝniejsze regiony Polski - podaje przykłady obszarów o silnych regionalizmach - ocenia wpływ środowiska naturalnego na kształtowanie się regionów -ocenia znaczenie podziału administracyjnego na kształtowanie nowych przestrzeni regionalnych -ocenia poczucie toŝsamości regionalnej i lokalnej Polaków - analizuje czynniki i etapy kształtowania się regionów -analizuje i ocenia poziom poczucia toŝsamości regionalnej i lokalnej w swoim miejscu zamieszkania - ocenia znaczenie podziału administracyjnego na kształtowanie nowych przestrzeni regionalnych - analizuje i ocenia poziom poczucia toŝsamości regionalnej i lokalnej w miejscu zamieszkania opracowała: mgr Teresa Mariola Wojtkielewicz 10