VII Konkurs na esej w zakresie stosunków międzynarodowych 2013/2014 TERRORYZM I JEGO WPŁYW NA WSPÓŁCZESNĄ SYTUACJĘ MIĘDZYNARODOWĄ Paulina Wojciechowska Klasa II Zespół Szkół Elektronicznych I Ogólnokształcących im. prof. Janusza Groszkowskiego w Przemyślu
Starożytne przysłowie chińskie mówi: zabij jednego, przeraź dziesięć tysięcy. Strach wywołany poczuciem zagrożenia życia, zdrowia czy utratą majątku jest ściśle związany z rozwojem ludzkości i niezmiennie towarzyszy jej od zarania dziejów. Początkowo strach związany był z niezrozumiałymi zjawiskami przyrody jak wyładowania atmosferyczne, gwałtowne ulewy czy wichury, których ówcześni ludzie nie rozumieli i które ich przerażały. W starożytności, religijna sekta żydowska zelotów, mordując sztyletami w miejscach publicznych rzymskich legionistów, przedstawicieli okupantów jakimi byli Rzymianie sądziła, że w ten sposób wywalczy niepodległość Izraela 1. Były to akty terroru, które wywołały represje Rzymian i przyniosły tylko straty wśród ludności. Terror towarzyszył ludzkości w każdym okresie historycznym a stosujący go pojedynczy ludzie lub organizacje przy pomocy zamachów na przedstawicieli władzy sądzili, że w ten sposób zmienią status kwo. Tak było z zamachem na cara Rosji Aleksandra II w 1881 roku, czy też na następcę tronu Austrio-węgierskiego księcia Ferdynanda w Sarajewie 1 sierpnia 1914 roku. Słowo terror pochodzi z łaciny i oznacza przerażenie, strach, trwogę, straszną wieść 2. W Nowej Encyklopedii Powszechnej PWN terroryzm zdefiniowano jako... umotywowane ideologicznie, planowane i zorganizowane działania pojedynczych osób lub grup skutkujące naruszeniem istniejącego porządku prawnego, podjęte w celu wymuszenia od władz państwowych i społeczeństwa określonych zachowań i świadczeń, często naruszające dobra osób postronnych(...) 3. Z wymienionej definicji wynika, że terroryzm jest brutalnym, siłowym zastraszeniem ludzi żyjących zgodnie z obowiązującym prawem, w celu wymuszenia korzyści ideologicznych Al Kaida lub finansowych terroryzm piratów somalijskich. Definicji terroryzmu jest bardzo dużo. Niewątpliwie w definiowaniu tego zjawiska prym wiodą Stany Zjednoczone. Według mnie zwięzła i trafna jest definicja amerykańskiego Departamentu Stanu określająca terroryzm jako zaplanowaną, motywowaną politycznie przemoc wobec celów nieuczestniczących w walce, stosowana przez subnarodowe grupy czy tajnych agentów, mając głównie na celu oddziaływanie na audytorium 4. 1 J. Wasserman, Templariusze i asasyni. Dwa tajemne zakony- chrześcijańskich templariuszy i muzułmańskich asasynów, Bellona, Warszawa 2007, s. 67 2 K.Kumaniecki, Słownik łacińsko-polski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982, s.500 3 Nowa Encyklopedia Powszechna t.6, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s.370 4 T. Aleksandrowicz, Terroryzm międzynarodowy, Warszawa 2008
Pierwsi współcześni terroryści zaatakowali polityków włoski premier Aldo Moro, ale zaczęli też atakować grupy społeczne lub narodowe - atak palestyńskich terrorystów na ekipę sportowców izraelskich w trakcie Igrzysk Olimpijskich w Monachium w 1972 roku. Od tego czasu coraz powszechniej środki masowego przekazu informowały o przeprowadzanych atakach terrorystycznych na obiekty cywilne, w których w zdecydowanej większości /około 70% / ginęli przypadkowi, niewinni cywile a pozostali to reprezentanci biznesu, wojskowi i przedstawiciele urzędów państwowych, w tym dyplomaci 5. Terroryści przygotowując, zamach biorą pod uwagę oddziaływanie nie tylko na bezpośrednich świadków tego zdarzenia lecz przede wszystkim na szeroką opinię światową poinformowaną o akcie terrorystycznym przez środki multimedialne. Terroryzm przeznaczony jest dla tych, którzy patrzą, a nie dla tych, którzy stali się jego ofiarami. Terroryzm jest teatrem /.../, przemocą dla efektu, ale nie dla wyniku: aktualnej ofiary. W rzeczywistości ofiara może być zupełnie nie związana z celem działania terrorystów 6. Zamach ze swej natury jest wydarzeniem brutalnym i krwawym a jego celem jest osiągnięcie celów politycznych, które normalnie byłyby nieosiągalne. Tego rodzaju środki przymusu wykorzystują terroryści polityczni i religijni. Szerokim echem w świece odbił się brutalny, pozbawiony wszelkich hamulców moralnych i etycznych zamach islamskich eksternistów czeczeńskich w Biesłanie w 2004 roku, gdzie 30 terrorystów zajęło szkołę z 1500 zakładnikami, w wyniku którego zginęło kilkuset osób, w tym dzieci 7. Ten bestialski mord spowodował, że prawie cały świat odwrócił się od Czeczenii i wielu zwolenników jej niepodległości zamilkło zszokowanych skalą okrucieństwa. Terroryzm to zjawisko dynamiczne, który równolegle z szybkim rozwojem techniki zawłaszcza zdobycze techniki i przybiera nowe formy. Ataki terrorystów na najważniejsze obiekty infrastruktury przy wykorzystaniu Internetu mogą doprowadzić do destabilizacji państwa i jego bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego 8. Liczba międzynarodowych zamachów terrorystycznych od 1983 roku wyniosła ponad 10 tysięcy a w ich wyniku co roku ginie od 500 do 800 osób i zostaje rannych od 1 500 do 3 000 osób. Najwięcej, bo 3 000 osób ludzi utraciło życie w przeprowadzonym przez 19 terrorystów- samobójców z Al-Kaidy /AL-Qaida = baza/ ataku na World Trade Center 5 Tamże s. 21 6 Tamże s.15 7 B. Hołyst, Terroryzm, Wydawnictwo Prawnicze LEXISNEXIS, Warszawa 2009, t.2, s.1567 8 T. Aleksandrowicz, Terroryzm międzynarodowy, Warszawa 2008, s.23
w Nowym Jorku i na Pentagon w 2001r 9. Terroryści islamscy przeprowadzili również ataki w Europie: w marcu 2004 roku na trzech stacjach kolejowych w Madrycie i lipcu 2005 roku w londyńskim metrze. Było też sporo zamachów o mniejszym zakresie i skutkach a wielu zamachom na samoloty, które miały startować do Stanów Zjednoczonych, a do wysadzenia których miały służyć płynne materiały wybuchowe, dzięki działaniom policji i wywiadu udało się zapobiec 10. Staje się oczywiste, że współczesny świat pogrąża sie w eskalacji terroru. Terroryści dążą do zastraszenia by osiągnąć swoje cele, mimo że demokratyczne państwa nie ulegają woli zamachowców. W tym kontekście ludzie odczuwają na co dzień skutki walki z terroryzmem, choćby w czasie kontroli podczas odpraw na lotniskach czy portach morskich muszą godzić się z niedogodnościami i naruszeniem prywatności. Terroryzm stwarza nienaturalne zachowania i powoduje uczucie strachu przed każdą podróżą. Terroryzm międzynarodowy to jedno z najgroźniejszych zjawisk współczesnego świata, który sieje niepokój, strach i powoduje ofiary oraz dąży do destabilizacji życia politycznego, społecznego, gospodarczego i wojskowego. Aby uznać zamach za akt terroryzmu międzynarodowego, powinien on spełniać określone warunki: ma miejsce lub wywołuje skutki poza terytorium państwa, którego domniemany sprawca jest obywatelem, nie może być dokonany przez lub przeciwko członkom sił zbrojnych, ma na celu naruszenie interesów lub uzyskanie korzyści przez siły zbrojne, musi być dokonany lub wywoływać skutki poza terytorium państwa, przeciwko któremu jest skierowany 11. Współczesny świat ulega ciągłemu przeobrażeniu, następuje gwałtowny rozwój techniki i zmieniają się koncepcje. Te przeobrażenia mają wpływ na ewolucję terroryzmu. Powstają nowe pojęcia jak nowy terroryzm czy konflikt asymetryczny. W nowym terroryzmie na plan pierwszy wysuwa się sieciowy charakter organizacji. Grupy terrorystyczne odchodzą od hierarchicznej struktury i stałej lokalizacji. Aktualnie grupa współpracujących ze sobą osób komunikuje się ze sobą tylko przez sieć, których struktura jest bezpostaciowa a sposób jej rozprzestrzeniania się określana jest jako rojenie się czy też namnażanie. Organizacje terrorystyczne, szczególnie islamskie wprowadzają swoich przedstawicieli do państw europejskich. Według informacji wywiadu niemieckiego / Bundesnachrichtendienst/ w Niemczech przebywa około 120 islamskich terrorystów tzw. uśpionych, tj. czekających na rozkaz wykonania samobójczych aktów terrorystycznych. Często osobnicy ci obracają się 9 T. Aleksandrowicz, Terroryzm międzynarodowy, Warszawa 2008, s.23 10 B. Hołyst, Terroryzm, Wydawnictwo Prawnicze LEXISNEXIS, Warszawa 2009, t.2, s.1567 11 Redakcja Naukowa płk dr hab. J. Pawłowski, Terroryzm we współczesnym świecie, Wojskowe Zakłady Graficzne, Warszawa 2001, s.15 i 16
w środowisku przestępczym np. handlujących narkotykami, dokonujących fałszerstw kart kredytowych itp. W Niemczech, Francji, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii są duże skupiska społeczności islamskich, w których przyszli terroryści - samobójcy mogą doskonale ukryć się. Przyszli terroryści z młodego pokolenia, wykształceni w państwach europejskich, są wychowani przez fanatyków islamskich. Odrzucają oni wartości kultury zachodniej i stają się narzędziem walki z nią albo idą walczyć z niewiernymi w Iraku czy w Afganistanie lub stają się narzędziami zamachów terrorystyczno samobójczych, niszczycielskich dla kraju zamieszkania. Przez wywołanie strachu i paniki zmierzają do spowodowania upadku kultury zachodniej 12. Zamachowcy samobójcy to normalni młodzi ludzie, pochodzący z warstw średnich, legitymujący się wyższym wykształceniem tak wychowani i ukształtowani, że samobójczą śmierć w zamachu traktują jako udział w świętej wojnie i odchodzą szczęśliwi jako męczennicy świętej wojny przynosząc zaszczyt i chlubę rodzinie 13. Stanisław Koziej analizując zamach na World Trade Center 11 września 2001 r. wyróżnił cztery charakterystyczne cechy: skalę zamachu, czyli śmierć ok. 3 000 osób i kilka tysięcy rannych oraz wielkie pośrednie i bezpośrednie straty materialne, uzyskanie totalnego zaskoczenia, spowodowanie gigantycznego szoku w skali globalnej, sposób działania sprawców pomysłowość w wykorzystaniu wyłącznie cywilnych środków do ataku co pozwala stwierdzić, że zamach ten należy zaliczyć do agresji asymetrycznej 14. istotą działań asymetrycznych jest wciąganie przeciwnika w obszary nieznane, wykorzystywanie jego siły przeciw niemu, a jego słabości jako własnej siły 15. Od 2005 roku Al-Kaida rozpoczęła werbunek i szkolenie dzieci na samobójców porywaczy. W bazie tej organizacji w Khan Bani Saad na północ od Bagdadu w lutym 2008 roku znaleziono pięć filmów szkoleniowych dla dzieci w wieku około 11 lat. Na początku 2008 roku dwaj 15 letni chłopcy przeprowadzili dwa samobójcze ataki na zachodzie i północy Iraku 16. Organizując zamachy terroryści zawsze mają przewagę czasu oraz miejsca, ponieważ mogą zaplanować akcję uderzając w wybranym przez siebie cel w dogodnym czasie i miejscu. Państwo nie jest w stanie chronić wszystkiego co do niego należy przez cały czas. Wprawdzie istnieją agendy bezpieczeństwa chroniące państwo i poszczególnych obywateli ale wszystkie tego rodzaju działania mają ograniczone możliwości. 12 B. Hołtyst, Terroryzm, Wydawnictwo Prawnicze LEXISNEXIS, Warszawa 2009, t.1, s.646 13 Tamże, s.650 14 S. Koziej, Między piekłem a rajem: szare bezpieczeństwo na progu XXI wieku, wyd.adam Marszałek, Toruń 2006, s.178 15 Tamże, s.22-23 16 B. Hołtys, Terroryzm, Wydawnictwo Prawnicze LEXISNEXIS, Warszawa 2009, t.1, s.651
Rozszerzające się na cały świat brutalne i krwawe akcje terrorystyczne, z użyciem bomb, min - pułapek, broni palnej czy gazów bojowych oraz cywilnych środków komunikacji/ samochody pułapki wypełnione materiałem wybuchowym lub samoloty jako żywe torpedy/ sprawiają, że przeciętny obywatel w mniejszym lub większym stopniu czuje się zagrożony. Eskalacja działań terrorystycznych zmusiła świat do współpracy w zakresie prawa, wywiadu i wspólnych działań również z użyciem wyspecjalizowanych jednostek militarnych. W ramach istniejących struktur międzynarodowych wypracowuje się przedsięwzięcia pozwalające na zwiększenie bezpieczeństwa obywateli. W 2005 r. została przyjęta Strategia Unii Europejskiej w zakresie zwalczania terroryzmu, która określa zakres współpracy państw członkowskich 17. Zawarte w niej ustalenia powodują, że obywatele Unii Europejskiej mogą liczyć na podobny poziom bezpieczeństwa i pomoc ze strony władz lokalnych niezależnie od kraju pobytu. Realizując wytyczne zawarte w Strategii państwa członkowskie powołały systemy zarządzania kryzysowego. Zalecane są też regularne ćwiczenia antyterrorystyczne, w tym również międzynarodowe. Podobne zadania stawiane są przed NATO, organizacji mającej charakter polityczno militarny. Państwa członkowskie tej organizacji w określonej sytuacji są zobowiązane do działań militarnych w ramach wspólnego dowództwa udział jednostek wojskowych państw członkowskich w tym i polskich w misji skierowanej przeciwko AL-Kaidzie w Afganistanie. Inną organizacją międzynarodową jest Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, która na spotkaniu w Paryżu w 1990 r. potępiła działania terrorystyczne, uznając je za kryminalne. W obszarach zainteresowania OBWE znajduje się również współpraca w zakresie polepszenia bezpieczeństwa w Europie. Państwa, szczególnie europejskie opracowują i podpisują umowy mające zapobiegać zamachom terrorystycznym a zawarte w nich postanowienia ograniczają prawo do prywatności i poddanie kontroli państwa coraz większych obszarów życia obywateli oraz wzrost uprawnień służb bezpieczeństwa. Współczesny świat, zagrożony przez akcje terrorystyczne, w obronie swoich obywateli i ich interesów musi podjąć zdecydowaną walkę z tym przerażającym i nieludzkim zjawiskiem. Szeroka współpraca międzynarodowa w zakresie wymiany informacji na temat terroryzmu między służbami specjalnymi i policją różnych krajów powinna przyczynić się do wczesnego wykrywania planów zamachów i do ich z neutralizowania bowiem: oczekiwanie 17 T. Aleksandrowicz, Terroryzm międzynarodowy, Warszawa 2008, s.122
na niebezpieczeństwo jest gorsze niż moment, gdy ono na człowieka spada /Alfred Hitchcock/.
Bibliografia 1. Aleksandrowicz T., Terroryzm Międzynarodowy, Warszawa 2008. 2. Hołyst B., Terroryzm, Wydawnictwo Prawnicze LEXSINEXSIS, Warszawa 2009. 3. Koziej S., Między piekłem a rajem: szare bezpieczeństwo na progu XXI wieku, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2006. 4. Kumaniecki K., Słownik łacińsko polski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982. 5. Nowa Encyklopedia Powszechna, t. 6, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997. 6. Pawłowski J., Terroryzm we współczesnym świecie, Wojskowe Zakłady Graficzne, Warszawa 2001. 7. Wasserman J., Templariusze i asasyni. Dwa tajemne zakony chrześcijańskich templariuszy i muzułmańskich asasynów, Bellona, Warszawa 2007.