Zapoznanie z przebiegiem oraz postępowaniem uŝytkowników obiektów szkolnych, zadania dla osób funkcyjnych, nauczycieli, obsługi technicznej w zakresie przepisów ochrony przeciwpoŝarowej. (Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania..) Tej tragedii można było uniknąć 1
Tej tragedii można było uniknąć. cytując za gazetę Poznaniak pożar hali widowiskowo-sportowej. Dochodziła 21.00, gdy na trybunach buchnął płomień, część osób podeszła do nich zaciekawiona atrakcją. Dziennikarka spokojnym głosem poprosiła, by wszyscy bez paniki udali się do wyjść i opuścili salę. Było jednak już za późno. Gdy zgasło światło, wybuchła panika. Tłum rzucił się do jedynych otwartych drzwi. Dziesiątki osób upadły na ziemię. Pozostali biegali po nich, tratowali... Przy wyjściu utworzyła się potężna góra ludzkich ciał. Ci, co się wydostali, wyciągali innych. Ludzie palili się. Płonęły im włosy, ubrania... Większość nie miała nawet świadomości, co się z nimi dzieje. Byli jak w amoku. Poparzone dłonie, twarze, plecy... Połamane kończyny, popalone i porzucane ubrania. Dziesiątki, a może setki butów... Zwłoki spalonych i zdeptanych, stratowanych przez tłum... Jeden z ochroniarzy chciał wyciągnąć z tłumu, za rękę, jednego ze swych kolegów. Ściągnął skórę z jego dłoni. Jak rękawiczkę. Gdy przyjechały karetki, ludzie rzucili się do nich niczym opętani. Byleby ktoś złagodził im ból. Trzymali w dłoniach swoje włosy i skórę. Dla formalności przypominamy, że za stan bezpieczeństwa pożarowego w obiekcie szkoły, internatu, akademika, itp. odpowiada dyrektor, kierownik, zarządca, właściciel, użytkownik. Ochrona przeciwpoŝarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę Ŝycia, zdrowia i mienia przed poŝarem, klęską Ŝywiołową lub innym miejscowym zagroŝeniem poprzez: - zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się poŝaru, klęski Ŝywiołowej lub innego miejscowego zagroŝenia, zapewnienie sił i środków do zwalczania ww. zdarzeń, - prowadzenie działań ratowniczych. Właściciel, zarządca lub uŝytkownik budynku, obiektu lub terenu, zapewniając jego ochronę przeciwpoŝarową, obowiązany jest w szczególności: - przestrzegać przeciwpoŝarowych wymagań budowlanych, instalacyjnych i technologicznych, - wyposaŝyć budynek, obiekt lub teren w sprzęt poŝarniczy i ratowniczy oraz środki gaśnicze zgodnie z obowiązującymi zasadami, - zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie lub terenie bezpieczeństwo i moŝliwość ewakuacji, - przygotować budynek, obiekt lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej, - ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania poŝaru, klęski Ŝywiołowej lub innego miejscowego zagroŝenia. 2
PowyŜszy zapis jest zawarty w Ustawie o ochronie przeciwpoŝarowej z dnia 24 sierpnia 1991r (Dz. U. 2005r. Nr 100, poz. 835 z późniejszymi zmianami) i dotyczy równieŝ obiektów szkolnych. Szczegółowe zasady ochrony przeciwpoŝarowej i zabezpieczenia przeciwpoŝarowego przedmiotowego budynku oraz wyposaŝenia w sprzęt, urządzenia przeciwpoŝarowe i ratownicze, wynikają z Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z 16 czerwca 2003r. w sprawie ochrony przeciwpoŝarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, (Dz.U. z 2006r. Nr 50, poz. 563). Całokształt przedsięwzięć w zakresie organizacyjnym jak i równieŝ technicznym spoczywa na kierownictwie obiektu. W związku z powyŝszym Dyrektor Szkoły odpowiedzialny jest nie tylko za sprawne prowadzenie i za jego zabezpieczenie przed bezpośrednimi i pośrednimi skutkami poŝaru oraz innego zagroŝenia, ale przede wszystkim za zapewnienie bezpieczeństwa dla osób w nim przebywających w obliczu poŝaru i innego zagroŝenia. Zapewniając jego ochronę przeciwoŝarową, obowiązany jest w szczególności: - przestrzegać przeciwpoŝarowych wymagań budowlanych, instalacyjnych i technologicznych, - wyposaŝyć budynek, obiekt lub teren w sprzęt poŝarniczy i ratowniczy oraz środki gaśnicze zgodnie z obowiązującymi zasadami, - zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie lub terenie bezpieczeństwo i moŝliwość ewakuacji, - przygotować budynek, obiekt lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej, - ustalić sposoby postępowania na wypadek poŝaru, klęski Ŝywiołowej lub innego miejscowego zagroŝenia. Postępowanie w przypadku zauwaŝenia poŝaru lub innego zagroŝenia. Elementarna wiedza z zakresu bezpieczeństwa poŝarowego często moŝe okazać się wiedzą na miarę Ŝycia. Skąd taką wiedzę moŝna czerpać? Podstawowym źródłem wiedzy z tej dziedziny powinny być szkolenia. Zagadnienia związane z bezpieczeństwem poŝarowym powinny stanowić element instruktaŝu ogólnego oraz szkolenia podstawowego z zakresu bhp zgodnie z treścią ramowych programów stanowiących załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996r. w sprawie szczegółowych zasad szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU nr 62, poz. 285). Podobnie art. 4 ust. 1 pkt 4a ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoŝarowej (DzU z 2002 r. nr 147, poz. 1229 ze zm.) zobowiązuje właścicieli, zarządców lub uŝytkowników budynków obiektów i terenów do zapoznania swoich pracowników z obowiązującymi przepisami przeciwpoŝarowymi. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 16 czerwca 2003 r. w sprawie ochrony przeciwpoŝarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 121, poz. 1138) rozszerzyło ten przepis o obowiązek zapoznawania pracowników z treścią Instrukcji Bezpieczeństwa PoŜarowego oraz prowadzenie co najmniej raz na dwa lata obowiązkowych ćwiczeń ewakuacyjnych. Co naleŝy zrobić w przypadku zauwaŝenia poŝaru lub innej sytuacji mogącej w swych skutkach spowodować zagroŝenie dla ludzi lub mienia? W przypadku zauwaŝenia poŝaru, jego objawów lub stwierdzenia innej, zagraŝającej bezpieczeństwu sytuacji naleŝy niezwłocznie powiadomić o zagroŝeniu ludzi mogących znaleźć się w jego strefie oraz powiadomić o tym jednostkę ochrony przeciwpoŝarowej lub policję. O zdarzeniu naleŝy teŝ powiadomić właściciela lub administratora obiektu lub terenu, na którym to 3
zdarzenie ma miejsce. W przypadku gdy przewidywany rozwój wydarzeń moŝe spowodować bezpośrednie niebezpieczeństwo dla ludzi, naleŝy zarządzić ich ewakuację z zagroŝonego obszaru. Działania te naleŝy podjąć jeszcze przed przybyciem straŝy poŝarnej i innych zawodowych słuŝb ratowniczych. Powszechnie znany numer telefonu do straŝy poŝarnej brzmi 998. Czy jest on juŝ zastąpiony przez bardziej popularny na świecie numer 112? Numer telefonu 998 jest w dalszym ciągu aktualny i jeŝeli nawet w przyszłości zostanie zastąpiony innym, będzie z pewnością w dalszym ciągu funkcjonował jako numer alternatywny. Połączenie z tym numerem jest bezpłatne i moŝna je realizować z telefonów stacjonarnych i komórkowych. Zarówno z jednych, jak i z drugich połączenie wybieramy bez Ŝadnego numeru poprzedzającego, takiego jak kierunek bądź prefiks. System automatycznie łączy nas z najbliŝszym terenowo stanowiskiem kierowania Państwowej StraŜy PoŜarnej. Uruchomiony niedawno drugi ogólnopolski numer alarmowy 112, z reguły odbierany jest w stanowiskach dowodzenia policji i stamtąd w razie potrzeby rozmowa moŝe być przekierowana do dyŝurnego odpowiedniej słuŝby ratowniczej. Co zrobić, gdy w sytuacji zauwaŝenia zagroŝenia zapomnimy numeru alarmowego do straŝy poŝarnej i innych słuŝb ratowniczych? Zdarza się, Ŝe człowiek będący pod wpływem silnego stresu traci zdolność racjonalnego myślenia, moŝe teŝ więc zapomnieć numer telefonu do straŝy poŝarnej. W celu ułatwienia działań w takich sytuacjach, zgodnie z 4 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 16 czerwca 2003 r. w sprawie ochrony przeciwpoŝarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 121, poz. 1138), właściciel zarządca lub uŝytkownik budynku lub placu składowego zobowiązany jest do umieszczenia w widocznych miejscach instrukcji postępowania na wypadek poŝaru wraz z wykazem numerów telefonów alarmowych. Czy Dyrektor Szkoły moŝe wydać wewnętrzne przepisy, które prawo powiadomienia o poŝarze straŝy poŝarnej uzaleŝniają od wcześniejszej zgody np. szefa ochrony obiektu? Nie moŝe wydawać takich przepisów, gdyŝ zgodnie z zapisem art. 9 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoŝarowej (DzU z 2002 r. nr 147, poz. 1229 ze zm.) w przypadku zauwaŝenia poŝaru lub innego zagroŝenia, niezwłoczne powiadomienie o tym fakcie jednostki ochrony przeciwpoŝarowej lub policji jest obowiązkiem kaŝdego, kto to zagroŝenie zauwaŝył, a więc i pracownika. Czy w przypadku nie do końca uzasadnionego wezwania straŝy poŝarnej wzywający moŝe być obciąŝony kosztami interwencji? Nie, gdyŝ zgodnie z art. 29 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoŝarowej (DzU z 2002 r. nr 147, poz. 1229 ze zm.) i art. 19a ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej StraŜy PoŜarnej (DzU z 2002 r. nr 147, poz. 1230 ze zm.), koszty funkcjonowania ochrony przeciwpoŝarowej i PSP pokrywane są z budŝetu państwa. Jedynym wyjątkiem jest moŝliwość pozyskiwania środków finansowych od organizatorów imprez masowych, na zlecenie których wykonywano zadania z zakresu ochrony przeciwpoŝarowej. Dlatego wezwanie straŝy poŝarnej w sytuacji gdy zachodziło jakiekolwiek, choćby najmniej uzasadnione podejrzenie zagroŝenia, traktowane jest zawsze jako normalna interwencja. Jedynie wezwanie noszące znamiona złośliwego i całkowicie niepotrzebnego z mocy prawa staje się wykroczeniem i jako takie podlega karze grzywny lub innym sankcjom wymierzanym przez sądy grodzkie. 4
Rozwieszone w widocznych miejscach obiektów uŝyteczności publicznej i innych zakładów pracy instrukcje postępowania na wypadek poŝaru nakazują w przypadku wybuchu poŝaru przystąpienie do jego gaszenia np. za pomocą gaśnic. Czy istnieje prawny obowiązek podjęcia takiej próby? Obecnie nie ma takiego obowiązku, choć rzeczywiście istniał do 1991 r. Artykul 9 obowiązującej obecnie ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoŝarowej (DzU z 2002 r. nr 147, poz. 1229 ze zm.) stanowi jedynie, Ŝe w przypadku zauwaŝenia poŝaru lub innego miejscowego zagroŝenia kaŝdy, kto to zdarzenie zauwaŝy, zobowiązany jest do niezwłocznego zawiadomienia osób znajdujących się w strefie zagroŝenia oraz jednostki ochrony przeciwpoŝarowej bądź policji lub wójta albo sołtysa. Ani cytowana wyŝej ustawa, ani inne przepisy przeciwpoŝarowe nie nakazują osobom niebędącym straŝakami lub pracownikami podobnych słuŝb ratowniczych podejmowania takich działań. Dopiero na mocy art. 25 ust. 2 ustawy o ochronie przeciwpoŝarowej, kierujący działaniem ratowniczym moŝe na pracowników zakładu lub na inne osoby fizyczne nałoŝyć obowiązek wzięcia bezpośredniego udziału w działaniach ratowniczych. W jakim zatem celu istnieje obowiązek wyposaŝania obiektów w gaśnice i wewnętrzne hydranty poŝarowe? KaŜdy poŝar w pierwszej, początkowej fazie rozwoju moŝna łatwo ugasić przez szybką, zdecydowaną interwencję. Nie moŝna tego jednak zrobić tzw. gołymi rękami. Gaśnice i wewnętrzne hydranty poŝarowe są najskuteczniejszym i najprostszym w uŝyciu sprzętem słuŝącym do ugaszenia ognia w tej fazie. Wczesne ugaszenie poŝaru znacznie ograniczy straty materialne oraz spowoduje, Ŝe nie dojdzie do sytuacji, która moŝe zagrozić bezpieczeństwu przebywających w obiekcie ludzi. Czy są jakieś przypadki, kiedy bezwzględnie naleŝy podjąć walkę z ogniem jeszcze przed przybyciem straŝy poŝarnej? Mogą zdarzyć się takie sytuacje, na przykład wtedy, gdy zaniechanie działań ratowniczych moŝe przyczynić się do śmierci człowieka. Przykładem moŝe być poŝar w obiekcie, w którym przebywają osoby niepełnosprawne, niemające moŝliwości wydostania się z zagroŝonej strefy o własnych siłach. W takich sytuacjach naleŝy jednak ocenić, czy bardziej właściwe będzie podjęcie nie zawsze skutecznych działań gaśniczych, czy szybkie zorganizowanie skutecznej akcji ewakuacyjnej. W jakim zatem celu istnieje obowiązek wyposaŝania obiektów w gaśnice i wewnętrzne hydranty poŝarowe? KaŜdy poŝar w pierwszej, początkowej fazie rozwoju moŝna łatwo ugasić przez szybką, zdecydowaną interwencję. Nie moŝna tego jednak zrobić tzw. gołymi rękami. Gaśnice i wewnętrzne hydranty poŝarowe są najskuteczniejszym i najprostszym w uŝyciu sprzętem słuŝącym do ugaszenia ognia w tej fazie. Wczesne ugaszenie poŝaru znacznie ograniczy straty materialne oraz spowoduje, Ŝe nie dojdzie do sytuacji, która moŝe zagrozić bezpieczeństwu przebywających w obiekcie ludzi. Czy są jakieś przypadki, kiedy bezwzględnie naleŝy podjąć walkę z ogniem jeszcze przed przybyciem straŝy poŝarnej? Mogą zdarzyć się takie sytuacje, na przykład wtedy, gdy zaniechanie działań ratowniczych moŝe przyczynić się do śmierci człowieka. Przykładem moŝe być poŝar w obiekcie, w którym przebywają osoby niepełnosprawne, niemające moŝliwości wydostania się z zagroŝonej strefy o 5
własnych siłach. W takich sytuacjach naleŝy jednak ocenić, czy bardziej właściwe będzie podjęcie nie zawsze skutecznych działań gaśniczych, czy szybkie zorganizowanie skutecznej akcji ewakuacyjnej. W jaki sposób naleŝy posługiwać się gaśnicami? Dopuszczone na polski rynek gaśnice charakteryzują się róŝnymi, sposobami uruchamiania. Dlatego bezpośrednio przed uŝyciem gaśnicy naleŝy spojrzeć na jej etykietę, gdzie w formie 2 3 krótkich zdań i tyluŝ prostych, schematycznych rysunków pokazany jest sposób jej obsługi. Zapoznanie się z tą instrukcją z reguły trwa krócej niŝ eksperymenty, które dodatkowo mogą spowodować, Ŝe gaśnica albo nie zadziała, albo w skrajnych przypadkach wręcz zostanie uszkodzona. Etykieta zawiera teŝ rzucającą się w oczy bardzo waŝną informację, mówiącą o tym, czy gaśnicy moŝna bezpiecznie uŝywać do gaszenia urządzeń elektrycznych pod napięciem. Podczas gaszenia poŝaru na zewnątrz budynku trzeba zwrócić uwagę na kierunek wiatru, aby nie dostać się niespodziewanie w chmurę dymu lub w obłok wyrzucanego z gaśnicy środka gaśniczego. Najbardziej efektywne jest zgromadzenie kilku gaśnic i jednoczesne natarcie nimi na ogień przez 2 3 ratowników. Na jaką odległość naleŝy podejść do źródła ognia, aby skutecznie ugasić go za pomocą gaśnicy? Nie ma potrzeby bardzo bliskiego podchodzenia do źródła ognia, gdyŝ zasięg rzutu proszku gaśniczego wynosi ok. 2 metrów w przypadku gaśnic samochodowych i 3 4 metrów dla gaśnic większych, 4- i 6- kilogramowych. Podobnie kształtuje się zasięg rzutu środka gaśniczego z gaśnic śniegowych, płynowych i innych agregatów gaśniczych. Podczas uruchamiania gaśnicy naleŝy uwaŝać, Ŝeby strumienia środka gaśniczego przypadkowo nie skierować sobie na twarz lub na twarze innych znajdujących się w zasięgu gaśnicy ludzi. Jak posługiwać się wewnętrznymi hydrantami poŝarowymi? Istnieją dwa typy wewnętrznych hydrantów poŝarowych, róŝniące się rodzajem umieszczonego w nich węŝa gaśniczego. Hydranty wyposaŝone w zwijany w krąg lub składany w harmonijkę płaski, biały, miękki, wąŝ wymagają przed odkręceniem zaworu całkowitego rozwinięcia i rozprostowania tego węŝa. Nowsze hydranty wyposaŝane w półsztywny nawinięty na duŝą szpulę czarny, gumowy wąŝ o średnicy 25 mm pracują poprawnie bez względu na ilość odwiniętego węŝa. KaŜdy wąŝ zakończony jest tzw. prądownicą, czyli odpowiednim urządzeniem formującym strumień wody. Najprostsze prądownice pozbawione są zaworu odcinającego i umoŝliwiają podawanie jedynie zwartych prądów wody. Znacznie bardziej wskazane jest wyposaŝanie hydrantów w prądownice uniwersalne, umoŝliwiające podawanie prądów zwartych i rozproszonych, mające moŝliwość zamykania wypływu wody przy odkręconym zaworze. Zasięg rzutu strumienia wody wynosi ok. 3 metrów dla strumieni rozproszonych i 10 metrów dla strumieni zwartych. W niektórych obiektach odkręcenie zaworu w hydrancie wewnętrznym powoduje automatyczne włączenie dodatkowych, zwiększających ciśnienie wody pomp poŝarowych. Podczas posługiwania się hydrantem wewnątrz pomieszczeń naleŝy zachować daleko idącą rozwagę i ostroŝność, gdyŝ gaszenie poŝaru wodą powoduje powstawanie duŝej ilości gorącej pary wodnej, mogącej stanowić powaŝne zagroŝenie dla człowieka nie ubranego w odpowiednią odzieŝ ochronną. Z uwagi na moŝliwość poraŝenia prądem hydrantów nie naleŝy uŝywać do czasu odłączenia zasilania elektrycznego w objętej ogniem strefie. 6
Ratowanie ludzi z zagroŝonych obiektów. Czy istnieje obowiązek organizowania ćwiczeń ewakuacyjnych, a jeŝeli tak, to jak często naleŝy przeprowadzać takie ćwiczenia i jak się do nich przygotować? Zgodnie z 13 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 16 czerwca 2003 r. w sprawie ochrony przeciwpoŝarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 121, poz. 1138), począwszy od 25 lipca 2003 r. właściciel lub zarządca obiektu zawierającego strefę poŝarową przeznaczoną dla ponad 50 osób, niebędących jej stałymi uŝytkownikami, powinien co najmniej raz na 2 lata przeprowadzać praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacji ludzi z obiektu. O zamiarze przeprowadzenia ćwiczenia powinien nie później niŝ na tydzień wcześniej powiadomić właściwego miejscowo komendanta powiatowego (lub miejskiego) Państwowej StraŜy PoŜarnej. Szczegółowy sposób organizacji takich ćwiczeń oraz zasady ich przebiegu powinna zawierać obowiązująca w obiekcie Instrukcja Bezpieczeństwa PoŜarowego. Mimo Ŝe przepisy nakazują prowadzenie ćwiczeń nie rzadziej niŝ raz na 2 lata, praktyka pokazuje, Ŝe powinny być one organizowane znacznie częściej. Dlaczego ewakuacja ludzi z obiektów zaczęła być od pewnego czasu traktowana jako priorytetowe zadanie ratownicze? W ciągu ostatnich kilkunastu lat diametralnie zmieniło się wyposaŝenie naszych wnętrz. Powszechne jeszcze niedawno naturalne surowce, z których konstruowano meble, wykonywano boazerie czy szyto zasłony, zostały dziś całkowicie zastąpione przez tworzywa syntetyczne, które w przypadku powstania poŝaru wydzielają duŝe ilości gęstego, czarnego dymu utrudniającego bądź wręcz uniemoŝliwiającego jakąkolwiek orientację przestrzenną w objętym poŝarem obiekcie. W dodatku tworzywa sztuczne paląc się bardzo szybko ulegają termicznemu rozkładowi na palne i jednocześnie silnie toksyczne gazy. Kiedy temperatura w objętym poŝarem pomieszczeniu osiągnie odpowiednio wysoką wartość, zgromadzone pod sufitem palne substancje lotne ulegają gwałtownemu samozapaleniu, efektem którego jest wydzielenie ogromnych ilości energii cieplnej powodującej niekontrolowany rozwój poŝaru na coraz większej przestrzeni. Badania wykazały, Ŝe np. zwykły, w zasadzie niezbyt groźny poŝar boksu piwnicznego w 4-piętrowym budynku mieszkalnym niewyposaŝonym w wydzieloną dymowo klatkę schodową, w ciągu zaledwie 5 7 minut całkowicie zadymia dwie ostatnie kondygnacje ograniczając na nich widoczność poniŝej 30 cm. Przebywanie w atmosferze tego dymu bez odpowiednich środków ochrony dróg oddechowych z reguły juŝ po 1 2 minutach powoduje utratę przytomności, a po 3 4 dalszych śmierć. Kto moŝe zarządzić ewakuację ludzi z obiektu? Zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 1 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoŝarowej (DzU z 2002 r. nr 147, poz. 1229 ze zm.) ewakuację ludzi i mienia moŝe zarządzić kierujący działaniem ratowniczym straŝak Państwowej StraŜy PoŜarnej (lub inna osoba upowaŝniona do kierowania takimi działaniami kierownik (zarządca obiektu)). Praktyka pokazuje jednak, Ŝe w przypadku zagroŝenia, którego objawy są bezpośrednio widoczne lub w jakikolwiek inny sposób odczuwalne, ewakuacja rozpoczyna się w sposób całkowicie spontaniczny, nierzadko wręcz chaotyczny. Dlatego najwaŝniejsze jest, aby jak najszybciej przybrała ona zorganizowaną formę i była kierowana przez ludzi obdarzonych silnymi cechami osobowości, nie ulegających emocjom i cieszących się powszechnym autorytetem. Kiedy zarządzamy ewakuację obiektu i w jaki sposób powinna ona przebiegać? Ewakuację zarządzamy zawsze, gdy istnieje choćby najmniejsze ryzyko zagroŝenia Ŝycia lub zdrowia przebywających w obiekcie osób. Ewakuacja powinna przebiegać w sposób sprawny, z zachowaniem całkowitej ciszy i powagi. W sytuacji zagroŝenia ogniem, dymem, substancją 7
toksyczną, moŝliwością zawalenia budynku lub wybuchu gazu z rozszczelnionej instalacji gazowej oraz prawdopodobieństwem działań terrorystycznych, nie naleŝy tracić czasu na wyłączanie komputerów, zamykanie okien, pakowanie akt i tym podobne czynności. Wychodząc z pomieszczenia naleŝy pamiętać o dokładnym zamknięciu drzwi. Pozwoli to na uniknięcie przeciągów mogących spowodować szybsze zadymienie lub wypełnienie niebezpiecznymi substancjami przebiegających wewnątrz budynku dróg ewakuacyjnych. Jakimi sposobami najlepiej jest ogłaszać ewakuację? Ewakuację naleŝy ogłaszać wszystkimi dostępnymi w danym obiekcie środkami technicznymi. Osoby najbliŝsze naleŝy alarmować głosem, pamiętając, aby czynić to spokojnie i w niewywołujący paniki sposób. W obiektach niewyposaŝonych w instalację sygnalizacyjną, nagłaśniającą lub urządzenia do automatycznego nadawania komunikatów głosowych dobrze jest korzystać z przenośnych urządzeń rozgłoszeniowych tzw. tub. Skuteczną formą jest teŝ rozesłanie na teren obiektu gońców. W tym przypadku naleŝy pamiętać, aby były to osoby ogólnie znane, które nie będą musiały tracić czasu na udowadnianie prawdziwości przekazywanych przez siebie poleceń. W budynkach szkolnych ewakuację moŝna ogłaszać odpowiednim, wcześniej ustalonym sygnałem dzwonków. Szczególną uwagę zwraca ciąg krótkich, powtarzających się cyklicznie dźwięków dzwonka, nadawanych przez cały czas trwania ewakuacj. W jaki sposób i którędy naleŝy opuszczać zagroŝony budynek? ZagroŜony budynek lub jego strefę poŝarową naleŝy opuszczać korzystając z wcześniej ustalonych, wytyczonych i odpowiednio oznakowanych dróg ewakuacyjnych. Drogami tymi są na ogół korytarze i klatki schodowe słuŝące na co dzień do normalnej komunikacji pieszej. Do celów ewakuacji nie wolno stosować dźwigów, wind, osobowych i towarowych (z wyjątkiem specjalnych dźwigów poŝarowych), przejść technologicznych, kanałów i pomostów instalacyjnych oraz innych podobnych urządzeń. JeŜeli drogi ewakuacyjne przedzielone są automatycznie zamykającymi się drzwiami poŝarowymi lub oddzieleniami przeciwdymowymi, naleŝy zwracać uwagę, aby nie zostały one w trwały sposób zablokowane, na przykład porzuconymi przedmiotami lub ruchomymi elementami wyposaŝenia obiektu. Co robić w przypadku, kiedy na skutek odcięcia dróg ewakuacyjnych przez silny, gęsty dym nie moŝemy wydostać się z budynku, w którym wybuchł poŝar? JeŜeli z uzasadnionych przyczyn nie jest moŝliwe opuszczenie budynku, np. na skutek silnego zadymienia korytarza lub klatki schodowej, naleŝy schronić się w najbliŝszym wyposaŝonym w okno pomieszczeniu (pamiętając, aby odruchowo nie zamknąć się od środka na klucz!), w razie potrzeby uszczelniając szpary w drzwiach zwilŝonymi wodą szmatami, zerwanymi z okien zasłonami lub fragmentami odzieŝy. JeŜeli moŝliwe jest otwarcie okna, zawsze trzeba skorzystać z tej okazji, aby nie ulec zatruciu toksycznymi i często bezwonnymi gazami poŝarowymi mogącymi dostać się do pomieszczenia. Otwarte okno naleŝy teŝ wykorzystać do zasygnalizowania swojej obecności w budynku osobom znajdującym się na zewnątrz. Jeśli natomiast otwarcie lub wybicie okna z róŝnych względów nie jest moŝliwe, naleŝy jak najszybciej o swojej sytuacji postarać się poinformować (np. telefoniczne) straŝ poŝarną. NaleŜy teŝ wiedzieć, Ŝe w przypadku niepalnej konstrukcji budynku oraz przewidywanej w warunkach aglomeracji miejskiej szybkiej interwencji straŝy poŝarnej wyposaŝonej w profesjonalny sprzęt i agregaty oddymiające w wielu przypadkach, pozostanie w zamykanym i wentylowanym lub wyposaŝonym w okna pomieszczeniu jest znacznie mniej ryzykowne niŝ próba pokonania kilkunastu metrów silnie zadymionego korytarza lub inne, nierzadko skrajnie desperackie metody ewakuacji. JeŜeli jednak przybyli na miejsce poŝaru straŝacy nakaŝą całkowitą ewakuację obiektu, naleŝy się tej decyzji bezwarunkowo podporządkować. 8
Organizacja i warunki ewakuacji osób niepełnosprawnych. Zakłada się, Ŝe w budynku w tym samym czasie moŝe powstać tylko jedno źródło poŝaru lub innego zagroŝenia. Ewakuacja z budynku moŝe więc nastąpić samorzutnie po wykryciu poŝaru (innego zagroŝenia) lub po zarządzeniu ewakuacji. Ze względu na bezpieczeństwo ludzi i personelu oraz mienia budynku, w zaleŝności od rodzaju zagroŝenia, sytuacji poŝarowej oraz stopnia zagroŝenia poŝarowego, moŝe być podjęta decyzja o ewakuacji całkowitej lub częściowej. Trudnym elementem ewakuacji jest ewakuowanie osób niepełnosprawnych. Środki i sposoby ogłaszania alarmu o niebezpieczeństwie. KaŜdy budynek wczasowo-rehabilitacyjnych powinien mieć środki za pomocą których, w przypadku wykrycia poŝaru będzie moŝna wszcząć alarm i za pośrednictwem których wszystkie inne osoby przebywające w budynku mogą być zaalarmowane. Podstawowym środkiem do ogłaszania alarmu o niebezpieczeństwie w budynku jest sieć telefonów wewnętrznych oraz dyŝurny portier przy wstępnym załoŝeniu, Ŝe poŝar powstanie na jednej z kondygnacji. Sygnał o zdarzeniu moŝe być przekazany przez system przycisków elektrycznych zainstalowanych na kaŝdej kondygnacji i podłączonych do portierni. Wymienione wyŝej środki alarmowania słuŝą do przeprowadzenia całkowitej ewakuacji z budynku. JeŜeli nie zachodzi konieczność przeprowadzenia ewakuacji całkowitej, lecz jedynie częściowej (kondygnacja zagroŝona wraz z kondygnacjami sąsiadującymi) lub gdy zachodzi obawa wywołania paniki, do ogłaszania komunikatu o niebezpieczeństwie moŝna wykorzystać wewnętrzną sieć telefoniczną. W ostateczności alarm moŝe być ogłaszany donośnym głosem. O wyborze sposobu ogłaszania alarmu, właściwego dla danej sytuacji, decyduje osoba, która podjęła decyzję o ewakuacji. Warunki ewakuacji przy wykorzystaniu dróg komunikacji ogólnej W budynku ośrodka, w zaleŝności od jego warunków konstrukcyjno-budowlanych, ewakuację naleŝy prowadzić oznakowanymi (znaki podświetlane lub fotoluminescencyjne) drogami komunikacji ogólnej, a w szczególności: - korytarzami w kierunku do klatek schodowych, schodami w dół do wyjść ewakuacyjnych na zewnątrz budynku (na poziomie parteru), - korytarzami lub hollem w kierunku do wyjść ewakuacyjnych prowadzących na zewnątrz budynku Ze względu na konieczność zapewnienia bezpiecznych warunków ewakuacji zabronione jest: - wykorzystywanie dźwigów osobowych do celów ewakuacyjnych; w przypadku powstania poŝaru dźwigi ściągane są na poziom parteru i unieruchomione, - blokowanie w sposób trwały w pozycji otwartej drzwi wyposaŝonych w urządzenia samozamykające, które w warunkach normalnej pracy utrzymują drzwi w pozycji zamkniętej, wydzielając w ten sposób klatki schodowe od korytarzy lub róŝne strefy poŝarowe. Sposoby prowadzenia ewakuacji osób. W zaleŝności od wielkości i rodzaju poŝaru lub innego zagroŝenia, a w związku z tym powstałej w budynku sytuacji, zachodzi konieczność przeprowadzenia ewakuacji ludzi i mienia. W pierwszej kolejności naleŝy zrealizować ewakuację osób niepełnosprawnych z pomieszczeń bezpośrednio zagroŝonych oraz pomieszczeń sąsiadujących. Ewakuacja indywidualna będzie dotyczyła tych wszystkich ludzi, którzy nie będą uczestniczyć w organizowaniu ewakuacji niepełnosprawnych, którzy w momencie powstania zagroŝenia ( po jego 9
wykryciu) samorzutnie ( równieŝ w wyniku paniki) ewakuują się oznakowanymi drogami i wyjściami ewakuacyjnymi. W przypadku prowadzenia ewakuacji zorganizowanej, naleŝy pamiętać, Ŝe nie zawsze zachodzi konieczność przeprowadzenia ewakuacji całkowitej. W większości sytuacji wystarczy przeprowadzenie ewakuacji częściowej, obejmującej pomieszczenia zagroŝone bezpośrednio ogniem, dymem, gazami poŝarowymi lub innym zagroŝeniem. Ewakuacja taka nie jest trudna i do jej przeprowadzenia prawdopodobnie nie będzie zachodziła potrzeba uŝycia znaczących sił i środków. Ze względu na ograniczoną ilość personelu szczególnie niebezpieczne będzie przeprowadzenie ewakuacji w porze nocnej Zasady ewakuacji osób i mienia z budynku W sytuacji wystąpienia zagroŝenia, które powoduje konieczność przeprowadzenia ewakuacji osób i mienia z obiektu, decyzję o jej podjęciu wydaje uprawniona osoba, odpowiedzialna za bezpieczeństwo w obiekcie. Decyzja ta w szczególności musi zawierać informacje o zakresie ewakuacji, liczbie osób przewidzianych do ewakuacji, sposobach i kolejności opuszczania obiektu, a takŝe musi określać drogi ruchu i rejon dla gromadzenia ewakuowanych osób i mienia. Decyzję o ogłoszeniu ewakuacji całkowitej z obiektu moŝe podjąć wyłącznie dyrektor ośrodka, osoba upowaŝniona (np. portier) oraz dowódca przybyłej jednostki Państwowej StraŜy PoŜarnej. W sytuacji, gdy zostanie podjęta decyzja o ewakuacji osób, naleŝy podjąć następujące działania: 1. Natychmiast powiadomić wszystkie osoby przebywające w pokojach hotelowych i innych pomieszczeniach o powstaniu i charakterze zagroŝenia oraz konieczności przeprowadzenia ewakuacji, niedopuścić do powstania paniki. Do powiadomienia naleŝy wykorzystać dostępne środki łączności telefonicznej lub gońca. Za powiadomienie pozostałych osób przebywających w budynku odpowiedzialni są portier /woźny(a)/ i dyŝurne pielęgniarki znajdujących się na terenie objętym ewakuacją. 2. W pierwszej kolejności naleŝy ewakuować osoby z tych pomieszczeń, w których powstał poŝar lub które znajdują się na drodze rozprzestrzeniania się ognia, oraz pomieszczeń z których wyjście lub dotarcie do bezpiecznych dróg ewakuacji moŝe zostać odcięte przez poŝar, zadymienie itp. zagroŝenia. Pojedyncze osoby lub strumień ludzi naleŝy kierować najkrótszą drogą do najbliŝszej klatki schodowej, lub wyjścia prowadzącego bezpośrednio na zewnątrz obiektu, zgodnie z umieszczonymi w budynku znakami ewakuacyjnymi (korzystanie z dźwigów do celów ewakuacji jest zabronione). Z ww. powodów w pierwszej kolejności naleŝy zarządzać ewakuację dla osób przebywających na kondygnacji na której powstało zagroŝenie oraz powyŝej tej kondygnacji. 3. Przemieszczanie ludzi z kondygnacji bezpośrednio zagroŝonej do strefy bezpiecznej powinno odbywać się selekcyjnie, aby uniknąć nadmiernego przepełnienia dróg ewakuacyjnych. 4. NaleŜy dąŝyć do tego aby wśród ewakuowanych w pierwszej kolejności były osoby o ograniczonej (z róŝnych względów) zdolności poruszania się, natomiast zamykać strumień ruchu powinny osoby, które mogą poruszać się o własnych siłach. JeŜeli do przeprowadzenia ewakuacji dysponuje się zbyt małymi siłami do akcji moŝna włączyć część pracowników, przydzielając im zadania w zakresie opiekow. się osobami starszymi, dziećmi, rannymi itp.. 5. Zarówno przed ogłoszeniem ewakuacji jak i w jej trakcie personel przeprowadzający ewakuację powinien przygotować drogi ewakuacyjne przez ich otwarcie i zabezpieczenie, sprawdzając jednocześnie, czy nie są one zablokowane i czy są wolne od dymu, itp,. 6. W przypadku odcięcia dróg ruchu dla pojedynczych osób lub grup, naleŝy niezwłocznie dostępnymi środkami np. telefonicznie, bezpośrednio lub przy pomocy osób znajdujących się na zewnątrz odciętej strefy powiadomić kierującego akcją ewakuacyjną. Osoby odcięte od dróg wyjścia, a znajdujące się w strefie zagroŝenia naleŝy zebrać w pomieszczeniu najbardziej oddalonym od źródła zagroŝenia, i w miarę posiadanych środków i istniejących 10
warunków ewakuować z zewnątrz przy pomocy sprzętu ratowniczego przybyłych jednostek Państwowej StraŜy PoŜarnej lub innych jednostek ratowniczych. 7. Przy silnym zadymieniu dróg ewakuacyjnych naleŝy poruszać się w pozycji pochylonej, starając się trzymać głowę jak najniŝej, ze względu na mniejsze zadymienie panujące w dolnych partiach pomieszczeń i korytarzy, a drogi oddechowe naleŝy w miarę moŝliwości zasłaniać wilgotną chustką - sposób ten ułatwia oddychanie. Podczas ruchu przez mocno zadymione odcinki dróg ewakuacyjnych naleŝy poruszać się wzdłuŝ ścian, aby nie stracić orientacji co do kierunku ruchu. 8. Po zakończeniu ewakuacji osób naleŝy sprawdzić, jeŝeli istnieje taka moŝliwość (np. na podstawie rejestru, informacji pracowników), czy wszyscy ludzie opuścili poszczególne pomieszczenia budynku. Przy niezgodności stanu osobowego ludzi wyewakuowanych z przypuszczalną ilością osób przebywających w obiekcie przed ogłoszeniem ewakuacji, naleŝy fakt ten natychmiast zgłosić jednostkom ratowniczym przybyłym na miejsce akcji, w celu ponownego sprawdzenia pomieszczeń. 9. W przypadku przybycia jednostek Państwowej StraŜy PoŜarnej w trakcie akcji ewakuacyjnej, osoba kierująca jej przebiegiem zobowiązana jest do złoŝenia krótkiej informacji o przebiegu akcji, a następnie podporządkowania się dowódcy przybyłej jednostki ratowniczej. W sytuacji i gdy zostanie podjęta decyzja o ewakuacji kierować się następującymi zasadami: mienia obiektu /szkoły/, naleŝy a) Ewakuacja mienia nie moŝe odbywać się kosztem sił i środków niezbędnych do ewakuacji i ratowania ludzi. b) Decyzję o ewakuacji mienia podejmuje kierujący akcją lub personel organizujący ewakuację, gdy: - mienie duŝej wartości jest bezpośrednio zagroŝone i jest to jedyny sposób jego uratowania, - mienie utrudnia dostęp do źródła zagroŝenia lub umoŝliwia jego rozprzestrzenienie się, c) Ewakuację mienia naleŝy rozpocząć od: - najcenniejszego sprzętu i urządzeń, dokumentacji i przedmiotów, - środków płatniczych, wartości bagaŝowych i waŝnej dokumentacji, - materiałów i substancji niebezpiecznych poŝarowo ( np. ciecze palne, butle z gazami palnymi). d) Do demontaŝu i ewakuacji mienia w bezpieczne miejsce oraz zabezpieczenia przed zniszczeniem lub kradzieŝą naleŝy wykorzystać: - wszystkich sprawnych fizycznie pracowników ośrodka, - sprzęt słuŝący ewakuacji mienia oraz środki słuŝące jego zabezpieczeniu, będące na wyposaŝeniu ośrodka, - sprzęt przybyłych na miejsce jednostek ratowniczych z zewnątrz ( np. do odholowania samochodów). Metodyka ewakuacji osób niepełnosprawnych ruchowo (chorych) siłami personelu. Wynoszenie chorych. Wynoszenie pacjentów jako jeden ze sposobów ewakuacji przewiduje się w stosunku do tych chorych, którzy nie są zdolni do samodzielnego opuszczenia zagroŝonego poŝarem pomieszczenia, kondygnacji lub budynku. Dotyczy to przewaŝnie osób, którzy posiadają chore kończyny i poruszają się przy pomocy oprzyrządowania, lub ulegli urazom cielesnym uniemoŝliwiającym poruszanie się. W kaŝdym z wyŝej wymienionych przypadków, ewakuacja będzie wymagała uŝycia noszy sanitarnych, specjalnych wózków inwalidzkich, wózkonoszy. Podczas ewakuacji tej grupy chorych naleŝy pamiętać, Ŝe osoby te stanowią najcięŝsze przypadki. Zdrowie ich jest najbardziej wątłe i dlatego wymagają podczas wynoszenia szczególnej ostroŝności, delikatności i opieki. Często ewakuacja tej grupy chorych musi się odbywać wyłącznie z aparaturą i oprzyrządowaniem medycznym, z którego w sposób ciągły osoba korzysta, a to dodatkowo utrudnia i opóźnia proces ewakuacyjny. 11
Najczęściej stosowaną metodą przenoszenia chorych jest uŝycie przez dwóch osób lub noszy. Wynoszenie chorych przez inne osoby poza pracownikami powinno się odbywać pod nadzorem personelu medycznego, a szczególnie moment ułoŝenia na noszach i jego zdejmowania z noszy. Obowiązujące przepisy i normy. 1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. (Dz. U. 2002r. Nr 75, poz. 690). 2. Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoŝarowej (Dz. U. z 2003r. Nr 52, poz. 452 z późniejszymi zmianami). 3. Ustawa z 7 lipca 1994r. Prawo Budowlane (Dz. U. z 2006r. Nr 156, poz. 1118 z późniejszymi zmianami). 4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 21 kwietnia 2006r. w sprawie ochrony przeciwpoŝarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. (Dz. U. z 2006r. Nr 50, poz. 563). 5. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 16 czerwca 2003r. w sprawie przeciwpoŝarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg poŝarowych (Dz. U. z 2003r. Nr 121, poz. 1139). 6. Rozporządzenie Ministra Pracy Polityki socjalnej z dnia 17 czerwca 1998r. w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.(dz. U. z 1998r. Nr79, poz. 513 z późniejszymi zmianami). 7. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 lipca 2003r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do uŝytku w przestrzeniach zagroŝonych wybuchem.(dz. U. Nr 143, poz. 1393). 8. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska. (Dz. U. z 2003r. Nr 80, poz. 717). 9. PN-82/B-02857 Ochrona przeciwpoŝarowa w budownictwie. PrzeciwpoŜarowe zbiorniki wodne - Wymagania ogólne. 10. PN-EN 60079-10:2002 Urządzenia elektryczne w przestrzeniach zagroŝonych wybuchem. Część 10: Klasyfikacja przestrzeni zagroŝonych wybuchem. 11. PN-EN 1127-1:2001 - atmosfery wybuchowe. 12. PN-IEC60364-4-41:2000 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przeciwporaŝeniowa. 13. PN - IEC 61024-1:2001 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. 14. PN-86/E-05003/01 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych Wymagania ogólne. 15. PN-92/E-05003/04 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Ochrona specjalna. 16. PN-89/E-05003/03 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Ochrona obostrzona. 12
SKRÓCONA INSTRUKCJA POSTĘPOWANIA NA WYPADEK POWSTANIA POśARU I PODJĘCIA DECYZJI O EWAKUACJI LUDZI Z BUDYNKU. L P Etapy ewakuacji Kolejność wykonywania czynności Osoby odpowiedzialne 1 Wezwanie jednostek straŝy poŝarnej Zawiadomić telefonicznie tel. 998 straŝ poŝarną o zaistniałym poŝarze z określeniem: Osoby funkcyjne kaŝda inna osoba - gdzie się pali, która zauwaŝy - co się pali ( rodzaj pomieszczenia) poŝar - czy zagroŝone jest Ŝycie ludzkie, - nazwisko zgłaszającego i numer telefonu z którego dokonano wezwania 2 Ogłoszenie rozpoczęcia Przekazanie informacji w sposób spokojny i zrozumiały Dyrektor obiektu ewakuacji o konieczności opuszczenia zakładu. 3 Przebieg ewakuacji 1.Utworzenie zespołu ds. ewakuacji i przydzielenie zadań do wykonania przez członków zespołu 2.Ustalenie kolejności ewakuacji oraz kierunków w zaleŝności od występowania zagroŝenia ludzi 3.Wyznaczenie członków zespołu odpowiedzialnych za ewakuację ludzi z pomieszczeń 4.Ustalenie dodatkowych kierunków ewakuacji w sytuacji niekorzystnego rozwoju poŝaru, zadymienia lub wysokiej temperatury 5.Przekazanie niezbędnych informacji dla spokojnego przebiegu ewakuacji 6.Kierowanie ruchem ludzi ustalonymi kierunkami ewakuacji oraz rozładowanie zatorów w miejscach spiętrzeń podczas opuszczania budynku 4 Oczekiwanie na przybycie jednostki straŝy poŝarnej 5 Gaszenie poŝaru do chwili przybycia straŝy poŝarnej 1.Wyjście na zewnątrz budynku i czekać na przyjazd straŝy poŝarnej 2.Udzielić informacji o zaistniałej sytuacji i podjętych działaniach 3. Wskazać miejsce pracy kierującego akcją 1.Natychmiastowe podjęcie akcji gaśniczej przy uŝyciu podręcznego sprzętu gaśniczego (gaśnic, hydrantów) Dyrektor obiektu 2.Uruchomienie hydrantu ppoŝ.: - otworzyć szafkę hydrantową, rozwinąć wąŝ i odkręcić zawór hydrantu, - prąd wody skierować na źródło poŝaru. 6 Ewakuacja mienia 1.Rozpoczęcie po ewakuacji ludzi sytuacji gdy jest ono zagroŝone i sytuacja poŝarowa pozwala na podjęcie takiego działania 2.Kolejność ewakuacji określa Dyrektor obiektu w zaleŝności od występującego zagroŝenia i wartości sprzętu, przedmiotów itp. 3.Mienie wynosić w workach ewakuacyjnych oraz w taki sposób aby nie tarasować dróg komunikacyjnych i wejść. 4. Miejscem składowania ewakuowanego mienia jest plac na zewnątrz budynku zabezpieczony siłami policji. Przeszkoleni pracownicy Dyrektor obiektu wspólnie z dowódcą akcji gaśniczej - - osoby wyznaczone przez dyrektora słuŝby ochrony, siły porządkowe, policja A.L. 13