Polska.. Turcja...

. Wojny... Wojna polsko-turecka 1672-1676 toczyła się pomiędzy Rzeczpospolitą Imperium Osmańskim i sprzymierzonym z nią Chanatem Krymskim. Bezpośrednią przyczyną wojny były działania wojsk koronnych na Ukrainie wymierzone przeciw Tatarom i hetmanowi kozackiemu Piotrowi Doroszencę, który w 1666 roku uznał zwierzchnictwo Turcji. Początkowo Turcy byli zajęci wojną z Wenecją (VI wojna wenecko-turecka) i cesarstwem (IV wojna austriacko-turecka), toteż do walki z Rzeczpospolitą skierowali Tatarów (Wojna polsko-kozacko-tatarska 1666-1671). Z całą potęgą wystąpili w 1672 roku, a pretekstem była pomoc dla Doroszenki.

Chronologia wojny bitwa pod Ładyżynem (lub pod Czetwertynówką) (18 lipca 1672) bitwa pod Humaniem (1672) oblężenie Kamieńca Podolskiego (18-27 sierpnia 1672) bitwa pod Korcem (1672) oblężenie Lwowa (20 września 6 października 1672) wyprawa na czambuły (5-14 października 1672) bitwa pod Krasnobrodem (5-6 października 1672) bitwa pod Narolem (6 października 1672) bitwa pod Niemirowem (7 października (1672) bitwa pod Komarnem (9 października 1672) bitwa pod Petranką (14 października 1672) bitwa pod Kałuszem (1672) bitwa pod Chocimiem (11 listopada 1673) bitwa pod Lesienicami (22 sierpnia 1675) oblężenie Trembowli (20 września-11 października 1675) bitwa pod Wojniłowem (24 września 1676) bitwa pod Żurawnem (25 września 14 października 1676)

Pierwsze wielkie zbrojne starcie Turcji z Rzeczpospolitą nastąpiło w 1620 roku pod Cecorą. Doprowadziły do niego: - wieloletnie zatargi graniczne, - najazdy tatarskie na województwa południowowschodnie, - wyprawy Kozaków na miasta tureckie -wyprawy właścicieli wielkich dóbr ziemskich ( Potockich, Koreckich, Wiśniowieckich ) - na ziemie lenne Turcji - Mołdawię i Wołoszczyznę i osadzanie na tronach przychylnych sobie władców. Pretekstem stało się spalenie przez Kozaków Warny. Sędziwy hetman wielki koronny Stanisław Żółkiewski, wyprzedzając przewidywany atak turecki, wkroczył do Mołdawii z prawie 10- tysięcznym wojskiem. Zawiodły go jednak spodziewane posiłki mołdawskie, lisowczycy i wojska magnackie. Wojska polskie zostały rozbite przez przeważające siły turecko-tatarskie dowodzone przez Iskandra Baszę. W chaotycznym odwrocie armii polskiej zginął Żółkiewski, a Stanisław Koniecpolski, hetman polny, dostał się do niewoli.

Decydującą bitwę kolejnej kampanii stoczono później, w 1621 roku, pod granicznym Chocimiem. 35-tysięcznym wojskiem polskim wspieranym przez 40 tysięcy Kozaków dowodził hetman wielki litewski Jan Karol Chodkiewicz. Ponad miesiąc broniły się wojska Rzeczpospolitej w oblężonym obozie. Zmarł w tym czasie Chodkiewicz (zastąpił go Stanisław Lubomirski), wystrzelono prawie cały proch. W krytycznym momencie rozpoczęto rokowania, które zakończyły się podpisaniem pokoju przywracającego na granicy polskotureckiej stosunki z poprzedniego stulecia: - granica pozostała na Dniestrze, - obie strony miały powściągać Kozak Tatarów, w Mołdawii - sułtan miał osadzać władców przychylnych Rzeczpospolitej.....

Turcy odstąpili od oblężenia obrona Chocimia rozsławiła w świecie Rzeczpospolitą jako " przedmurze chrześcijaństwa Po przejściowym osłabieniu państwa sułtan Mehmed IV (1648-1687) i jego wezyrowie rozpoczęli zbrojenia i nowe wojny. Uwaga Porty zwróciła się też na północ, na pogranicze Mołdawii, Podola i Ukrainy. W 1667 roku Rzeczpospolita podpisała w Andruszowie rozejm z Moskwą uznający podział Ukrainy na lewobrzeżną (na lewym brzegu Dniepru należącą do Rosji) i prawobrzeżną (należącą do Królestwa Polskiego). Hetman prawobrzeżnej Kozaczyny Piotr Doroszenko nie zaakceptował tego rozstrzygnięcia i poddał się Turcji. Sułtan poparł go i wypowiedział Rzeczpospolitej wojnę - 1667 r. obóz pod Podhajcami - dowodzi Jan Sobieski (2 tygodniowe oblężenie). Na wieść o wyprawie Kozaków zaporoskich na Krym Tatarzy podpisali ugodę i wycofali się.

Wojny polsko-tureckie w II połowie XVII wieku rozpoczął najazd wojsk tureckich za panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W tym czasie w Polsce trwały wewnętrzne walki polityczne, doszło nawet do rozbicia na dwie orientacje polityczne : - proaustriacką ( prohabsburską ) -profrancuską -Sytuacja na południowo-wschodniej granicy Polski stawała się coraz poważniejsza. -Wysoka Porta w 1672. zaatakowała Rzeczpospolitą. Turcy, poprzedzani przez czambuły tatarskie i oddziały kozackie Doroszenki, przekroczyli Dniepr i zdobyli Kamieniec Podolski - najpotężniejszą twierdzę osłaniającą polskie pogranicze....

Następnie zajęli Podole i południowo-wschodnie ziemie koronne, a wojska tureckie, tatarskie, kozackie, węgierskie i wołoskie ruszyły dalej na Lwów i Zamość. Pod wpływem klęski i realnego zagrożenia wobec braku na Podolu większych wojsk podpisano upokarzający układ w Buchaczu: Rzeczpospolita oddawała Turcji województwa podolskie bracławskie oraz pozostającą przy Polsce część kijowskiego oraz została zobowiązana do płacenia corocznego haraczu na rzecz Turcji co sprowadzało ją do roli państwa wasalnego.

Wspólna hańba zmusiła skłóconych do zgody. Sejm w 1673r. uchwalił znaczne podatki na wojsko. Wojska polskolitewskie pod wodzą hetmana Jana Sobieskiego zaatakowały Turcję i odniosły pod Chocimiem świetne zwycięstwo nad armią sułtańską. Wygrana Chocimska stała się sukcesem politycznym Rzeczpospolitej. Hetman Sobieski doprowadził do zjednoczenia sił polskich i litewskich, pokonał silnego przeciwnika, ale zwycięstwo nie zostało w pełni wykorzystane (1674r. Hetman Jan Sobieski został koronowany na króla Polski) ponieważ wojna polskoturecka została zamknięta układem w Żurawnie. w 1676 r. Kamieniec pozostał w rękach tureckich. Turcy nie przyjęli propozycji pokojowych, które przedstawił sułtanowi wielki poseł Jan Gniński w 1677 w Stambule.

W 1683 r. wobec zagrożenia ze strony wspólnego wroga Polska i monarchia Habsburgów zawarły sojusz zaczepno-obronny. W razie ataku tureckiego na jedno układających się państw drugie miało pośpieszyć z pomocą. Sejm poparł politykę króla, zatwierdził przymierze i uchwalił podatki wojenne. Turcja wypowiedziała wojnę cesarstwu. Wyruszająca na Austrię armia, którą dowodził wielki Wezyr Kara Mustafa liczyła ok. 160 tysięcy żołnierzy. Armia cesarska liczyła ok. 27 tysięcy.

Stosunki Polsko-Tureckie Rzeczpospolita Polska i Republika Turcji to państwa współpracujące na różnych płaszczyznach. Wzajemne kontakty rozwijają się w sferze polityki obronnej (w ramach struktur NATO), gospodarczej (m.in. w ramach Unii Celnej) oraz w sferze kultury i kontaktów społecznych. Potwierdzeniem dobrych stosunków są również wizyty na najwyższym szczeblu oraz liczne umowy, w tym dwa traktaty przyjaźni, zawarte między państwami. Do czynników utrudniających pogłębianie relacji polsko-tureckich zaliczyć można przede wszystkim odrębność kulturową oraz dystans geograficzny dzielący oba kraje. Nie przeszkadzają one jednak w intensyfikacji wymiany handlowej, a także pozostają bez wpływu na polskie poparcie dla tureckich dążeń do integracji ze Wspólnotami Europejskimi.

Ludność... Polska i Turcja to kraje z odrębnych kręgów kulturowych. Polska to kraj europejski, odwołujący się do tradycji chrześcijańskiej, w którym ok. 89,8% społeczeństwa stanowią katolicy. Z kolei Turcja jest krajem azjatyckim, położonym obecnie tylko częściowo na kontynencie europejskim (3% powierzchni), w którym zdecydowaną większość mieszkańców stanowią muzułmanie (99,8%). Ponadto Polska jest krajem jednolitym pod względem etnicznym, ok. 97% to osoby deklarujące narodowość polską, zaś w Turcji aż ok. 20% mieszkańców stanowią mniejszości narodowe, głównie Kurdowie.

Położenie... Turcja (tur. Türkiye, Republika Turcji Türkiye Cumhuriyeti) państwo położone w Azji na półwyspie Azja Mniejsza, a częściowo również w Europie, ze stolicą w Ankarze. Część europejska Tracja stanowi 3% powierzchni i oddzielona jest od części azjatyckiej morzem Marmara oraz cieśninami Bosfor i Dardanele. Turcję od północy otacza Morze Czarne, od zachodu Morze Egejskie i morze Marmara, a od południa Morze Śródziemne (nazywane w języku tureckim Morzem Białym). Polska, Rzeczpospolita Polska państwo położone w Europie Środkowej, między Bałtykiem na północy a Karpatami i Sudetami na południu w dorzeczu Wisły i Odry. Powierzchnia administracyjna Polski wynosi 312 679 km 2, co daje jej 70. miejsce na świecie i dziewiąte w Europie. Zamieszkana przez ponad 38 milionów ludzi, zajmuje pod względem zaludnienia 34. miejsce na świecie, a szóste w Unii Europejskiej.

XIX wiek... W czasie zaborów Turcja często postrzegana była jako kraj sprzyjający sprawie polskiej i potencjalny sojusznik np. Tadeusz Czacki widział w niej partnera handlowego, a członkowie Centralizacji Lwowskiej liczyli na jej wsparcie w działaniach przeciwko zaborcom. Swych przedstawicieli w Turcji miały rządy powstańcze w latach 1830-1831 oraz 1863-1864. Wzmożoną aktywność ośrodków polskich na terenie Turcji zaobserwować można również w okresach napięć tureckorosyjskich. Wyrazem tego była m.in. działalność Hôtelu Lambert i utworzenie w 1855 Dywizji Kozaków Sułtańskich (w czasie wojny krymskiej), a także sformowanie Legionu Polskiego w roku 1877, podczas kolejnej wojny rosyjsko-tureckiej. Wcześniej wysoką pozycję w armii tureckiej zdobył Józef Bem, który jako Murat Pasza został tureckim generałem. Na emigracji w Turcji działalność polityczną prowadzili też m.in. Michał Czajkowski i Adam Mickiewicz. Na terytorium Wysokiej Porty trafił również Marian Langiewicz dyktator powstania styczniowego, którego grób znajduje się na brytyjskim cmentarzu wojskowym Haydarpaşa w Stambule. Na uwagę zasługuje fakt, że Turcja nigdy nie uznała rozbiorów Rzeczypospolitej.

XX wiek... Od roku 1920 Polska stale utrzymuje przedstawicielstwo w Turcji. Do roku 1930 byli to przeważnie przedstawiciele w randze posła, zaś od 7 lipca 1930 przez większość czasu na czele polskiej placówki stoi ambasador. Przejawem współpracy polsko-tureckiej w dwudziestoleciu międzywojennym była m.in. produkcja samolotu myśliwskiego PZL P.24 obecnie jedyny jego zachowany egzemplarz znajduje się w Muzeum Lotnictwa Tureckiego w Stambule. Pod koniec XX wieku szczególne ożywienie stosunków polskotureckich zauważalne stało się w sferze gospodarczej. Przyczyną tego były m.in. dążenia do ustanowienia strefy wolnego handlu między obydwoma krajami na mocy umowy z 4 października 1999 roku. Krok ten stanowił realizację zobowiązań wynikających z przynależności do Układu Ogólnego w sprawie Taryf Celnych i Handlu oraz członkostwa w Światowej Organizacji Handlu.

XXI wiek... Kolejny etap współpracy gospodarczej rozpoczął się 1 maja 2004, gdy wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, Polska i Turcja znalazły się w jednej unii celnej. Nadal oba państwa pozostają w dobrych relacjach politycznych. Wyrazem tego były np. wypowiedzi przedstawicieli tureckiego rządu, którzy wyrażali swoje nadzieje w związku ze zbliżającą się polską prezydencją w Radzie UE. W kwietniu 2010 roku w związku z katastrofą lotniczą pod Smoleńskiem władze Turcji ogłosiły żałobę narodową.

. Prezydent Turcji Abdullah Gul przebywający z oficjalną wizytą w Polsce powiedział, że przyszłość jego kraju jest w zjednoczonej Europie, w "rodzinie państw, które łączy oprócz historii także głębokie partnerstwo strategiczne". Gul podkreślił, że Turcja od zawsze była częścią Europy i nie ma powodów, dla których nie miałaby zostać członkiem "rodziny europejskiej". - Turcja i Europa zawsze były blisko siebie, więcej nas łączy niż dzieli. Mamy przecież wspólną historię, Turcja leży geograficznie w Europie. Ale przede wszystkim łączą nas wartości demokratyczne tłumaczył.

The most important War... Polish Ottoman War (1672 76) or Second Polish Ottoman War was a war between the Polish- Lithuanian Commonwealth and the Ottoman Empire, as part of the Great Turkish War. It ended in 1676 with the Treaty of Żurawno and the Commonwealth ceding control of most of its Ukraine territories to the Empire.

THE END By Beata Wróbel