161 Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum

161 Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum Dział programu I. Biologia nauka o yciu Temat Biologia jako nauka Ocena dopuszczajca dostateczna dobra bardzo dobra Ucze: potrafi korzysta z poszczególnych ródeł wiedzy rozrónia prób kontroln i badawcz Ucze: okrela przedmiot bada biologii jako nauki podaje przykłady dziedzin biologii wymienia ródła wiedzy biologicznej wyjania, do czego słu atlasy i klucze wymienia cechy ywych Ucze: charakteryzuje wybrane dziedziny biologii posługuje si właciwymi ródłami wiedzy biologicznej podczas rozwizywania problemów Ucze: objania zasad stopniowego komplikowania si poziomów organizacji ycia wykorzystuje atlasy do rozpoznawania pospolitych gatunków Komórkowa budowa wskazuje komórk jako podstawow jednostk organizacji ycia wymienia struktury budowy komórki rolinnej, zwierzcej, grzyba i bakterii wyciga wnioski dotyczce komórkowej budowy na podstawie obserwacji preparatów podaje funkcje poszczególnych organelli posługuje si mikroskopem wykonuje proste preparaty mikroskopowe odrónia pod mikroskopem, na schemacie, zdjciu lub po opisie poszczególne składniki komórki rysuje obraz widziany pod mikroskopem wyjania rol poszczególnych elementów komórki porównuje budow rónych komórek omawia budow i funkcje organelli komórkowych analizuje rónice midzy poszczególnymi typami komórek Systematyczny podział wymienia jednostki klasyfikacji biologicznej wyjania, czym zajmuje si systematyka podaje kryteria wyrónienia piciu charakteryzuje dawne sposoby klasyfikacji omawia zasady systemu ocenia sztuczne i naturalne systemy podziału

162 II. Jedno i rónorodno Sposoby odywiania si Sposoby oddychania Sposoby rozmnaania si okrela, czym jest odywianie wymienia podstawowe sposoby odywiania si okrela, czym jest oddychanie wyjania, na czym polega wymiana gazowa wskazuje mitochondrium jako miejsce, w którym zachodzi utlenianie przedstawia oddychanie tlenowe i fermentacj jako procesy dostarczajce energii okrela, czym jest rozmnaanie wyrónia rozmnaanie płciowe i bezpłciowe podaje przykłady płciowego i bezpłciowego rozmnaania si królestw klasyfikacji biologicznej uzasadnia potrzeb klasyfikowania omawia rónice midzy organizmami samoywnymi a cudzoywnymi wymienia czynniki niezbdne do ycia samoywnych i cudzoywnych wymienia substraty i produkty fotosyntezy wyjania, na czym polega fotosynteza omawia róne sposoby oddychania wymienia przykłady ilustrujcych róne sposoby oddychania rozrónia wymian gazow i oddychanie wewntrzkomórkowe rozpoznaje sposoby rozmnaania si wyjania, na czym polega rozmnaanie bezpłciowe rozpoznaje pczkujce drode obserwowane pod charakteryzuje róne strategie odywiania wykazuje rónorodno odywiania si cudzoywnych okrela warunki przebiegu fotosyntezy ocenia, czy dany organizm jest samoywny, czy cudzoywny uzasadnia, e oddychanie jest procesem niezbdnym do ycia charakteryzuje rodzaje rozmnaania ocenia znaczenie przemiany pokole charakteryzuje typy rozwoju zarodka wykazuje rónice w pobieraniu i trawieniu pokarmów u rónych wyjania, na czym polega chemosynteza wykazuje zaleno midzy rodowiskiem ycia a budow narzdów wymiany gazowej porównuje oddychanie tlenowe i beztlenowe omawia znaczenie fermentacji zapisuje słownie równanie reakcji oddychania tlenowego wykazuje zwizek midzy sposobem zapłodnienia a rodowiskiem ycia ocenia znaczenie samozapłodnienia

163 mikroskopem omawia rónice midzy rozwojem prostym a złoonym stosuje w praktyce wiadomoci dotyczce rozmnaania wegetatywnego III. Bakterie i wirusy. Organizmy beztkankowe Bakterie a wirusy wymienia miejsca wystpowania bakterii i wirusów rozpoznaje i podaje nazwy form morfologicznych bakterii widocznych na preparacie mikroskopowym lub ilustracji podaje charakterystyczne cechy budowy bakterii i wirusów wymienia cechy, którymi wirusy róni si od podaje przykłady bakterii i wirusów okrela znaczenie bakterii w przyrodzie i gospodarce charakteryzuje wybrane bakterii wymienia choroby bakteryjne i wirusowe rysuje kształty bakterii obserwowanych pod mikroskopem ocenia znaczenie bakterii i wirusów okrela warunki tworzenia si przetrwalników ocenia rol bakterii jako symbiontów i destruentów Protisty wymienia miejsca wystpowania protistów wymienia grupy nalecych do protistów omawia czynnoci yciowe poszczególnych grup protistów charakteryzuje poszczególne grupy protistów wykazuje chorobotwórcze znaczenie protistów porównuje czynnoci yciowe poszczególnych grup protistów wymienia choroby wywoływane przez protisty rozpoznaje pod mikroskopem, rysuje i opisuje budow przedstawicieli protistów Glony przedstawiciele trzech królestw wskazuje rodowisko ycia glonów podaje przykłady nalecych do glonów wymienia wspólne cechy zaliczanych do glonów omawia znaczenie glonów w przyrodzie i gospodarce wyjania, e glony to grupa ekologiczna, do której nale przedstawiciele trzech królestw omawia wybrane analizuje wpływ zakwitów glonów na inne organizmy w rodowisku ocenia znaczenie glonów w przyrodzie i gospodarce

164 glonów wyjania zaleno midzy głbokoci a wystpowaniem okrelonych grup glonów IV. wiat rolin Grzyby i porosty Tkanki rolinne podaje przykłady grzybów i porostów opisuje budow grzybów rozpoznaje pleniaka białego w obrazie mikroskopowym wymienia sposoby rozmnaania si grzybów rozpoznaje porosty wród innych wyjania, czym jest tkanka podaje przykłady tkanek rolinnych wskazuje na ilustracji komórki tworzce tkank omawia czynnoci yciowe grzybów podaje przykłady znaczenia grzybów w przyrodzie i gospodarce rozpoznaje porosty jako organizmy zbudowane z grzybni i glonu wyjania, co to jest grzybica dokonuje podziału tkanek rolinnych na twórcze i stałe wymienia cechy budowy poszczególnych tkanek rolinnych opisuje funkcje wskazanych tkanek charakteryzuje budow grzybów owocnikowych omawia sposoby rozmnaania si grzybów analizuje znaczenie grzybów w przyrodzie i gospodarce wykonuje i opisuje rysunek wskazanych grzybów charakteryzuje budow, rozmieszczenie i funkcje poszczególnych tkanek rolinnych wykonuje preparat ze skórki cebuli i rozpoznaje w nim tkank okrywajc wykazuje znaczenie mikoryzy dla grzyba i roliny okrela znaczenie poszczególnych komponentów w budowie plechy porostu proponuje sposób badania czystoci powietrza, znajc wraliwo porostów na zanieczyszczenia rozpoznaje i podaje nazwy rónych form morfologicznych porostów wykazuje zwizek budowy wskazanej tkanki z jej funkcj rozpoznaje i rysuje tkanki widoczne na przekrojach organów rolinnych Budowa i funkcje korzenia wymienia podstawowe funkcje korzenia rozpoznaje systemy korzeniowe rozpoznaje modyfikacje korzeni omawia budow zewntrzn korzenia rozpoznaje pod analizuje budow wewntrzn korzenia jako funkcjonalnej całoci charakteryzuje przyrost wyjania sposób pobierania wody przez rolin projektuje dowiadczenie wiadczce o przewodzeniu wody z

165 Budowa i funkcje łodygi Li wytwórnia pokarmu Mszaki omawia funkcje łodygi podaje nazwy elementów budowy zewntrznej łodygi wymienia funkcje lici rozpoznaje elementy budowy licia rozpoznaje licie pojedyncze i złoone mikroskopem tkanki budujce korze rozpoznaje tkanki budujce łodyg rozrónia rodzaje łodyg rozpoznaje róne modyfikacje lici rozpoznaje na preparacie mikroskopowym tkanki budujce li rozrónia typy ulistnienia łodygi na długo rysuje róne systemy korzeniowe rysuje schematycznie przekrój poprzeczny i podłuny łodygi rozpoznaje rodzaje unerwienia lici omawia funkcje poszczególnych modyfikacji lici korzenia do łodygi charakteryzuje modyfikacje korzeni analizuje zwizek budowy zmodyfikowanych łodyg z ich funkcjami analizuje funkcje poszczególnych elementów budowy anatomicznej licia rysuje róne typy ulistnienia łodygi Paprotniki wymienia miejsca wystpowania mszaków podaje nazwy organów mszaków rozpoznaje mszaki wród innych rolin omawia znaczenie mszaków w przyrodzie i gospodarce analizuje cykl rozwojowy mszaków rysuje mech i podpisuje jego organy wyjania, dlaczego mszaki s najprostszymi rolinami ldowymi Roliny nagonasienne wymienia miejsca wystpowania paprotników rozpoznaje organy paproci rozpoznaje paprotniki wród innych rolin wymienia miejsca wystpowania rolin nagonasiennych rozpoznaje roliny nagonasienne wród wyjania rol poszczególnych organów paprotników wymienia przystosowania rolin nagonasiennych do warunków ycia omawia znaczenie rolin nagonasiennych analizuje cykl rozwojowy paproci charakteryzuje skrzypy, widłaki i paprocie analizuje cykl rozwojowy sosny rozpoznaje rodzime gatunki nagonasiennych rozpoznaje za pomoc atlasów 5 gatunków rodzimych paprotników dowodzi zwizku budowy rolin nagonasiennych ze rodowiskiem ich ycia

166 Roliny okrytonasienne innych rolin wymienia miejsca wystpowania rolin okrytonasiennych podaje nazwy elementów budowy kwiatu rozrónia kwiat i kwiatostan rozpoznaje roliny okrytonasienne wród innych rolin w przyrodzie i gospodarce wymienia sposoby rozsiewania nasion i owoców rozrónia owoce pojedyncze i złoone omawia znaczenie rolin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce okrela, z jakiego gatunku drzewa lub krzewu pochodzi wskazana szyszka omawia funkcje poszczególnych elementów budowy kwiatu analizuje cykl rozwojowy rolin okrytonasiennych ocenia znaczenie rolin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce wykazuje zwizek budowy kwiatu ze sposobem zapylania charakteryzuje sposoby rozsiewania nasion i owoców, wykazujc zwizek z ich budow rozpoznaje 5 gatunków drzew okrytonasiennych wystpujcych w Polsce V. wiat bezkrgowców Tkanki zwierzce wyjania, czym jest tkanka wymienia podstawowe rodzaje tkanek zwierzcych okrela najwaniejsze funkcje poszczególnych tkanek zwierzcych wymienia rodzaje tkanki łcznej podaje rozmieszczenie przykładowych tkanek zwierzcych w organizmie charakteryzuje budow poszczególnych tkanek zwierzcych rysuje schemat komórki nerwowej i opisuje poszczególne elementy jej budowy rozpoznaje pod mikroskopem lub na ilustracji rodzaje tkanek opisuje rodzaje tkanki nabłonkowej charakteryzuje rol poszczególnych składników morfotycznych krwi Gbki i parzydełkowce wyjania, co to s gbki podaje miejsca wystpowania gbek i parzydełkowców wymienia charakterystyczne cechy omawia znaczenie gbek i parzydełkowców w przyrodzie charakteryzuje wskazane gbek i parzydełkowców wyjania mechanizm ruchu parzydełkowców wykazuje zwizek budowy gbek i parzydełkowców ze rodowiskiem ich ycia wyjania sposób działania parzydełka

167 gbek i parzydełkowców Płazice i nicienie wymienia charakterystyczne cechy płaziców i nicieni rozpoznaje na ilustracji płazice i nicienie charakteryzuje tasiemce i glisty jako pasoyty układu pokarmowego omawia drogi zakaenia pasoytniczymi płazicami i nicieniami wyjania, w jaki sposób mona ustrzec si przez zakaaniem pasoytniczymi płazicami i nicieniami wskazuje na ilustracji elementy budowy tasiemca dowodzi, e tasiemce s przystosowane do pasoytniczego trybu ycia omawia rónice midzy płazicami a nicieniami charakteryzuje wskazane płaziców i nicieni charakteryzuje symetri ciała płaziców Piercienice Stawonogi rozpoznaje piercienice wród innych zwierzt rozpoznaje stawonogi wród innych zwierzt rozpoznaje na ilustracji przeobraenie zupełne wymienia charakterystyczne cechy piercienic wymienia charakterystyczne cechy budowy skorupiaków, owadów i pajczaków charakteryzuje układ krwionony piercienic charakteryzuje wskazane piercienic wykazuje zwizek budowy pijawki z pasoytniczym trybem jej ycia charakteryzuje wskazane stawonogów dowodzi, e owady s przystosowane do ycia w rodowisku ldowym dowodzi, e piercienice s bardziej rozwinitymi zwierztami ni płazice i nicienie projektuje dowiadczenie wykazujce znaczenie ddownic w uynianiu gleby dowodzi istnienia zwizku midzy rodowiskiem ycia a narzdami wymiany gazowej

168 VI. wiat krgowców Miczaki Porównanie bezkrgowców i krgowców i niezupełne owadów rozpoznaje limaki, małe i głowonogi wród innych zwierzt wymienia charakterystyczne cechy miczaków okrela pokrycie ciała bezkrgowców i krgowców podaje nazwy elementów szkieletu krgowców wymienia czci ciała limaków, mały i głowonogów wymienia narzdy oddechowe miczaków wskazuje małe jako organizmy produkujce perły wymienia funkcje szkieletu bezkrgowców podaje przykłady szkieletów bezkrgowców wymienia elementy budowy układu nerwowego bezkrgowców i krgowców charakteryzuje wskazane miczaków wyjania zasady funkcjonowania otwartego układu krwiononego porównuje budow limaków, mały i głowonogów charakteryzuje poszczególne elementy szkieletu krgowców porównuje układ krwionony bezkrgowców i krgowców wykazuje zwizek budowy miczaków ze rodowiskiem ich ycia charakteryzuje sposoby poruszania si poszczególnych grup miczaków porównuje budow układu nerwowego bezkrgowców i krgowców Ryby krgowce wodne Płazy zwierzta dwurodowiskowe charakteryzuje ryby podaje nazwy płetw ryby rozpoznaje skrzela jako narzdy wymiany gazowej okrela rodowiska ycia płazów wymienia przystosowania ryb do ycia w wodzie okrela rodzaj zapłodnienia u ryb wymienia przystosowania płazów do ycia w wodzie omawia wybrane ryb okrela charakterystyczne cechy rozmnaania ryb wyjania przyczyny wdrówek ryb rozpoznaje przedstawicieli ryb i wskazuje ich cechy omawia wybrane charakteryzuje wymian gazow u ryb porównuje układ krwionony ryby i ddownicy wykazuje zwizek trybu ycia płazów z ich

169 wiat gadów Ptaki krgowce latajce wiat ssaków charakteryzuje płazy wymienia stadia rozwojowe aby podaje po dwa przykłady płazów ogoniastych i bezogonowych okrela rodowisko ycia gadów charakteryzuje gady podaje cztery przykłady gadów wystpujcych w Polsce charakteryzuje ptaki wymienia ptaki rónych rodowisk rozpoznaje rodzaje piór ptaków wymienia elementy budowy jaja wyjania konieczno migracji ptaków omawia charakterystyczne cechy ssaków podaje przykłady siedlisk i na ldzie wyjania, na czym polega hibernacja omawia cykl rozwojowy aby wymienia przystosowania gadów do ycia na ldzie omawia znaczenie błon płodowych w rozwoju gadów wymienia narzdy zmysłów gadów wymienia przystosowania budowy ptaków do lotu omawia rónice pomidzy gniazdownikami i zagniazdownikami oraz podaje ich przykłady wyjania rol gruczołów potowych i włosów w termoregulacji płazów charakteryzuje płazy ogoniaste i bezogonowe rozpoznaje przedstawicieli płazów i wskazuje ich specyficzne cechy omawia wybrane gadów charakteryzuje funkcje poszczególnych błon płodowych rozpoznaje przedstawicieli gadów i wskazuje ich specyficzne cechy okrela rodowisko ycia ptaka na podstawie budowy jego koczyn okrela rodzaj pobieranego przez ptaka pokarmu na podstawie budowy jego dzioba omawia wybrane ptaków rozpoznaje przedstawicieli ptaków i zmiennocieplnoci wykazuje zwizek budowy płazów ze rodowiskami ich ycia analizuje pokrycie ciała gadów w aspekcie ochrony przed utrat wody wykazuje zwizek budowy gadów ze rodowiskiem ich ycia wykazuje zwizek midzy sposobem rozmnaania i typem rozwoju a rodowiskiem ycia gadów charakteryzuje poszczególne elementy budowy jaja wykazuje zwizek midzy przebiegiem wymiany gazowej u ptaków a ich przystosowaniem do lotu projektuje dowiadczenie wykazujce wydzielnicz

1610 zajmowanych przez ssaki rozrónia ssaki wród innych zwierzt rozrónia ssaki wodne i ldowe wymienia narzdy zmysłów ssaków podaje przykłady gatunków ssaków rozrónia uzbienie drapienika i rolinoercy wymienia przystosowania ssaków do zajmowania rónych siedlisk wskazuje ich specyficzne cechy charakteryzuje funkcje skóry omawia zalety pcherzykowej budowy płuc porównuje budow ssaków wodnych i ldowych ocenia znaczenie ssaków w yciu i gospodarce i wydalnicz funkcj skóry wykazuje zwizek midzy funkcjonowaniem poszczególnych narzdów zmysłów a trybem ycia Dział I. Organizm. Skóra powłoka organizmu Temat Organizm jako funkcjonalna cało Budowa i funkcje skóry Poziom wymaga dopuszczajcy dostateczny dobry bardzo dobry Ucze: wymienia dziedziny biologii zajmujce si budow i funkcjonowaniem wskazuje komórk jako element budulcowy ciała wylicza układy narzdów wymienia podstawowe funkcje skóry wymienia wytwory naskórka Ucze: klasyfikuje do królestwa zwierzt opisuje podstawowe funkcje poszczególnych układów podaje funkcje skóry i warstwy podskórnej wylicza warstwy skóry Ucze: opisuje cechy rónice od innych zwierzt wyjania, na czym polega homeostaza wykazuje na konkretnych przykładach zaleno funkcji skóry od jej budowy opisuje funkcje poszczególnych wytworów naskórka Ucze: opisuje hierarchiczn budow organizmu wykazuje, na podstawie dotychczasowych wiadomoci, współzaleno poszczególnych układów w organizmie planuje dowiadczenie wykazujce, e skóra jest narzdem zmysłu

1611 Higiena i choroby skóry wymienia choroby skóry podaje przykłady dolegliwoci skóry omawia zasady pielgnacji skóry młodzieczej wyjania konieczno dbania o skór klasyfikuje rodzaje oparze i odmroe omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparze omawia objawy dolegliwoci skóry wyjania, czym s alergie skórne proponuje rodki do pielgnacji skóry młodzieczej ocenia wpływ promieni słonecznych na skór demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparze Budowa szkieletu wskazuje elementy biernego i czynnego aparatu ruchu podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu wskazuje na schemacie, rysunku, modelu szkielet osiowy, obrczy i koczyn rozpoznaje róne kształty koci wyjania sposób działania biernego i czynnego aparatu ruchu wskazuje rónice w budowie koci długiej i płaskiej porównuje koci o rónych kształtach II. Aparat ruchu Budowa i rola szkieletu osiowego Szkielet koczyn oraz ich obrczy wylicza elementy szkieletu osiowego wymienia elementy budujce klatk piersiow podaje nazwy odcinków krgosłupa wymienia elementy budowy obrczy barkowej i miednicznej wskazuje na modelu lub ilustracji mózgoi trzewioczaszk wymienia narzdy chronione przez klatk piersiow wskazuje na schemacie, rysunku, modelu elementy szkieletu osiowego wskazuje na modelu lub schemacie koci koczyn górnej i dolnej wymienia rodzaje połcze koci opisuje budow stawu rozpoznaje rodzaje stawów odrónia staw zawiasowy od kulistego wymienia koci budujce szkielet osiowy charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego wyjania zwizek budowy czaszki z pełnionymi przez ni funkcjami wymienia koci tworzce obrcze barkow i miedniczn porównuje budow koczyny górnej i dolnej charakteryzuje połczenia koci omawia rol chrzstek w budowie klatki piersiowej wykazuje zwizek budowy odcinków krgosłupa z pełnion przez nie funkcj wykazuje zwizek budowy z funkcj koczyny dolnej wykazuje zwizek budowy obrczy miednicznej z pełnion przez ni funkcj wyjania zwizek budowy stawu z zakresem ruchu koczyny

1612 Koci elementy składowe szkieletu opisuje budow fizyczn koci wskazuje miejsce wystpowania szpiku kostnego omawia dowiadczenie wykazujce skład chemiczny koci charakteryzuje zmiany zachodzce w układzie kostnym wraz z wiekiem omawia znaczenie składników chemicznych w budowie koci opisuje rol szpiku kostnego planuje dowiadczenie wykazujce skład chemiczny koci Budowa i znaczenie mini wskazuje na ilustracji najwaniejsze minie szkieletowe przy pomocy nauczyciela wymienia rodzaje tkanki miniowej wskazuje połoenie tkanki miniowej gładkiej i poprzecznie prkowanej szkieletowej podaje warunki niezbdne do prawidłowego funkcjonowania mini okrela funkcje wskazanych mini szkieletowych opisuje budow tkanki miniowej wykonuje rysunek tkanki miniowej spod mikroskopu wyjania na czym polega antagonistyczne działanie mini przedstawia negatywny wpływ rodków dopingujcych na zdrowie rozpoznaje minie szkieletowe wskazane na ilustracji opisuje czynnoci mini wskazanych na schemacie rozpoznaje pod mikroskopem róne rodzaje tkanki miniowej wyjania warunki prawidłowej pracy mini analizuje przyczyny urazów cigien wykazuje zwizek budowy z funkcj tkanki miniowej uzasadnia konieczno regularnych wicze gimnastycznych Choroby aparatu ruchu wymienia naturalne krzywizny krgosłupa opisuje przyczyny powstawania wad postawy przewiduje skutki przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała wymienia choroby aparatu ruchu rozpoznaje na ilustracji wady postawy wskazuje lad stopy z płaskostopiem opisuje urazy koczyn omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów koczyn rozpoznaje naturalne krzywizny krgosłupa wyjania przyczyny wad postawy omawia sposoby zapobiegania deformacjom szkieletu okrela czynniki wpływajce na prawidłowy rozwój muskulatury ciała omawia przyczyny chorób aparatu ruchu omawia przyczyny zmian zachodzcych w układzie kostnym na skutek osteoporozy wyszukuje informacje dotyczce zapobiegania płaskostopiu wyjania konieczno rehabilitacji po urazach planuje i demonstruje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku urazów koczyn

1613 III. Układ pokarmowy Pokarm budulec i ródło energii Witaminy, sole mineralne, woda wymienia podstawowe składniki pokarmowe wymienia produkty spoywcze zawierajce białko podaje ródła wglowodanów wylicza pokarmy zawierajce tłuszcze omawia rol trzech witamin rozpuszczalnych w wodzie i dwóch rozpuszczalnych w tłuszczach podaje rol dwóch makroelementów wymienia po trzy makroelementy i mikroelementy klasyfikuje składniki odywcze na budulcowe i energetyczne okrela aminokwasy jako czsteczki budulcowe białek rozrónia witaminy rozpuszczalne w wodzie i w tłuszczach rola wody w organizmie omawia rol składników pokarmowych w organizmie okrela znaczenie błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego uzasadnia konieczno systematycznego spoywania owoców i warzyw porównuje pokarmy pełnowartociowe i niepełnowartociowe charakteryzuje rol tłuszczów w organizmie wymienia najwaniejsze pierwiastki budujce ciała charakteryzuje rodzaje witamin przedstawia rol i skutki niedoboru witamin A, C, B6, B12, kwasu foliowego, D przedstawia rol i skutki niedoboru składników mineralnych (Mg, Fe, Ca) omawia znaczenie makroelementów i mikroelementów w organizmie wyjania zwizek midzy spoywaniem produktów białkowych a wzrostem ciała porównuje warto energetyczn wglowodanów i tłuszczów wyjania skutki nadmiernego spoywania tłuszczów wykazuje kluczow rol wgla dla istnienia ycia identyfikuje podstawowe składniki pokarmowe z podstawowymi grupami zwizków chemicznych wystpujcych w organizmach analizuje skutki niedoboru witamin, makroelementów i mikroelementów omawia rol aminokwasów egzogennych w organizmie

1614 Budowa i rola układu pokarmowego wyjania, na czym polega trawienie wymienia rodzaje zbów u podaje funkcje wtroby i trzustki podaje nazwy procesów zachodzcych w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego opisuje rol poszczególnych rodzajów zbów wskazuje odcinki przewodu pokarmowego na planszy lub modelu rozpoznaje wtrob i trzustk na schemacie lokalizuje wtrob i trzustk na własnym ciele charakteryzuje zby omawia funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego lokalizuje odcinki przewodu pokarmowego, wskazujc odpowiednie miejsca na powierzchni ciała omawia znaczenie procesu trawienia omawia rol poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego opisuje procesy trawienia we wszystkich odcinkach przewodu pokarmowego Higiena i choroby układu pokarmowego wymienia czynniki, od których zaley rodzaj diety okrela zasady zdrowego ywienia wymienia choroby układu pokarmowego wskazuje grupy pokarmów na piramidzie ywieniowej przewiduje skutki złego odywiania si wyjania, dlaczego naley stosowa diet zrónicowan i dostosowan do potrzeb organizmu (wiek, stan zdrowia, tryb ycia, aktywno fizyczna, pora roku itp.) okrela przyczyny chorób układu pokarmowego omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia objania pojcie warto energetyczna pokarmu wykazuje zaleno midzy diet a czynnikami, które j warunkuj charakteryzuje choroby układu pokarmowego wykazuje zaleno midzy higien odywiania si a profilaktyk chorób układu pokarmowego przygotowuje wystpienie na temat chorób zwizanych z zaburzeniami w łaknieniu i przemianie materii demonstruje i komentuje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku zakrztuszenia V. Układ oddechowy Budowa i rola układu oddechowego wymienia odcinki układu oddechowego definiuje płuca jako miejsce wymiany gazowej omawia funkcje elementów układu oddechowego opisuje rol nagłoni wyrónia drogi oddechowe i narzdy wymiany gazowej wykazuje zwizek budowy elementów układu oddechowego z pełnionymi funkcjami odrónia głoni i nagłoni demonstruje mechanizm modulacji głosu

1615 Mechanizm wymiany gazowej wymienia narzdy biorce udział w procesie wentylacji demonstruje na sobie mechanizm wdechu i wydechu wskazuje rónice w ruchach klatki piersiowej i przepony podczas wdechu i wydechu przedstawia rol krwi w transporcie gazów oddechowych oblicza ilo wdechów i wydechów przed i po wysiłku wyrónia mechanizm wentylacji i oddychania komórkowego wyjania zaleno midzy iloci oddechów a wysiłkiem opisuje dyfuzj O2 i CO2 zachodzc w pcherzykach płucnych interpretuje wyniki dowiadczenia na wykrywanie CO2 w powietrzu wydychanym analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach Oddychanie wewntrzkomórko we definiuje mitochondrium jako miejsce oddychania wewntrzkomórkowego wskazuje ATP jako nonik energii zapisuje słownie równanie reakcji chemicznej ilustrujce utlenianie glukozy omawia zawarto gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym okrela znaczenie oddychania wewntrzkomórkowego zapisuje utlenianie glukozy równaniem reakcji chemicznej omawia rol ATP w procesie utleniania biologicznego opisuje zaleno midzy iloci mitochondriów a zapotrzebowaniem narzdów na energi przedstawia graficznie zawarto gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym Higiena i choroby układu oddechowego definiuje kichanie i kaszel jako reakcje obronne organizmu wymienia kilka chorób układu oddechowego wskazuje ródła infekcji górnych i dolnych dróg układu oddechowego okrela sposoby zapobiegania chorobom układu oddechowego opisuje przyczyny astmy omawia zasady postpowania w przypadku utraty oddechu podaje objawy wybranych chorób układu oddechowego wyjania zwizek midzy wdychaniem powietrza przez nos a profilaktyk chorób układu oddechowego wykazuje zaleno midzy skaeniem rodowiska a zachorowalnoci na astm demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zatrzymania oddechu Ocena celujca : Ucze powinien : - posiada wiadomoci i umiejtnoci znacznie wykraczajce poza program nauczania - stosowa wiadomoci w sytuacjach nietypowych - formułowa problemy i dokonywa analizy nowych zjawisk

1616 - proponowa nietypowe rozwizania - osiga sukcesy w konkursach midzyszkolnych