PROGRAM NAUCZANIA DLA ZAWODU TECHNIK GÓRNICTWA PODZIEMNEGO, O STRUKTURZE PRZEDMIOTOWEJ

ROGRAM NAUZANIA DLA ZAWODU TEHNIK GÓRNITWA ODZIEMNEGO, 311703 O STRUKTURZE RZEDMIOTOWEJ wersja po recenzjach Warszawa 2012 rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 1

SIS TREŚI Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego 1. TY ROGRAMU: RZEDMIOTOWY...3 2. RODZAJ ROGRAMU: LINIOWY...3 3. AUTORZY, REENZENI I KONSULTANI ROGRAMU NAUZANIA:...3 4. ODSTAWY RAWNE KSZTAŁENIA ZAWODOWEGO...3 5. ELE OGÓLNE KSZTAŁENIA ZAWODOWEGO...4 6. RZEDMIOTY ROZSZERZONE W TEHNIKUM...5 7. KORELAJA ROGRAMU NAUZANIA DLA ZAWODU TEHNIK GÓRNITWA ODZIEMNEGO Z ODSTAWĄ ROGRAMOWĄ KSZTAŁENIA OGÓLNEGO...5 8. INFORMAJA O ZAWODZIE TEHNIK GÓRNITWA ODZIEMNEGO...7 9. UZASADNIENIE OTRZEBY KSZTAŁENIA W ZAWODZIE TEHNIK GÓRNITWA ODZIEMNEGO...7 10. OWIĄZANIA ZAWODU TEHNIK GÓRNITWA ODZIEMNEGOZ INNYMI ZAWODAMI...7 11. ELE SZZEGÓŁOWE KSZTAŁENIA W ZAWODZIE TEHNIK GÓRNITWA ODZIEMNEGO...8 12. LAN NAUZANIA DLA ZAWODU TEHNIK GÓRNITWA ODZIEMNEGO...9 13. ROGRAMY NAUZANIA DLA OSZZEGÓLNYH RZEDMIOTÓW... 12 1. Eksploatacja podziemna złóż... 13 2. odstawy geologii i górnictwa podziemnego... 23 3. odstawy techniki i konstrukcji maszyn... 28 4. rzepisy prawa i bhp w górnictwie... 37 5. Język obcy zawodowy w górnictwie... 42 6. Działalność gospodarcza w górnictwie... 47 7. Techniki eksploatacyje... 54 8. Komputerowe wspomagania w górnictwie... 67 9. Maszyny i urządzenia górnicze... 73 10. raktyki zawodowe... 78 ZAŁĄZNIKI... 84 rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 2

TY SZKOŁY: Technikum 1. TY ROGRAMU: RZEDMIOTOWY 2. RODZAJ ROGRAMU: LINIOWY 3. AUTORZY, REENZENI I KONSULTANI ROGRAMU NAUZANIA: Autorzy: mgr inż. Wojciech ebo, mgr inż. Grzegorz Śliwiński Recenzenci: mgr inż. Łucja Zielińska, Mgr inż. Jerzy Kornaś Konsultanci: mgr inż. Teresa Jaszczyk 4. ODSTAWY RAWNE KSZTAŁENIA ZAWODOWEGO rogram nauczania dla zawodu technik górnictwa podziemnego opracowany jest zgodnie z poniższymi aktami prawnymi: Ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw Rozporządzeniem MEN w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego z dnia 23 grudnia 2011 r. Rozporządzeniem MEN w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach z dnia 7 lutego 2012 r. Rozporządzeniem MEN w sprawie ramowych planów nauczania z dnia 7 lutego 2012 r. Rozporządzeniem MEN w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach z dnia 17 listopada 2010 r. Rozporządzenie MEN z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. Nr 228, poz. 14 Rozporządzeniem MENiS z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003r. Nr 6, poz. 69 z późn. zm.) Rozporządzeniem MEN z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. Nr 244, poz. 1626) Rozporządzenie MEN z dnia 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników. (Dz. U. z 2009r. nr 89 poz.730 z późn. zm.) Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. rawo geologiczne i górnicze. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 3

rawo ochrony środowiskał Ustawa o odpadach wydobywczych; Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie kwalifikacji w zakresie górnictwa i ratownictwa górniczegoł Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych. Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie ratownictwa górniczego; Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach 5. ELE OGÓLNE KSZTAŁENIA ZAWODOWEGO Opracowany program nauczania pozwoli na osiągnięcie co najmniej następujących celów ogólnych kształcenia zawodowego: elem kształcenia zawodowego jest przygotowanie uczących się do życia w warunkach współczesnego świata, wykonywania pracy zawodowej i aktywnego funkcjonowania na zmieniającym się rynku pracy. Zadania szkoły i innych podmiotów prowadzących kształcenie zawodowe oraz sposób ich realizacji są uwarunkowane zmianami zachodzącymi w otoczeniu gospodarczo-społecznym, na które wpływają w szczególności: idea gospodarki opartej na wiedzy, globalizacja procesów gospodarczych i społecznych, rosnący udział handlu międzynarodowego, mobilność geograficzna i zawodowa, nowe techniki i technologie, a także wzrost oczekiwań pracodawców w zakresie poziomu wiedzy i umiejętności pracowników. W procesie kształcenia zawodowego ważne jest integrowanie i korelowanie kształcenia ogólnego i zawodowego, w tym doskonalenie kompetencji kluczowych nabytych w procesie kształcenia ogólnego, z uwzględnieniem niższych etapów edukacyjnych. Odpowiedni poziom wiedzy ogólnej powiązanej z wiedzą zawodową przyczyni się do podniesienia poziomu umiejętności zawodowych absolwentów szkół kształcących w zawodach, a tym samym zapewni im możliwość sprostania wyzwaniom zmieniającego się rynku pracy. W procesie kształcenia zawodowego są podejmowane działania wspomagające rozwój każdego uczącego się, stosownie do jego potrzeb i możliwości, ze szczególnym uwzględnieniem indywidualnych ścieżek edukacji i kariery, możliwości podnoszenia poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych oraz zapobiegania przedwczesnemu kończeniu nauki Elastycznemu reagowaniu systemu kształcenia zawodowego na potrzeby rynku pracy, jego otwartości na uczenie się przez całe życie oraz mobilności edukacyjnej i zawodowej absolwentów ma służyć wyodrębnienie kwalifikacji w ramach poszczególnych zawodów wpisanych do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 4

6. RZEDMIOTY ROZSZERZONE W TEHNIKUM Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego W programie nauczania dla zawodu technik górnictwa podziemnego uwzględniono przedmioty ogólnokształcące: geografia i matematyka, których nauka odbywać się będzie na poziomie rozszerzonym oraz uwzględniono przedmiot historia i społeczeństwo, jako przedmiot uzupełniający. 7. KORELAJA ROGRAMU NAUZANIA DLA ZAWODU TEHNIK GÓRNITWA ODZIEMNEGO Z ODSTAWĄ ROGRAMOWĄ KSZTAŁENIA OGÓLNEGO rogram nauczania dla zawodu technik górnictwa podziemnego uwzględnia aktualny stan wiedzy o zawodzie ze szczególnym zwróceniem uwagi na nowe technologie i najnowsze koncepcje nauczania. rogram uwzględnia także zapisy zadań ogólnych szkoły i umiejętności zdobywanych w trakcie kształcenia w szkole ponadgimnazjalnej umieszczonych w podstawach programowych kształcenia ogólnego, w tym: 1) umiejętność zrozumienia, wykorzystania i refleksyjnego przetworzenia tekstów, prowadząca do osiągnięcia własnych celów, rozwoju osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa; 2) umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym; 3) umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody lub społeczeństwa; 4) umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych; 5) umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi; 6) umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji; 7) umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się; 8) umiejętność pracy zespołowej. W programie nauczania dla zawodu technik górnictwa podziemnego uwzględniono powiązania z kształceniem ogólnym polegające na wcześniejszym osiąganiu efektów kształcenia w zakresie przedmiotów ogólnokształcących stanowiących podbudowę dla kształcenia w zawodzie. Dotyczy to przede wszystkim takich przedmiotów jak: matematyka, fizyka, język obcy, a także podstawy przedsiębiorczości i edukacja dla bezpieczeństwa. Matematyka: dodawanie, odejmowanie, mnożenie, dzielenie (także z wykorzystaniem kalkulatora) liczb wymiernych zapisanych w postaci ułamków zwykłych lub rozwinięć dziesiętnych; zamiana ułamków zwykłych na ułamki dziesiętne; zamieniana ułamków dziesiętnych skończonych na ułamki zwykłe; zaokrąglania rozwinięć dziesiętnych liczb; rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 5

fizyka: Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego obliczanie wartości nieskomplikowanych wyrażeń arytmetycznych, procent danej liczby, liczbę na podstawie procentu, wartości liczbowe wyrażeń algebraicznych, długość okręgu i łuku okręgu, pola figur geometrycznych; stosowanie twierdzenia itagorasa; zamienia jednostki pola i objętości; podawanie przykładów sił w różnych sytuacjach praktycznych; posługiwanie się pojęciem siły ciężkości, gęstości, ciśnienia; wyjaśnia zasadę działania dźwigni dwustronnej, bloku nieruchomego, kołowrotu; wyjaśnia zasady przewodnictwa cieplnego; wykorzystuje pojęcie energii mechanicznej i wymienia różne jej formy; posługuje się pojęciem pracy i mocy; posługuje się pojęciem natężenia prądu elektrycznego; posługuje się pojęciem napięcia elektrycznego; posługuje się pojęciem oporu elektrycznego; zna podstawowe jednostki układu SI oraz potrafi je przeliczać; język obcy: wskazuje umiejętności rozumienia ze słuchu oraz wypowiedzi pisemnej o różnorodnej formie i długości (np. rozmowy, dyskusje, komunikaty, instrukcje, wiadomości, napisy informacyjne, listy, broszury, ulotki reklamowe, instrukcje obsługi, dokumentacja techniczna, katalogi i programy komputerowe) w różnych warunkach odbioru; znajduje w tekście określonych informacji; określa kontekstu wypowiedzi (np. czasu, miejsca, sytuacji, uczestników); rozróżnia formalny i nieformalny styl wypowiedzi. Kształcenie umiejętności objętych przedmiotem podejmowanie działalności gospodarczej bazuje na treściach i umiejętnościach zawartych w podstawach przedsiębiorczości, a w szczególności w takich obszarach jak: sporządzanie biznesplanu, zakładanie działalności gospodarczej Rozpoznawanie zagrożeń dla życia i zdrowia występujące w związku z procesami produkcyjnymi w zakładach górniczych, udzielanie pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach i zdarzeniach w związku z pracą, rozpoznawanie i reagowanie na sygnały alarmowe bazują na wiedzy i umiejętnościach zawartych w treściach kształcenia i nauczania w przedmiocie edukacja dla bezpieczeństwa. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 6

8. INFORMAJA O ZAWODZIE TEHNIK GÓRNITWA ODZIEMNEGO Technik górnictwa podziemnego zajmuje się pracami wydobywczymi w poziemnych zakładach górniczych, a proces wydobywczy odbywa się poprzez wydobywanie kopaliny ze złoża znajdującego się pod powietrznią ziemi. Głównym celem kształcenia w ramach specjalności jest nabycie przez uczniów gruntownej i zaawansowanej wiedzy w dziedzinie nauk o ziemi, górnictwie i geologii, eksploatacji podziemnej złóż, obsłudze maszyn i urządzeń do eksploatacji złóż, technice strzelniczej, miernictwie górniczym, przepisach prawnych w górnictwie, kierowania procesami wydobywczymi z uwzględnieniem zagadnień proekologicznych i szeroko rozumianego bezpieczeństwa powszechnego. Te wiadomości zapewniają wiedzę o technologii i metodach wydobycia kopalin oraz umiejętności potrzebne współczesnemu technikowi do podjęcia pracy zawodowej. Absolwent technikum może podjąć pracę zawodową, w podziemnych zakładach górniczych wydobywających kopaliny użyteczne. Jeżeli ma zamiłowanie naukowe, może podjąć pracę w biurach projektów, jednostkach badawczych i badawczo-rozwojowych, przedsiębiorstwach geologicznych i budownictwa geotechnicznego bazujących na technikach górniczych albo kontynuować naukę na uczelni wyższej. 9. UZASADNIENIE OTRZEBY KSZTAŁENIA W ZAWODZIE TEHNIK GÓRNITWA ODZIEMNEGO Górnictwo podziemne kopalin to obecnie prężnie rozwijająca się częścią branży górniczej, zajmująca dominującą pozycję w ogólnym bilansie wydobywczym kraju. Są to przede wszystkim zakłady górnicze wydobywające węgiel kamienny, rudy żelaza i soli. Technik górnictwapodziemmnego to zawód na który jest duże zapotrzebowanie, ponieważ eksploatacja surowców podlega przepisom prawa geologicznego i górniczego i na właścicielach kopalni ciąży obowiązek zatrudniania osób dozoru i kierownictwa ruchu ze średnim lub wyższym wykształceniem kierunkowym. Technicy górnictwa podziemnego chętnie przyjmowani są do pracy w firmach realizujących usługi dla potrzeb górnictwa, strukturach nadrzędnych kopalń, organach nadzoru górniczego. rzedsiębiorcy prowadzący działalność wydobywczą zatrudniają osoby dozoru i kierownictwa posiadających wykształcenie wyższe lub średnie o specjalności technik górnictwa podziemnego. 10. OWIĄZANIA ZAWODU TEHNIK GÓRNITWA ODZIEMNEGOZ INNYMI ZAWODAMI odział zawodów na kwalifikacje czyni system kształcenia elastycznym, umożliwiającym uczącemu się uzupełnianie kwalifikacji stosownie do potrzeb rynku pracy, własnych potrzeb i ambicji. Wspólne kwalifikacje mają zawody kształcone na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej i technikum, np. dla zawodu górnik eksploatacji podziemnej wyodrębniona została kwalifikacja M.11 Eksploatacja podziemna złóż, która stanowi podbudowę kształcenia w zawodzie technik górnictwa podziemnego. Technik górnictwa podziemnego ma kwalifikację właściwą dla zawodu M.39. Organizacja i prowadzenie eksploatacji złóż podziemnych, która jest nadbudową do kwalifikacji bazowej M.11. osiada wspólne efekty kształcenia stanowiące podbudowę dla zawodów w ramach obszaru mechanicznego i górniczo-hutniczego KZ(M.a) mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych, zegarmistrz, optyk-mechanik, mechanik precyzyjny, mechanik automatyki przemysłowej i urządzeń precyzyjnych, mechanik-monter maszyn i urządzeń, mechanik pojazdów samochodowych, operator obrabiarek skrawających, ślusarz, kowal, monter kadłubów okrętowych, b7lacharz samochodowy, blacharz, lakiernik, technik optyk, technik mechanik lotniczy, technik mechanik okrętowy, technik budownictwa okrętowego, technik pojazdów samochodowych, technik mechanizacji rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 7

rolnictwa, technik mechanik, monter mechatronik, elektromechanik pojazdów samochodowych, technik mechatronik, technik transportu drogowego, technik energetyk, modelarz odlewniczy, technik wiertnik, technik górnictwa podziemnego, technik górnictwa otworowego, technik górnictwa odkrywkowego, technik przeróbki kopalin stałych, technik odlewnik, technik hutnik, operator maszyn i urządzeń odlewniczych, operator maszyn i urządzeń metalurgicznych, operator maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej, operator maszyn i urządzeń do przetwórstwa tworzyw sztucznych, złotnik-jubiler oraz grupy zawodów górniczych KZ (M.e) wiertacz, górnik eksploatacji podziemnej, górnik eksploatacji otworowej, górnik odkrywkowej eksploatacji złóż, technik wiertnik, technik górnictwa podziemnego, technik górnictwa otworowego, technik górnictwa odkrywkowego. 11. ELE SZZEGÓŁOWE KSZTAŁENIA W ZAWODZIE TEHNIK GÓRNITWA ODZIEMNEGO Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik górnictwa podziemnego powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: 1) wykonywanie robót związanych z drążeniem i likwidacją podziemnych wyrobisk górniczych; 2) wykonywanie robót związanych z wydobywaniem kopalin; 3) wykonywanie robót związanych z obsługa urządzeń stosowanych do wentylacji i klimatyzacji podziemnych wyrobisk górniczych; 4) organizowanie i prowadzenie robót górniczych; 5) rozpoznawanie zagrożeń naturalnych i zapobieganie im; Do wykonywania zadań zawodowych niezbędne jest osiągnięcie efektów kształcenia określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodzie technik górnictwa podziemnego: efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów (BH, DG, JOZ, KS i OMZ) efekty kształcenia stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodach: mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych, zegarmistrz, optyk-mechanik, mechanik precyzyjny, mechanik automatyki przemysłowej i urządzeń precyzyjnych, mechanik-monter maszyn i urządzeń, mechanik pojazdów samochodowych, operator obrabiarek skrawających, ślusarz, kowal, monter kadłubów okrętowych, blacharz samochodowy, blacharz, lakiernik, technik optyk, technik mechanik lotniczy, technik mechanik okrętowy, technik budownictwa okrętowego, technik pojazdów samochodowych, technik mechanizacji rolnictwa, technik mechanik, monter mechatronik, elektromechanik pojazdów samochodowych, technik mechatronik, technik transportu drogowego, technik energetyk, modelarz odlewniczy, technik wiertnik, technik górnictwa podziemnego, technik górnictwa otworowego, technik górnictwa odkrywkowego, technik przeróbki kopalin stałych, technik odlewnik, technik hutnik, operator maszyn i urządzeń odlewniczych, operator maszyn i urządzeń metalurgicznych, operator maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej, operator maszyn i urządzeń do przetwórstwa tworzyw sztucznych, złotnik-jubiler KZ (M.a) efekty stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodach: wiertacz, górnik eksploatacji podziemnej, górnik eksploatacji otworowej, górnik odkrywkowej eksploatacji złóż, technik wiertnik, technik górnictwa podziemnego, technik górnictwa otworowego, technik górnictwa odkrywkowego KZ (M.e) efekty kształcenia właściwe dla kwalifikacji M.11. Eksploatacja złóż podziemnych oraz M.39. Organizacja i prowadzenie eksploatacji złóż podziemnych. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 8

12. LAN NAUZANIA DLA ZAWODU TEHNIK GÓRNITWA ODZIEMNEGO Zgodnie z Rozporządzeniem MEN w sprawie ramowych planów nauczania w 4-letnim technikum minimalny wymiar godzin na kształcenie zawodowe wynosi 1470 godzin, z czego na kształcenie zawodowe teoretyczne zostanie przeznaczonych minimum 735 godzin, a na kształcenie zawodowe praktyczne 735 godzin. W podstawie programowej kształcenia w zawodzie technik górnictwa podziemnego minimalna liczba godzin na kształcenie zawodowe została określona dla efektów kształcenia i wynosi: na kształcenie w ramach kwalifikacji M.11. Eksploatacja złóż podziemnych przeznaczono 620 godzin, na kształcenie w ramach kwalifikacji M.39. Organizacja i prowadzenie eksploatacji złóż podziemnych przeznaczono 250 godzin. na kształcenie w ramach efektów wspólnych dla wszystkich zawodów i wspólnych dla zawodów w ramach obszaru kształcenia przeznaczono 480 godzin. Tabela 3. lan nauczania do programu o strukturze przedmiotowej Lp. Nazwa przedmiotu rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 9 Klasa I II III IV I II I II I II I II Kształcenie zawodowe teoretyczne Liczba godzin w cyklu kształcenia tygodniowo 1. Eksploatacja podziemna złóż 1 1 6 6 2 2 2 10 300 2. odstawy geologii i górnictwa podziemnego 2 2 2 2 4 120 3. odstawy techniki i konstrukcji maszyn 2 2 2 2 1 1 5 150 4. rzepisy prawa i BH w górnictwie 2 2 2 3 90 5. Język obcy zawodowy w górnictwie 1 1 2 2 60 6. Działalność gospodarcza w górnictwie 1 1 1 30 Łączna liczba godzin na kształcenie zawodowe teoretyczne 5 10 7 3 25 750 Kształcenie zawodowe praktyczne * 7. Techniki eksploatacyjne 4 4 4 4 8 8 6 19 570 8. Komputerowe wspomaganie w górnictwie 2 2 2 60 9. Maszyny i urządzenia górnicze 4 4 4 120 Łączna liczba godzin na kształcenie zawodowe praktyczne w klasie 4 10 8 3 25 750 łącznie

raktyki zawodowe 4 tyg. 160 *zajęcia odbywają się w pracowniach szkolnych, warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego oraz u pracodawcy. Egzamin potwierdzający pierwszą kwalifikację M.11. odbywa się pod koniec klasy trzeciej. Egzamin potwierdzający drugą kwalifikację M.39. odbywa się pod koniec pierwszego semestru klasy czwartej. Wykaz działów programowych dla zawodu technik górnictwa podziemnego Nazwa przedmiotu Nazwa działu Liczba godzin przeznaczona na dział 1. Eksploatacja podziemna złóż 1.1. Metody drążenia i likwidacji podziemnych wyrobisk górniczych 200 1.2. Wentylacja i klimatyzacja podziemnych wyrobisk górniczych 30 1.3. Zasady bezpieczeństwa w wykonywaniu robót związanych z eksploatacją 20 podziemnych wyrobisk górniczych 1.4. Organizacja robót górniczych 50 2. odstawy geologii i górnictwa podziemnego 2.1. odstawy geologii złożowej 40 2.2. odstawy górnictwa podziemnego 80 3. odstawy techniki i konstrukcji maszyn 3.1. Rysunek techniczny maszynowy 30 3.2. Elementy części maszyn i urządzeń 40 3.3. Maszyny i urządzenia do urabiania 30 3.4. Maszyny i urządzenia do ładowania i odstawy urobku 20 3.5. Maszyny i urządzenia do transportu urobku i materiału 20 3.6. Zasady bezpieczeństwa w trakcie użytkowania maszyn i urządzeń 10 górniczych 4. rzepisy prawa i BH w górnictwie 4.1. Organizacja zakładu górniczego 10 4.2. Zagrożenia występujące w zakładzie górniczym 50 4.3. Analiza i kontrola zagrożeń naturalnych 30 5. Język obcy zawodowy w górnictwie 5.1. orozumiewanie się w języku obcym w realizacji zadań zawodowych 40 5.2. Struktury leksykalno-gramatyczne w typowych sytuacjach zawodowych 20 6. Działalność gospodarcza w górnictwie 6.1. odstawy formalno-prawne działalności gospodarczej w górnictwie 10 6.2. rowadzenie przedsiębiorstwa górniczego 20 rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 10

7. Techniki eksploatacyjne 7.1. BH w trakcie wykonywania prac eksploatacyjnych 30 7.2. Drążenie i likwidacja podziemnych wyrobisk górniczych 150 7.3. Wydobywanie kopalin 150 7.4. Obsługiwanie urządzeń do wentylacji i klimatyzacji 60 7.5. rojektowanie i organizacja robót górniczych 180 8. Komputerowe wspomaganie w górnictwie 8.1. odstawy baz danych 10 8.2. odstawy statystyki w górnictwie 10 8.3. Komputerowe wspomaganie zarządzania w przedsiębiorstwie górniczym 30 8.4. odstawy komputerowej grafiki technicznej 10 9. Maszyny i urządzenia górnicze 9.1. rojektowanie i wytwarzanie elementów części maszyn i urządzeń 30 9.2. Obsługa maszyn i urządzeń górniczych 90 rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 11

13. ROGRAMY NAUZANIA DLA OSZZEGÓLNYH RZEDMIOTÓW W programie nauczania dla zawodu technik górnictwa podziemnego zastosowano taksonomię celów AB B. Niemierko 1. Eksploatacja podziemna złóż 300 godz. 2. odstawy geologii i górnictwa podziemnego 120 godz. 3. odstawy techniki i konstrukcji maszyn 150 godz. 4. rzepisy prawa i BH w górnictwie 90 godz. 5. Język obcy zawodowy w górnictwie 60 godz. 6. Działalność gospodarcza w górnictwie 30 godz. 7. Techniki eksploatacyjne 570 godz. 8. Komputerowe wspomaganie w górnictwie 60 godz. 9. Maszyny i urządzenia górnicze 120 godz. 10. raktyki zawodowe 160 godz. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 12

1. Eksploatacja podziemna złóż 1.1. Metody drążenia i likwidacji podziemnych wyrobisk górniczych 1.2. Wentylacja i klimatyzacja podziemnych wyrobisk górniczych 1.3. Zasady bezpieczeństwa w wykonywaniu robót związanych z eksploatacją podziemnych wyrobisk górniczych 1.4. Organizacja robót górniczych 1.1. Metody drążenia i likwidacji podziemnych wyrobisk górniczych Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: KZ(M.e)(2)1. określić proces powstanie skał i ich podział; oziom wymagań programowych ( lub ) KZ(M.e)(2)2. rozróżnić węgle kopalne; B KZ(M.e)(2)3. wymienić własności fizyczne i chemiczne węgli kopalnych; B KZ(M.e)(3)1. rozróżnić metody urabiania skał; A KZ(M.e)(3)2. opisać metody ładowania i transportu urobku; B KZ(M.e)(3)3. rozróżnić rodzaje obudów górniczych; B KZ(M.e)(3)4. wymienić sposoby likwidacji wyrobisk; Kategoria taksonomiczna M.11.1(5)1. przedstawić metody wykonywania wyrobisk udostępniających; B M.11.1(5)2.przedstawić metody drążenia wyrobisk przygotowawczych; B M.11.1(6)1. objaśnić metodę urabiania skał za pomocą środków wybuchowych; M.11.1(7)1. rozróżnić metody wykonywania wyrobisk udostępniających; Materiał kształcenia Dokumentacja potrzebna do wydobywania kopalin ze złóż. Informacje dotyczące wydobywania kopalin ze złóż. Zastosowanie w eksploatacji złóż nowych technologii. Analizy potrzeby rynku w zakresie prowadzonej przez zakład górniczy działalności. Obniżenie kosztów w trakcie drążenia i likwidacji wyrobisk. owstanie skał i ich podział. Węgle kopalne. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 13

M.11.1(7)2. wyjaśnić metody drążenia wyrobisk przygotowawczych; Własności fizyczne i chemiczne węgli kopalnych. M.11.1(8)1. zaplanować organizacje prac w zależności od warunków geologiczno- B górniczych; M.11.1(8)2. analizować dokumentację robót związanych z drążeniem i likwidacją p wyrobisk górniczych; M.11.1(9)1. wymienić minerały występujące w skorupie ziemskiej; A M.11.1(10)1. dobrać rodzaj obudowy wyrobisk górniczych; M.11.1(10)2. dobrać odpowiedni system obudowy podziemnych wyrobisk górniczych; M.11.1(11)1. rozróżnić metody likwidacji podziemnych wyrobisk górniczych; B M.11.2(4)1. objaśnić metody urabiania ręcznego, mechanicznego i za pomocą B materiałów wybuchowych; M.11.2(4)2. porównać sposoby ładowania i odstawy urobku; Metody urabiania skał. Metody ładowania i transportu urobku. Rodzaje obudów górniczych. Sposoby likwidacji zrobów. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 14 Metody wykonywania wyrobisk udostępniających. Metody drążenia wyrobisk przygotowawczych. Urabianie skał za pomocą środków wybuchowych. Dokumentacja robót związanych z drążeniem i likwidacja wyrobisk górniczych. Minerały występujące w skorupie ziemskiej. Metody likwidacji poziemnych wyrobisk górniczych. Metody urabiania ręcznego, mechanicznego i za pomocą materiałów wybuchowych. lanowane zadania Wyszukiwanie, selekcjonowanie informacji dotyczących drążenia i likwidacji podziemnych wyrobisk górniczych. Klasa podzielona jest na czteroosobowe grupy z której należy wybrać lidera. Lider grupy losuje temat zadania dotyczącego rodzaju złoża oraz urobku, a następnie cała grupa musi zaproponować sposób drążenia i likwidacji podziemnego wyrobiska górniczego. Na wykonanie zadania jest 15 minut po których lider grupy prezentuje pracę na forum klasy (czas 5 minut). Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne

Zajęcia edukacyjne powinny być prowadzone w pracowni eksploatacji złóż, wyposażonej w: modele systemów eksploatacji, modele wyrobisk górniczych, schematy wentylacyjne kopalń, przekroje geologiczne, oprogramowanie do wspomagania projektowania procesu technologicznego eksploatacji złóż oraz do symulacji procesu technologicznego eksploatacji złóż, filmy dydaktyczne oraz prezentacje multimedialne dotyczące eksploatacji złóż, stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z pakietem programów biurowych, z drukarką, ze skanerem, z ploterem, z projektorem multimedialnym, normy dotyczące eksploatacji złóż. Środki dydaktyczne Zestawy ćwiczeń, dokumentację górniczą, schematy i modele wyrobisk górniczych, schematy i modele układów technologicznych, instrukcje do ćwiczeń, karty samooceny, karty pracy dla uczniów, Zalecane metody dydaktyczne Dobierając metodę kształcenia nauczyciel powinien kierować się możliwościami uczniów, a także koniecznością realizacji efektów kształcenia, które zostaną wykorzystane w pracy zawodowej a także na egzaminie potwierdzającym kwalifikacje zawodowe. Najbardziej zalecaną metodą dydaktyczną jest pogadanka, połączona z prezentacją multimedialną, praca w małych grupach i indywidualna. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Do oceny osiągnięć edukacyjnych uczących się proponuje zastosować ocenę wykonanego ćwiczenie, zwracając szczególną uwagę na: prawidłowość wyboru metody drążenia i likwidacji wyrobiska, zastosowanie terminologii zawodowej, formę wypowiedzi przez osobę prezentującą wykonane zadanie, innowacyjność zastosowanych rozwiązań. Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia. 1.2. Wentylacja i klimatyzacja podziemnych wyrobisk górniczych Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna Materiał kształcenia KZ(M.e)(4)1. korzystać ze schematów i map przewietrzania i wentylacji; B Schematy i mapy przewietrzania i wentylacji. M.11.3(2)1. określić skład powietrza kopalnianego oraz jego właściwości; B Skład powietrza kopalnianego oraz jego właściwości. Warunki klimatyczne w kopalni. M.11.3(2)2. ocenić warunki klimatyczne w kopalni; Zasady przewietrzania kopalń. M.11.3(2)3. dobrać zasady przewietrzania kopalń; Metody i sposoby przepływu powietrza w kopalni. M.11.3(3)1. ustalić metody i sposoby przepływu powietrza w kopalni; B Elementy sieci wentylacyjnej i klimatyzacji. M.11.3(4)1. rozpoznać elementy sieci wentylacyjnej i klimatyzacji; B Rodzaje wentylatorów kopalnianych. Rodzaje instalacji klimatyzacyjnej. M.11.3(4)2. wskazać rodzaje wentylatorów kopalnianych; rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 15

M.11.3(4)3. rozpoznać rodzaje instalacji klimatyzacyjnej; B Rodzaje i budowę tam wentylacyjnych. M.11.3(6)1. wyjaśnić rodzaje i budowę tam wentylacyjnych; B Zapory pyłowe i wodne. Skutki nieprawidłowego rozprowadzenia powietrza w M.11.3(6)2. wyjaśnić konieczność stosowania zapór pyłowych i wodnych; wyrobiskach. M.11.3(8)1. przewidzieć skutki nieprawidłowego rozprowadzenia powietrza w D wyrobiskach; lanowane zadania Wykonaj opis rodzaju sieci wentylacyjnej i klimatyzacyjnej wykonanej w zakładzie górniczym. Na podstawie otrzymanego rysunku rozpoznaj i opisz rodzaj sieci i elementów wentylacji oraz klimatyzacji w niej zastosowanej. Opisany przykładowy rysunek należy porównać z prawidłowym schematem przedstawionym wizualnie na rzutniku i dokonać samooceny prawidłowości wykonania zadania. zas na wykonanie zadania wynosi 20 min. Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia dydaktyczne powinny być prowadzone w pracowni eksploatacji złóż wyposażonej w: modele systemów eksploatacji, modele wyrobisk górniczych, schematy wentylacyjne kopalń, przekroje geologiczne, oprogramowanie do wspomagania projektowania procesu technologicznego eksploatacji złóż oraz do symulacji procesu technologicznego eksploatacji złóż, filmy dydaktyczne oraz prezentacje multimedialne dotyczące eksploatacji złóż, stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z pakietem programów biurowych, z drukarką, ze skanerem, z ploterem, z projektorem multimedialnym, sprzęt do pomiaru prędkości przepływu powietrza, temperatury i wilgotności powietrza, dokumentacje pomiarów geologicznogórniczych, mapy górnicze, normy dotyczące eksploatacji złóż. Środki dydaktyczne Zestawy ćwiczeń, mapy, schematy, zdjęcia, rysunki, czasopisma branżowe oraz filmy i prezentacje multimedialne. Komputer i urządzenie multimedialne. Zalecane metody dydaktyczne Zaleca się metodę opisu, pogadanki i pokazu z zastosowaniem filmów i zdjęć, gdyż uczeń w łatwy sposób zrozumie zasadę przewietrzania i klimatyzacji kopalń. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 15 osobowe. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Do oceny osiągnięć edukacyjnych uczących się proponuje się przeprowadzenie testu, w którym uczeń otrzyma schemat, na którym powinien zaznaczyć i opisać rodzaj i zasadę przewietrzania i klimatyzacji wyrobiska górniczego. Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia oraz przyszłych pracodawców. 1.3. Zasady bezpieczeństwa w wykonywaniu robót związanych z eksploatacją podziemnych wyrobisk górniczych Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 16 Materiał kształcenia BH(4)1. przewidzieć skutki nie stosowania się do przepisów dotyczących eksploatacji D Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. rawo geologiczne i

podziemnych wyrobisk; Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego BH(5)1. przewidzieć zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka na obecnie zajmowanym stanowisku; BH(6)1. dokonać analizy skutków oddziaływania czynników szkodliwych występujących na dole kopalni; BH(8)1. użytkować sprzęt ochronny zgodnie z jego przeznaczeniem na danym stanowisku pracy; BH(9)1. stosować się do instrukcji i technologii dotyczących robót eksploatacyjnych; B BH(10)1. wykazać się znajomością udzielania pierwszej pomocy osobom D poszkodowanym; M.11.2(8)1. podać przykłady zagrożeń metanowych; B M.11.2(8)2.podać przykłady zagrożeń pyłowych; B M.11.2(8)3.podać przykłady zagrożeń pożarowych; B M.11.2(8)4. podać przykłady zagrożeń wodnych; B M.11.2(8)5. podać przykłady zagrożeń tąpaniami; B KS(3)2. uświadomić sobie konsekwencje działań rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 17 górnicze. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych. Zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka. zynniki szkodliwe występujące na dole kopalni. Sprzęt ochronny. Instrukcje i technologie dotyczących robót eksploatacyjnych. Udzielanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym. Rodzaje zagrożeń na dole kopalni. lanowane zadania Ustalić wpływ nie stosowania się zasad bezpieczeństwa w trakcie wykonywaniu robót związanych z eksploatacją podziemnych wyrobisk górniczy. Na podstawie otrzymanego opisu wypadku należy ustalić przyczyny jego powstania i opisać nieprawidłowości w trakcie wykonywanej pracy. Opisany przykładowy wypadek należy omówić na forum klasy z ekspertem lub nauczycielem. Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia dydaktyczne powinny być prowadzone w pracowni eksploatacji złóż wyposażonej w: przepisy dla branży górniczej, informacje dotyczące wypadków górniczych, oprogramowanie do wspomagania projektowania procesu technologicznego eksploatacji złóż oraz do symulacji procesu technologicznego eksploatacji złóż, filmy dydaktyczne oraz prezentacje multimedialne dotyczące eksploatacji złóż, stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu,. Środki dydaktyczne Zestawy ćwiczeń. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. rawo geologiczne i górnicze, informacje wypadkowe, oraz filmy i prezentacje multimedialne. Komputer i urządzenie multimedialne. Zalecane metody dydaktyczne Zaleca się metodę opisu i pokazu zaistniałych wypadków i zagrożeń podczas wykonywania robót związanych z eksploatacją podziemnych wyrobisk górniczy z zastosowaniem filmów i zdjęć, gdyż uczeń w łatwy sposób zrozumie jakie skutki może przynieść nie stosowanie się do obowiązujących przepisów. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 15 osobowe.

ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Do oceny osiągnięć edukacyjnych uczących się proponuje się przeprowadzenie testu wielokrotnego wyboru w którym uczeń zaznaczy poprawne odpowiedzi postępowania w razie zagrożenia życia i zdrowia ludzkiego. Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia oraz przyszłych pracodawców. 1.4 Organizacja robót górniczych Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 18 Materiał kształcenia KZ(M.a)(3)1. korzystać z modeli przestrzennych kopalni; Modele przestrzenne kopalni. KZ(M.a)(3)2. sporządzić dokumentacje techniczną ściany; Dokumentacje techniczne ściany. Rodzaje odstawy przenośnikowej. KZ(M.a)(8)1. opisać rodzaje odstawy przenośnikowej; B Środki odstawy bezprzenośnikowej. KZ(M.a)(8)2. przedstawić środki odstawy bezprzenośnikowej; B Zasada działania i budowa przenośników taśmowych i KZ(M.a)(8)3. wyjaśnić zasadę działania i budowę przenośników taśmowych i B zgrzebłowych. zgrzebłowych; Transport szynowy. KZ(M.a)(8)4. rozróżnić transport szynowy; B Miejsca składowania materiału w zakładzie górniczym. KZ(M.a)(9)1. zastosować środek transportu w zależności od potrzeb oddziału; Zasady składowania materiału na dole kopalni. Kontrola jakości. KZ(M.a)(9)2.korzystać z miejsc składowania materiału w zakładzie górniczym; rzeglądy i konserwacje maszyn i urządzeń. KZ(M.a)(9)3.określić zasady składowania materiału na dole kopalni; Zasady prawidłowego użytkowania maszyn i urządzeń. KZ(M.a)(15)1.dostrzegać zalety kontroli jakości wykonanych prac; Osoby mogące obsługiwać maszyny i urządzenia. KZ(M.a)(16)1. przestrzegać zasad przeglądów i konserwacji maszyn i urządzeń; D Dokumentacje techniczno ruchowe maszyn i urządzeń. KZ(M.a)(16)2. stosować zalecenia producenta co do zasad prawidłowego użytkowania Zasad stosowaniu części zamiennych maszyn i maszyn i urządzeń; urządzeń. KZ(M.a)(16)3. wymienić osoby mogące obsługiwać maszyny i urządzenia; A odzespoły maszyn i urządzeń KZ(M.a)(17)1. odczytać dokumentacje techniczno ruchową maszyn i urządzeń; B rogramy komputerowych obrazujących prace urządzeń kopalnianych. KZ(M.a)(17)2. przestrzegać zasad stosowaniu części zamiennych maszyn i urządzeń; Nieprawidłowość pracy urządzeń procesu KZ(M.a)(17)3. rozróżnić poszczególne podzespoły maszyn i urządzeń; B technologicznego kopalni. KZ(M.a)(18)1. korzystać z programów komputerowych obrazujących prace urządzeń Dokumentacja niezbędna do wydobywania surowców.

kopalnianych; Harmonogram robót w ścianie. KZ(M.a)(18)2. dostrzegać nieprawidłowość pracy urządzeń procesu technologicznego D Systemy wybierania. kopalni; Organizacja pracy ściany. M.39.1(3)1. określić rodzaje dokumentacji niezbędnej do wydobywania surowców ; Rodzaje urządzeń. Technologie robót górniczych. M.39.1(3)2. korzystać z dokumentacji techniczno ruchowych; B Harmonogramy robót górniczych. M.39.1(4)1. sporządzić harmonogram robót w ścianie; odział pracy przy robotach górniczych. M.39.1(4)2. dobrać system wybierania do warunków; Organizacja prac przy robotach udostępniających, M.39.1(4)3. planować organizacje pracy ściany; przygotowawczych i eksploatacyjnych. arametry techniczne robót górniczych. M.39.1(4)4. dobrać rodzaje urządzeń; oprawność wykonanych prac przy robotach M.39.1(5)1. korzystać z technologii dla robót górniczych; B górniczych. M.39.1(5)2. dostrzec konieczność stosowania technologii przy robotach górniczych; D Środki ochronnych przy robotach górniczych. rogramy do projektowania procesów wydobycia. M.39.1(6)1. stosować się do harmonogramu robót górniczych; B Wielkość wydobycia. M.39.1(7)1. planować podział pracy przy robotach górniczych; Organizacja i zarzadzanie środkami trwałymi. M.39.1(7)2. dobrać zespół do wykonywania różnorodnych zadań eksploatacyjnych; Metody kontroli w celu zapewnienia odpowiedniej jakości wykonywanych zadań. M.39.1(7)3. optymalizować wyniki działania; Zagrożenia występujące w rejonie wykonywanych M.39.1(8)1. analizować organizacje prac przy robotach udostępniających, robót górniczych. przygotowawczych i eksploatacyjnych; Sposoby profilaktyki mające na celu przeciwdziałanie M.39.1(9)1. kontrolować parametry techniczne robót górniczych; zagrożeniom naturalnym. M.39.1(10)1. rozpoznać i ocenić poprawność wykonanych prac przy robotach D Obowiązki osób odpowiedzialnych za prawidłowe górniczych; M.39.1(10)2. ocenić wykonywane roboty górnicze czy są zgodne z technologią; wykonywania prac związanych ze zwalczaniem zagrożeń. M.39.1(11)1. uzasadnić potrzebę stosowania środków ochronnych przy robotach D Zakres i sposób kontroli zagrożeń. górniczych; Dokumentacja określająca zabezpieczania M.39.1(13)1. obsługiwać programy do projektowania procesów wydobycia; B podziemnych wyrobisk przed zagrożeniami. Rodzaje zabezpieczeń metanometrycznych kopalń. M.39.1(13)2. analizować wielkość wydobycia; Rodzaje dokumentacji do prowadzenia kontroli M.39.1(13)3. przestrzegać zarządzeń dotyczących organizacji i zarządzania środkami B zabezpieczeń metanometrycznych, trwałymi; przeciwwybuchowych i przeciwpożarowych. M.39.1(14)1. dobrać metody kontroli w celu zapewnienia odpowiedniej jakości wykonywanych zadań; Metody rozmieszczania i obliczania zapór przeciwwybuchowych. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 19

M.39.2(1)1. dostrzegać rodzaje zagrożeń występujących w rejonie wykonywanych D Rodzaje i budowa tam przeciwpożarowych. robót górniczych; zynniki wpływające na zagrożenia wybuchem. M.39.2(1)2. wymienić rodzaje zagrożeń występujących w zakładzie górniczym; B Zagrożenia pyłowe. M.39.2(2)1. analizować informacje o zagrożeniach naturalnych; Zakres kontroli wyrobisk górniczych. Metody kontroli stanu wyrobisk górniczych i M.39.2(3)1. opisać sposoby profilaktyki mające na celu przeciwdziałanie zagrożeniom B obudowy. naturalnym; Aparatura do pomiarów stężenia metanu. M.39.2(3)2. dostrzegać obowiązki osób odpowiedzialnych za prawidłowe wykonywania Zasada działania czujników stężenia tlenku węgla. prac związanych ze zwalczaniem zagrożeń; Zasada działania wykrywaczy gazów. M.39.2(4)1. znać zakres i sposób kontroli zagrożeń; A Miejsca gdzie należy umieścić sprzęt do pomiarów M.39.2(4)2. korzystać z dokumentacji określającej zabezpieczanie podziemnych zagrożeń naturalnych. wyrobisk przed zagrożeniami; Metody postępowania w razie wystąpienia zagrożenia M.39.2(5)1. znać rodzaje zabezpieczeń metanometrycznych kopalń; A metanowego. M.39.2(5)2. przedstawić rodzaje dokumentacji do prowadzenia kontroli zabezpieczeń B Sposób walki z niebezpiecznym pyłem węglowym. metanometrycznych, przeciwwybuchowych i przeciwpożarowych; Tryb postępowania po stwierdzeniu pożaru. M.39.2(5)3.rozróżnić metody rozmieszczania i obliczania zapór przeciwwybuchowych; B Zagrożenia wodne. M.39.2(5)4. ustalić rodzaje i budowę tam przeciwpożarowych; B rocedura postępowania w razie wystąpienia zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka. M.39.2(6)1. analizować czynniki wpływające na zagrożenia wybuchem; Zgodność i jakość wykonanych prac z dokumentacją i M.39.2(6)2. szacować stopień zagrożeń pyłowych; założeniami. M.39.2(7)1. ustalać zakres kontroli wyrobisk górniczych; B Nadzór nad wykonywanymi pracami. M.39.2(7)2. dobierać metody kontroli stanu wyrobisk górniczych i obudowy; Korekty i poprawki do metod i sposobów wykonywanych prac. M.39.2(8)1. określić rodzaje aparatury do pomiarów stężenia metanu; M.39.2(8)2. omówić zasadę działania czujników stężenia tlenku węgla; B M.39.2(8)3. wymienić typy aparatury do wykrywania szkodliwych gazów; B M.39.2(9)1. ustalić miejsca gdzie należy umieścić sprzęt do pomiarów zagrożeń D naturalnych; M.39.2(10)1. wyjaśnić metody postępowania w razie wystąpienia zagrożenia D metanowego; M.39.2(10)2. określić sposób walki z niebezpiecznym pyłem węglowym; M.39.2(10)3. korzystać ze znajomości trybu postępowania po stwierdzeniu pożaru; D rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 20

M.39.2(10)4. objaśnić istotę i źródło zagrożenia wodnego; B M.39.2(10)5. wyjaśnić procedurę postępowania w razie wystąpienia zagrożenia dla D zdrowia i życia człowieka; M.39.2(11)1. wyjaśnić jakie czynniki mają wpływ na jakość i bezpieczeństwo eksploatacji; M.39.2(12)1. znać obowiązki dozoru w trakcie wykonywania zadań produkcyjnych; M.39.2(12)2. wyjaśnić cel wprowadzania korekt i poprawek do metod i sposobów D organizacji robót górniczych; OMZ(1)1. dokonywać analizy przydzielonych zadań OMZ(1)2. zaplanować pracę zespołu OMZ(2)1. rozpoznawać kompetencje i umiejętności osób w zespole OMZ(2)2. rozdzielać zadania według umiejętności i kompetencji członków zespołu OMZ(3)1. mobilizować współpracowników do wykonywania zadań OMZ(3)2. wydawać dyspozycje osobom realizującym poszczególne zadania OMZ(4)1. monitorować jakość wykonywanych zadań OMZ(4)2. ocenić jakość wykonanych zadań według przyjętych kryteriów OMZ(5)1. proponować zmiany w organizacji pracy mające na celu poprawę wydajności i jakości pracy OMZ(5)2. proponować rozwiązania techniczne mające na celu poprawę wydajności i jakości pracy OMZ(6)1. słuchać argumentów i wyjaśnień współpracowników OMZ(6)2. argumentować swoje decyzje w rozmowach ze współpracownikami OMZ(6)3. stosować właściwe formy komunikacji interpersonalnych KS(1)2. stosować zasady etyki zawodowej B KS(2)2. dążyć wytrwale do celu B KS(3)1. analizować rezultaty działań B KS(4)1. analizować zmiany zachodzące w branży B rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 21

KS(6)1. przejawiać gotowość do ciągłego uczenia się i doskonalenia B zawodowego KS(8)2. przyjąć na siebie odpowiedzialność za podejmowane działania B KS(10)2. uwzględniać opinie i pomysły innych członków zespołu B lanowane zadania Wykonaj technologię drążenia chodnika według podanych informacji: ustal przekrój i położenie chodnika, dobierz obudowę, technologię drążenia do warunków, dobierz rodzaje maszyn urabiających i środków odstawy oraz oceń i określ rodzaje zagrożeń które mogą wystąpić. Wykonany projekt należy przedstawić na forum klasy i omówić z ekspertem lub nauczycielem. Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia dydaktyczne powinny być prowadzone w pracownię eksploatacji złóż, wyposażoną w: modele systemów eksploatacji, modele wyrobisk górniczych, schematy wentylacyjne kopalń, przekroje geologiczne, oprogramowanie do wspomagania projektowania procesu technologicznego eksploatacji złóż oraz do symulacji procesu technologicznego eksploatacji złóż, mapy górnicze, normy, filmy dydaktyczne oraz prezentacje multimedialne dotyczące eksploatacji złóż, stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z pakietem programów biurowych, z drukarką, ze skanerem, z ploterem, z projektorem multimedialnym. Środki dydaktyczne Zestawy ćwiczeń. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. rawo geologiczne i górnicze wraz z aktami wykonawczymi. Technologie, instrukcje i harmonogramy robót górniczych. Zalecane metody dydaktyczne Zaleca się metody ćwiczeń i projektu. Należy zwrócić szczególną uwagę na metodę ćwiczeń gdyż dzięki nim uczeń zrozumie sposób i zasady wykonywania technologii drążenia chodników. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 6 osobowe. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Do oceny osiągnięć edukacyjnych uczących się proponuje się wykonanie projektu technicznego drążenia chodnika. W ocenie należy uwzględnić poprawność merytoryczną i graficzną wykonanego projektu. Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia oraz przyszłych pracodawców. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 22

2. odstawy geologii i górnictwa podziemnego 2.1 odstawy geologii złożowej 2.2. odstawy górnictwa podziemnego 2.1 odstawy geologii złożowej Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 23 Materiał kształcenia KZ(M.e)(1)1. określić budowę Ziemi i scharakteryzować sfery Ziemi. B Budowa ziemi. KZ(M.e)(1)2. wyszczególnić procesy geotektoniki. rocesy geotektoniki. Formy tektoniczne skorupy ziemskiej. KZ(M.e)(1)3. przedstawić na rysunku formy tektoniczne skorupy ziemskiej. Okresy geologiczne i rozwój życia na ziemi. KZ(M.e)(1)4. wyszczególnić procesy endo- i egzogeniczne. Występowanie złóż kopalin energetycznych. KZ(M.e)(1)5. omówić występowanie i pochodzenie złóż kopalin energetycznych oraz B odstawowe grupy minerałów. wód podziemnych. echy i własności minerałów. KZ(M.e)(1)6. przedstawić okresy geologiczne i rozwój życia na Ziemi. echy i własności litotypów i macerałów KZ(M.e)(1)7. analizować tabelę stratygraficzną. B rocesy skałotwórcze. Skały osadowe, magmowe i metamorficzne. KZ(M.e)(1)8. omówić budowę geologiczna olski na tle jednostek strukturalnych B rocesy złożotwórcze głównych kopalin tworzących Europy. złoża surowców użytecznych w olsce. KZ(M.e)(1)9. objaśnić budowę geologiczną olski. Formy występowania złóż. KZ(M.e)(2)4. wymienić podstawowe grupy minerałów. B Surowce mineralne w olsce. KZ(M.e)(2)5. określić cechy i własności minerałów. B odział kopalin. Główne minerały skałotwórcze stref złożowych. KZ(M.e)(2)6. wymienić procesy skałotwórcze. B Główne minerały (macerały i litotypy węgla) w KZ(M.e)(2)7. wyszczególnić grupy genetyczne skał i ich właściwości. złożu. KZ(M.e)(2)8. rozpoznać makroskopowo skały osadowe, magmowe i metamorficzne. Dokumentacja geologiczna strefy złożowej. KZ(M.e)(2)9. określić własności hydrogeologiczne i inżynierskie skał. B KZ(M.e)(2)10. wymienić procesy złożotwórcze i podstawowe kopaliny tworzące złoża

surowców użytecznych w olsce. Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego KZ(M.e)(2)11. badać formy występowania złóż; KZ(M.e)(2)12. wymienić rodzaje kopalin; KZ(M.e)(2)13. wyjasnić procesy tworzące złoża kopalin będących własnością górniczą, M.11.2(1)1. rozpoznać główne minerały skałotwórcze stref złożowych M.11.2(1)2. rozpoznać główne minerały (macerały i litotypy węgla) w złożu M.11.2(1)3. rozpoznać główne minerały skałotwórcze strefy złożowej M.11.2(1)4. dokonać analizy dokumentacji geologicznej strefy złożowej; D lanowane zadania Wykonaj przekrój geologiczny ilustrujący budowę geologiczną danego obszaru. Na podstawie otrzymanego opisu i zestawu przykładowych danych litologiczno-stratygraficznych wykonaj przekrój geologiczny badanego obszaru. Wykonany projekt należy porównać z dokumentacją rzeczywistą przekrojów geologicznych badanego obszaru, przygotuj prezentację multimedialną. Wykonane zadanie zaprezentuj na forum klasy (czas 10 min). Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia dydaktyczne powinny być prowadzone w pracowni eksploatacji złóż, wyposażonej w: modele systemów eksploatacji, modele wyrobisk górniczych, schematy wentylacyjne kopalń, przekroje geologiczne, oprogramowanie do wspomagania projektowania procesu technologicznego eksploatacji złóż oraz do symulacji procesu technologicznego eksploatacji złóż, filmy dydaktyczne oraz prezentacje multimedialne dotyczące eksploatacji złóż, stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z pakietem programów biurowych, z drukarką, ze skanerem, z ploterem, z projektorem multimedialnym, sprzęt geodezyjny: teodolit, niwelator, dalmierz, łaty geodezyjne, taśmy miernicze, przymiary, tyczki, węgielnicę, sprzęt do rozpoznawania minerałów i skał. Środki dydaktyczne Zestawy ćwiczeń, czasopisma i książki branżowe, mapy geologiczne, przykładowe przekroje litologiczno-stratygraficzne, modele przekrojów geologicznych, filmy i prezentacje multimedialne. Komputer i urządzenie multimedialne. Zalecane metody dydaktyczne Zaleca się metodę opisu, ćwiczeń i projektu. Należy zwrócić szczególną uwagę na metodę ćwiczeń gdyż uczeń w ten sposób łatwo zrozumie zasady wykonywania baz danych oraz metodę projektu, dzięki której w sposób uprzednio szczegółowo zaplanowany wykona przykładowy przekrój geologiczny. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 20 osobowe, grupy robocze maksymalnie 5 osób. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Do oceny osiągnięć edukacyjnych uczących się proponuje wykonanie przykładowego przekroju geologicznego do którego należy zastosować poznane zasady. Wykonany projekt należy omówić na zasadzie porównania z wzorcem i określić jego słabe punkty. Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia oraz możliwości technicznych pracodawców. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 24