Choroby zawodowe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy uznanych za rakotwórcze u ludzi w aspekcie zmian wykazów substancji, mieszanin, czynników i procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy Wioletta Buczak-Zeuschner Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Lublinie 1
Obowiązujące akty prawne regulujące tematykę rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych Choroba zawodowa to pojęcie medyczno-prawne ustalenie, że chorobę zawodową stanowią skutki biologiczne działania czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy lub sposób wykonywania pracy występowanie schorzenia w wykazie chorób zawodowych wymienionych w rozporządzeniu dot. chorób zawodowych Za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych "narażeniem zawodowym"
Choroby nowotworowe Wykaz chorób zawodowych - załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie chorób zawodowych Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi: rak płuca, rak oskrzela, międzybłoniak opłucnej albo otrzewnej, nowotwór układu krwiotwórczego, nowotwór skóry, nowotwór pęcherza moczowego, nowotwór wątroby, rak krtani, nowotwór nosa i zatok przynosowych, nowotwory wywołane działaniem promieniowania jonizującego z prawdopodobieństwem indukcji przekraczającym 10 % Powstawanie chorób nowotworowych jest uwarunkowane działaniem wielu czynników zewnętrznych występujących w środowisku bytowania i w środowisku pracy (natury chemicznej, fizycznej i biologicznej), jak i czynników wewnątrzustrojowych związanych z biologią i biochemią komórek oraz przebiegiem procesów życiowych
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 roku w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy ROK 2012 SUBSTANCJE CHEMICZNE MIESZANINY Zawierające co najmniej 1 substancje w stężeniach powodujących zaklasyfikowanie całej mieszaniny jako rakotwórczej lub mutagennej (kategoria 1A lub 1B albo 1 lub 2)
PROCESY TECHNOLOGICZNE Produkcja auraminy. Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, obecnych w sadzy węglowej, smołach węglowych i pakach węgłowych. Procesy technologiczne związane z narażeniem na działanie pyłów, dymów i aerozoli tworzących się podczas rafinacji niklu i jego związków. Produkcja alkoholu izopropylowego metodą mocnych kwasów. Prace związane z narażeniem na pył drewna twardego. CZYNNIKI FIZYCZNE Promieniowanie jonizujące
WYKAZ SUBSTANCJI CHEMICZNYCH O DZIAŁANIU RAKOTWÓRCZYM LUB MUTAGENNYM Substancje chemiczne zaklasyfikowanych jako rakotwórcze lub mutagenne: kategorii 1A i 1B zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającym i uchylającym dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE kategorii 1 i 2 zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 19 ust. 5 ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach
KLASYFIKACJA Według dyrektywy 67/548/EWG Według rozporządzenia CLP KATEGORIE ZAGROŻENIA - substancje rakotwórcze KATEGORIA 1, 2,3 KLASY ZAGROŻENIA - rakotwórczość KATEGORIE 1A,1B, 2!
KLASYFIKACJA SUBSTANCJI RAKOTWÓRCZYCH WG DYREKTYWY 67/548/EWG RAKOTWÓRCZE KATEGORII 1 i 2 R45 może powodować raka R49 może powodować raka w następstwie narażenia droga oddechową RAKOTWÓRCZE KATEGORII 3 R40 ograniczone dowody działania rakotwórczego Toksyczny Szkodliwy
KLASYFIKACJA SUBSTANCJI RAKOTWÓRCZYCH WG DYREKTYWY 67/548/EWG kategoria 1 Substancje o udowodnionym działaniu rakotwórczym na człowieka. Są to substancje, dla których istnieją wystarczające dowody wskazujące na związek przyczynowy pomiędzy narażeniem człowieka na tę substancję a powstaniem raka kategoria 2 Substancje, które rozpatruje się jako rakotwórcze dla człowieka. Są to substancje, dla których istnieją wystarczające dowody pozwalające na przyjęcie założenia, że narażenie człowieka na te substancje może w rezultacie prowadzić do powstania raka. Na przyjęcie takiego założenia pozwalają dane uzyskane na podstawie: a) odpowiednich, długoterminowych doświadczeń na zwierzętach, b) innych istotnych informacji wskazujących, że narażenie człowieka na te substancje może w rezultacie prowadzić do powstania raka
KLASYFIKACJA SUBSTANCJI RAKOTWÓRCZYCH WG ROZPORZĄDZENIA 1272/2008 KLASA ZAGROŻENIA RAKOTÓRCZOŚĆ 1A, 1B H350 - może powodować raka Niebezpieczeństwo KLASA ZAGROŻENIA RAKOTÓRCZOŚĆ 2 H351 podejrzewa się, że powoduje raka! Uwaga
KLASYFIKACJA SUBSTANCJI RAKOTWÓRCZYCH WG ROZPORZĄDZENIA 1272/2008 Substancje, co do których wiadomo lub istnieje domniemanie, że są rakotwórcze dla człowieka Substancję klasyfikuje się jako rakotwórczą kategorii 1 na podstawie danych epidemiologicznych lub wyników badań przeprowadzonych na zwierzętach kategoria 1A, jeżeli ma potencjalne działanie rakotwórcze dla ludzi, przy czym dowody przemawiające za daną klasyfikacją opierają się przede wszystkim na danych dotyczących ludzi kategoria 1B, zakładając, że ma potencjalne działanie rakotwórcze dla ludzi, przy czym klasyfikacja opiera się na badaniach przeprowadzonych na zwierzętach
KLASYFIKACJA SUBSTANCJI RAKOTWÓRCZYCH WG DYREKTYWY 67/548/EWG i WG ROZPORZĄDZENIA 1272/2008, GHS DYREKTYWA 67/548/EWG KATEGORIA 1 KATEGORIA 2 KATEGORIA 3 ROZPORZĄDZENIE 1272, GHS KATEGORIA 1A KATEGORIA 1B KATEGORIA 2
KRYTERIA ORZECZNICZE PRZY ROZPATRYWANIU ZAWODOWEJ ETLOLOGII NOWOTWORU Przy rozpatrywaniu zawodowej etiologii nowotworu uwzględnia się tylko czynniki zaklasyfikowane do kategorii 1 lub 1A (ocena narażenia zawodowego - potwierdzenie narażenia na czynnik rakotwórczy zakwalifikowany do w/w kategorii) Złośliwy charakter nowotworu (badanie histologiczne) Pierwotna lokalizacja nowotworu Okres latencji Lokalizacja nowotworu Uwzględnienie wpływu pozazawodowych czynników ryzyka (palenie papierosów, nadużywanie alkoholu)
Z a g r o ż e n i a KRYTERIA ORZECZNICZE PRZY ROZPATRYWANIU ZAWODOWEJ ETLOLOGII NOWOTWORU - Przykłady - w g R o z p o r z ą d z e n i a C L P, z a ł. V I [ 5 ] Chlorek winylu- monomer chlorku winylu Stosowany do produkcji polichlorku winylu i kopolimerów winylowych Lokalizacja nowotworów- wątroba (typowy nowotwór- naczyniako - mięsak wątroby) Okres latencji długi około 22-25 lat Związki chromu sześciowartościowego- (chromiany, dichromiany i tritlenek chromu) Zastosowanie- farby, pigmenty, fungicydy, środki konserwujące drewno, inhibitory korozji, procesy galwanizacji. Lokalizacja- nowotwory układu oddechowego (rak płuca, rak nosa i zatok przynosowych) Benzen Jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych rozpuszczalników organicznych. Ze względu na zawartość benzenu w benzynie, spalinach silników samochodowych i dymie tytoniowym istotnym problemem staje się pozazawodowe narażenie na benzen. Lokalizacja nowotworów- Układ krwiotwórczy i chłonny ( głównie białaczki szpikowe, ale również limfatyczne i szpiczak mnogi) Okres latencji dla białaczki benzenowej średnio 11 lat
CHOROBY ZAWODOWE W POLSCE W LATACH 2007-2013 Choroby zawodowe w Polsce w latach 2007-2013 2214 3285 2402 2562 3546 2933 3146 Liczba przypadków 2007 rok Liczba przypadków 2009 rok Liczba przypadków 2011 rok Liczba przypadków 2008 rok Liczba przypadków 2010 rok Liczba przypadków 2012 rok Liczba przypadków 2013 rok
NOWOTWORY ZŁOŚLIWE W POLSCE W LATACH 2007-2013 Nowotwory złośliwe w Polsce w latach 2007-2013 80 100 61 85 96 100 87 Liczba przypadków 2007 rok Liczba przypadków 2009 rok Liczba przypadków 2011 rok Liczba przypadków 2008 rok Liczba przypadków 2010 rok Liczba przypadków 2012 rok Liczba przypadków 2013 rok
CHOROBY ZAWODOWE W POLSCE W LATACH 2007-2013 NOWOTWORY ZŁOŚLIWE W POLSCE W LATACH 2007-2013 3285 3546 3146 2933 2562 2402 2214 100 85 87 100 96 61 80 2007 rok 2008 rok 2009 rok 2010 rok 2011 rok 2012 rok 2013 rok
NOWOTWORY ZŁOŚLIWE W POLSCE W LATACH 2012-2013 wg płci Nowotwory złośliwe w Polsce według płci 2012 2013 54 (61) 72 (80) Opracowania IMP w Łodzi Choroby zawodowe w Polsce.
Dziękuję za uwagę