CHOROBY ZAWODOWE NIEBEZPIECZEŃSTWO W PRACY XXI WIEKU Według Kodeksu Pracy (Art. 235) za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych "narażeniem zawodowym". Natomiast w pojęciu lekarskim choroby zawodowe są to zaburzenia stanu zdrowia związane przyczynowo z warunkami pracy. Konieczność stwierdzenia bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem związku pomiędzy warunkami pracy a chorobą ujętą w wykazie chorób zawodowych wynika z aktualnej wiedzy medycznej i zmiany spektrum najczęściej stwierdzanych w ostatnich latach chorób zawodowych w odniesieniu do których udowodnienie związku przyczynowo - skutkowego z warunkami pracy nie jest możliwe w sposób bezwzględny a jedynie z pewnym prawdopodobieństwem. Wyróżniamy 3 etapy postępowania w sprawach chorób zawodowych: Podejrzenie Rozpoznanie Stwierdzenie choroby zawodowej Podejrzenie choroby zawodowej Kodeks pracy zobowiązuje pracodawcę ale i lekarza, który podejrzewa chorobę zawodową u danego pracownika do niezwłocznego zgłoszenia podejrzenia o taką chorobę do odpowiedniego państwowego inspektora sanitarnego i inspektora pracy. Właściwość danej choroby zawodowej ustala się według miejsca, w którym praca jest (lub była) wykonywana przez konkretnego pracownika, lub według krajowej siedziby pracodawcy. Podejrzenie choroby zawodowej może także zgłosić sam pracownik lub były pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na chorobę zawodową, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną. Aby móc zgłosić podejrzenie choroby zawodowej należy pisemnie wypełnić odpowiedni formularz, a w przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu lub podejrzenia, że choroba zawodowa była przyczyną śmierci pracownika - dodatkowo w formie telefonicznej. Rozpoznanie choroby zawodowej 1
Lekarz, który podejrzewa chorobę zawodową u konkretnego pracownika jest zobowiązany do skierowania danej osoby do jednostki orzeczniczej (właściwej do rozpoznawania chorób zawodowych) ale także do skompletowania i przekazania wskazanej jednostki informacji o stanie zdrowia danego pracownika w formie dokumentacji medycznej. Lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną przekazuje do jednostki orzeczniczej dokumentację pracownika z wynikami, przeprowadzonych w trakcie zatrudnienia badań profilaktycznych. Lekarz na podstawie wyników badań, dokumentacji medycznej, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego wydaje orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej bądź o braku podstaw do jej rozpoznania. Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych. Stwierdzenie choroby zawodowej Dalsze działania w kwestii stwierdzenia choroby zawodowej podejmuje inspektor sanitarny, który na podstawie orzeczenia lekarskiego oraz oceny narażenia zawodowego wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia. Pracodawca, po zakończeniu postępowania mającego na celu ustalenie uszczerbku na zdrowiu lub niezdolności do pracy w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową pracownika, jest obowiązany przesłać do IMP oraz do właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego - zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej. Poniżej znajduje się wykaz chorób zawodowych według Kodeksu Pracy: Choroby zawodowe Okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym w przypadku zatruć ostrych -, Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane przez substancje chemiczne w przypadku zatruć przewlekłych - w zależności od rodzaju substancji Gorączka metaliczna Pylice płuc: 2
pylica krzemowa pylica górników kopalń węgla pylico-gruźlica pylica spawaczy pylica azbestowa oraz pozostałe pylice krzemianowe pylica talkowa pylica grafitowa pylice wywołane pyłami metali Choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu: rozległe zgrubienia opłucnej rozległe blaszki opłucnej lub osierdzia wysięk opłucny Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wnetylacyjnej płuc z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1) poniżej 60% wartości należnej, wywołane narażeniem na pył lub gazy drażniące, jeżeli w ostatnich 10 latach pracy zawodowej co najmniej w 30% przypadków stwierdzono na stanowisku pracy przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń Astma oskrzelowa Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych: postać ostra i podostra postać przewlekła Ostre uogólnione reakcje alergiczne Byssinoza 1 dzień 7 dni 3
Beryloza Choroby płuc wywołane pyłem metali twardych Alergiczny nieżyt nosa Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub drażniącym Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat: guzki głosowe twarde wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych niedowład mięśni wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego: ostra choroba popromienna uogólniona po napromieniowaniu całego ciała lub przeważającej jego części ostra choroba popromienna o charakterze zmian zapalnych lub zapalno-martwiczych skóry i tkanki podskórnej 2 miesiące przewlekłe popromienne zapalenie skóry przewlekłe uszkodzenie szpiku kostnego zaćma popromienna 10 lat Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi: rak płuca, rak oskrzela 4
międzybłoniak opłucnej albo otrzewnej nowotwór układu krwiotwórczego nowotwór skóry nowotwór pęcherza moczowego nowotwór wątroby rak krtani nowotwór nosa i zatok przynosowych nowotwory wywołane działaniem promieniowania jonizującego z prawdopodobieństwem indukcji przekraczającym 10% indywidualnie, po oszacowaniu ryzyka Choroby skóry: alergiczne kontaktowe zapalenie skóry kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia trądzik olejowy, smarowy lub chlorowy o rozległym charakterze drożdżakowe zapalenie skóry rąk u osób pracujących w warunkach sprzyjających rozwojowi drożdżaków chorobotwórczych grzybice skóry u osób stykających się z materiałem biologicznym pochodzącym od zwierząt pokrzywka kontaktowa 2 miesiące fotodermatozy zawodowe Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane 5
sposobem wykonywania pracy: przewlekłe zapalenie ścięgna i jego pochewki przewlekłe zapalenie kaletki maziowej przewlekłe uszkodzenie łąkotki u osób wykonujących pracę w pozycji klęczącej lub kucznej przewlekłe zapalenie okołostawowe barku przewlekłe zapalenie nadkłykcia kości ramiennej zmęczeniowe złamanie kości Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy: zespół cieśni w obrębie nadgarstka zespół rowka nerwu łokciowego zespół kanału de Guyona Obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego lub czuciowo-nerwowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości co najmniej 45 db w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1,2 i 3 khz Zespół wibracyjny: postać naczyniowo-nerwowa postać kostno-stawowa postać mieszana: naczyniowo-nerwowa i kostnostawowa Choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego: 6
choroba dekompresyjna urazy ciśnieniowe 5 lat następstwa oddychania mieszaninami gazowymi pod zwiększonym ciśnieniem Choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia: udar cieplny albo jego następstwa wyczerpanie cieplne albo jego następstwa odmroziny Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi: alergiczne zapalenie spojówek ostre zapalenie spojówek wywołane promieniowaniem nadfioletowym epidemiczne wirusowe zapalenie spojówek lub rogówki zwyrodnienie rogówki wywołane czynnikami drażniącymi zaćma wywołana działaniem promieniowania podczerwonego lub długofalowego nadfioletowego 10 lat centralne zmiany zwyrodnieniowe siatkówki i naczyniówki wywołane krótkofalowym promieniowaniem podczerwonym lub promieniowaniem widzialnym z obszaru widma niebieskiego Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa 7