Poradnik przechowywania substancji niebezpiecznych zgodnie z wytycznymi unijnymi REACH i CLP / Michał Kizyn. Poznań, 2011 Spis treści Wstęp 9 Rozdział 1 Regulacje Wspólnoty Europejskiej i przepisy krajowe dotyczące warunków bezpiecznego stosowania substancji i mieszanin stwarzających zagroŝenie (niebezpiecznych) 13 1.1. ZagroŜenia spowodowane przez substancje i mieszaniny niebezpieczne w magazynie 13 1.2. Przepisy prawne Wspólnoty Europejskiej i krajowe dotyczące obrotu substancjami i mieszaninami oraz towarami niebezpiecznymi 15 1.3. Przepisy prawne Wspólnoty Europejskiej wdroŝone Ustawą z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych 18 Rozdział 2 Substancje i mieszaniny stwarzające zagroŝenie (niebezpieczne), ich właściwości, klasyfikacja, oznakowanie oraz pakowanie 21 2.1. Właściwości fizyczne i chemiczne substancji i mieszanin niebezpiecznych 21 2.2. Klasyfikacja substancji i mieszanin niebezpiecznych 21 2.2.1. Współpraca niezbędna w celu spełnienia wymogów rozporządzenia CLP 21 2.2.2. Rola i zastosowanie oceny eksperta oraz klasyfikacja na podstawie metody analizy cięŝaru dowodów 22 2.2.3. Zasady pomostowe dla klasyfikacji mieszanin, w przypadku braku danych z badań dla mieszanin 22 2.2.4. Klasyfikacja i oznakowanie substancji stwarzających zagroŝenie 24 2.3. Klasyfikacja ze względu na właściwości fizyczne 27 2.3.1. Materiały wybuchowe 27 2.3.2. Gazy łatwopalne 31 2.3.3. Wyroby aerozolowe łatwopalne 33 2.3.4. Gazy utleniające 37 2.3.5. Gazy pod ciśnieniem 38 2.3.6. Substancje ciekłe łatwopalne 40 2.3.7. Substancje stałe łatwopalne 42 2.3.8. Substancje i mieszaniny samoreaktywne 44 2.3.9. Substancje ciekłe piroforyczne 47 2.3.10. Substancje stałe piroforyczne 49 2.3.11. Substancje i mieszaniny samonagrzewające się 50 2.3.12. Substancje i mieszaniny, które w zetknięciu z wodą uwalniają gazy łatwopalne 53 2.3.13. Substancje ciekłe utleniające 55 2.3.14. Substancje stałe utleniające 57 2.3.15. Nadtlenki organiczne 59 2.3.16. Substancje powodujące korozję metali 62 2.4. Klasyfikacja ze względu na zagroŝenia dla zdrowia 63 2.4.1. Toksyczność ostra 63 2.4.2. Działanie Ŝrące/draŜniące na skórę 68
2.4.3. PowaŜne uszkodzenie oczu/działanie draŝniące na oczy 72 2.4.4. Działanie uczulające na drogi oddechowe lub skórę 74 2.4.5. Działanie mutagenne na komórki rozrodcze 76 2.4.6. Rakotwórczość 80 2.4.7. Działanie szkodliwe na rozrodczość 83 2.4.8. Działanie toksyczne na narządy docelowe - naraŝenie jednorazowe 88 2.4.9. Działanie toksyczne na narządy docelowe - powtarzane naraŝenie 92 2.4.10.ZagroŜenie spowodowane aspiracją 94 2.5. Klasyfikacja ze względu na zagroŝenia dla środowiska 96 2.5.1. Stwarzające zagroŝenie dla środowiska wodnego 97 2.6. Dodatkowa klasa zagroŝeń 103 2.6.1. Substancje stwarzające zagroŝenie dla warstwy ozonowej 103 2.7. Zasady oznakowania i pakowania substancji i mieszanin 104 2.7.1. Ogólne zasady oznakowania i pakowania 104 2.7.2. Informowanie o zagroŝeniu przy pomocy oznakowania 105 2.7.3. Wymagania dotyczące oznakowań opakowań zewnętrznych, wewnętrznych i opakowań jednostkowych 113 Rozdział 3 Towary niebezpieczne, ich właściwości, klasyfikacja, oznakowanie, pakowanie według Umowy ADR 119 3.1. Umowa ADR dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych 119 3.2. Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych 121 3.3. Oznakowanie materiałów niebezpiecznych 141 3.4. Opakowania i pakowanie materiałów niebezpiecznych 142 3.4.1. Wymagania dotyczące opakowań materiałów niebezpiecznych 142 3.4.2. Podział i znakowanie opakowań materiałów niebezpiecznych 144 3.4.3. Pakowanie materiałów niebezpiecznych z zastosowaniem instrukcji pakowania 148 Rozdział 4 Warunki przechowywania substancji i mieszanin stwarzających zagroŝenie (niebezpiecznych) 151 4.1. Określenie warunków przechowywania oraz ich znaczenie w procesie magazynowym 151 4.2. Źródła informacji o warunkach przechowywania substancji i mieszanin niebezpiecznych 154 4.2.1. Karty charakterystyki 154 4.2.2. Akty prawne 186 4.2.3. Polskie Normy 187 4.2.4. Wspólne składowanie ze względu na zagroŝenie poŝarowe i wybuchowe189 4.3. Określenie cech charakteryzujących warunki przechowywania grup wyrobów 190 4.4. Kategorie substancji lub mieszanin niebezpiecznych, dla których opracowano warunki przechowywania 191 4.5. Magazynowanie materiałów wybuchowych 191 4.5.1 Materiały źródłowe 191 4.5.2. Podstawowe określenia 193 4.5.3. Warunki i wymagania dla obiektów magazynowych 197 4.5.4. Wymagania konstrukcyjno-budowlane i instalacyjne obiektów magazynowych 199
4.5.5. Warunki lokalizacji obiektów magazynowych 200 4.5.6. Rodzaje obiektów magazynowych, w których przechowuje się materiały wybuchowe, broń, amunicję oraz wyroby o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym 200 4.5.7. Warunki eksploatacji obiektu magazynowego 201 4.5.8. Materiały wybuchowe i amunicja zaklasyfikowane do klasy 1 podklasy 1.1 i 1.5 oraz klas 3 i 4.1 203 4.5.9. Warunki lokalizacji obiektów magazynowych, w których są przechowywane materiały wybuchowe i amunicja zaklasyfikowane do klasy 1 podklasy 1.2, 1.3, 1.4, 1.6 oraz klasy 9 209 4.5.10.Sposób prowadzenia karty kwalifikacyjnej obiektu magazynowego, w którym są przechowywane materiały wybuchowe i amunicja 211 4.5.11.Wymagania lokalizacji, warunki techniczne i zabezpieczenie przed dostępem osób nieuprawnionych do magazynów podręcznych, w których jest prowadzona sprzedaŝ broni i amunicji 213 4.5.12.Warunki i dokumenty obowiązujące przy nabywaniu i magazynowaniu materiałów wybuchowych 214 4.5.13.Urządzenia wyposaŝenia technologicznego, środki transportowe, transport mechaniczny oraz ręczny materiałów wybuchowych 215 4.5.14.Pomieszczenia i urządzenia sanitarno-higieniczne oraz środki bezpieczeństwa i ochrony indywidualnej 216 4.5.15.Pierwsza pomoc przy zatruciu lub skaŝeniu 218 4.6. Magazynowanie gazów 219 4.6.1. Materiały źródłowe 219 4.6.2. Warunki magazynowania gazów 221 4.6.3. Stosowanie gazów technicznych w butlach 227 4.6.4. Magazynowanie gazów palnych 230 4.6.5. Pomieszczenia i urządzenia sanitarno-higieniczne oraz sprzęt ochrony indywidualnej 231 4.6.6. Pierwsza pomoc przy zatruciu lub skaŝeniu 232 4.7. Magazynowanie nadtlenków organicznych 234 4.7.1. Materiały źródłowe 234 4.7.2. Podstawowe określenia 235 4.7.3. Wymagane odległości bezpieczeństwa budynków i pomieszczeń magazynowych, w których znajdują się nadtlenki organiczne od innych obiektów 236 4.7.4. Zasady kwalifikowania obiektów magazynowych do kategorii zagroŝenia wybuchem 238 4.7.5. Rodzaje obiektów magazynowych do przechowywania nadtlenków organicznych 239 4.7.6. Warunki budowlane i przeciwpoŝarowe dla obiektów budowlanych 241 4.7.7. Lokalizacja i ogrodzenie terenu obiektu magazynowego 243 4.7.8. Warunki przechowywania i składowania nadtlenków organicznych w obiektach i pomieszczeniach magazynowych 243 4.7.9. Wymagania odnośnie instalacji technologiczno-budowlanych w obiektach i pomieszczeniach magazynowych 245 4.7.10.Zobowiązania pracodawcy dotyczące zaopatrywania pracowników zatrudnionych przy magazynowaniu nadtlenków w podstawowy zestaw odzieŝy roboczej i ochronnej 248 4.7.11.Pomieszczenia i urządzenia higieniczno sanitarne dla pracowników zatrudnionych przy kontakcie z nadtlenkami organicznymi 248 4.7.12.Pierwsza pomoc przy zatruciu lub skaŝeniu 251
4.8. Magazynowanie cyjanków 252 4.8.1. Materiały źródłowe 252 4.8.2. Podstawowe określenia - toksyczność cyjanków 252 4.8.3. Wymagania dla pomieszczeń do przechowywania cyjanków w ilości powyŝej 10 kg 253 4.8.4. Wymagania dla pomieszczeń do przechowywania cyjanków w ilości do 10 kg 253 4.8.5. Ogólne warunki przechowywania cyjanków 253 4.8.6. Sposób prowadzenia ewidencji magazynowej 254 4.8.7. Pomieszczenia i urządzenia higieniczno sanitarne dla pracowników zatrudnionych przy kontakcie z cyjankami 254 4.8.8. Pierwsza pomoc przy zatruciu lub skaŝeniu cyjankiem potasu (karta CIOP-PIB) 255 4.9. Magazynowanie substancji o działaniu rakotwórczym lub mutagennym 257 4.9.1. Materiały źródłowe 257 4.9.2. Podstawowe określenia 259 4.9.3. Wymagania ogólne w odniesieniu do pracodawcy zatrudniającego pracowników w warunkach naraŝenia na substancje o działaniu rakotwórczym lub mutagennym 261 4.9.4. Podstawowe elementy ochrony pracowników zatrudnionych przy magazynowaniu substancji o działaniu rakotwórczym lub mutagennym 263 4.9.5. Szczegółowe warunki ochrony pracowników przed zagroŝeniami spowodowanymi przez substancje lub mieszaniny o działaniu rakotwórczym lub mutagennym 268 4.9.6. Warunki przechowywania substancji lub mieszanin o działaniu rakotwórczym lub mutagennym 269 4.9.7. Pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne dla pracowników zatrudnionych przy kontakcie z substancjami lub mieszaninami o działaniu rakotwórczym lub mutagennym 273 4.9.8. Pierwsza pomoc przy zatruciu lub skaŝeniu 273 4.10. Magazynowanie substancji stwarzających zagroŝenie promieniowaniem jonizującym 276 4.10.1. Materiały źródłowe 276 4.10.2. Podstawowe określenia 278 4.10.3. Klasyfikacja i oznakowanie materiałów promieniotwórczych wg przepisów ADR 284 4.10.4. Obowiązki kierownika jednostki organizacyjnej wykonującej działalność z substancjami z naraŝeniem na promieniowanie jonizujące 289 4.10.5. Warunki i wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu źródeł promieniowania jonizującego 298 4.10.6. Warunki i wymagania dotyczące rejestracji dawek indywidualnych 299 4.10.7. Pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne dla pracowników zatrudnionych przy kontakcie z promieniowaniem jonizującym 306 4.10.8. Pierwsza pomoc przy zatruciu lub skaŝeniu 307 4.11. Magazynowanie środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych i organiczno-mineralnych 310 4.11.1. Materiały źródłowe 310 4.11.2. Podstawowe określenia 311
4.11.3. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy dla pracowników zatrudnionych przy stosowaniu i magazynowaniu środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych i organiczno-mineralnych 312 4.11.4. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa przy stosowaniu i magazynowaniu środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych i organiczno-mineralnych 314 4.11.5. Obsługa i wymagania dotyczące sprzętu uŝywanego do środków ochrony roślin lub nawozów 316 4.11.6. Pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne dla pracowników zatrudnionych przy kontakcie ze środkami ochrony roślin oraz nawozami mineralnymi i organiczno-mineralnymi 317 4.11.7. Pierwsza pomoc przy zatruciu lub skaŝeniu 318 Rozdział 5 Warunki i wymagania dla dalszych uŝytkowników substancji i Mieszanin stwarzających zagroŝenie 323 5.1. Rola i zadania kierowników magazynów wynikające z wdraŝania systemu REACH 323 5.2. Ustalanie ról dalszego uŝytkownika 328 5.3. Sporządzenie raportu bezpieczeństwa chemicznego 334 5.4. Sporządzenie scenariusza naraŝenia 339 Załączniki 347 1. Wykaz krajowych aktów prawnych dotyczących niebezpiecznych substancji chemicznych 347 2. Wykaz aktów prawnych Wspólnoty Europejskiej dotyczących niebezpiecznych substancji chemicznych 351 3. Gęstości niektórych gazów i par 361 4. Wykaz zwrotów H" wskazujących rodzaj zagroŝenia 362 5. Wykaz zwrotów P" wskazujących środki ostroŝności 369 6. Tabela wspólnego składowania substancji i materiałów niebezpiecznych ze względu na zagroŝenie poŝarowe i wybuchowe 404 7. Raport bezpieczeństwa chemicznego 406 8. Piktogramy wskazujące rodzaj zagroŝenia 427 9. Nalepki ostrzegawcze wg ADR 431 oprac. BPK