Energetyka Jądrowa. Wykład maja Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów

Podobne dokumenty
Energetyka Jądrowa. Wykład maja Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów

Energetyka Jądrowa. Wykład 9 9 maja Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów

Energetyka konwencjonalna odnawialna i jądrowa

Energetyka Jądrowa. źródło: Wszystko o energetyce jądrowej, AREVA

CYKL PALIWOWY: OTWARTY CZY ZAMKNIĘTY CZY TO WYSTARCZY?

Gospodarka wypalonym paliwem jądrowym analiza opcji dla energetyki jądrowej w Polsce

Energetyka Jądrowa. Wykład 10 5 maja Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów szef@fuw.edu.pl

Cykl paliwowy reaktorów jądrowych lekkowodnych

CYKL PALIWOWY W ENERGETYCE JĄDROWEJ Mateusz Malec, Mateusz Pacyna Politechnika Wrocławska

Energetyka konwencjonalna odnawialna i jądrowa

Energetyka Jądrowa. Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów Wykład 13 6 czerwca 2017

Fizyka reaktorów jądrowych i paliwa jądrowe

Promieniowanie jonizujące

Energetyka Jądrowa. źródło: Wszystko o energetyce jądrowej, AREVA

Gospodarka odpadami radioaktywnymi na bazie doświadczeń Słowacji

Wykład 7. Odpady promieniotwórcze (część 1) Opracowała E. Megiel, Wydział Chemii UW

Czysta i bezpieczna? Elektrownia jądrowa w Polsce. Składowanie odpadów promieniotwórczych

Energetyka Jądrowa. źródło: Wszystko o energetyce jądrowej, AREVA

Gospodarka odpadami. Wykład Semestr 1 Dr hab. inż. Janusz Sokołowski Dr inż. Zenobia Rżanek-Boroch

Do dyskusji. Czy potrafimy unieszkodliwiać odpady radioaktywne? Prof. dr inż. A. Strupczewski Narodowe Centrum Badań Jądrowych

Wypalone paliwo jądrowe - co dalej? Reprocesing

Onkalo -pierwsze składowisko głębokie wypalonego paliwa jądrowego i odpadów promieniotwórczych

Energetyka odnawialna w procesie inwestycyjnym budowy zakładu. Znaczenie energii odnawialnej dla bilansu energetycznego

PRODUKCJA I ZUŻYCIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJACH AMERYKI. Kasia Potrykus Klasa II Gdynia 2014r.

BUDOWA NOWEGO SKŁADOWISKA POWIERZCHNIOWEGO ODPADÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH

Wykorzystanie gazu ziemnego do produkcji energii elektrycznej. Grzegorz Rudnik, KrZZGi2211

Reakcje rozszczepienia i energetyka jądrowa

Energetyka Jądrowa. Wykład 11 maj Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów

ELEKTROWNIE. Czyste energie Energetyka jądrowa. Damazy Laudyn Maciej Pawlik Franciszek Strzelczyk

Do dyskusji. Uranu wystarczy dla polskich elektrowni jądrowych. Prof. dr inż. A. Strupczewski Narodowe Centrum Badań Jądrowych

PIROLIZA. GENERALNY DYSTRYBUTOR REDUXCO :: ::

CZY MOŻE ZABRAKNĄĆ URANU DLA ENERGETYKI JĄDROWEJ?

Energetyka jądrowa. 900s. Reakcje wywołane przez neutrony (nie ma problemu odpychania elektrostatycznego)

Perspektywy wykorzystania toru w energetyce jądrowej

ODKRYCIE PROMIENIOTWÓRCZOŚCI PROMIENIOWANIE JĄDROWE I JEGO WŁAŚCIWOŚCI

Wydział Fizyki UW Podstawy bezpieczeństwa energetyki jądrowej, 2018

Cykl paliwowy cd. Reakcja rozszczepienia Zjawisko rozszczepienia (własności) Jądrowy cykl paliwowy cd.

Elektrownia (wtorek, 15 marzec 2005) - Dodał wtorek

ENERGETYKA JĄDROWA WYKŁAD 5

Czyste energie. Energetyka jądrowa. wykład 13. dr inż. Janusz Teneta. Wydział EAIiIB Katedra Automatyki i Inżynierii Biomedycznej

Źródła energii nieodnawialne, czyli surowce energetyczne, tj. węgiel kamienny, węgiel brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny, torf, łupki i piaski

3. Rezerwy i zasoby kopalnych surowców energetycznych

PERSPEKTYWICZNE WYKORZYSTANIE WĘGLA W TECHNOLOGII CHEMICZNEJ

Energetyka w Środowisku Naturalnym

Elementy Fizyki Jądrowej. Wykład 8 Rozszczepienie jąder i fizyka neutronów

Reaktor badawczy MARIA stan techniczny i wykorzystanie. Grzegorz Krzysztoszek

Energetyka konwencjonalna odnawialna i jądrowa

Reakcja rozszczepienia

Paliwo jądrowe wielokrotnego użytku

INSTYTUT FIZYKI JĄDROWEJ im. Henryka Niewodniczańskiego Polskiej Akademii Nauk

Ramowy program zajęć dydaktycznych studiów podyplomowych: ENERGETYKA JĄDROWA

Ekonomiczno-techniczne aspekty wykorzystania gazu w energetyce

1. JĄDROWA BUDOWA ATOMU. A1 - POZIOM PODSTAWOWY.

ROZDZIAŁ X. CYKL PALIWOWY. TRANSMUTACJA I SPALANIE ODPADÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH.

Technologia i doświadczenie firmy. dla polskiego programu energii jądrowej. Spotkanie z przedsiębiorstwami Pomorza Gdańsk, 20 kwietnia 2012 roku

WPŁYW ELEKTROWNI JĄDROWYCH NA ŚRODOWISKO

Nieznane życie. tworzyw sztucznych

Recykling paliwa jądrowego powody i perspektywy

FIZYKA III MEL Fizyka jądrowa i cząstek elementarnych

Energia jądrowa jako element zrównoważonego rozwoju naszej cywilizacji

*Z wykorzystaniem energii jądrowej, zarówno w sensie użycia materiałów rozszczepialnych (uran), jak reakcji syntezy termojądrowej, wiążą się problemy

Seria: Nasza energia ma przyszłość. Gospodarka odpadami promieniotwórczymi

ODNAWIALNE I NIEODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII. Filip Żwawiak

PODSTAWY FIZYCZNE ENERGETYKI JĄDROWEJ

Typy konstrukcyjne reaktorów jądrowych

wodór, magneto hydro dynamikę i ogniowo paliwowe.

ODPADY PROMIENIOTWÓRCZE

Prace Departamentu Energii Jądrowej dla Reaktora Maria i Energetyki Jądrowej. Zuzanna Marcinkowska

Piotr MAŁECKI. Zakład Ekonomiki Ochrony Środowiska. Katedra Polityki Przemysłowej i Ekologicznej Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Spis treści 1 Przedsięwzięcie Lider przedsięwzięcia Cel i uzasadnienie przedsięwzięcia Lokalizacja i zapotrzebowanie terenu 13

Czym fascynuje, a czym niepokoi energetyka jądrowa?

co robimy z odpadami, promieniotworczymi?

PROF. DR HAB. INŻ. ANTONI TAJDUŚ

1. Wstęp. Z prasy. Encyklopedia medyczna. Autor: Hayk Hovhannisyan. Tytuł: Badanie transportu radonu w ośrodku porowatym na stanowisku laboratoryjnym

r. GRANULACJA OSADÓW W TEMPERATURZE 140 O C

Energetyka dział gospodarki obejmujący przetwarzanie, gromadzenie, przenoszenie i wykorzystanie energii

ROZDZIAŁ X. CYKL PALIWOWY. TRANSMUTACJA I SPALANIE ODPADÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH.

KGZ Żuchlów. KGZ Żuchlów Stara Góra, Góra tel

Oprócz podstawowej działalności produkcyjnej, jesteśmy operatorem największego

URAN CHARAKTERYSTYKA, ZASOBY, WYDOBYCIE

Elektrownie jądrowe (J. Paska)

OCHRONA RADIOLOGICZNA PACJENTA. Promieniotwórczość

Energetyczne wykorzystanie odpadów z biogazowni

Wyższy Urząd Górniczy. Zagrożenie radiacyjne w podziemnych wyrobiskach górniczych

Transport odpadów promieniotwórczych we Francji

Krajowy Program Gospodarowania Wypalonym Paliwem Jądrowym i Odpadami Promieniotwórczymi (wybrane rozdziały)

Reakcje rozszczepienia jądra i ich wykorzystanie

Zadanie 3. (2 pkt) Uzupełnij zapis, podając liczbę masową i atomową produktu przemiany oraz jego symbol chemiczny. Th... + α

Fizyka współczesna. Jądro atomowe podstawy Odkrycie jądra atomowego: 1911, Rutherford Rozpraszanie cząstek alfa na cienkich warstwach metalu

Zapotrzebowanie krajowego sektora energetycznego na surowce energetyczne stan obecny i perspektywy do 2050 r.

PIROLIZA BEZEMISYJNA UTYLIZACJA ODPADÓW

Czym w ogóle jest energia geotermalna?

Innowacyjne technologie a energetyka rozproszona.

CEL 4. Natalia Golnik

Polityka energetyczna w UE a problemy klimatyczne Doświadczenia Polski

Europa, Europa

Człowiek a środowisko

śywotność światowych zasobów uranu

Ekonomiczne i środowiskowe skutki PEP2040

Zagrożenia naturalnymi źródłami promieniowania jonizującego w przemyśle wydobywczym. Praca zbiorowa pod redakcją Jana Skowronka

Transkrypt:

Energetyka Jądrowa Wykład 10 16 maja 2017 Zygmunt Szefliński Środowiskowe Laboratorium Ciężkich Jonów szef@fuw.edu.pl http://www.fuw.edu.pl/~szef/

Uran naturalny 0,71 % - U-235, T 1/2 =0,72 mld lat 99,29 % - U-238, T 1/2 =4,5 mld lat 0,0055% - U-234 produkt rozpadu U-238 Uran wchodzi w skład ponad dwustu minerałów, ale spotyka się go zwłaszcza w granitach bądź skałach osadowych (uraninit) i w fosforytach. W skorupie ziemskiej średnia zawartość uranu wynosi 4 gramy na tonę, a w wodzie morskiej, 3 mikrogramy na litr (3 mg na tonę wody).

Uran w środowisku Poszukiwanie uranu w skałach podziemnych prowadzi się technologiami obrazowania satelitarnego oraz metodami geofizycznymi, głównie metodą radiometrii opartą na wykrywaniu radu (pochodzącego od uranu). Informacji o jakości i stężeniu rudy dostarczają badania prowadzone metodami elektrycznymi i elektromagnetycznymi oraz badania geochemiczne, uzupełniane wierceniami. Między ujawnieniem obecności rudy uranowej a rozpoczęciem eksploatacji złoża może minąć około 15 lat.

Rudy uranu Ruda uranowa: gummit i uraninit. Ruda uranowa: chalkolit Ruda uranowa: autunit. Występuje w Polsce Góry Świętokrzyskie Miedzianka

Uran w środowisku Minerały zawierające uran-przykłady Pitchblenda UO 2 Carnolit K 2 (UO 2 ) 2 (VO 4 ) 2 3H 2 O Autunit-CaO(UO3 ) 2 P 2 O 5 12H 2 O Występuje w Polsce Góry Świętokrzyskie Miedzianka Sklodowskit Mg(UO 2 ) 2 (HSiO 4 ) 2 5H 2 O

Wydobycie uranu - metody Uran wydobywamy poprzez odsłonięcie skał zakrywających (kopalnie odkrywkowe), albo poprzez wykopanie chodników, jeśli ruda zalega głęboko (kopalnie podziemne). Stosuje się klasyczne metody, zbliżone do używanych w górnictwie pozostałych rud metali. Zaletą odkrywkowych kopalni uranu jest łatwość dostępu do rudy: stosuje się podobne technologie i podobny sprzęt, jak w kamieniołomach czy podczas robót niwelacyjnych. Warstwę wierzchnią usuwa się spychaczami, a rudę wydobywa się ładowarką mechaniczną i wywozi samochodami ciężarowymi.

Wydobycie uranu - nowe metody Nowsza technologia wydobycia uranu, podziemne ługowanie bezpośrednio w złożu, pozwala wydobywać uran bez dużych prac podziemnych. Stosowane jest ono dla złóż rudy o niskiej zawartości uranu. Wykonuje się kilka szybów, sięgających aż do pokładu rudy, poprzez które wstrzykuje się roztwór chemiczny, który rozpuszcza uran i jest odbierany poprzez pompowanie.

Wydobycie uranu - opłacalność Obecnie uważa się, że opłacalne jest wydobywanie rudy o zawartości co najmniej 1 kg uranu na tonę. Rudy kanadyjskie, bardzo stężone, przekraczają czasem 180 kg uranu na tonę. Eksploatacja rud o tak wysokich stężeniach wymaga zastosowania specjalnych technologii wydobywczych, albo zdalnie sterowanych, albo przynajmniej z użyciem bardzo wydajnej wentylacji. Nie powinno się narażać górników na promieniowanie gamma i wdychanie radonu, który wydziela się ze skał i z pyłu rudy.

Wydobycie uranu Przy wydobyciu miedzi Australia Olimpic Dam; Przy wydobyciu złota Rep. Południowej Afryki; Kopalnie odkrywkowe 27%; Kopalnie głębokie ~ 50%; Ługowanie głębokie In Situ Leach (ISL) 20%

Zasoby uranu Zasoby uranu dzieli się na 4 kategorie według pochodzenia. Pierwotne zasoby uranu naturalnego dzieli się na tzw. zasoby konwencjonalne, pochodzące z bezpośredniego wydobywania ze skał, i na zasoby pierwotne niekonwencjonalne, związane z przerobem fosforytów i wody morskiej. Zasoby wtórne są produktami ubocznymi procesów technologicznych związanych z przerobem uranu pierwotnego (U zubożony DU powstający w procesach wzbogacania, U z przerobu RepU powstający podczas przerobu paliwa wypalonego, oraz U wysokowzbogacony HEU pochodzący z broni jądrowej). ------------------------------------------ DU - Depleted Uranium. RepU - Reprocessed Uranium. HEU - Highly Enriched Uranium.

Zasoby uranu Światowe zasoby pierwotne konwencjonalne na 1.01.2005 roku szacuje się na 15 milionów ton. Światowe zasoby pierwotne, nadające się do wykorzystania z kosztem poniżej 130 $/kg, wynoszą 4,7 milionów ton (5,8 mln. ton w/g innych źródeł) Przy obecnym tempie zużycia przez reaktory zasoby te wystarczą na około 70 lat pracy.

Zasoby, tys. ton U3O8 Wydobycie uranu Światowe rozpoznane zasoby uranu mln ton U 3 O 8 <80 $/kgu <130 $/kgu Australia 1,074 1,910 Kazachstan 0,662 0,957 Kanada 0,439 0,532 Poł. Afryka 0,298 0,369 Namibia 0,213 0,287 Rosja 0,158 0,218 Brazylia 0,143 0,309 USA 0,102 0,355 Uzbekistan 0,093 0,153 Pozostali 0,480 0,526 Ogółem 3,622 5,834 6 000 4 000 2 000 0 40 80 130 Koszt wydobycia $/kg U

Ceny uranu Dysproporcje między podażą a popytem na rynku uranu naturalnego oraz światowe ożywienie programów jądrowych stały się przyczyną dużego napięcia w zakresie tzw. spotowych cen uranu naturalnego (w transakcjach doraźnych), a także zwiększenia dynamiki działalności poszukiwawczej. Na przykład, cena spotowa uranu naturalnego wzrosła między styczniem 2001 roku a styczniem 2006 roku z 19 $/kgu do 98 $/kgu, a w 2007 roku osiągnęła aż 300 $/kgu, czyli w ciągu 6 lat wzrost był piętnastokrotny! Rynek kontraktów spotowych zaspokaja jedynie 10 % zapotrzebowania na uran. Większość dostaw oparta jest na długoterminowych kontraktach, z niższymi cenami.

Paliwo jądrowe W obecnie eksploatowanych reaktorach jądrowych do wytworzenia 1 TWh energii elektrycznej niezbędne jest wydobycie ze środowiska ok. 23 ton uranu naturalnego. 20 ton to uran zubożony, 3 tony to uran w paliwie. Rozszczepieniu ulega tylko 130 kg paliwa

Przerób i oczyszczanie rudy uranu Ruda uranowa jest najpierw kruszona i mielona w procesach mechanicznych oraz przerabiana i oczyszczana roztworami chemicznymi na bazie kwasu siarkowego, amoniaku, tlenku magnezowego i sody. Następnie ruda jest płukana, filtrowana i spiekana w piecach. Stały koncentrat U 3 O 8, zwany po angielsku yellow cake (dosłownie żółtym ciastem ), zawiera około 75 % uranu. Koncentrat w tej postaci jest wysyłany z kopalni do zakładów konwersji, w których poddawany jest kolejnym procesom przerobu chemicznego

Przygotowanie do wzbogacenia Wydobyta ruda uranu jest oczyszczana i przy pomocy kwasu azotowego, rozdrabniana i spiekana do postaci U 3 O 8 tzw. yellowcake. W tej postaci (stabilnej, 75% uranu) koncentrat jest transportowany do zakładów wzbogacania

Przerób rudy uranowej Zakład przerobu rudy w Akouta. Cominak. Niger. Afryka. Copyright AREVA / J.M. Taillat.

Konwersja rudy uranowej W stadium yellow cake uranowi jeszcze wiele brakuje, aby się nadawał na paliwo do reaktora jądrowego. Proces konwersji U 3 O 8 może być realizowany w jednym albo w dwóch etapach, a produktem pośrednim może być UO 3 albo UF 4. Wariant technologiczny procesu konwersji uranu z wykorzystaniem fluorowania umożliwia wyższy stopień oczyszczenia produktu. Na przykład, z U 3 O 8 usuwa się ślady boru albo kadmu, poprzez rozpuszczenie w kwasie azotowym i mieszaniu roztworu w kolumnie, której wysokość wynosi kilkadziesiąt metrów. Otrzymany zostaje najpierw UF 4,a następnie UF 6. UF 6 zamienia się w gaz przy temperaturze około 60 C.

Konwersja uranu Granulat uranu w postaci UF4. Copyright AREVA / E. Cervo Kryształy uranu w postaci UF6. Copyright AREVA / Y. Geoffray (T<60 0 C)

Zasada wzbogacania Aby można było uruchomić reaktor wodny, w paliwie musimy zwiększyć zawartość izotopu U 235, która w uranie naturalnym wynosi 0,7 %, do poziomu 3-5 %. Mówi się o wzbogacaniu uranu w izotop rozszczepialny. W oparciu o gazowy UF 6, w zakładzie wzbogacania metodą rozdzielania izotopowego wytwarza się z jednej strony uran wzbogacony (około 16 % początkowej objętości wsadu UF6, przy wzbogaceniu w U 235 do 3,5 %), a z drugiej strony uran zubożony (około 84 % objętości wsadu UF 6 ).

Wzbogacanie Wzbogacenie LWR (PWR, BWR) od 1,6% do 6%; Do wzbogacania uran jest podawany w postaci sześciofluorku uranu UF 6 w temperaturze>60 o C W tej temperaturze UF 6 jest gazem. Moduł dyfuzyjny Wirówka

Wzbogacanie - dyfuzja Dyfuzja gazowa jest pierwszą technologią, która doczekała się wdrożenia przemysłowego na dużą skalę na świecie. Trzy główne elementy wchodzą w skład pojedynczego elementu rozdzielającego: dyfuzor: jest to zbiornik, wewnątrz którego zamontowane są równolegle bardzo liczne ściany porowate, rozdzielające atomy U 235 od atomów U 238 zawartych w gazie; sprężarka: zapewnia cyrkulację gazów uranu zubożonego i uranu wzbogaconego; wymiennik ciepła: odprowadza ciepło wytwarzane przez sprężanie.

Wzbogacanie Porównanie technologii wzbogacania. Produkcję zakładu wzbogacania mierzy się w tzw. SWU - (Separative Work Unit)

Wzbogacanie - wirówki Metoda wirówkowa jest technologią sprawdzoną od ponad trzydziestu lat w Holandii, w Niemczech i w Wielkiej Brytanii. Ostatnio metoda ta rozwinęła się dzięki postępowi technologii materiałów kompozytowych. Proces wymaga znacznie mniejszej liczby stopni rozdziału, aby osiągnąć poziom wzbogacenia porównywalny z wynikami dyfuzji gazowej. Rozdzielanie izotopów następuje w wirujących z dużą prędkością pojemnikach cylindrycznych zawierających UF6. Pod wpływem siły odśrodkowej, cząstki cięższe zbierają się na obwodzie, podczas gdy lżejsze migrują do środka, powodując rozdzielenie się izotopów.

Wirówka wzbogacająca Schemat wirówki do rozdzielania izotopów UF 6

Wzbogacanie KASKADA UKŁADÓW WZBOGACAJACYCH

Przykład: Wzbogacanie - koszty Zakład Georges-Besse, działa od 1979 roku z wykorzystaniem technologii dyfuzji gazowej. Zakład zużywa bardzo dużo energii elektrycznej, w tym całą produkcję trzech spośród czterech reaktorów jądrowych 900 MWe elektrowni jądrowej Tricastin, zlokalizowanej w sąsiedztwie. Energia elektryczna stanowi aż 60 % kosztu tej technologii wzbogacania. Pokrycie rocznych potrzeb reaktora PWR o mocy 900 MWe wymaga około 100 000 SWU, po 5 SWU na kg uranu o poziomie wzbogacenia 3,7%.

Pręty paliwowe Zestaw paliwowy do reaktora PWR składa się z wielu tzw. prętów paliwowych. Pręty paliwowe składają się z pastylek uranu, zamkniętych w szczelnych rurkach zwanych koszulkami, wykonanych przeważnie z cyrkonu. Pręty paliwowe są zamontowane w otwartej konstrukcji, dzięki której woda może przepływać pomiędzy zestawami i prętami. Woda jest jednocześnie chłodziwem i moderatorem.

Produkcja paliwa Po wzbogaceniu uran jest transportowany do wytwórni paliwa jądrowego (w postaci U 3 O 8 ) gdzie prowadzone jest oczyszczanie produktu, przetwarzanie do postaci UO 2 i wytwarzanie spiekanych pastylek. Pastylki te są następnie Ładowane do rurek cyrkonowych (1%Nb) wypełnianych helem i szczelnie zamykanych. Tak wykonane pręty paliwa jądrowego są następnie montowane w kasecie paliwowej. Rozbieralne kasety

Długotrwałość jądrowych operacji technologicznych Pomiędzy etapem wydobycia rudy uranowej a zeskładowaniem odpadów promieniotwórczych mija kilka dziesięcioleci. Czas między wydobyciem rudy a wprowadzeniem paliwa do rdzenia reaktora wynosi średnio 2 lata. Po wyładowaniu z reaktora, paliwo wypalone pozostaje bardzo promieniotwórcze i wydziela ciepło (jego temperatura przekracza 100 C). Paliwo wypalone musi być przechowywane przez okres około 2 lat w basenie budynku paliwowego (obok budynku reaktora), aby poczekać na spadek temperatury i promieniotwórczości.

Wypalone paliwo w cyklu zamkniętym W cyklu zamkniętym, paliwo wypalone wysyła się do basenu przechowawczego na terenie zakładu przerobu. Przebywa w nim przez 5-8 lat, aż się ostudzi i jego promieniotwórczość spadnie. Wtedy dopiero możliwe staje się manipulowanie paliwem wypalonym, aby dokonać jego przerobu i recyklingu. Tzw. pętla recyklingu paliwa wypalonego trwa średnio 15 lat. Odpady promieniotwórcze, powstające podczas tego recyklingu, przechowuje się przez kilkadziesiąt lat, aby poczekać na ich schłodzenie i spadek promieniotwórczości; dopiero potem można rozważać ich zeskładowanie.

Ekonomika elektrowni jądrowej Nakłady inwestycyjne (łącznie z likwidacją) stanowią około 60 % zdyskontowanego kosztu wytworzenia kwh energii elektrycznej przez reaktory jądrowe lekkowodne, podczas gdy koszty eksploatacyjne i remontowe stanowią około 20 %, a wydatki związane z cyklem paliwowym kolejne 20 %. Pod koniec 2007 roku zdyskontowany koszt samego cyklu paliwowego dzielił się na 90 % dla operacji początkowej części cyklu i 10 % dla operacji części końcowej. Wydatki związane z dostarczaniem uranu naturalnego stanowiły 50 % kosztu cyklu paliwowego, a wydatki związane ze wzbogacaniem 25 %. Natomiast w zakresie części końcowej, koszt recyklingu paliwa wypalonego i gospodarki odpadami promieniotwórczymi stanowi od 2 do 6 % kosztu kwh (w zależności od przyjętej stopy dyskonta).

Cykl paliwowy reaktorów PWR i BWR Paliwem obecnie najpowszechniej stosowanym w reaktorach lekkowodnych jest uran wzbogacony, aczkolwiek niektóre PWR pracują z paliwem mieszanym, uranowo-plutonowym. Otrzymanie uranu wzbogaconego oprócz omówionych powyżej etapów standardowych, wymaga dwóch specyficznych etapów: konwersji naturalnej rudy uranowej wzbogacenia uranu.

Cykl paliwowy reaktorów PWR i BWR

Napromieniowanie paliwa w reaktorze Głębokość wypalenia paliw ładowanych do reaktora mierzy się w jednostkach oddawanej energii cieplnej na jednostkę metali ciężkich zawartych w paliwie (mówi się o tzw. masowej głębokości wypalenia) i wyraża się przeważnie w MW.d/t albo w GW.d/t (megawatodniach albo gigawatodniach na tonę). Przedsiębiorstwa elektroenergetyczne eksploatujące elektrownie jądrowe starają się zwiększać głębokość wypalenia. Na przykład, we francuskich reaktorach jądrowych PWR głębokość wypalenia zwiększono z 33 GW.d/t w latach 90. do 49 GW.d/t w przypadku paliw UO2 i 37 GW.d/t w przypadku paliw MOX.

Po co zwiększać głębokość wypalenia? W reaktorze PWR, przy niezmienionej produkcji energii, zwiększenie głębokości wypalenia pozwala ograniczyć ilość paliwa ładowanego do rdzenia reaktora, zużycie uranu naturalnego oraz ilość wyładowywanego plutonu. Zwiększenie głębokości wypalenia wymaga jednak silniejszego wzbogacenia paliwa w rozszczepialny izotop U 235. Ilość produktów rozszczepienia zawartych w paliwie wypalonym pozostaje natomiast wprost proporcjonalna do głębokości wypalenia. Nie dotyczy to jednak plutonu ani pod względem objętości, ani pod względem składu izotopowego.

Wpływ głębokości wypalenia Głębokość wypalenia Wymiana paliwa w rdzeniu Wytwarzana ilość energii elektrycznej przy sprawności 33% Wzbogacenie 235 U w % 33 GW.d/t 52 GW.d/t 1/3 1/5 261 GWh 412 GWh 3,1% 4,0%

Czym jest wypalone paliwo? Zestawy paliwowe w reaktorze uwalniają energię na skutek rozszczepienia jąder atomów. Z biegiem czasu, udział atomów rozszczepialnych maleje, a ilość produktów rozszczepienia rośnie. Niektóre z nich są tzw. truciznami neutronowymi (pochłaniają neutrony, które mogłyby posłużyć do rozszczepień). Powstawanie plutonu, który też jest rozszczepialny, kompensuje zanik atomów rozszczepialnych ale tylko częściowo. Zrozumiałe jest zatem, dlaczego paliwo staje się coraz mniej reaktywne, aż w końcu nie może już wytwarzać energii. Kiedy jest zużyte, musi zostać zastąpione paliwem świeżym.

Co zawiera wypalone paliwo? Kiedy paliwo wypalone jest wyładowywane z rdzenia reaktora, zawiera ono jeszcze około 95 % uranu (aczkolwiek znacznie słabiej wzbogaconego, z domieszką izotopów nierozszczepialnych i z zawartością uranu 235 w granicach 0,8 %). Zawiera poza tym około 1 % plutonu oraz całą gamę produktów rozszczepienia (selenu 79, technetu 99, palladu 107, jodu 129, cezu 135 ) i aktynowców mniejszościowych (neptunu 237, ameryku 234, kiuru 245 ). Wszystkie są wysoce promieniotwórcze, a niektóre są długożyciowe.

Ile jest wypalonego paliwa na jednostkę wytworzonej energii? Reaktor PWR: 2,5 tony/twh 1,25 m 3 /TWh Reaktor BWR: 3 tony/twh 1,5 m 3 /TWh 1,14 m Uran Wypalone paliwo i odpady promieniotwórcze, 40 m w.k. 90 m w.b. Węgiel kamienny Węgiel brunatny Reaktor HTGR: <1,5 tony/twh <0,7 m 3 /TWh Surowiec Ilość na 1 TWh(t) Odpad (t) Uranu (t) Toru (t) Uran 23 3 Węgiel kamienny 400 k 100 k ~1 ~3 Węgiel brunatny 1500 k 900 k ~2 ~6

Postępowanie z wypalonym paliwem Pojemnik transportowy Szwecja Okresowy przechowalnik wypalonego paliwa, CLAB, Szwecja

Zanik aktywności i mocy cieplnej paliwa, z którego wytworzono 1 TWh Aktywność Ci/Moc cieplna W 1,E+09 Aktywność 1,E+08 Moc cieplna 1,E+07 1,E+06 1,E+05 1,E+04 Basen przy reaktorze. Naturalna akt 1,E+03 1,E+02 1,E+01 Otwarty cykl paliwowy Zamknięty cykl paliwowy Basen p. reakt. Składowanie Przerób paliwa Wykorzystanie plutonu 0,1 1 10 100 1000 10000 100000 Okres po wyładunku, lat

Basen z wypalonym paliwem

Transport wypalonego paliwa

Postępowanie z wypalonym paliwem MOX U, Pu

Suchy przechowalnik wypalonego paliwa

Recykling wypalonego paliwa UO 2 po co? W reaktorze pracującym na uranie naturalnym, albo nisko-wzbogaconym, pluton jest nieuniknionym produktem ubocznym rozszczepienia. Wychwytując neutron, U-238 zamienia się w Pu-239, który także jest rozszczepialny, podobnie zresztą, jak Pu-241 i jego pierwiastki pochodne (ameryk, kiur, itd.). Pluton jest głównym sprawcą toksyczności wypalonego paliwa, ale jednocześnie zawiera bardzo dużo energii potencjalnej: rozszczepienie wszystkich atomów w jednym gramie Pu dostarcza więcej energii niż spalenie jednej, czy nawet dwóch ton ropy naftowej

Zasada przerobu wypalonego paliwa Pierwszym etapem przerobu jest recykling paliwa wypalonego. Polega on na chemicznym rozdzieleniu jego poszczególnych składników, którymi są uran, pluton, produkty rozszczepienia i aktynowce mniejszościowe. Produkty rozszczepienia i aktynowce mniejszościowe są odpadami promieniotwórczymi, które się kondycjonuje po związaniu w bardzo odpornej osnowie ze szkła16. Oddzielony uran, nazywany uranem z przerobu, najpierw przechowuje się w stabilnej postaci płynnej (azotan uranylu), a potem przetwarza się w stały U 3 O 8 w oczekiwaniu, aż jego recykling stanie się opłacalny. Natomiast pluton przerabia się na tlenek w postaci proszku (PuO 2 ) i wysyła w szczelnych pojemnikach do zakładu wytwarzania paliwa MOX (Mixed OXides).

Etapy przerobu paliwa (1) cięcie: operacja ta polega na rozdzielaniu i krojeniu prętów paliwowych na tzw. łuski o długości około 35 mm, które trafiają następnie do kadzi wypełnionej kwasem azotowym (disolwera); rozpuszczanie: disolwer jest stale obracającym się kołem z komorami. Mniej więcej raz na dwie godziny, każda z komór wysypuje swoją zawartość (łuski z pociętych prętów, głowic i stopek) do leja prowadzącego na rampę, gdzie jest ona płukana kwasem azotowym, a następnie kondycjonowana w beczkach, w oczekiwaniu na zgniecenie. Gazy z rozszczepienia przetwarza się metodą płuczkową, a pozostałości gazowe kontroluje się przed wyemitowaniem do środowiska, w ilościach ograniczonych przez przepisy;

Etapy przerobu paliwa (2) ekstrakcja: proces hydrometalurgiczny PUREX umożliwia rozdzielenie i oczyszczenie materiałów nadających się do recyklingu (uranu i plutonu) przy pomocy rozpuszczalnika (trójbutylofosforanu, w skrócie TBP). Proces ekstrakcji składa się z kilku stopni, obejmujących zawsze etap wymieszania oraz etap rozdziału. Etapy te realizuje się przy pomocy kolumn pulsacyjnych, mieszalników-odstojników albo ekstraktorów wirówkowych;

Etapy przerobu paliwa (3) zeszklenie i kondycjonowanie odpadów promieniotwórczych oraz przechowywanie pojemników z odpadami: produkty rozszczepienia i aktynowce mniejszościowe są prażone, a następnie wiązane ze szkłem w piecu pracującym w temperaturze 1 700 C. Otrzymaną mieszankę odlewa się do pojemnika, który jest przechowywany do schłodzenia przez 24 godziny, a następnie jest kontrolowany dla potwierdzenia braku skażenia na jego powierzchni. Następnie taki kontener albo trafia do instalacji przechowawczej na terenie zakładu przerobu.

Postępowanie z wypalonym paliwem Przygotowanie paliwa do składowania, Szwecja.

Postępowanie z wypalonym paliwem Przerób wypalonego paliwa:

Składowanie wypalonego paliwa

Recykling paliwa MOX Obecnie nie prowadzi się recyklingu wypalonego paliwa MOX na skalę przemysłową, gdyż przedsiębiorstwa elektroenergetyczne nie wyrażają takiego zapotrzebowania. Wykonano jednak próby na ponad 10 tonach w zakładzie w La Hague, aby sprawdzić, czy jest to wykonalne bez istotnej modyfikacji obecnego procesu technologicznego. Reaktory prędkie czwartej generacji powinny zostać zaprojektowane tak, aby prowadzić recykling plutonu zawartego w wypalonym paliwie MOX.

Koszt postępowania z wypalonym paliwem Wariant 1 W1 Wariant 3-W3

Krajowe Składowisko Odpadów Promieniotwórczych Jedyne w Polsce składowisko odpadów radioaktywnych. Znajduje się w miejscowości Różan nad Narwią. Jest to składowisko powierzchniowe przeznaczone do ostatecznego składowania krótkożyciowych i średnioaktywnych odpadów (o okresie połowicznego rozpadu zawartych w nich radioizotopów poniżej 30 lat). Oddane do eksploatacji w roku 1961 składowisko otrzymało nazwę Centralna Składnica Odpadów Promieniotwórczych. Składowisko odpadów radioaktywnych zlokalizowano w starym forcie wojskowym. Składowisko zajmuje obszar 3,045 ha i jest korzystnie usytuowane w miejscu tzw. wyniosłości topograficznej.

Koszt gospodarki wypalonym paliwem (zł/mwh) Koszt postępowania z wypalonym paliwem 5 4 3 W1 W3 2 1 0 0 5 10 Stopa dyskonta, %

Koszt gospodarki wypalonym paliwem (zł/mwh) Koszt postępowania z wypalonym paliwem. Opcja przerobu 14 12 Bez oszczędności U Z oszczędnością U 10 8 6 4 2 0 0 5 10 Stopa dyskonta %