Pediatria przez przypadki Warszawa 8-9.12.2017 Mama nie chce szczepić dziecka Hanna Czajka Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy im. św. Ludwika w Krakowie Wydział Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego
Czy jest to problem codzienny? tak nie nie mam zdania 2
Szczepienia przeciw krztuścowi Szczepienia ochronne w Polsce w 2016 roku 3
Szczepienia MMR Realizacja szczepień w Polsce pozostaje nadal na wysokim poziomie > 90% Szczepienia ochronne w Polsce w 2016 roku 4
Szczepienia ochronne w Polsce w 2016 roku 5
Pacjent matka zgłasza się do poradni z dziewczynką w wieku 2,5 lat, szczepioną w 1. roku życia (1xBCG, 2xwzwB, 2xDTPa-IPV-Hib) dziecko zdrowe, w wywiadzie: 1 x infekcja górnych dróg oddechowych, 1 x zapalenie krtani. Wywiad w kierunku alergii, zaburzeń rozwojowych, ch.neurologicznych i innych ch.przewlekłych negatywny od dwóch lat matka nie kontynuuje szczepień z powodu obaw o zdrowie i życie dziecka.. 6
Badania wykazuję, że największy wpływ na decyzję rodziców co do rozpoczęcia lub kontynuacji szczepień ich dziecka mają lekarze oraz inni pracownicy ochrony zdrowia 1. Smith P.J., Kennedy A.M., Wooten K. i wsp.: Association between health care providers influence on parents who have concerns about vaccine safety and vaccination coverage. Pediatrics, 2006; 118: e1287 e1292 2. I Tarczoń, E Dromadzka, H Czajka Co na temat szczepień ochronnych wiedzą rodzice i pracownicy ochrony zdrowia Przegl. Lek 66, 27-33 7
Jak oceniacie Państwo swoje umiejętności rozmowy z rodzicami? to moja mocna strona staram się, ale nie zawsze osiągam zamierzony efekt rozmowa nie ma znaczenia dla efektów mojej pracy 8
Pracownicy ochrony zdrowia powinni ocenić, co jest przyczyną niechętnej szczepieniom postawy rodziców? poznać konkretne obawy rodziców dotyczące szczepień; przeprowadź merytoryczną rozmowę, dając odpowiedzi na zadane pytania; dążyć do zmiany stanowiska poprzez rzeczową argumentację. Working with vaccine-hesitant Barents Noni E. MacDonald, Jane C. Finlay Paediatrics Child Health, 2013; 18: 265 267 9
Należy używając prostego słownictwa przedstawiać argumenty przemawiające za szczepieniem kluczową sprawą jest formułowanie przekazu; stwierdzenie szczepionka jest w 99% bezpieczna odniesie lepszy skutek niż uwaga istnieje 1% ryzyka wystąpienia działań niepożądanych. Working with vaccine-hesitant Barents Noni E. MacDonald, Jane C. Finlay Paediatrics Child Health, 2013; 18: 265 267 10
Należy zrozumiale przedstawić zarówno korzyści jak i ryzyka związane ze szczepieniem konsekwencje nieszczepienia, zwłaszcza te uderzające w rodzinę, mogą wpłynąć pozytywnie na podejmowanie decyzji przez rodziców; w prowadzeniu dyskusji z młodszymi rodzicami, którzy cieszą się dobrym zdrowiem i nie przebyli wielu chorób, pomóc może argument, że to oni sami zostali zaszczepieni w dzieciństwie Working with vaccine-hesitant Barents Noni E. MacDonald, Jane C. Finlay Paediatrics Child Health, 2013; 18: 265 267 11
Nie można zakładać, że wszyscy rodzice obawiają się tego samego należy : unikać tonu krytycznego i konfrontacyjnego; zapytać rodziców czego obawiają się najbardziej? poprosić ich, aby opisali na ile świadomi są ryzyka i korzyści wynikających ze szczepienia WAŻNE JEST ABY DOKŁADNIE WYSŁUCHAĆ RODZICÓW Working with vaccine-hesitant Barents Noni E. MacDonald, Jane C. Finlay Paediatrics Child Health, 2013; 18: 265 267 12
NASZ PODSTAWOWY PROBLEM TO BRAK CZASU DLA PACJENTA. 13
Ile czasu jesteście Państwo w stanie poświęcić na rozmowę z rodzicami deklarującymi niechęć do szczepień? 15 minut 30 minut więcej niż 30 minut > tyle ile potrzeba 14
Rodzicom, dla których motywem odmowy jest przekonanie o spadku zagrożeń, wynikającym z istnienia tzw. odporności zbiorowiskowej należy wyjaśnić, że: wytworzenie odporności zbiorowiskowej przeciw tężcowi nie jest możliwe; bakterie wywołujące tężec przebywają w glebie i nie można ich wyeliminować; rezygnacja lub odkładanie szczepienia przeciwko tężcowi do czasu wypadku może przynieść tragiczne skutki; wiele przypadków tężca występuje u osób, które doznały tylko drobnego zranienia. Working with vaccine-hesitant Barents Noni E. MacDonald, Jane C. Finlay Paediatrics Child Health, 2013; 18: 265 267 15
Rodzice dziecka wyrażają zgodę na szczepienie dziecka w niepełnym zakresie lecz wyłącznie szczepionkami pojedynczymi Odpowiedź Państwa na takie żądanie brzmi: Nie jest to przewidziane w Programie Szczepień Ochronnych, który należy realizować w niezmienionej formie. Zgoda, lepiej wykonać przynajmniej część szczepień, na które rodzice wyrażają zgodę Nie jest to możliwe w tym gabinecie, niech Państwo zmienią lekarza 16
Jak lekarz może wpłynąć na zmianę decyzji przez rodziców odmawiających poddania swych dzieci szczepieniom obowiązkowym? Rodzice zgłaszają zazwyczaj zastrzeżenia wobec jednej lub dwóch konkretnych szczepionek z tego powodu lekarz winien w pierwszej kolejności uzyskać zgodę na wykonanie szczepień nie budzących obaw. Pomyślny przebieg tych szczepień może stanowić dla rodziców zachętę do kontynuacji szczepień przeciwko kolejnym chorobom zgodnie z obowiązującym programem szczepień ochronnych Diekema Diekema D.S. and D.S. Committee and Committee on Bioethics on Bioethics American American Academy Academy of Pediatrics of Pediatrics Responding Responding to Parenatal to Parenatal Refusals Refusals of of Immunization Immunization of Children of Children Pediatrics.vol.115 Pediatrics.vol.115 no.5 May no.5 2005 May s.1428-31 2005 s.1428-31 17
Chłopiec 3-miesięczny, urodzony o czasie, pa 10, masa urodzeniowa 3200 g, wywiad okołoporodowy prawidłowy, rozwój psychomotoryczny w normie, ujemny wywiad w kierunku infekcji szczepiony BCG i HBV w oddziale noworodkowym Rodzice przed podjęciem decyzji co do rozpoczęcia i zakresu profilaktyki mają obawy co do bezpieczeństwa szczepień wynikające z negatywnych opinii najbliższego otoczenia (rodzina, znajomi) Ostateczną decyzję uzależniają od rozmowy z lekarzem 18
Szczepionki wieloskładnikowe w krajach Unii Europejskiej FI SE EST DTPa-IPV-Hib DK LV LT DTPa-IPV-Hib-HBV IR GB NL POLSKA PT ES FR BE DE IT CZ AT SLO HR SK HU GR RO BG 19
Czy aby nie zbyt duża ilość szczepień w ciągu pierwszych dwóch lat życia dziecka? System immunologiczny człowieka ma ogromne możliwości reagowania na antygeny Dzieci mogą odpowiadać na ok. 10 000 różnych antygenów jednocześnie. Szczepionki podawana dzieciom w 2-4-6 miesiącu życia angażują poniżej 0,01% zdolności reagowania systemu immunologicznego dziecka wg Canadian Immunization Guide 2006 - http://www.phac-aspc.gc.ca 20
Często rodzice pytają o to, które szczepionki stosowane w Polsce zawierają rtęć (tiomersal)? spośród szczepionek pediatrycznych stosowanych w Polsce tylko szczepionka DTPw zawiera tiomersal 21
Składniki szczepionek Konserwanty: - phenol - benzethonium chloride - 2phenoxyethanol - thiomersal Adjuwanty Stabilizatory - HSA ludzka surowicza albumina - żelatyna - laktoza - sorbitol Antybiotyki: streptomycyna polymyxin neomycyna gentamycyna 22
Omów zagadnienie bólu związanego z podaniem szczepionki... Ból związany z wykonywaniem szczepień to często niedostrzegane źródło obaw wielu rodziców Working with vaccine-hesitant Barents Noni E. MacDonald, Jane C. Finlay Paediatrics Child Health, 2013; 18: 265 267 23
Niepożądane odczyny poszczepienne (NOP) wymóg podstawowy dokładna informacja ze strony lekarza na temat możliwości wystąpienia NOP NOP mogą łagodne, średnie lub ciężkie najczęściej występują łagodne, takie jak gorączka, odczyn miejscowy (obrzęk, zaczerwienienie, ból w miejscu szczepienia) - na przykład: odczyn miejscowy po podaniu szczepionki DTP lub Td gorączka i wysypka przez 1-2 tygodni po szczepieniu MMR ciężkie NOP np. anafilaksja - występują po szczepieniu z częstością taką samą lub mniejszą jak tego samego rodzaju reakcje po podaniu innych leków 24
Jak reagować w przypadku wystąpienia NOP: 1) instrukcja dotycząca podania leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych (jakie leki i w jakich dawkach) 2) informacja gdzie i w jakiej sytuacji należy szukać pomocy lekarza 3) zwrócenie uwagi, że nie każdy objaw chorobowy czasowo związany ze szczepieniem jest następstwem podania szczepionki stąd w sytuacjach wątpliwych należy zwrócić się do lekarza 25
Poinformuj rodziców o rygorach systemu bezpieczeństwa szczepień niewielu rodziców ma świadomość istnienia złożonego systemu bezpieczeństwa szczepionek szczepionki podlegają wyższym standardom bezpieczeństwa niż leki zalecenia dotyczące szczepień opierają się na epidemiologii chorób oraz danych dotyczących bezpieczeństwa, skuteczności i efektywności (skuteczności rzeczywistej) szczepionek dokumenty te powstają niezależnie od producentów szczepionek Working with vaccine-hesitant Barents Noni E. MacDonald, Jane C. Finlay Paediatrics Child Health, 2013; 18: 265 267 26
Czy istnieje rejestr niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP)? Definicje NOP - Brighton Collaboration, międzynarodowa grupa ekspertów -wolontariuszy zajmująca się opracowywaniem standaryzowanych definicji NOP (www.brightoncollaboration.org) Adverse events following immunization (AEFI) Rejestr NOP w USA http://vaers.hhs.gov/ Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) - Global Advisory Committee on Vaccine Safety - http://www.who.int/immunization_safety/aefi/en/ 27
Internet Szukając informacji, sięgaj po rzetelne źródła! 1. Główny Inspektorat Sanitarny (GIS) - tutaj znajdziesz aktualnie obowiązujący Program Szczepień Ochronnych (PSO) gis.gov.pl/zdrowie/szczepienia-ochronne; 2. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny - przygotował stronę zawierającą kompendium wiedzy na temat szczepień, rodzajów szczepionek i kalendarz szczepień. www.szczepienia.info 3. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) - na stronie Centrum znajdziesz informacje nt szczepień w krajach UE, epidemiologii chorób zakaźnych i nowych ognisk chorób ecdc.europa.eu 4. Immunization Action Coalition strona zawierająca informacje nt. szczepień i szczepionek oraz bezpieczeństwa szczepień http://www.immunize.org/ 5. Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) - strona internetowa na temat szczepień, dedykowana rodzicom dzieci opracowana przez grupę amerykańskich ekspertów ds. profilaktyki chorób zakaźnych https://www.cdc.gov/vaccines/parents/index.html 6. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) agenda ONZ propaguje na swoich stronach internetowych informacje nt szczepień i epidemiologii ch. zakaźnych w całym świecie http://www.who.int/topics/immunization/ Gdańsk - Warsztaty dla Pielęgniarek - 18.11.2017 28
Nie odmawiaj dalszego leczenia dziecka z powodu braku zgody rodziców na szczepienie postępowanie z rodzicami, którzy kategorycznie odmawiają zaszczepienia swoich dzieci, może stanowić powód do frustracji u pracowników ochrony zdrowia niewielki odsetek rodziców (w USA ok. 3%) może nigdy nie zmienić zdania jednak większość zgadza się na szczepienie po konstruktywnej rozmowie z pracownikiem ochrony zdrowia. Working with vaccine-hesitant Barents Noni E. MacDonald, Jane C. Finlay Paediatrics Child Health, 2013; 18: 265 267 29
Czy lekarz POZ może odmówić dalszej opieki nad pacjentem uchylającym się od szczepień obowiązkowych? Tak Nie może Nie wiem 30
Stanowisko prawnika lekarz na ustawowe prawo odstąpienia od leczenia na podstawie art. 38 Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, o ile nie zachodzi przypadek niecierpiący zwłoki lekarz powinien wskazać rodzicom pacjenta innego lekarza lub podmiot leczniczy, w którym dziecko zostanie objęte opieką lekarską prawa odstąpienia nie ma jednak poradnia POZ, gdyż przepisy prawa nie wskazują możliwości odmowy wpisania pacjenta na tzw. listę aktywną chyba że nie ma już wolnych miejsc Solecka M. Czy lekarz ma prawo odmówić opieki nad nieszczepionym dzieckiem? MP-Szczepienia 3/2017 s. 20-22 31
A także a) rodzice antyszczepionkowi to pacjenci trudni zajmują znacznie więcej czasu b) przeciwnicy szczepień są także najczęściej zwolennikami niekonwencjonalnych metod leczenia c) opieka nad dziećmi nieszczepionymi stwarza realne zagrożenie dla innych pacjentów poradni POZ d) z drugiej strony dziecko nie może być jednak zakładnikiem w sporze lekarza z rodzicami Solecka M. Czy lekarz ma prawo odmówić opieki nad nieszczepionym dzieckiem? MP-Szczepienia 3/2017 s. 20-22 32
Reasumując. każde spotkanie lekarza z rodzicem dziecka jest okazją do dyskusji na temat szczepień postępowanie z rodzicami wahającymi się z wyrażeniem zgody na szczepienie dziecka wymaga wiedzy i umiejętności pracownicy placówek opieki zdrowotnej powinni poznać konkretne obawy rodziców i poświęcić czas na uzyskanie zaufania rodziców należy w zrozumiały sposób przedstawić korzyści szczepień Working with vaccine-hesitant Barents Noni E. MacDonald, Jane C. Finlay Paediatrics Child Health, 2013; 18: 265 267 33
Dziękuję za uwagę 34