DZIAŁALNOŚĆ SPÓŁKI WODNEJ MELIORACJI NIZIN OBRZAŃSKICH Autor Przemysław Sztukowski SWMNO 2011
Zagadnienia I. Rys i zakres działalności II. Sprawozdanie z 2010 roku III. Plany na 2011 rok IV. Problemy w działalności V. Potrzebne zmiany
I. Rys powstania i działalności Spółki: W dniu 16 sierpnia 2012 roku przypada I70-rocznica powstania i lecie działalności Spółki Wodnej Melioracji Nizin Obrzańskich. Prekursorem jej istnienia było utworzone z inicjatywy rolników wielkopolskich Towarzystwo Melioracji Nadobrzańskich, któremu w dniu 16 sierpnia 1842 roku został nadany statut w formie: "Ogólnej ordynacji dotyczącej kanałów i rowów celem melioracji Nadobrzańskiego Łęgu, położonego w obwodzie regencji poznańskiej". statut Towarzystwa podpisany został przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma. Pierwszym dyrektorem Towarzystwa został Stanisław Chłapowski z Czerwonej Wsi, a od 1850 roku sam generał Dezydery Chłapowski z Turwii, znany z wprowadzania nowoczesnych metod w rolnictwie.
TAK BYŁO
Zasięg działania Towarzystwa był znaczny i obejmował: 6 miejscowości z powiatu międzyrzeckiego, 49 z powiatu babimojskiego, 5 z powiatu wschowskiego, 4 z powiatu poznańskiego, 11 z powiatu śremskiego, 42 miejscowości z powiatu kościańskiego i 2 z powiatu krobskiego. Dorzecze Obry, którego powierzchnia wynosi 7076 km2, ma specyficzny charakter, gdyż odpływ wód odbywa się w trzech kierunkach, a mianowicie w kierunku wschodnim do Warty, w kierunku zachodnim do Odry oraz północnym do Warty.
Wielki Łęg Obrzański około 250 lat temu część doliny Obry
Działalność spółki Spółka Wodna Melioracji Nizin Obrzańskich obejmuje zakresem swoich prac cieki naturalne i kanały o długości 724 km Rowy melioracji szczegółowej o długości 1917 km. Działa ona na obszarze ponad 22,3 tyś. ha. Na budżet spółki składają się składki rolników, corocznie uchwalane na walnym zgromadzeniu, dotacje uzyskane ze skarbu państwa i z samorządów oraz środki z prowadzonej działalności i usług.
Spółka działalność statutową prowadzi na terenie 3 powiatów: kościańskiego, grodziskiego, wolsztyńskiego oraz 9 gmin: Kościan, Czempiń, Krzywiń, Rakoniewice, Kamieniec, Wielichowo Przemęt, Wolsztyn, Siedlec, Całkowity obszar konkurencyjny - 22 334 ha
Wykaz członków indywidualnych i jednostek prawnych Spółki Wykaz miejscowości i terenów objętych działalnością SWMNO Nazwa gminy, miejscowości, jednostki prawnej Liczba członków Powierzchnia [ha] Gmina Czempiń - indywidualni Gorzyce Gorzyczki Nowy Gołębin Stary Gołębin Donatowo Borowo Głuchowo Jarogniewice Czempiń Srocko Wielkie Piotrkowice Słonin Sierniki Jasień Ogółem członkowie indywidualni Jednostki prawne Rolniczy Kombinat Spółdzielczy Czempiń Hodowla Roślin Strzelce Oddział Borowo Maxfrut Jarogniewice Top Farm s Wielkopolska Piotrowo Top Farm s Wielkopolska Gołębin Nadleśnictwo Konstantynowo Ogółem jednostki prawne 16 79.13 30 85.65 32 194.54 23 70.26 48 348.92 43 202.99 19 39.60 38 124.48 62 74.68 31 95.71 21 39.78 60 145.72 11 29.45 26 113.43 460 1 644.34 1 889.33 1 575.10 1 400 1 500 1 450 1 227 6 3 041.43 Razem Gmina Czempiń 466 4 685.77
Gmina Krzywiń - indywidualni Łagowo Bieżyń Cichowo Mościszki Bielewo Jerka Zbęchy Wieś Rąbiń Rogaczewo Wielkie Czerwona Wieś Krzywiń Lubiń Nowy Dwór Wieszkowo Gierłachowo Jurkowo Kopaszewo Łuszkowo Świniec Zbęchy Pole Ogółem członkowie indywidualni Jednostki prawne Hodowla Roślin DANKO Choryń Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna Rąbiń Gospodarstwo Rolne Wonieść Ogółem jednostki prawne 59 87.48 72 92.72 19 179.05 53 123.69 90 215.71 123 153.47 29 69.48 85 222.94 13 54.41 38 30.96 150 132.78 69 75.45 42 71.90 10 3.43 47 73.13 69 193.43 20 32.52 78 98.61 48 64.85 48 74.16 1 162 2 050.17 1 400 1 60 1 871 3 1 331.00 Razem Gmina Krzywiń 1 165 3 381.17
Gmina Kościan - indywidualni Nacław Choryń Dębiec Nowy Gryżyna Januszewo Lubosz Stary Nielęgowo Osiek Racot Spytkówki Turew Wławie Wyskoc Witkówki Widziszewo Gurostwo Kawczyn Kurowo Łagiewniki Pianowo Sepienko Krzan Kokorzyn Szczodrowo Szczodrówko Bonikowo Oborzyska Stare Kiełczewo Kurzagóra Sierakowo Ogółem członkowie indywidualni Jednostki prawne Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna Kurowo Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna Pianowo Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna Kiełczewo Top Farm s Wielkopolska Turew Stadnina Koni Racot Ogółem jednostki prawne 44 158.21 9 5.76 35 28.27 13 14.88 14 5.49 27 16.28 39 30.46 7 6.45 42 27.21 25 94.32 69 52.57 27 56.31 37 42.90 21 106.88 12 9.28 3 10.78 20 38.03 10 17.43 36 51.47 1 19.90 36 88.74 29 64.52 29 74.04 8 14.47 23 37.70 37 116.03 20 17.52 149 336.57 74 48.31 27 43.10 923 1 633.88 1 200.81 1 120.10 1 400 1 400 1 700 5 1 820.91 Razem Gmina Kościan 928 3 454.79
Podstawa prawna działalności Spółki Podstawą prawną jest przede wszystkim ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo Wodne (Dz. U. z 11 października 2001 roku Nr 115 poz. 1229 ze zm.), a w szczególności: Spółki wodne i związki wałowe [Dział VII] (Tekst jednolity po zmianach: Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019) oraz inne ustawy i przepisy regulujące działalność spółek wodnych
STRUKTURA SPÓŁKI ORGANY Walne Zgromadzenie Zarząd Spółki Komisja Rewizyjna ZAŁOGA w biurze spółki 1 dyrektor 2 pracowników w terenie 2 kierowników 15 pracowników 2 sezonowych
SPRZĘT POSIADANY PRZEZ SPÓŁKĘ Koparka gąsienicowa K 418 Waryński Ciągnik gąsienicowy DT 75 Koparko-odmularka Pelikan Koparko-ładowarka HSW 9.50 Zestaw tnący i kopiący MF 2000 Kosiarka pływająca ESO-X3 Kosiarka pływająca ESO-X3 Kosiarka pływająca ESO-X5 Wózki do transportu łodzi Samochód bus laweta Kosiarki spalinowe ręczne Kosy spalinowe Sthill SF 250 Piły łańcuchowe spalinowe Pompa spalinowa, zagęszczarka Agregat spalinowy, spawarka Niwelatory, łaty, taśmy, kółka Narzędzia elektryczne i ręczne
Cele statutowe spółki: 1. Wykonywanie, utrzymywanie i eksploatowanie urządzeń melioracji wodnych szczegółowych. 2. Prowadzenie racjonalnej gospodarki na terenie działania. 3. Propagowanie prawidłowego wykorzystania gruntów zmeliorowanych. 4. Udzielanie członkom pomocy w sprawach związanych z melioracjami i gospodarką wodną.
Do osiągnięcia celów spółki służą: 1. Składki pieniężne i inne świadczenia członków. 2. Świadczenia innych osób korzystających z działalności lub urządzeń spółki. 3. Dochody z majątku spółki. 4. Zyski z działalności gospodarczej prowadzonej przez spółkę. 5. Pomoc udzielana przez państwo i jednostki samorządu terytorialnego. 6. Darowizny i dotacje innych osób prawnych lub fizycznych.
Działalność
WIELKA WODA
EKSPLOATACJA SYSTEMÓW MELIORACYJNYCH Gospodarowanie wodą na zmeliorowanych użytkach rolnych w dużym stopniu zależy od sprawnego działania i dobrego stanu urządzeń melioracyjnych. W wyniku zaniedbywania konserwacji i braku środków na prowadzenie okresowej konserwacji urządzenia ulegają szybkiej degradacji, a tym samym nie mogą spełniać należycie swojej roli. Zaniechanie bieżących konserwacji urządzeń melioracyjnych z biegiem czasu powoduje pogorszenie warunków wodno-powietrznych w glebie a w okresach nasilonych opadów utrudnia spływ wód do odbiorników. Celem melioracji natomiast w fazie ich eksploatacji jest regulacja stosunków hydrologicznych w zlewni oraz regulacja stosunków powietrzno-wodnych, cieplnych i pokarmowych w układzie gleba roślina klimat, a zarazem wykorzystanie w maksymalnym stopniu szansy zaspokojenia potrzeb wodnych roślinności z retencji glebowo-gruntowej i opadów w okresie wegetacji.
II. Sprawozdanie z 2010 roku
Pozycja Wykonanie budżetu za 2010 rok - przychody Plan, zł Wykonanie, zł Przychody z melioracji statutowej 1 337 378 1 229 040 Melioracje podstawowe eksploatacja 120 000 121 174 Melioracje podstawowe konserwacja 350 000 186 491 Melioracje szczegółowe za składki indywidualne 343 178 285 665 Melioracje szczegółowe za składki jednostek prawnych 214 200 159 322 Melioracje szczegółowe za dotacje budżetowe 10 000 13 377 Melioracje szczegółowe za dotacje samorządowe 150 000 261 896 Przychody finansowe 3 000 2 622 Odsetki bankowe 3 000 2 622 Pozostałe przychody operacyjne 73 500 82 111 Czynsze za lokale mieszkalne 10 000 11 251 Czynsze za lokale biurowe 30 000 27 212 Sprzedaż środków trwałych 30 000 30 783 Inne przychody operacyjne 3 500 12 864 Ogółem przychody 1 413 878 1 313 773
Wykonanie budżetu za 2010 rok koszty Pozycja Plan, zł Wykonanie, zł Melioracja szczegółowa za składki indywidualne 343 178 279 621 Melioracja szczegółowa za składki jednostek prawnych 214 200 210 875 Melioracja szczegółowa za dotacje budżetowe 10 000 13 377 Melioracja szczegółowa za dotacje samorządowe 150 000 261 632 Razem statutowe 717 378 765 505 Melioracja podstawowa 470 000 317 790 Melioracja statutowa ze zleceń 150 000 197 569 Razem koszty z melioracji 1 337 378 1 280 864 Koszty operacyjne 10 400 8 960 Koszty egzekucyjne 400 478 Koszty inne 10 000 8 482 Ogółem koszty 1 347 778 1 289 824 Nadwyżka przychodów nad kosztami 66 100 23 949 Ogółem przychody 1 413 878 1 313 773
Związek Sposób wykorzystania Spółek Wodnych Plan Wykona- Wykona- Plan Wykona- Wykona- Wykon. Wysokość Wysokość Wykona- Kons. Kons. Gminna budżetu nie nie konserw. nie nie konserw. przyznan. wykorz. nie rowów drenów Inne Spółka Wodna rowów drenow. dotacji dotacji niezrzeszona zł zł % km km % ha zł zł % km ha CZEMPIŃ 126 837 94 546 71% 15 547 11 950 57% 3,5 2 000 2 000 100% x 0,5 x Śr. Gminy 9 000 9 000 100% 2 500 2 500 100% 0 6 000 6 000 100% 900 x x Śr. Powiatu x x x x x x x 20 000 20 000 100% 3 615 x x Śr. Wojewódz. x x x x x x x 4 544 4 544 100% 700 x x KOŚCIAN 90 869 74 472 84% 14 274 10 850 62% 4 3 377 3 377 100% 400 x x Śr. Gminy 50 000 50 000 100% 8 450 8 450 100% 0 6 000 6 000 100% 900 x x Śr. Powiatu x x x x x x x 20 000 20 000 100% 3 810 x x Śr. Wojewódz. x x x x x x x 4 544 4 544 100% 700 x x KRZYWIŃ 86 570 88 662 102% 14 588 14 960 102% 1,5 2 000 2 000 100% 150 0,2 x Śr. Gminy x x x x x x x 6 000 6 000 100% 900 x x Śr. Powiatu x x x x x x x 20 000 20 000 100% 3 710 x x Śr. Wojewódz. x x x x x x x 4 544 4 544 100% 700 x x PRZEMĘT 60 975 66 936 109% 10 952 11 540 105% 1 2 000 2 000 100% 334 x x Śr. Gminy 24 000 24 000 100% 5 200 5 200 100% 2 6 000 6 000 100% 900 x x Śr. Powiatu x x x x x x x 10 000 10 000 100% 1 600 x x Śr. Województwa x x x x x x x 4 544 4 544 100% 700 x x RAZEM 448 251 357 616 80% 71 511 60 450 84% 12 107 009 107 009 100% 17 719 0,7 x Składki 365 251 274 616 75% 55 361 44 300 80% 12 x x x x x x Śr. Gminy 83 000 83 000 100% 16 150 16 150 100% 2 24 000 24 000 100% 3 600 x x Śr. Powiatu x x x x x x x 70 000 70 000 100% 12 735 x x Śr. Województwa x x x x x x x 18 176 18 176 100% 2 800 x x
Udział % w konserwacji 2010 roku na powiecie kościańskim Pozycja Udział, % Kwota,[zł] Melioracje statutowe 100 % 462 285 Melioracje za składki członków 66 % 304 276 Melioracje za dotacje budżetową 1,5 % 7 377 Melioracje za dotacje samorządu województwa 2,5 % 13 632 Melioracje za dotacje samorządu powiatu 13 % 60 000 Melioracje za dotacje samorządu gmin 17 % 77 000
III. Plany na 2011 rok
Plan budżetu na 2011 rok - przychody Pozycja Wykonanie 2010 Plan 2011 Przychody z melioracji statutowej 1 229 040 1 341 085 Melioracje podstawowe eksploatacja 121 174 143 449 Melioracje podstawowe konserwacja 186 491 150 000 Melioracje szczegółowe za składki indywidualne 285 665 388 436 Melioracje szczegółowe za składki jednostek prawnych 159 322 199 200 Melioracje szczegółowe za dotacje budżetowe 13 377 10 000 Melioracje szczegółowe za dotacje samorządowe 261 896 250 000 Przychody finansowe 2 622 2 000 Odsetki bankowe 2 622 2 000 Pozostałe przychody operacyjne 82 111 79 200 Czynsze za lokale mieszkalne 11 251 12 000 Czynsze za lokale biurowe 27 212 27 200 Sprzedaż środków trwałych 30 783 30 000 Inne przychody operacyjne 12 864 10 000 Ogółem przychody 1 313 773 1 422 285
Plan budżetu na 2011 rok - koszty Pozycja Wykonanie 2010 Plan 2011 Melioracja szczegółowa za składki indywidualne 279 621 388 436 Melioracja szczegółowa za składki jednostek prawnych 210 875 199 200 Melioracja szczegółowa za dotacje budżetowe 13 377 10 000 Melioracja szczegółowa za dotacje samorządowe 261 632 250 000 Razem statutowe 765 505 847 636 Melioracja podstawowa 317 790 293 449 Melioracja statutowa ze zleceń 197 569 200 000 Razem koszty z melioracji 1 280 864 1 341 085 Koszty operacyjne 8 960 10 600 Koszty egzekucyjne 478 600 Koszty inne 8 482 10 000 Ogółem koszty 1 289 824 1 351 685 Nadwyżka przychodów nad kosztami 23 949 70 600 Ogółem przychody 1 313 773 1 422 285
Plan rzeczowy Spółki Wodnej Melioracji Nizin Obrzańskich na 2011 rok Czempiń Kamieniec Przemęt Jedn. Kościan Rakoniewice Siedlec Razem Rodzaj robót Krzywiń Wielichowo Wolsztyn Obszar konkurencyjny - Kościan Grodzisk Wolsztyn Powiat Powierzchnia ha 12 164 7 372 3 449 22 985 Obwód - I/II II/III III - Odmulenie ręczne mb 28 750 5 700 1 250 35 700 Odmulenie mechaniczne mb 5 950 20 700 12 350 39 000 Wykoszenie ręczne mb 30 350 5 700 1 250 37 300 Wykoszenie mechaniczne mb 0 0 0 0 Budowa przepustów mb 0 0 10 10 Konserwacja przepustów mb 300 230 230 760 Konserwacja dren ha 64 12 3 79 Wycinanie krzewów zł 0 6 700 1 500 8 200 Materiały zł 0 0 0 0 Ogółem wymiar zł 313 016 184 993 89 627 587 636 Średnia składka zł/ha 25,73 25,09 25,99 25,60 Jednostki prawne zł 155 000 44 200 0 199 200 ha 6 793 1 957 0 8 750 Indywidualni rolnicy zł 158 016 140 793 89 627 388 436 ha 5 371 5 415 3 449 14 235
GMINA CZEMPIŃ Rodzaj wykonywanych robót Jedn. RAZEM Powierzchnia ha 4 674,91 Obwód II Odmulenie ręczne mb 11 800 Odmulenie mechaniczne mb 1 100 Wykoszenie ręczne mb 12 300 Wykoszenie mechaniczne mb 0 Budowa przepustów mb 0 Konserwacja przepustów mb 184 Konserwacja dren ha 18 Wycinanie krzewów zł 0 Materiały zł 0 Wymiar składki zł 126 837 Składka zł/ha 25,78
GMINA KOŚCIAN Rodzaj wykonywanych robót Jedn. RAZEM Powierzchnia ha 3 455,71 Obwód II Odmulenie ręczne mb 11 050 Odmulenie mechaniczne mb 1 000 Wykoszenie ręczne mb 11 050 Wykoszenie mechaniczne mb 0 Budowa przepustów mb 0 Konserwacja przepustów mb 116 Konserwacja dren ha 21 Wycinanie krzewów zł 0 Materiały zł 0 Wymiar składki zł 92 505 Składka zł/ha 28,12
GMINA KRZYWIŃ Rodzaj wykonywanych robót Jedn. RAZEM Powierzchnia ha 3 533,83 Obwód - I Odmulenie ręczne mb 5 900 Odmulenie mechaniczne mb 3 850 Wykoszenie ręczne mb 7 000 Wykoszenie mechaniczne mb 0 Budowa przepustów mb 0 Konserwacja przepustów mb 0 Konserwacja dren ha 25 Wycinanie krzewów zł 0 Materiały zł 0 Wymiar składki zł 93 674 Składka zł/ha 28,97
IV. Problemy w działalności Spółki 1. Spółka boryka się z trudnościami prawnymi dotyczącymi jej funkcjonowania. Przepisy prawa wodnego określające działalność spółek wodnych wymagają zmian choćby w zakresie uregulowania szczegółowego sposobu i zasad ustalania i ściągania składek członkowskich, których ściągalność spada. Przepisy są niejednoznaczne w sprawie sposobu ściągalności składek zaległych przez administracyjne postępowanie egzekucyjne, do którego umocowanie prawne spółek jest kwestionowane przez urzędy skarbowe. Ważne jest również określenie obowiązków członków spółek i obciążenie mniejszą składką ale całych powierzchni gruntów rolnych i nie tylko.
2. Spółka boryka się z trudnościami ekonomicznymi. W związku z tym, że podstawowym źródłem utrzymania Spółki są wpływy ze składek członków indywidualnych i prawnych, w płatnościach których występują zaległości oraz brakiem możliwości skorzystania ze środków unijnych bilansowanie coroczne przychodów i wydatków kolejnych budżetów odbywało się kosztem zmniejszania zakresów wykonywanych konserwacji statutowych lub bezpośrednio redukcją etatów w celu zmniejszenia kosztów i utrzymania poziomu prac. Obecnie dzięki rozwinięciu prowadzonej działalności środki pozyskane pozwalają na utrzymanie zakresu wykonywanych corocznie konserwacji. Brak jest jednak funduszy na inne cele statutowe.
3. Spółka boryka się z trudnościami wykonawczymi. Zmieniające się warunki pogodowe jak długotrwały brak opadów, bądź ich intensywność wpływają na ograniczenie możliwości np. mechanicznego wykoszenia dna cieków i opóźnienia w terminowym wykonawstwie robót zleconych. Stan cieków melioracji wodnej podstawowej i szczegółowej pogarsza się z powodu zmniejszenia krotności przeprowadzanych konserwacji co powoduje ich większe zarośnięcie i zamulenie utrudniając wykonanie planowanego rocznego zakresu prac.
V. Potrzebne zmiany 1. Inwestycje w narzędzia pracy Należy inwestować w nowe maszyny i narzędzia zastępując nimi w jeszcze większym stopniu kosztowniejszą, czasochłonną i mniej wydajną pracę ręczną. Przy wysokiej średniej wieku pracowników Spółki istnieje potrzeba zastępowania odchodzących z pracy ludzi sprzętem. Dodatkowo uzasadniają to trudności z zatrudnieniem pracowników melioracyjnych do prac ręcznych.
2. Zmiany organizacyjne i struktury funkcjonowania Spółki Spółka dokonała zmiany polegających na przeniesieniu siedziby Spółki na teren jej działalności, zmieniono statut, regulaminy organizujące pracę i strukturę działania Spółki w celu zmniejszenia kosztów i usprawnienia działalności oraz zwiększenia konkurencyjności na rynku zamówień publicznych.
3. Dodatkowa działalność W związku z potrzebą uzupełniania niedoborów środków otrzymywanych ze składek członków Spółki oraz możliwością prowadzenia działalności gospodarczej, z której zysk netto przeznaczony byłby na działalności statutową Spółka będzie dalej podejmować się wykonywania usług w rozszerzonym zakresie prac związanym z np. robotami ziemnymi, drogowymi, budowlanymi czy zaopatrzeniem rolnictwa.
Podsumowanie Spółka, poza zasadniczym źródłem środków na działalność, jakim są składki jej członków stara się o pozyskiwanie funduszy z zewnątrz. Uzyskuje wsparcie z budżetów niektórych lokalnych samorządów terytorialnych oraz wojewódzkiego, co umożliwia zwiększenie zakresu realizowanych rocznych planów rzeczowych i pozwala uzupełnić niedobory wynikające z częściowej ściągalności składek statutowych i zwiększających się kosztów pracy w konserwacji urządzeń melioracyjnych. Spółka Wodna pomimo wielu trudności funkcjonuje sprawnie i w miarę możliwości finansowych realizuje kolejne zadania dotyczące utrzymania urządzeń melioracji szczegółowych, ich konserwacji i eksploatacji realizując kolejne cele działalności.
Spółka wykorzystuje możliwość prowadzenia działalności dodatkowej oferując usługi w zakresie robót wodno-melioracyjnych, ziemnych i konserwacyjnych. Poza współpracą z Wielkopolskich Zarządem Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu Rejonowym Oddziałem w Lesznie i Inspektoratem w Nowym Tomyślu w zakresie prowadzenia eksploatacji i konserwacji urządzeń melioracji wodnych podstawowych Spółka wykonuje usługi posiadanym sprzętem na zlecenie osób prawnych i fizycznych. Wypracowane w ten sposób środki przeznaczane są na zakupy maszyn i narzędzi oraz prowadzone roboty statutowe.
Dziękuję za uwagę www.swmno.pl