Czynności operacyjno-rozpoznawcze

1. Poufne zdobywanie informacji związane było najpierw z prowadzeniem działań wojennych i politycznych ( Haute Police utworzona w 1667 we Francji, zajmowała się szpiegostwem, wykrywaniem i unieszkodliwianiem antykrólewskich i antypaństwowych elementów, wykorzystywała sieć agentów i konfidentów). 2. Poufne zdobywanie informacji dla celów walki z przestępczością ( Sûreté powstała w 1810 r., stosowała penetrację środowisk przestępczych, działania maskujące, agenturę, operacje pod przykryciem).

Współcześnie czynności operacyjnorozpoznawcze są wykorzystywane do dyskretnego uzyskiwania informacji przez wszystkie policje na świecie i przez niektóre służby chroniące porządek i bezpieczeństwo publiczne.

Czynności operacyjno-rozpoznawcze (praca operacyjna) przez wiele lat pozostawały w sferze tajemnicy. Podejmowanie określonych działań unormowane było jedynie za pomocą aktów o charakterze wewnętrznym (zarządzenia, instrukcje do użytku służbowego, opatrzone klauzulą niejawności). 1. 1983 r. - pierwszy raz użyto pojęcia czynności operacyjno-rozpoznawczych w ustawie o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych (nie wyjaśniono pojęcia).

2. Po pierwszych wolnych wyborach ustawy o Policji, UOP, o Straży Granicznej przyznawały kompetencję do wykonywania między innymi czynności operacyjno - rozpoznawczych. Wskazano niektóre metody i środki pracy operacyjnej (np. kontrola korespondencji, stosowanie środków technicznych umożliwiających w sposób tajny uzyskiwanie informacji, współpraca z osobowymi źródłami informacji). Nie przyznawano im jeszcze wtedy funkcji dowodowej (funkcja rozpoznawcza, profilaktyczna, wykrywcza).

3. Połowa lat 90-tych- poszerzono katalog ustawowy czynności operacyjno - rozpoznawczych o tzw. zakup kontrolowany, prowokację policyjną, przesyłkę niejawnie nadzorowaną, możliwość posługiwania się przez funkcjonariuszy tzw. dokumentami legalizacyjnymi. 4. Przyznanie niektórym czynnościom waloru dowodowego (cel czynności: utrwalenie dowodów, uzyskanie dowodów, udokumentowanie przestępstw).

5. 2001 r. wprowadzenie do ustawy o Policji i o Straży Granicznej katalogu przestępstw dla wszystkich przewidzianych w nich czynności operacyjno - rozpoznawczych. Katalog ten powtarzany jest w odniesieniu do kontroli operacyjnej. 6. 2001 r. - uprawnienie wojskowego organu ścigania- Żandarmerii Wojskowej do stosowania niektórych metod i środków pracy operacyjnej. Uprawnienia te przyznano ABW i AW (po zlikwidowaniu UOP), a następnie WSI, w miejsce których w 2006 r. powołano SKW oraz SWW.

7. Katalog metod pracy operacyjnej poszczególnych organów jest zróżnicowany i zależy od ich zadań. 8. Kompetencje w zakresie czynności operacyjno-rozpoznawczych określone są w ustawach kompetencyjnych. 9. Postulat uregulowania czynności operacyjno rozpoznawczych w jednej ustawie. 10. Postulat stworzenia odrębnej gałęzi prawa - prawo operacyjne. L. Rusoń, O względnej jawności regulacji czynności operacyjnorozpoznawczych słów kilka, Kwartalnik Policyjny, nr 3/ 2015

Czynności operacyjno-rozpoznawczeodrębny system poufnych działań organów Policji i innych uprawnionych służb prowadzonych poza procesem karnym, służących aktualnym bądź przyszłym celom tego procesu i wykonywanych dla zapobiegania i zwalczania przestępczości i innych prawnie określonych negatywnych zjawisk społecznych. (def. T. Hanauska)

Definicja z projektu ustawy o czynnościach operacyjnorozpoznawczych Art. 2 1.Czynności operacyjno-rozpoznawcze są zespołem przedsięwzięć, jawnych i niejawnych prowadzonych wyłącznie w celu: 1) rozpoznania, zapobiegania i wykrywania przestępstw; 2) odnajdywania osób ukrywających się przed organami ścigania lub wymiarem sprawiedliwości oraz osób zaginionych, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ich zaginięcie jest wynikiem przestępstwa, a także odnajdywania rzeczy utraconych w wyniku przestępstwa lub mających związek z przestępstwem; 3) ustalenia tożsamości osób i zwłok, w przypadku uzasadnionego podejrzenia przestępczego działania.

Zasady pracy operacyjnej: 1. Zasada praworządności 2. Zasada systematyki 3. Zasada obiektywizmu 4. Zasada ekonomiki 5. Zasada niejawności 6. Zasada planowości 7. Zasada dokumentowania. Zarządzenie nr 634 KGP w sprawie metod i form wykonywania przez Policję czynności operacyjno-rozpoznawczych (niepublikowane)

Cechy czynności operacyjno-rozpoznawczych: I. Są to czynności organów państwowych. 1. Służby policyjne: Policja, Straż Graniczna, Żandarmeria Wojskowa, KAS. 2. Służby specjalne: ABW, AW, CBA, SWW, SKW.

Podstawy prawne czynności operacyjnorozpoznawczych mają oparcie w uregulowaniach ustawowych, natomiast zarządzenia, instrukcje szczegółowo określające metody pracy operacyjnej są opatrzone klauzulą poufne.

II. Czynności operacyjno- rozpoznawcze ingerencją w prawa i wolności jednostki. Zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia, moralności i praw. są

III. Mają charakter niejawny (chronione są tajemnicą państwową). Cecha ta jest podkreślana w ustawach kompetencyjnych, w których wprowadza się regulacje dotyczące udostępniania informacji o pracy operacyjnej na zewnątrz ( na żądanie prokuratora lub sądu). Przykład: art. 39 ustawy o ABW oraz AW.

IV. Spełniają różne funkcje: 1. Funkcja rozpoznawcza 2. Funkcja wykrywcza 3. Funkcja kierunkująca późniejsze udowadnianie 4. Funkcja weryfikująca uprzednie ustalenia 5. Funkcja zapobiegawcza 6. Funkcja informacyjna 7. Funkcja dezintegracyjna 8. Funkcja ochronna 9. Funkcja zabezpieczająca

Funkcja rozpoznawcza Rozpoznawanie- działalność organów ścigania, służąca organizacji stałego lub okresowego dopływu informacji oraz ich odbiorowi, a następnie selektywnemu opracowaniu dla dalszego, aktualnego lub przyszłego ich wykorzystania w celach profilaktycznych, wykrywczych, dowodowych, lub innych prawnie określonych celach. Rozpoznanie- efekt czynności rozpoznawania

Rozpoznanie według kryterium przedmiotu: 1) topograficzne: obiektów i miejsc 2) osobowe 3) środowiskowe 4) zdarzeń i zjawisk.

Funkcja wykrywcza Wykrywanie- Wykrywanie to ogół działań organów ścigania nastawionych na ujawnienie przestępstw lub uzyskanie informacji wstępnie określających sprawcę przestępstwa. 1. Poszukiwanie przedmiotu wykrywania i informacji o nim 2. Ujawnianie tych informacji, a w konsekwencji przedmiotu wykrywania 3. Stwierdzenie tego, że ujawniony przedmiot wykrywania jest tym, który był poszukiwany.

Funkcja kierunkująca późniejsze udowadnianie Wyniki czynności operacyjno-rozpoznawczych mogą wskazywać organom procesowym określone osoby, rzeczy, zjawiska, które mogą mieć znaczenie dla prowadzonego postępowania i pozwalają na podjęcie określonych czynności.

Funkcja weryfikująca uprzednie ustalenia Polega na ocenie zebranych wcześniej informacji operacyjnych. Sprawdzenie informacji pochodzących od poufnych źródeł informacji lub gdy treść zawiadomienia budzi wątpliwości. Weryfikacja jest pomocna w eliminowaniu założonych wcześniej wersji śledczych, może służyć weryfikacji materiału dowodowego i ukierunkować dalsze czynności.

Funkcja zapobiegawcza Niedopuszczenie do wystąpienia czynu przestępczego. Funkcja informacyjna Ma wiodący charakter w zakresie czynności operacyjno-rozpoznawczych. Zbieranie informacji o osobach, przedmiotach, zjawiskach. Pozwala na realizację innych funkcji czynności operacyjnorozpoznawczych.

Funkcja dezintegracyjna Rozbicie i wzajemne zantagonizowanie sił przeciwnika, stymulowanie posunięć i zachowań przeciwnika. Opiera się na wykorzystaniu podstępu. Dokonywana jest przy pomocy agentów policji, poprzez działania prowokacyjne. Funkcja ochronna Polega na zabezpieczeniu osób lub określonych dóbr przed działaniami przestępnymi (eliminowanie czynników zagrażających, np. zdobywanie informacji; działania ochronne skierowane na czynnik zagrożony).

Funkcja zabezpieczająco- operacyjna 1. Zakonspirowanie źródeł informacji. 2. Udokumentowanie czynności, z których pochodzą informacje (notatka służbowa, meldunek, raport). 3. Zabezpieczenie baz danych, zawierających m.in. informacje operacyjne. 4. Stosowanie zasad taktycznych prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych, aby mogły spełnić swoje cele.

V. Czynności operacyjno- rozpoznawcze nie mają charakteru działań procesowych i nie mają bezpośredniego znaczenia dowodowego, wymagają odpowiedniego przełożenia na środki dowodowe. Wyjątkiem są działania wykrywczodowodowe.

Podstawy prawne i organy uprawnione do podejmowania czynności operacyjnorozpoznawczych

POLICJA (ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego) 1. Ustawa o Policji z dnia 06.04.1990 r. art. 14 ust. 1, art. 19, 19a, 19b, 20, 20a- e, 20b, 20c, 20d, 21, 21a-n, 22. Art. 14. 1. W granicach swych zadań Policja wykonuje czynności: operacyjno- -rozpoznawcze, dochodzeniowośledcze i administracyjno-porządkowe w celu: 1) rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń; 2) poszukiwania osób ukrywających się przed organami ścigania lub wymiaru sprawiedliwości, zwanych dalej osobami poszukiwanymi ; 3) poszukiwania osób, które na skutek wystąpienia zdarzenia uniemożliwiającego ustalenie miejsca ich pobytu należy odnaleźć w celu zapewnienia ochrony ich życia, zdrowia lub wolności, zwanych dalej osobami zaginionymi.

Centralne Biuro Antykorupcyjne Ustawa z 9.06.2006 o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym ( zwalczanie korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych, a także do zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa) Art. 13. 1. W granicach zadań, o których mowa w art. 2, funkcjonariusze CBA wykonują: 1) czynności operacyjno-rozpoznawcze w celu zapobiegania popełnieniu przestępstw, ich rozpoznania i wykrywania oraz jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa czynności dochodzeniowo-śledcze w celu ścigania sprawców przestępstw; 2) czynności kontrolne w celu ujawniania przypadków korupcji w instytucjach państwowych i samorządzie terytorialnym oraz nadużyć osób pełniących funkcje publiczne, a także działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa; 3) czynności operacyjno-rozpoznawcze i analityczno-informacyjne w celu uzyskiwania i przetwarzania informacji istotnych dla zwalczania korupcji w instytucjach państwowych i samorządzie terytorialnym oraz działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa.

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencja Wywiadu (ochrona bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego). Art. 21. 1. ustawy z 24.05.2002 o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu W granicach zadań, o których mowa w art. 5 ust. 1, funkcjonariusze ABW wykonują: 1) czynności operacyjno-rozpoznawcze i dochodzeniowo-śledcze w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw oraz ścigania ich sprawców, 2) czynności operacyjno-rozpoznawcze i analitycznoinformacyjne w celu uzyskiwania i przetwarzania informacji istotnych dla ochrony bezpieczeństwa państwa i jego porządku konstytucyjnego. W granicach zadań wskazanych w ustawie, funkcjonariusze AW wykonują czynności operacyjno - rozpoznawcze i analitycznoinformacyjne.

Straż Graniczna (ochrona granicy państwowej, kontroli ruchu granicznego oraz zapobiegania i przeciwdziałania nielegalnej migracji) art. 9 ustawy z 12.10.1990 o Straży Granicznej 1. W celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń w zakresie określonym w art. 1 ust. 2 pkt 4 i w ust. 2a funkcjonariusze Straży Granicznej pełnią służbę graniczną, prowadzą działania graniczne, wykonują czynności operacyjno-rozpoznawcze i administracyjno-porządkowe oraz prowadzą postępowania przygotowawcze według przepisów Kodeksu postępowania karnego, a także wykonują czynności na polecenie sądu i prokuratury oraz innych właściwych organów państwowych w zakresie, w jakim obowiązek ten został określony w odrębnych przepisach.

Służba Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego (ochrona przed zagrożeniami wewnętrznymi dla obronności Państwa, bezpieczeństwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; ochrona przed zagrożeniami zewnętrznymi dla obronności Państwa, bezpieczeństwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych RP oraz innych jednostek podlegych lub nadzowrowanych przez Ministra Obrony Narodowej). Art. 25. ustawy z 9.6.2006 o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego W granicach zadań, o których mowa w art. 5, funkcjonariusze SKW wykonują czynności: 1) operacyjno-rozpoznawcze (w zakresie zapobiegania, wykrywania przestępstw; w zakresie innych zadań ważnych dla obronności Państwa, bezpieczeństwa lub zdolności bojowej SZ RP), 2) analityczno-informacyjne; 3) wynikające z przepisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych. Art. 26. W granicach zadań, o których mowa w art. 6 ust. 1, funkcjonariusze SWW wykonują czynności: 1) operacyjno-rozpoznawcz (w zakresie rozpoznawania i przeciwdziałania zagrożeniom, w zakresie uzyskiwania informacji ważnych dla bezpieczeństwa Panstwa itp.), 2) analityczno-informacyjne.

Żandarmeria Wojskowa (wspomaga ochronę bezpieczeństwa wewnętrznego) Art. 3. 1. ustawy z 24.8.2001 r. Żandarmeria Wojskowa wykonuje zadania należące do jej zakresu działania w Siłach Zbrojnych oraz w stosunku do osób określonych w ust. 2. ustawy. 2. Zadania, o których mowa w ust. 1, Żandarmeria Wojskowa wykonuje poprzez:.4) wykonywanie czynności operacyjnorozpoznawczych.. ( w zakresie zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń, ochraniania porządku publicznego na terenach i obiektach jednostek wojskowych oraz w miejscach publicznych itp. Art. 4 ustawy).

Krajowa Administracja Skarbowa 1. W celu wykonywania zadań określonych w ustawie o KAS, właściwe organy KAS, na potrzeby realizacji czynności określonych w ustawie mogą uzyskiwać, gromadzić, przetwarzać i wykorzystywać: 1) informacje zawierające dane osobowe, 2) dane, niestanowiące treści odpowiednio, przekazu telekomunikacyjnego, przesyłki pocztowej albo przekazu w ramach usługi świadczonej drogą elektroniczną, określone w ustawie prawo telekomunikacyjne, prawo pocztowe, o świadczeniu usług drogą elektroniczną, 3) informacje o dochodach, obrotach, rzeczach i prawach majątkowych podmiotów podlegających kontroli oraz podmiotów, co do których zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa albo przestępstwa skarbowego lub posiadania mienia zagrożonego przepadkiem.

Czynności te mogą być prowadzone w formie czynności operacyjno - rozpoznawczych, w tym umożliwiających uzyskiwanie informacji oraz utrwalanie śladów i dowodów w sposób niejawny.

Kiedy przeprowadza się czynności operacyjnorozpoznawcze? 1) Gdy uzyskano wiarygodną informację o planowaniu przestępstwa. 2) Gdy nie ustalono osoby, która przygotowywała lub dokonała przestępstwa. 3) Gdy pierwotna, sprawdzona informacja wskazuje na przestępczą działalność osoby. 4) Gdy uzyskano sprawdzone informacje o przynależności osoby do zorganizowanej grupy przestępczej.

5) Gdy uzyskano informacje o działalności przestępczej od służb specjalnych innych państw. 6) Gdy skazany, oskarżony lub podejrzany ukrywa się przed wymiarem sprawiedliwości i organami ścigania. 7) Gdy uzyskano sprawdzone informacje o zaginięciu osoby. 8) Gdy brak jest innych możliwości ustalenia lub dochodzenia do prawdy materialnej.

Czynności operacyjno-rozpoznawcze polegają w szczególności na: - uzyskiwaniu, gromadzeniu, przetwarzaniu i sprawdzaniu w sposób jawny i niejawny informacji o przestępstwach - Uzyskiwaniu dokumentacji, próbek i materiałów porównawczych w celu ujawnienia lub zabezpieczenia dowodów przestępstwa. Projekt ustawy o czynnościach operacyjnorozpoznawczych.

Projekt ustawy wyróżnia formy czynności operacyjnorozpoznawczych: 1. Operacyjne sprawdzenie- czynności zmierzające do wstępnej weryfikacji jednostkowej informacji także na podstawie sprawdzeń w zbiorach kartotecznych i archiwalnych; 2. Operacyjne rozpoznanie- to zespół czynności operacyjno-rozpoznawczych mających na celu uzyskanie, gromadzenie i sprawdzanie informacji o osobach, przedsiębiorstwach lub instytucjach, środowiskach, zdarzeniach, zjawiskach oraz przedmiotach, obiektach lub miejscach;

3. Rozpracowanie operacyjne to zespół zaplanowanych i systematycznie realizowanych czynności operacyjnorozpoznawczych wobec osoby fizycznej lub prawnej albo grupy osób w związku z przypuszczeniem lub stwierdzeniem przygotowywania, usiłowania lub dokonania określonego przestępstwa albo nieustalonego rodzaju działalności przestępczej; 4. Poszukiwanie- to zespół czynności operacyjnorozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych lub administracyjno-porządkowych, których celem jest zatrzymanie lub ustalenie miejsca pobytu osoby objętej zainteresowaniem procesowym lub operacyjnym uprawnionych organów względnie odnalezienie rzeczy utraconej w wyniku przestępstwa lub mającej z nim związek.

Wybrane czynności operacyjno-rozpoznawcze (metody pracy operacyjnej) 1. Obserwacja 2. Wywiad policyjny 3. Współpraca z osobowymi źródłami dowodowymi, przedsięwzięcia werbunkowe 4. Kombinacja operacyjna 5. Legalizacja 6. Działanie pod przykryciem 7. Przetwarzanie danych 8. Środki techniczne Czynności operacyjno-dowodowe 1. Kontrola operacyjna 2. Przesyłka niejawne nadzorowana 3. Zakup kontrolowany

Obserwacja Dokonywanie celowych spostrzeżeń osób, przedmiotów i zjawisk śledzenie - w celu rozpoznania i dokumentowania zachowań tych osób i okoliczności towarzyszących przedmiotom i zjawiskom, zbieranie informacji dotyczących np. stylu życia osoby obserwowanej. Obserwacja może być prowadzona doraźnie, przez każdego funkcjonariusza, bez przygotowania taktycznego i specjalistycznego, oraz jako czynność planowa, wymagająca przygotowania.

Rodzaje obserwacji: 1. Statyczna- gdy obserwujący znajduje się w bezruchu. 2. Dynamiczna- w której obserwujący przemieszcza się. 3. Tajna- prowadzoną tak, aby obserwowany obiekt nie wiedział o tym. 4. Jawna- czynności obserwowania nie ukrywa się przed obiektem obserwowanym (nie powinny o niej wiedzieć osoby postronne). 5. Kombinowana prowadzona przez kilku obserwatorów, jedni prowadzą obserwację jawną, inni obserwują z ukrycia.

Obserwacja: 1. Osób- śledzenie osoby, bez względu gdzie się znajdują, 2. Miejsc- obserwowanie mające na celu ustalenie, kto przebywa w danym miejscu, z kim się kontaktuje, co robi itd. Grupa operacyjna powinna mieć możliwość szybkiego przystosowania się do zmian (pojazd, rejestracja wydarzeń, komunikacja między obserwatorami, dobra znajomość terenu).

Obserwacja powinna być udokumentowana 1. Pisemnie 2. Za pomocą środków technicznych (aparaty fotograficzne, kamery).

Organy uprawnione do podejmowania obserwacji: - Policja, - ABW, - CBA, - SKW, - KAS.

Wywiad policyjny Dyskretne zbieranie informacji na temat osób, przedmiotów, zdarzeń przez prowadzenie odpowiednio ukierunkowanych, planowanych rozmów. Celem jest uzyskanie informacji o osobach oraz zdarzeniach, w związku z toczącym się postępowaniem lub w ramach czynności sprawdzających.

Wywiad: - niejawny gdy funkcjonariusz występuje w sposób zamaskowany, np. jako osoba cywilna, a rozmówca nie wie o celu rozmowy i kim jest rozmówca, - jawny- rozmówca wie, ze rozmawia z funkcjonariuszem, ale nie zna faktycznego celu rozmowy, funkcjonariusz powinien upozorować swoją rozmowę innymi czynnościami, interesować się większą liczbą osób czy zdarzeń itp.

Współpraca z osobowymi źródłami informacyjnymi Współpraca z osobami przekazującymi informacje funkcjonariuszom prowadzącym pracę operacyjną lub wykonującymi zadania zlecone przez tych funkcjonariuszy ( zbierania i przekazywania informacji, współdziałania w rozpracowywaniu osób, środowisk, dezintegracji i dezinformacji środowisk przestępczych, nie mogą wykonywać zadań, które byłyby przestępstwem). art. 22 ust.1 ustawy o Policji

1. Osoby informujące przekazują informacje okazjonalnie, czasami anonimowo, z własnej inicjatywy. 2. Informatorzy współpracownicy, celowo pozyskani przez funkcjonariuszy: -stali i doraźni; -wywodzący się ze środowisk kryminogennych i tkwiących w nich; -osoby, które mają kontakt jedynie z określonym środowiskiem (taksówkarze, barmani, szatniarze itp.).

3. Agenci- zazwyczaj mają sprecyzowane zadania do wykonania, stanowią przejaw najwyższej, najściślejszej formy współpracy z funkcjonariuszem. 4. Współpraca z osobowymi źródłami informacji może polegać na świadczeniu usług dla uprawnionych służb (np. wykonanie ekspertyzy). Zadania te wykonuje konsultant. Tajni współpracownicy są wynagradzani za przekazywane informacje.

Zasada utrzymania w tajemnicy źródła informacji. Zasada kontaktowania się z tymi źródłami w neutralnych miejscach. Przekazywane informacje mogą być udzielane ustnie. Nie należy informować tych osób o zamierzeniach organów ścigania.

Przedsięwzięcia werbunkowe polegają na zbieraniu informacji na temat osoby, wykorzystując wyniki obserwacji, wywiadu policyjnego, wskazań osób współpracujących z funkcjonariuszami.

Organy uprawnione do korzystania z osobowych źródeł informacji: - Policja - ABW, AW, - CBA, - Żandarmeria Wojskowa, - SKW, SWW, - Straż Graniczna - KAS.

Kombinacja operacyjna Zespół zaplanowanych, uzupełniających się przedsięwzięć i czynności operacyjno rozpoznawczych realizowanych przy użyciu dopuszczalnych metod i środków pracy operacyjnej, w celu weryfikacji posiadanych informacji, ujęcia sprawców, ujawnienia lub uzyskania dowodów popełnionych przestępstw oraz dezinformacji środowisk przestępczych. Operacja specjalna- rodzaj kombinacji operacyjnej przy udziale policjantów pod przykryciem. Ich działalność regulują poufne przepisy.

Działanie pod przykryciem: - zatrudnianie funkcjonariusza poza służbą np. w firmie, banku, - wprowadzenie do grupy przestępczej, - założenie firmy prowadzącej oficjalnie określoną działalność, której istotą działania będzie praca operacyjna, - powierzenie stanowiska dyplomatycznego w zagranicznej placówce.

Legalizacja - posługiwanie się przez funkcjonariuszy tożsamością niezgodną z rzeczywistością. Legalizacja może dotyczyć obiektu. Przetwarzanie danych Wykorzystywanie informacji z różnych baz danych, zewnętrznych i wewnętrznych. Instytucje gromadzące dane mają obowiązek udostępniania, współpracy w tym zakresie.

Czynności operacyjno-rozpoznawcze mające charakter dowodowy

Kontrola operacyjna Kontrolę operacyjną art. 19 ustawy o Policji zarządza się, w przypadku przestępstw wymienionych w ustawie, gdy inne środki okazały się bezskuteczne albo będą nieprzydatne. Kontrola odbywa się niejawnie. Cele kontroli operacyjnej: zapobieżenie, wykrycie, ustalenie sprawców, a także uzyskanie i utrwalenie dowodów umyślnych przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego (wymienione w art. 19 ust.1 ustawy o Policji).

Art.. 19.6. Kontrola operacyjna prowadzona jest niejawnie i polega na: 1) uzyskiwaniu i utrwalaniu treści rozmów prowadzonych przy użyciu środków technicznych, w tym za pomocą sieci telekomunikacyjnych; 2) uzyskiwaniu i utrwalaniu obrazu lub dźwięku osób z pomieszczeń, środków transportu lub miejsc innych niż miejsca publiczne; 3) uzyskiwaniu i utrwalaniu treści korespondencji, w tym korespondencji prowadzonej za pomocą środków komunikacji elektronicznej; 4) uzyskiwaniu i utrwalaniu danych zawartych w informatycznych nośnikach danych, telekomunikacyjnych urządzeniach końcowych, systemach informatycznych i teleinformatycznych; 5) uzyskiwaniu dostępu i kontroli zawartości przesyłek.

Kontrolę operacyjna zarządza : - sąd okręgowy (postanowienie) na pisemny wniosek Komendanta Głównego Policji albo Komendanta CBŚP, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego albo na pisemny wniosek komendanta wojewódzkiego Policji, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego prokuratora okręgowego, - na okres nie dłuższy niż 3 miesiące, może być przedłużony na kolejne trzy miesiące w takim samym trybie, jeżeli nie ustały przyczyny kontroli. - w przypadkach niecierpiących zwłoki, zarządzenie Komendanta Głównego Policji lub komendanta wojewódzkiego policji po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego prokuratora z równoczesnym zwróceniem się do sądu okręgowego z wnioskiem o wydanie postanowienia w tej sprawie.

- przedłużenie na czas nieoznaczony, jednak nie dłużej niż łącznie 12 miesięcy, gdy podczas kontroli pojawią się nowe okoliczności, które są istotne dla zapobieżenia przestępstwa albo ustalenia sprawców i uzyskania dowodów przestępstwa, sąd okręgowy, na pisemny wniosek Komendanta Głównego Policji, za pisemną zgodą Prokuratora Generalnego.

Wszystkie podmioty wykonujące działalność telekomunikacyjną oraz świadczące usługi pocztowe mają obowiązek zapewnienia na własny koszt warunków technicznych i organizacyjnych umożliwiających prowadzenie kontroli operacyjnej.

Informacje uzyskane w wyniku kontroli operacyjnej mogą mieć znaczenie dowodowe. Informacje pozwalające na wszczęcie postępowania karnego lub mające znaczenie dla toczącego się postępowania karnego przekazywane są Prokuratorowi Generalnemu. Takie dowody można wykorzystać tylko w postępowaniu karnym w sprawie o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, w stosunku do którego jest dopuszczalne stosowanie takiej kontroli przez jakikolwiek uprawniony podmiot (art. 19 ust. 15a ustawy o Policji).

Inne organy uprawnione do kontroli operacyjnej: - ABW, AW, - CBA, - Wywiad Skarbowy, - Żandarmeria Wojskowa, - SKW, - Straż Graniczna - KAS.

Zakup kontrolowany (prowokacja policyjna) art. 19 a ustawy o Policji Przeprowadzany jest w sprawach o przestępstwa wymienionych w ustawie o Policji - w celu sprawdzenia uzyskanych wcześniej, wiarygodnych informacji o przestępstwie, - w celu ustalenia sprawców i uzyskania dowodów. Dokonanie w sposób niejawny nabycia, przejęcia przedmiotów pochodzących z przestępstwa, ulegających przepadkowi, albo których wytwarzanie, posiadanie, przewożenie lub którymi obrót są zabronione, a także przyjęciu lub wręczeniu korzyści majątkowej. Czynności mogą polegać na złożeniu propozycji nabycia, przejęcia. (ABW, SKW nie mogą składać propozycji nabycia.)

Zakup kontrolowany może zarządzić Komendant Główny Policji, Komendant CBŚP albo komendant wojewódzki Policji na czas określony ( nie dłuższy niż 3 miesiące, z możliwością przedłużenia na kolejne 3 miesiące) po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego prokuratora okręgowego, którego na bieżąco należy informować o przebiegu i wynikach czynności. Istnieje możliwość kolejnego jej przedłużenia. Czynność może być niejawnie rejestrowana.

W przypadku uzyskania dowodów pozwalających na wszczęcie postępowania karnego lub mających znaczenie dla toczącego się postępowania karnego KGP, Komendant CBŚP albo komendant wojewódzki przekazuje prokuratorowi okręgowemu materiały zgromadzone w sprawie.

Organy uprawnione do zakupu kontrolowanego: - ABW (AW za pośrednictwem szefa ABW), - CBA, - Żandarmeria Wojskowa, - SKW (SWW za pośrednictwem szefa SKW), - Straż Graniczna - KAS.

Przesyłka niejawnie nadzorowana- art. 19b ustawy o Policji. W celu udokumentowania przestępstw z art. 19 ust. 1 albo w celu ustalenia tożsamości osób uczestniczących w tych przestępstwach lub przejęcia przedmiotów przestępstwa, Komendant Główny Policji może zarządzić niejawne nadzorowanie wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa, jeżeli nie stworzy to zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego.

O zarządzeniu niejawnego nadzorowania, organ ten ma obowiązek poinformowania prokuratora okręgowego, właściwego miejscowo. Ma obowiązek informowania go o przebiegu i wynikach czynności. Prokurator może nakazać zaniechanie czynności. Właściwe organy i instytucje publiczne oraz przedsiębiorcy są zobowiązane dopuścić do dalszego przewozu przesyłki zawierającej przedmioty przestępstwa w stanie nienaruszonym lub po ich usunięciu, albo zastąpieniu w całości lub części.

W przypadku uzyskania dowodów pozwalających na wszczęcie postępowania karnego lub mających znaczenie dla toczącego się postępowania karnego KGP, Komendant CBŚP albo komendant wojewódzki przekazuje prokuratorowi okręgowemu materiały zgromadzone w sprawie (art. 19b ust. 5 ustawy o Policji).

Inne organy uprawnione do niejawnego nadzorowania: - ABW, AW, - Wywiad Skarbowy, - Żandarmeria Wojskowa, - SKW, - Straż Graniczna, - KAS.

W pracy operacyjnej wykorzystuje się analizę kryminalną metoda wykorzystująca dane o przestępczości. Oznacza poszukiwania i identyfikację powiązań między informacjami dotyczącymi przestępstwa lub przestępcy oraz wszelkimi innymi danymi uzyskanymi z różnych źródeł i wykorzystanie ich do celów operacyjnych i procesowych. Podstawa prawna art. 20 ustawy o Policji Policja z zachowaniem ograniczeń wynikających z art. 19 (lista przestępstw) może uzyskiwać informacje, w tym także niejawne, gromadzić je, sprawdzać oraz przetwarzać. Zarządzenie Komendanta Głównego Policji nr 1012 z dnia 23 września 2004 r. w sprawie stosowania przez Policję analizy kryminalnej.

Funkcje: - wspomaganie pracy wykrywczej - funkcja zapobiegawcza. Analiza kryminalna jest częścią wywiadu kryminalnego.

3. zarządzenia: Analizy kryminalne dokonywane są przez analityków kryminalnych (komórki analizy kryminalnej) w szczególności: - w sprawach wielowątkowych, o dużym zasięgu terytorialnym, - w sprawach, w których sposób popełnienia przestępstwa wskazuje na wysoką specjalizację działalności przestępczej lub rozwojowy charakter sprawy.

4. Komórki analizy kryminalnej działające w jednostkach organizacyjnych Policji wykonują zadania polegające w szczególności na: 1) sporządzaniu analiz kryminalnych wspomagających proces wykrywczy lub werbowanie osobowych źródeł informacji; 2) analizowaniu informacji zgromadzonych w Systemie Meldunku Informacyjnego oraz innych policyjnych i pozapolicyjnych bazach danych pod kątem rozpoznania organizacji przestępczych, ich lokalizacji, rodzaju działalności, składu osobowego i struktury oraz sposobu zagospodarowania nielegalnych zysków;

3) inicjowaniu spraw operacyjnych na podstawie analizy danych zgromadzonych w Systemie Meldunku Informacyjnego oraz w innych policyjnych i pozapolicyjnych bazach danych; 4) prowadzeniu szkoleń propagujących analizę kryminalną jako metodę pracy Policji; 5) współpracy z organami ochrony prawnej, instytucjami i organizacjami pozapolicyjnymi w zakresie analizy kryminalnej w zwalczaniu, zapobieganiu przestępczości oraz ściganiu sprawców.

W literaturze wymienia się 1) analizę taktyczną podjęcie działań przeciwko konkretnemu przestępstwu lub przestępcy (również grupie) w celu ujawnienia przestępstwa, wykrycia i aresztowania sprawcy, zajęcia lub konfiskaty przedmiotu przestępstwa; ma na celu wspomożenie procesu wykrywczego; 2) analizę strategiczną może być zastosowana w przypadku zagrożenia określonym typem przestępstw w danym rejonie, kraju, krajach. Ma charakter długoterminowy, a jej celem jest ustalanie priorytetów i strategii zwalczania przestępczości kryminalnej na podstawie jej badań, a także prognozowanie jej rozwoju (dzięki niej można badać tendencje rozwojowe określonego rodzaju przestępczości na przestrzeni czasu, zmiany zachodzące w sposobie popełniania przestępstw, prognozowanie tendencji wzrostowej lub zniżkowej, zmiany zachowania sprawców).

Analiza strategiczna daje możliwość: -opracowania strategii walki z przestępczością, -wprowadzania programów profilaktycznych, -wskazania konieczności zmian uregulowań prawnych.

Przykładowe pytania do analityka: - jakie są możliwości podjęcia działań prewencyjnych wobec określonego rodzaju przestępczości? - jaka jest charakterystyka osobowościowa sprawcy przestępstwa określonego rodzaju? - czy możliwe jest stworzenie innej, porównywalnej do już opracowanej koncepcji rozwiązania określonej sprawy? - jaka była sekwencja zdarzeń w badanej sprawie? - czy jest możliwe powiązanie śladów w różnych, prowadzonych równolegle sprawach? - jaka jest hierarchia i podział ról w objętej rozpracowaniem grupie przestępczej? - jakimi szczególnymi sprawnościami charakteryzował się sprawca przestępstwa? itp.

Informacja wprowadzona do analizy jest klasyfikowana ze względu na: - źródło jej pochodzenia: A, B, C, D, szacowane malejąco - wiarygodność: 1,2,3,4; szacowane malejąco. Możliwości wykorzystania informacji są poddawane ograniczeniom zgodnie z oznaczeniami. Np. H1- wiadomość nie może być wykorzystana procesowo, H2 dysponent informacji musi wyrazić zgodę na jej udostępnienie innym odbiorcom, H3 inne, konkretnie określone zastrzeżenie, dotyczące wykorzystania informacji.

Metodyka pracy opiera się na tworzeniu diagramów za pomocą grafów, ikon, innych symboli. 1. Diagramy powiązań- zbiory ikon symbolizujące określone osoby (karalność, posiadanie broni, wykonywane zajęcie itp.) i ewentualnie obiekty. Ikony łączone są liniami, oznaczającymi relacje (znajomość osobista, przekazywanie kwot pieniężnych, korespondencja itp. ), z zaznaczeniem ilości spotkań i ich czasu. Diagram pozwala na ustalenie liczebności grupy, hierarchię, osoby powiązane z grupą itp.

2. Diagramy przepływów (osoby fizyczne, organizacje, miejsca, rachunki bankowe )pokazują kierunki przepływów pieniędzy, narkotyków, skradzionych przedmiotów, wpływy polityczne itd. 3. Diagramy wydarzeń- rekonstrukcja zdarzenia, z uwzględnieniem czasu i relacji między nimi. 4. Diagramy połączeń telefonicznych wykorzystywane są do celów wykrywczych i dowodowych.

DECYZJA NR 126 KOMENDANTA GŁÓWNEGO POLICJI z dnia 5 kwietnia 2013 r. w sprawie prowadzenia w Policji zestawu zbiorów danych System Informacji Operacyjnych 1) SIO zestaw zbiorów danych o nazwie System Informacji Operacyjnych ; 2) SMI zbiór danych o nazwie System Meldunku Informacyjnego ; 3) CBIU zbiór danych o nazwie Centralna Baza Informacji z Ustaleń ; 4) MWD Moduł Wprowadzania Danych będący funkcjonalnością zestawu zbioru danych SIO poprzez który wprowadza się informacje do SIO

Technika operacyjna Środki techniczne wspomagające umożliwiające pracę operacyjną: - urządzenia podsłuchowe, - urządzenia do podglądu pomieszczeń (aparatura do ukrytego zapisu wideo, filmowego, do wykonywania fotografii), - urządzenia do podsłuchu telefonicznego.

A. Taracha, Czynności operacyjno-rozpoznawcze. Aspekty kryminalistyczne i prawnodowodowe Kryminalistyka, red. Jan Widacki, Wydawnictwo C.H. 2012, E. Gruza, M. Goc, J. Moszczyński, Kryminalistyka, czyli rzecz o metodach śledczych, 2009 S. Pieprzny, Policja. Organizacja i funkcjonowanie Policji Wolters Kluwer, 2011, J. Gierszewski, Bezpieczeństwo wewnętrzne. Zarys systemu, Difin 2013