PROGRAM ZAJĘĆ Z PRAWA KONSTYTUCYJNEGO SKARGA KONSTYTUCYJNA

Dr Grzegorz KUCA, adwokat Specjalista w zakresie prawa konstytucyjnego PROGRAM ZAJĘĆ Z PRAWA KONSTYTUCYJNEGO SKARGA KONSTYTUCYJNA LITRERATURA: M. Florczak-Wątor, Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i ich skutki prawne, Poznań 2006. M. Grzybowski, P. Tuleja, Skarga konstytucyjna jako środek ochrony praw jednostki w polskim systemie prawa [w:] Sądy i Trybunały w konstytucji i w praktyce pod red. W. Skrzydły, Warszawa 2005. M. Hauser, Odesłania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, Warszawa 2008. W. Kręcisz, W. Zakrzewski, Skarga konstytucyjna a kontrola konstytucyjności prawa miejscowego, Przegląd Sejmowy 1998, nr 5. E. Łętowska, Skarga konstytucyjna Romualda K. SK 18/00 o specyfice indywidualnej kontroli konstytucyjności, [w: ] Księga pamiątkowa ku czci Profesora Adama Szpunara, Zakamycze 2004. B. Naleziński, Przedmiot skargi konstytucyjnej wybrane problemy na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Konstytucja i sądowe gwarancje jej ochrony. Księga Jubileuszowa Profesora Pawła Sarneckiego, Zakamycze 2004. P. Radziewicz, Wzruszenie domniemania konstytucyjności aktu normatywnego przez Trybunał Konstytucyjny, Przegląd Sejmowy 2008, nr 5. B. Szmulik, Skarga Konstytucyjna. Polski model na tle porównawczym, Warszawa 2006. J. Trzciński (red.), Skarga konstytucyjna, Wrocław 2000. A. Wiśniewski, Polska skarga konstytucyjna a Europejska Konwencja Praw Człowieka, Gdańskie Studia Prawnicze 2004 t. XII K. Wojtyczek, Ciężar dowodu i argumentacji w procedurze kontroli norm przez Trybunał Konstytucyjny, Przegląd Sejmowy 2004, nr 1. J. Zakolska, Zasada proporcjonalności w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2008. T. Zalasiński, Zasada prawidłowej legislacji w poglądach Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2008. E. Zwierzchowski, Geneza i proces kształtowania skargi konstytucyjnej w Polsce [w:] Prawo. Administracja. Obywatel. Profesorowi Eugeniuszowi Smoktunowiczowi. Księga Pamiątkowa. Białystok 1997. ORZECZNICTWO: orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego m.in. w sprawach: Ts 105/00, SK 10/01, Ts 152/04, Ts 36/99, Ts 47/00, Ts 1/99, SK 18/98, SK 28/99, Ts 39/01, Ts 201/03, Ts

2 SKARGA KONSTYTUCYJNA 143/04, Ts 203/03, SK 8/00, Ts 38/00, SK 10/99, Ts 42/02, SK 8/03, SK 15/01, Ts 21/01, Ts 30/00, SK 1/01, SK 1/04, SK26/02, SK 7/06 Wszystkie teksty powyższych orzeczeń dostępne są w internetowej bazie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego: www.trybunal.gov.pl/otk/otk_dpr.htm decyzja Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu z 9 października 2003 r. w sprawie Dorota Szott-Medyńska i inni przeciwko Polsce (47414/99) [Polska skarga konstytucyjna jako środek odwoławczy w rozumieniu art. 35 ust. 1 Konwencji rozstrzygnięcie precedensowe] ZAGADNIENIA: 1. Podstawowe zagadnienia prawa konstytucyjnego zarys zagadnień dotyczących nauki o konstytucji, zasada nadrzędności i bezpośredniego stosowania konstytucji, zasada podziału władzy, pozycja ustrojowa władzy sądowniczej ze szczególnym uwzględnieniem miejsca Trybunału Konstytucyjnego w systemie organów państwowych 2. Geneza skargi konstytucyjnej w europejskiej kulturze prawnej 3. Geneza skargi konstytucyjnej w Polsce 4. Zakres podmiotowy skargi konstytucyjnej osoby fizyczne osoby prawne osoby prawne prawa publicznego skarga konstytucyjna osoby zmarłej 5. Zakres przedmiotowy skargi konstytucyjnej akt normatywny jako przedmiot skargi rodzaje aktów normatywnych akty normatywne stanowiące element innego systemu prawa relacja zaskarżonego aktu normatywnego do wydanego na jego podstawie orzeczenia dopuszczalność skargi na zaniechanie prawodawcze i pominiecie prawodawcze akty prawne nie mieszczące się w pojęciu aktu normatywnego

3 SKARGA KONSTYTUCYJNA wzorce konstytucyjne będące podstawą zarzutu; spór o art. 2, art. 32 i art. 81 Konstytucji konstrukcja publicznego prawa podmiotowego w orzecznictwie TK 6. Dopuszczalność skargi konstytucyjnej wskazanie prawa konstytucyjnego i sposobu jego naruszenia pojęcie ostatecznego orzeczenia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji wyczerpanie drogi prawnej w poszczególnych rodzajach postępowań pojęcie ostatecznego rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK charakter terminu do złożenia skargi konstytucyjnej zakres przymusu adwokacko-radcowskiego postępowanie wstępne zagadnienia proceduralne 7. Przesłanki wydania postanowienia tymczasowego z art. 50 ust. 1 ustawy o TK 8. Merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej rozkład ciężaru dowodu a ciężar argumentacji postępowanie dowodowe Rzecznik Praw Obywatelskich w postępowaniu skargowym 9. Orzekanie rodzaje orzeczeń kończących postępowanie w sprawie skargi konstytucyjnej rodzaje wyroków TK (wyroki negatoryjne, wyroki afirmatywne, wyroki o braku niezgodności, wyroki interpretacyjne, wyroki zakresowe, wyroki aplikacyjne, wyroki z klauzula odraczającą, wyroki prewencyjne, wyroki o pominięciu prawodawczym) skutki prawne wyroków TK postanowienia sygnalizacyjne wznowienie postępowania na podstawie art. 190 ust. 4 Konstytucji 10. Postępowanie skargowe a inne postępowania toczące się przed TK

4 SKARGA KONSTYTUCYJNA SPORZĄDZ SKARGĘ KONSTYTUCYJNĄ NA PODSTAWIE PONIŻSZEGO STANU FAKTYCZNEGO I PRAWNEGO Skarżący w czerwcu 2002 r. wystąpił do Okręgowej Izby Adwokackiej w o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego przeciwko adwokatowi Romanowi G. Skarżący korzystał z usług pełnomocnika Romana G. (do stycznia 2000 r. radcy prawnego) w procesie przeciwko POLSERWIS SA. Zgodnie z zawartą umową pełnomocnik Roman G. sporządził pozew przeciwko wskazanej tu spółce o zwrot należności za zakup ciągnika rolniczego, ewentualnie dostarczenie rzeczy wolnej od wad. Wystąpił też o odszkodowanie, powołując się na rachunki, które potwierdzały wydatki poniesione przez skarżącego w związku z niedotrzymaniem umowy przez POLSERWIS SA. Rachunki te skarżący przekazał pełnomocnikowi Romanowi G. Wzywany wielokrotnie przez Sąd Okręgowy w Płocku do złożenia rachunków Roman G. oświadczał, że ich nie posiada, albowiem dołączył je do pozwu. Równocześnie przekonywał skarżącego, że rachunki te zaginęły w sądzie. Wyrokiem z 20 września 2000 r. Sąd Okręgowy oddalił pozew skarżącego. Również Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 29 sierpnia 2001 r. oddalił apelację skarżącego. Po zakończeniu postępowania przed Sądem Apelacyjnym i odmowie złożenia kasacji na korzyść skarżącego adwokat Roman G. zwrócił skarżącemu otrzymane od niego rachunki (wraz z innymi dokumentami). Postanowieniem z 12 czerwca 2002 r. Rzecznik Dyscyplinarny Okręgowej Rady Adwokackiej wszczął postępowanie przeciwko adwokatowi Romanowi G., a 26 października 2001 r. skierował przeciwko wymienionemu adwokatowi akt oskarżenia do Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej (dalej: Sąd Dyscyplinarny). Oskarżył Romana G. o naruszenie zasad należytej sumienności i gorliwości przy wykonywaniu w latach 1998-2001 czynności zawodowych w charakterze pełnomocnika skarżącego, tj. o przewinienie określone w art. 80 prawa o adwokaturze w związku z 8 Zbioru zasad etyki adwokackiej i godności zawodu z 10 października 1998 r. Orzeczeniem z 21 stycznia 2003 r. Sąd Dyscyplinarny uznał Romana G. za winnego naruszenia zasady należytej sumienności i gorliwości przy wykonywaniu w latach 1998-2001 czynności zawodowych w charakterze pełnomocnika skarżącego. Za to przewinienie skazał go na karę upomnienia. Odwołanie od powyższego orzeczenia złożył zarówno skarżący, jak i obwiniony. Wyższy Sąd Dyscyplinarny Naczelnej Rady Adwokackiej (dalej: Wyższy Sąd Dyscyplinarny) orzeczeniem z 31 stycznia 2004 r. utrzymał zaskarżone rozstrzygnięcie w mocy. Kasację od orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego wniósł zarówno obwiniony, jak i skarżący. Wyrokiem z 18 listopada 2004 r. Sąd Najwyższy uchylił

5 SKARGA KONSTYTUCYJNA zaskarżone orzeczenie i sprawę przekazał do ponownego rozpatrzenia Sądowi Dyscyplinarnemu dla adwokatów. Sąd Najwyższy ustalił, że Roman G. został adwokatem dopiero 27 stycznia 2000 r. (wcześniej wykonywał on bowiem zawód radcy prawnego). Kognicja organów dyscyplinarnych samorządu adwokackiego rozciąga się jedynie na czyny popełnione od tego momentu. Na rozprawę przed Sądem Dyscyplinarnym 18 sierpnia 2005 r. stawiła się, w charakterze publiczności, żona skarżącego. Nie została jednak przez przewodniczącego składu orzekającego dopuszczona do obserwowania rozprawy. Art. 95a prawa o adwokaturze, na który powołał się przewodniczący składu, przewidywał jawność zewnętrzną postępowania dyscyplinarnego tylko dla członków adwokatury oraz dla przedstawicieli Ministra Sprawiedliwości. Orzeczeniem z 17 listopada 2005 r. Sąd Dyscyplinarny uznał adwokata Romana G. za winnego, że w okresie od 27 stycznia 2000 r. do 29 sierpnia 2001 r. naruszył zasady sumienności i gorliwości przy wykonywaniu czynności zawodowych, działając jako pełnomocnik skarżącego. Naruszenie nastąpiło w ten sposób, że pomimo zobowiązań ze strony sądu, pełnomocnik nie złożył do akt sądowych dokumentów, które otrzymał od skarżącego i które mogły być dowodami w sprawie. U skarżącego mogło to wywołać wrażenie (a nawet przekonanie), że niekorzystne rozstrzygnięcie w sprawie sądowej było spowodowane nieprzedłożeniem dokumentów przez adwokata. Sąd Dyscyplinarny uznał adwokata Roman G. za winnego popełnienia przewinienia dyscyplinarnego, określonego w art. 80 prawa o adwokaturze. Na podstawie art. 81 pkt 1 tej ustawy wymierzył mu karę dyscyplinarną upomnienia. Od orzeczenia tego skarżący złożył odwołanie do Wyższego Sądu Dyscyplinarnego. W dniu 19 kwietnia 2006 r. Helsińska Fundacja Praw Człowieka (dalej: Fundacja) zwróciła się do Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z wnioskiem o dopuszczenie jej do udziału w postępowaniu odwoławczym przed sądem dyscyplinarnym drugiej instancji w charakterze przedstawiciela społecznego (w rozumieniu art. 90 1 i 2 k.p.k.). Wniosku tego jednak nie uwzględniono ze względu na zakaz wynikający z art. 95a prawa o adwokaturze. W dniu 22 kwietnia 2006 r. Wyższy Sąd Dyscyplinarny wydał orzeczenie. Orzeczeniem tym zmienił wskazane orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego w Płocku z 17 listopada 2005 r. w ten sposób, że za przypisany obwinionemu adwokatowi czyn wymierzył karę dyscyplinarną nagany. Orzeczenie to doręczono skarżącemu 18 maja 2006 r. Od orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego zarówno pełnomocnik skarżącego jak i obwiniony adwokat Romana G. wnieśli kasacje do Sądu Najwyższego. Równocześnie skarżący uznając orzeczenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego za mające charakter ostatecznego rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji 4 sierpnia 2006 r. złożył skargę konstytucyjną do Trybunału Konstytucyjnego.

6 SKARGA KONSTYTUCYJNA Postanowieniem z 23 sierpnia 2006 r. Sąd Najwyższy (Izba Karna) oddalił zarówno kasację Romana G., jak i kasację pełnomocnika skarżącego, z tym że tę ostatnią jako oczywiście bezzasadną. SPORZĄDZ SKARGĘ KONSTYTUCYJNĄ NA PODSTAWIE PONIŻSZEGO STANU FAKTYCZNEGO I PRAWNEGO Rada Miejska w XXXXXX 28 lipca 2006 r. podjęła uchwałę w sprawie sprzedaży nieruchomości zabytkowej. Na mocy tej uchwały nieruchomość zabudowaną pałacem przeznaczono do sprzedaży w trybie bezprzetargowym osobom uprawnionym do spadku po byłym właścicielu Gustawie B. Rozstrzygnięciem nadzorczym z 5 września 2006 r. Wojewoda XXXXXXX stwierdził nieważność wskazanej tu uchwały. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia nadzorczego Wojewoda XXXXXXX stwierdził, że zgodnie z art. 37 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603, ze zm.; dalej: u.g.n.) nieruchomość w trybie bezprzetargowym może być zbyta na rzecz osoby, której przysługuje pierwszeństwo w jej nabyciu. Zgodnie z art. 34 ust. 1 u.g.n. pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości mają osoby fizyczne i prawne, którym przysługuje roszczenie o nabycie nieruchomości z mocy tejże ustawy lub z mocy odrębnych przepisów, jeżeli złożą one wniosek w wymaganym ustawą terminie lub są najemcami lokali mieszkalnych, a najem został nawiązany na czas nieokreślony lub też są one właścicielami zbywanej nieruchomości, pozbawionymi prawa własności tej nieruchomości przed 5 grudnia 1990 r., albo są jego spadkobiercami i złożą stosowny wniosek w zakreślonym ustawą terminie. Wojewoda XXXXXXXX stwierdził, że żadnej z wyżej wskazanych przesłanek osoby wymienione w uzasadnieniu do uchwały, tj. Włodzimierz i Maria Sz. zwani w uchwale Rady Miejskiej uprawnionymi do spadku po Gustawie B. nie spełniają. W szczególności osoby te nie są spadkobiercami po byłym właścicielu wskazanej nieruchomości. Do grona spadkobierców art. 926 kodeksu cywilnego zalicza bowiem osoby powołane do spadku po byłym właścicielu z mocy testamentu lub ustawy. Państwo Sz. nabyli natomiast prawa do spadku po byłym właścicielu wskutek umów cywilnoprawnych. Wojewoda XXXXXX wskazał nadto, że jako podstawę prawną uchwały wskazano art. 37 ust. 2 pkt 3 u.g.n., stanowiący, iż nieruchomość może być zbywana bez przetargu, jeżeli jej zbycie następuje na zasadach określonych w art. 68 ust. 1 pkt 2 u.g.n., tj. gdy sprzedaż następuje na rzecz osób fizycznych i prawnych, które prowadzą działalność charytatywną, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukową, badawczorozwojową, wychowawczą lub sportowo-turystyczną w celach niezwiązanych z

7 SKARGA KONSTYTUCYJNA działalnością zarobkową. Ani z treści uchwały, ani z uzasadnienia tej uchwały nie wynika jak wskazał Wojewoda XXXXXXXXXX aby nieruchomość była sprzedawana osobom prowadzącym tego typu działalność. Wynika natomiast, że wskazana w uchwale Rady Miasta nieruchomość jest nieruchomością zabytkową, przeznaczoną do sprzedaży po zastosowaniu bonifikaty 50% wartości ustalonej przez rzeczoznawcę. Wojewódzki Sąd Administracyjny (dalej: WSA) postanowieniem z 7 lutego 2007 r. odrzucił skargę Włodzimierza Sz. na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody XXXXXXXXXXXXXX ze względu na brak legitymacji skargowej autora skargi. W uzasadnieniu WSA stwierdził, że stosownie do art. 98 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym do wniesienia skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody uprawniona jest gmina lub związek międzygminny, których interes prawny, uprawnienie albo kompetencja zostały naruszone. Podstawę do wniesienia skargi stanowi uchwała lub zarządzenie organu, który podjął uchwałę lub zarządzenie albo którego rozstrzygnięcie nadzorcze dotyczy. Stanowisko to zostało potwierdzone w art. 98 ust. 3a ustawy o samorządzie gminnym, traktującym o stosownym uprawnieniu przysługującym radzie gminy. W ocenie WSA, obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa nie przewidują możliwości wniesienia skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody przez inne podmioty (osoby trzecie). Na poparcie swojego stanowiska WSA powołał szereg uprzednich orzeczeń sądów administracyjnych. Podkreślił też swoistość postępowania administracyjnosądowego jako dotyczącego oceny legalności rozstrzygnięcia nadzorczego organu nadzorującego. Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: NSA), postanowieniem z 26 czerwca 2007 r., oddalił skargę kasacyjną skarżącego. W uzasadnieniu postanowienia NSA stwierdził, że legitymację procesową do wniesienia skargi na rozstrzygnięcie organu nadzorczego dotyczące gminy ma wyłącznie gmina bądź też związek międzygminny. Zgodnie z art. 98 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym do postępowania w sprawach dotyczących rozstrzygnięcia nadzorczego stosuje się odpowiednio przepisy o zaskarżaniu do sądu administracyjnego decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, jednakże zawarte w tym przepisie odesłanie ograniczone jest tylko do zaskarżenia rozstrzygnięcia organu nadzoru w sprawach nieuregulowanych w ustawie o samorządzie gminnym. W tej sytuacji art. 98 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym ma charakter regulacji szczególnej w stosunku do przepisów ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.). Mając zaś na uwadze, że przepis ten wyłącza dopuszczalność wniesienia skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody przez jakikolwiek podmiot inny niż gmina bądź związek międzygminny (nawet wówczas, gdy rozstrzygnięcie to dotyka interesu faktycznego tego podmiotu), skargę kasacyjną należało oddalić.

8 SKARGA KONSTYTUCYJNA TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ INFORMACJA O WARUNKACH WNOSZENIA DO TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO SKARGI KONSTYTUCYJNEJ 1. Prawo do wystąpienia ze skargą konstytucyjną, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., przysługuje każdemu, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone. Przepis ten określa równocześnie podstawowe warunki rozpoznania takiej skargi przez Trybunał Konstytucyjny. Szczegółowe uregulowania odnoszące się do skargi konstytucyjnej zawiera ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638 oraz z 2001 r. Nr 98, poz. 1070). 2. Skargę konstytucyjną może dla skarżącego sporządzić wyłącznie adwokat lub radca prawny. (Skargę konstytucyjną samodzielnie we własnej sprawie może sporządzić sędzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych). 3. Jeżeli skarżący, ze względu na sytuację majątkową, nie jest w stanie opłacić kosztów sporządzenia skargi konstytucyjnej przez adwokata lub radcę prawnego, ma prawo zwrócić się do sądu o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu. Wniosek w sprawie o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu należy złożyć do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania skarżącego. W przypadku uwzględnienia tego wniosku, skarżący nie będzie ponosił kosztów sporządzenia skargi konstytucyjnej. 4. Skarga konstytucyjna jest wolna od opłaty sądowej. 5. Przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie akt normatywny (ustawa, rozporządzenie, zarządzenie itd.). Trybunał Konstytucyjny odmawia nadania biegu

9 SKARGA KONSTYTUCYJNA skargom konstytucyjnym kierowanym wyłącznie na określone orzeczenie sądu czy organu administracji. W skardze konstytucyjnej można kwestionować wyłącznie regulację prawną, która była podstawą takiego orzeczenia. 6. W przypadku, gdy zakwestionowany akt normatywny utracił moc obowiązującą przed złożeniem skargi konstytucyjnej należy wykazać, że wydanie przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia o tym akcie jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw. 7. Trybunał Konstytucyjny rozpoznaje tylko takie skargi konstytucyjne, które związane są z naruszeniem praw lub wolności określonych w Konstytucji RP, z wyłączeniem spraw określonych w art. 56 Konstytucji (uzyskanie przez cudzoziemców prawa azylu lub statusu uchodźcy). 8. Trybunał Konstytucyjny może rozpoznawać skargę konstytucyjną wyłącznie wówczas, gdy skarżący wykorzystał już wszystkie, przysługujące mu w ramach postępowania sądowego lub administracyjnego, środki zaskarżenia lub środki odwoławcze. 9. Skargę konstytucyjną należy złożyć do Trybunału Konstytucyjnego, po wyczerpaniu drogi prawnej (zob. pkt 8), w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia (nie wlicza się do tego okresu czasu trwania postępowania o ustanowienie pełnomocnika z urzędu celem sporządzenia skargi konstytucyjnej - zob. pkt 3). Trybunał Konstytucyjny nie rozpoznaje skarg wniesionych po upływie wymienionego wyżej terminu. 10. Do skargi konstytucyjnej należy dołączyć: pełnomocnictwo do sporządzenia skargi konstytucyjnej (w przypadku skargi sporządzonej przez pełnomocnika z urzędu należy dołączyć kopię postanowienia sądu rejonowego o ustanowieniu takiego pełnomocnika oraz decyzji organu samorządu adwokackiego lub radcowskiego wyznaczającą konkretnego adwokata lub radcę prawnego pełnomocnikiem z urzędu); ponadto - w przypadku osób prawnych - aktualny wyciąg ze stosownego rejestru; kopię orzeczenia organu władzy publicznej, z którego wydaniem skarżący łączy naruszenie przysługujących mu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym; kopię orzeczeń wydanych w związku z wyczerpaniem przez skarżącego przysługujących mu środków odwoławczych lub środków zaskarżenia, łącznie z orzeczeniem wydanym przez organ pierwszej instancji. 11. Skargę konstytucyjną wraz z załącznikami należy składać w 5 egzemplarzach.

10 SKARGA KONSTYTUCYJNA TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ SKARGA KONSTYTUCYJNA POWINNA BYĆ SPORZĄDZONA WEDŁUG NASTĘPUJĄCEGO SCHEMATU: Informacje ogólne: 1) miejsce i data sporządzenia skargi konstytucyjnej; 2) imię i nazwisko skarżącego, a w przypadku skarżącego nie będącego osobą fizyczną należy podać nazwę, osobę (osoby) upoważnioną do reprezentacji danego podmiotu oraz określenie podstawy reprezentacji; 3) adres skarżącego; 4) imię i nazwisko pełnomocnika skarżącego; 5) adres kancelarii oraz nr wpisu na listę adwokatów lub radców prawnych. Określenie przedmiotu skargi konstytucyjnej: 1) dokładne określenie zaskarżonego aktu normatywnego ze wskazaniem konkretnego przepisu (lub przepisów), nazwy aktu, daty wydania oraz miejsca publikacji; 2) dokładne wskazanie przepisów Konstytucji RP, których naruszenie zarzuca się w skardze konstytucyjnej. Określenie podstaw skargi konstytucyjnej: 1) wskazanie orzeczenia organu władzy publicznej, z którym skarżący łączy naruszenie przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych (należy podać organ wydający orzeczenie, datę wydania, sygnaturę sprawy); 2) wskazanie podmiotowych praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym, których naruszenie skarżący łączy z wydaniem orzeczenia określonego w pkt 1 wraz z podaniem przepisów Konstytucji RP, z których prawa te lub wolności są wywodzone; 3) dokładne określenie tego, w jaki sposób orzeczenie, o którym mowa w pkt 1, prowadzi do naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności skarżącego;

11 SKARGA KONSTYTUCYJNA 4) przedstawienie argumentów wskazujących na ostateczny charakter orzeczenia, o którym mowa w pkt 1, a w szczególności, uzasadniających przekonanie, iż skarżący wyczerpał przysługujące mu środki zaskarżenia lub inne środki odwoławcze; 5) podanie daty doręczenia skarżącemu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie będącej podstawą skargi konstytucyjnej; 6) w przypadku sporządzenia skargi przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu: podanie daty złożenia przez skarżącego wniosku do sądu rejonowego o ustanowienie pełnomocnika z urzędu celem sporządzenia skargi konstytucyjnej; podanie daty doręczenia skarżącemu pisma informującego o tym, który adwokat lub radca prawny został wyznaczony do sporządzenia skargi konstytucyjnej; 7) podanie argumentów przemawiających za tym, iż zakwestionowane w skardze konstytucyjnej regulacje prawne stanowiły podstawę wydania orzeczenia, o którym mowa w pkt 1. Uzasadnienie Uzasadnienie zarzutu niezgodności z Konstytucją, w tym dokładne określenie na czym, zdaniem skarżącego, polega niezgodność zakwestionowanych regulacji prawnych z będącymi przedmiotem skargi przepisami konstytucyjnymi.