MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA Perspektywy rozwoju turystyki wiejskiej w Europie Blok warsztatowo-dyskusyjny Międzynarodowych Targów Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki AGROTRAWEL Animowanie przedsiębiorczości w rozwoju produktu turystycznego na obszarach wiejskich Wprowadzenie do warsztatów Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich Wydział LEADER Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie Kielce, 20 kwietnia 2012 r.
Plan wprowadzenia Przedsiębiorczość według UE! Tło problemu. Agroturystyka. Agroturystyka to przedsiębiorczość!? Główne formy przedsiębiorczości na obszarach wiejskich. Warunki rozwoju przedsiębiorczości. 2
Przedsiębiorczość według UE! W dokumentach Komisji Europejskiej przedsiębiorczość jest definiowana jako zdolność osoby do wcielania pomysłów w życie. Obejmuje ona twórczość, innowacyjność i podejmowanie ryzyka, a także zdolność do planowania przedsięwzięć i kierowania nimi dla osiągnięcia zamierzonych celów. Stanowi ona wsparcie dla wszystkich w codziennym życiu prywatnym i społecznym, zaś pracownikom pomaga uzyskać świadomość kontekstu ich pracy i zdolność wykorzystywania szans; jest fundamentem działań osób podejmujących przedsięwzięcia tak o charakterze społecznym jak i komercyjnym. Źródło: Wniosek Komisji dotyczący zalecenia w sprawie kluczowych kompetencji w uczeniu się przez całe życie, COM(2005) 548, wersja ostateczna. 3
Tło problemu Obszary wiejskie to ważny potencjał gospodarczy kraju, nie do końca uruchomiony. Z danych statystycznych wynika, że 966 tysięcy podmiotów funkcjonuje na obszarach wiejskich, co stanowi właściwie 1/4 wszystkich podmiotów, które funkcjonują w naszym kraju. Postęp na polskiej wsi nie dokona się tylko dzięki polepszeniu zaplecza materialnego i majątkowego jej mieszkańców. Aby mówić o rozwoju, potrzebna jest idea i pomysł. Równie ważne jest, aby mieszkańcy wsi chcieli być bardziej kreatywni i przedsiębiorczy. 4
Tło problemu Gminy wiejskie w Polsce wykazują znaczne zróżnicowanie przestrzenne pod względem stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego, stanu infrastruktury społecznej i technicznej. Rozwój turystyki na obszarach wiejskich jest możliwy, ponad połowa gmin spełnia bowiem kryteria wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej i ma warunki sprzyjające rozwojowi turystyki. Potencjałem tym jest miedzy innymi możliwość świadczenia usług agroturystycznych. 5
Agroturystyka Wychodzę od agroturystyki bowiem w Lokalnych Grupach Działania, wśród przedsiębiorców związanych z turystyka, właściciele gospodarstw agroturystycznych stanowią dominującą grupę. Coraz więcej rolników świadczących usługę agroturystyczną rejestruje działalność gospodarczą uzyskując zupełnie nowe możliwości działania. To kolejny krok do tworzenia warunków rozwoju wyższych form organizacji usług turystycznych na obszarach wiejskich, między innymi budowa programów turystycznych w oparciu o ideę sieciowania i komercjalizacja tych programów. 6
Agroturystyka Specyfika agroturystyki to obok wynajmowania miejsca noclegowego, to co stanowi główną różnicę wobec turystyki wiejskiej umożliwienie spędzenia wolnego czasu w gospodarstwie rolnym. Przebywanie bezpośrednio z rodziną gospodarza, smakowanie lokalnej kuchni, poznawanie kultury oraz wypoczynek na łonie natury, a także możliwość uprawiania sportu. 7
Agroturystyka Korzyści dla gospodarstwa i wsi: wykorzystanie wolnych zasobów, źródło dodatkowych dochodów, nowe miejsca pracy, poprawa infrastruktury na obszarach wiejskich, zaktywizowanie lokalnych społeczności wiejskich, integracji społeczności wiejskiej, współpraca, zachowanie i promocja dziedzictwa kulturowego wsi, w tym dziedzictwa kulinarnego, estetyzacja wsi, poznawanie innych kultur i rozwój osobowy mieszkańców wsi. 8
Agroturystyka Korzyści dla turystów: aktywny wypoczynek na wsi, poznanie cyklu produkcji żywności, korzystanie ze świeżej (ekologicznej) żywności, kontakt ze zwierzętami, uczestnictwo w życiu gospodarstwa rolnego, bezpośredni kontakt z miejscową ludnością, poznanie kultury regionu, zdobywanie nowych umiejętności, bezpośredni kontakt z przyrodą, rozwijanie zainteresowań. 9
Agroturystyka, to przedsiębiorczość!? Przedstawione na poprzednich slajdach korzyści dla rolników, wsi i turystów pokazują jak dużym potencjałem dysponuje wieś i rolnictwo w zakresie rozwoju gospodarki turystycznej na obszarach wiejskich. Ten potencjał nie jest jednak bezwarunkowy, do uruchomienia natychmiast, o czym przekonali się rolnicy podejmujący działalność agroturystyczną. Wiedzą to inicjatorzy rozwoju idei agroturyzmu, doradcy rolni, organizatorzy stowarzyszeń agroturystycznych, a także pracownicy resortów: Rolnictwa i Turystyki. 10
Agroturystyka, to przedsiębiorczość!? Na następnym slajdzie przedstawiam główne formy przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, (to jeden z wielu schematów jakie pojawiają się w literaturze przedmiotu większość ma podobny zakres). Analiza przykładów tych form zarówno w obszarze agrobiznesu jak i działalności nierolniczej pokazuje, że wiele z nich w sposób pośredni i bezpośredni powiązanych jest z rozwojem turystyki na wsi. Turystyka ma zatem wielobranżowy wymiar i dlatego między innymi może mieć duży wpływ na rozwój obszarów wiejskich. 11
Opracowanie własne na podstawie: M. Marciniak, Rozwój Przedsiębiorczości szansą polskich obszarów wiejskich, Wydawca: Instytut Obywatelski, Warszawa 2011 rok. Główne formy przedsiębiorczości na obszarach wiejskich 12
Warunki rozwoju przedsiębiorczości Najważniejszą barierą dla przedsiębiorczości, jest dostęp do kapitału na rozpoczęcie działalności. Istotnym utrudnieniem w podejmowaniu nowej działalności jest brak stosownej wiedzy i kompetencji niezbędnych do właściwego przeprowadzenia inwestycji innowacyjnej. Wiąże się z tym naturalne przy podejmowaniu nowych decyzji dotyczących przedsiębiorstwa trudne do oszacowania ryzyko. Skutki przedsięwzięcia zazwyczaj rozłożone są w czasie, co przy wydatkowaniu na inwestycje środków pieniężnych głównie ze źródeł własnych często decyduje o sukcesie bądź porażce przedsiębiorstwa jako całości. Zdobycie wiedzy i jej wykorzystanie stanowi dla właścicieli firm duży wydatek. 13
Warunki rozwoju przedsiębiorczości Niewielu przedsiębiorców, szczególnie na terenach wiejskich, stać na analizy związane z monitoringiem rynku lokalnego, prowadzenie prac badawczo-rozwojowych czy zatrudnianie wykwalifikowanego personelu do realizacji nowych przedsięwzięć. Podjęcie decyzji o działaniach służących podniesieniu konkurencyjności przedsiębiorstw wymaga odpowiedniej wiedzy, doświadczenia oraz umiejętności, których często nie mają właściciele przedsiębiorstw. Dodatkowo w procesie rozwoju przedsiębiorczości na wsi, należy liczyć się ze zwiększoną obawą przed rozpoczęciem bądź modyfikacją profilu przedsiębiorstwa. Zatem zbudowanie mechanizmów wspierania rozwoju przedsiębiorczości na terenach wiejskich staje się koniecznością. 14
Warunki rozwoju przedsiębiorczości Niezbędna jest także zmiana postaw przedsiębiorców i otwarcie się ich na współpracę z innymi przedsiębiorcami. Niski poziom edukacji początkowej często wskazywany jest jako jedna z barier rozwoju przedsiębiorczości na wsi. Istotną rolę mogą w tym zakresie odegrać szkoły wiejskie, jako potencjalne inkubatory przedsiębiorczości. Wpływ na rozwoju przedsiębiorczości na terenach wiejskich może mieć wykwalifikowana kadra doradców rolnych oraz system szkoleń zawodowych. 15
Warunki rozwoju przedsiębiorczości Wspieranie przedsiębiorczości na obszarach wiejskich powinno być realizowane na wielu płaszczyznach. Nas, tu i teraz interesuje przedsiębiorczość odnosząca się do aktywności turystycznej. Będziemy się zastanawiać nad tym jakie są bariery w rozwoju przedsiębiorczości obejmującej różnorodne aspekty turystyki na wsi, jak w procesie animacji działań w tym zakresie pokonywać te bariery oraz jakie zachowania lokalnych grup działania są tu pożądane, mogą być skuteczne. 16
Jak będziemy pracować? Zastosujemy metodę burzy mózgów. Rozwiązujemy problem, który definiujemy jako: Występujące w środowisku wiejskim bariery kapitałowe, mentalne i społeczne utrudniają rozwój przedsiębiorczości w zakresie turystyki na obszarach wiejskich. Naszym celem jest: Identyfikacja i opisanie tych barier oraz rekomendowanie takich zachowań lokalnych grup działania, które wesprą postawy przedsiębiorcze na obszarach wiejskich i zdynamizują rozwój turystyki. 17
Jak będziemy pracować? Organizacja pracy: Dzielimy się na grupy (w zależności od liczby uczestników grupę powinno tworzyć około 15 osób). Z każdej grupy wyłonimy dwa zespoły: Pomysłowości około 10 osób, Weryfikacyjny około 5 osób. W każdej grupie wyznaczamy (wybieramy) dla: zespołu pomysłowości: Przewodniczącego i Sekretarza. Zespołu weryfikacyjnego Przewodniczącego. 18
Jak będziemy pracować? Zadaniem zespołu pomysłowości jest, jak sama nazwa wskazuje, opracowywanie pomysłów rozwiązań problemu, który wcześniej zdefiniowaliśmy. Zespołem tym kieruje przewodniczący, a wszelkie pomysły zapisuje sekretarz. Nasze pomysły zapisujemy w dwóch kolumnach: Problem w zakresie: dostępności kapitału tu wpisujemy problemy mentalności tu wpisujemy problemy społecznym tu wpisujemy problemy Sposób postępowania LGD tu opisujemy zachowania LGD tu opisujemy zachowania LGD tu opisujemy zachowania LGD 19
Jak będziemy pracować? Po 30-40 minutach pracy zespołu pomysłowości do akcji wkracza zespół weryfikacyjny, którego zadaniem jest ocena pomysłów wypracowanych przez zespół pomysłowości. Przewodniczący zespołu weryfikacyjnego (oceniającego) wykreśla zidentyfikowane przez zespół pomysłowości bariery, które zostały uznane za mało istotne lub nie prawdziwe oraz wykreśla opisy zachowań LGD, które zostały uznane za nie realne lub nie skuteczne. 20
Jak będziemy pracować? Zweryfikowane bariery i opisy zachowań lokalnych grup działania stanowić będę materiał do opracowania rekomendacji dla LGD. Rekomendacje powstaną w wyniku dyskusji i uzgodnienia przez wszystkich uczestników warsztatu stosownych zapisów. Następnie (po krótkiej przerwie) zostaną przedstawione doświadczenia trzech LGD w zakresie rozwoju turystyki na obszarach wdrażania LSR. Na tym zakończymy nasze spotkanie. 21