MATERIAŁY DO SAMODZIELNEJ PRACY (wybrane zagadnienia) I. MAPA ŹRÓDŁEM WIEDZY

MATERIAŁY DO SAMODZIELNEJ PRACY (wybrane zagadnienia) I. MAPA ŹRÓDŁEM WIEDZY Mapa jest to obraz powierzchni Ziemi lub jej części przedstawiony na płaszczyźnie w określonej skali, zgodnie z przyjętym odwzorowaniem i przy użyciu umownych znaków graficznych. Posiada ona tytuł, legendę- czyli objaśnienie znaków i dane uzupełniające. Rozpoczynając pracę z mapą (podczas egzaminu maturalnego) należy zwrócić uwagę na tytuł, skalę, legendę, większe miejscowości oraz jej przewodnią treść- wiodące elementy środowiska geograficznego, w tym naturalnego i antropogenicznego. Ważnym jest identyfikacja obszaru objętego mapą- próba jego rozpoznania i przyporządkowania do konkretnego regionu geograficznego oraz typu krajobrazu (np. pojeziernego, wyżynnego, wysokogórskiego). Może to pomóc w rozwiązywaniu kolejnych zadań dotyczących cech środowiska przyrodniczego, np. przeszłości geologicznej i powierzchniowych form rzeźby. Rodzaje skal i przykłady zastosowania W praktyce szkolnej wykorzystuje się najczęściej trzy rodzaje skal: a) liczbową np. 1: 50 000, b) mianowaną 1cm- 0,5 km, c) liniową np. Często w zadaniach należy dokonywać zamiany skal. Należy pamiętać, że nie jest dopuszczalny zapis 1cm 50 000 cm, lecz 1cm - 50 000 cm, 1cm 50 000 cm, 1cm- 500m lub 1 cm- 0,5 km. Przy obliczaniu pola powierzchni dokonuje się uproszczenia skali mianowanej i podnosi do kwadratu- np. 1cm- 0,5 km, 1cm²- 0,25 km² Przy pomiarach odległości należy zwrócić uwagę na punkty odniesienia. Odległość między dwoma miejscowościami wyznacza się po zlokalizowaniu ich centrów ( środków); mogą to być: urząd gminy, kościół, skrzyżowanie dróg, intensywność zabudowy i dopiero wtedy dokonuje dokładnego pomiaru. Częstym błędem jest przykładanie linijki do napisów miejscowości na mapie. Te przecież mogą być rozmieszczone przez redaktora w różnych stronach względem miejscowości. W legendzie mapy umieszcza się dane dotyczące opisania wartości poziomic bądź ciecia poziomicowego, czyli potrzebnej informacji, co ile metrów zostały one poprowadzone. Na podstawie rysunku poziomicowego odczytuje się cechy ukształtowania powierzchni (inaczej rzeźby terenu), wysokości bezwzględne i względne, rozpoznaje formy rzeźby-wypukłe (pagórek,

wzniesienie, górę) lub wklęsłe (zagłębienie, dolinę, kotlinę, nieckę), oblicza deniwelacje (różnice wysokości) oraz nachylenie stoków. Wysokość bezwzględna odczytywana jest przy pomocy poziomic i obliczana zawsze w stosunku do poziomu morza (m n.p.m.) Wysokość względna to wysokość między podnóżem (podstawą) a kulminacją formy terenu; wyrażana jest w metrach. Obliczanie nachylenia stoku Nachylenie stoków obrazuje odległość między poziomicami. Im są one mniejsze tym nachylenie jest większe (stoki są bardziej strome). Nachylenie stoku to stosunek wysokości do długości danego obiektu.. Często podaje się go w procentach lub promilach. Nachylenie 5% oznacza różnicę wysokości 5 m na odcinku o długości 100 m. Miarę tą stosuje się także przy opisie rzek i dróg posługując się terminem spadku. spadek = h : d x 100% h = 5 m d =100m Pomiar azymutu Azymut to kąt zawarty między kierunkiem północnym a kierunkiem na dany obiekt mierzony zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Jego miarą są stopnie ( ). Jako kierunek odniesienia przyjmuje się kierunek północny (azymut 0 ), a ten wyznacza układ południków na mapie. Elementy przyrodnicze i antropogeniczne na mapie oraz sposoby zagospodarowania terenu. Do elementów przyrodniczych należą: rzeźba terenu, budowa geologiczna (rodzaj i ułożenie skał), klimat, wody powierzchniowe i podziemne, gleby oraz szata roślinna i fauna. Interpretacja rysunku poziomicowego oraz ewentualna obecność ostańców, głazów narzutowych i jaskiń dostarczają informacji o rzeźbie terenu i rodzajach skał występujących na danym obszarze. Jaskinie jako formy krasowe świadczą o obecności skał węglanowych, w tym wapieni czy dolomitów. Elementy sieci hydrograficznej w tym: strumienie, potoki, rzeki, źródła, jeziora, bagna zaznacza się i opisuje barwą niebieską. Często określa się kierunek płynięcia, czyli bieg rzeki, analizuje układ sieci rzecznej, podaje cechy fizyczne jezior, określa ich typ z uwzględnieniem sposobu powstania misy jeziornej. Posługując się skalą mapy można obliczyć ich powierzchnię. Barwna mapa topograficzno- turystyczna nie dostarcza bezpośrednich informacji o rodzajach gleb. Możemy o nich wnioskować jedynie na podstawie szaty roślinnej, w tym typie zbiorowisk leśnych,

rzeźby terenu i in.. Pod borami sosnowymi dominują gleby piaszczyste- bielicowe, przy współudziale lasów liściastych (grądów) na podłożu glin morenowych lub utworów pyłowych tworzą się gleby brunatne. W górach występują słabo wykształcone gleby górskie. W dolinach rzek i w obrębie pradolin powstają mady. Elementy antropogeniczne, czyli stworzone przez człowieka wiążą się ze sposobami zagospodarowania i wykorzystania gospodarczego terenu. Do istotnych elementów należy sieć osadnicza, komunikacyjna i zagospodarowanie turystyczne. Na sieć osadniczą składają się wsie i miasta. Analizując mapę zwrócić należy uwagę na układ zabudowy ( np. czy jest zwarta czy rozproszona), typ wsi, czyli układ zabudowy w stosunku do przebiegu dróg (np.okolnica, rzędówka, ulicówka). W skład sieci komunikacyjnej wchodzą drogi o różnej kategorii i zróżnicowanej nawierzchni (np. asfaltowe, gruntowe), ścieżki i linie kolejowe. Zagospodarowanie turystyczne wiąże się z możliwością udostępnienia szeregu walorów turystycznych, obejmuje więc szeroko rozumianą infrastrukturę turystyczną. Należą do niej m.in. obiekty bazy noclegowej (hotele, motele, pola namiotowe, schroniska) i gastronomicznej, dostępność komunikacyjna (drogi, parkingi, przystanki), szlaki turystyczne, ścieżki rowerowe, ścieżki edukacyjne i in. Walory turystyczne to obiekty i dziedziny budzące zainteresowania turystów. Wyróżnia się walory krajoznawcze, wypoczynkowe i specjalistyczne. Przykłady walorów krajoznawczych przyrodniczych: jaskinie, wodospady, głazy narzutowe, jeziora, źródła, doliny, przełomy rzeczne, starorzecza, wąwozy, klify, wydmy. Wśród walorów krajoznawczych kulturowych (antropogenicznych) można wskazać: zabytki architektury, stanowiska archeologiczne, obiekty historyczno- wojskowe, miejsca kultu religijnego, miejsca martyrologii. Istotną rolę odgrywają prawne formy ochrony przyrody, w tym parki narodowe i rezerwaty przyrody. Walory wypoczynkowe obejmują: dostęp do wody nadającej się do kąpieli, las, sprzyjający mikroklimat, cisza (tereny z dala od miast i dróg). Walory specjalistyczne wiążą się ze specyficznymi cechami środowiska przyrodniczego, umożliwiającego uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej (np.wysokogórskiej, rowerowej i wodnej). Mapa może zawierać także elementy zagospodarowania przemysłowego (obecność obiektów przemysłowych), czy wykorzystania rolniczego, o czym świadczą pola uprawne, łąki, sady. W wielu sytuacjach jednak mapa odzwierciedlając rzeczywistość łączy w sobie większość wymienionych elementów.

Zadanie 1 Oblicz skalę mapy, na której odległość między miejscowościami wynosi 2 cm, podczas gdy na mapie w skali 1: 50 000 miejscowości te leżą w odległości 20 cm. Zadanie 2 Ile wynosi rzeczywista powierzchnia Jeziora Solińskiego, jeśli na mapie w skali 1:50 000 zajmuje ono 84 cm²? a) 21 km² b) 84 km² c) 420 km² d) 2 500 km² Zadanie 3 Wybierz przynajmniej jedną prawidłowa odpowiedź Pole orne zajmuje obszar 5 ha. Jego powierzchnia wyrażona w innych jednostkach polowych wynosi: a) 500 m² b) 250 000 m² c) 0,25 km² d) 25 km² Zadanie 4 Oblicz skalę mapy, na której powierzchnia akwenu wodnego wynosi 5 cm², a w rzeczywistości 200 000 km². Zadanie 5 Podaj nazwę metody za pomocą której na mapie przedstawiono: a) hotele i schroniska -............................. b) obszary leśne -................................. c) doliny i wzniesienia -............................ Zadanie 6 Wykonaj przekrój batymetryczny jeziora między punktami A i B według podanych pomiarów. Opisz odpowiednio współrzędne (linie) przekroju. Uwaga- w zadaniu nie bierzemy pod uwagę skali mapy. Odległość od brzegu w m Głębokość jeziora w m 0 20 40 60 80 100 120 140 160 0 1 2 3 4 6 4 2 0 Zadanie 8 Oblicz średnie nachylenie stoku Jastrzębska Góra (E3) w kierunku południowym stosunku do doliny Muszynki ( 500 m n.p.m.). Wynik podaj w %. Zapisz obliczenia. Zadanie 9 Porównaj trzy wybrane składniki środowiska przyrodniczego w polach A4 i C5.

Zadanie 10 Wymień po trzy elementy naturalne i antropogeniczne decydujące o atrakcyjności turystycznej danego regionu. II. MINERAŁY I SKAŁY- zadania Zadanie 1 Większość minerałów skałotwórczych budujących powierzchniową cześć skorupy ziemskiej stanowią: a) minerały z przewagą pierwiastków metalicznych- np. magnetyty i hematyty b) minerały ilaste, wchodzące w skład skał osadowych c) oliwiny, budujące skały magmowe d) krzemiany i glinokrzemiany- m.in.skalenie i kwarc. Zadanie 2 Granit jest przykładem skały: a) magmowej głębinowej b) magmowej wylewnej c) magmowej porfirowej d) metamorficznej. Zadanie 3 Do skał powstałych w wyniku nagromadzenia na powierzchni skorupy ziemskiej utworów procesów wietrzenia, transportu i sedymentacji należą: a) piaski, żwiry, less b) gliny, piaskowce, zlepieńce c) wapienie, kreda, torf d) sól kamienna, gips, anhydryty. Zadanie 4 Do skał budujących kompleks skał fliszowych w Karpatach należą: a) żwiry i gliny b) less i wapienie c) piaskowce i łupki d) zlepieńce i granity Zadanie 5 Marmury, gnejsy i kwarcyty to przykłady skał powstałych w wyniku: a) reakcji chemicznych, w tym odparowania roztworu b) nagromadzenia materii organicznej c) krystalizacji stopu krzemianowego w głębi ziemi lub na jej powierzchni d) oddziaływania podwyższonego ciśnienia i temperatury. Zadanie 6 Naturalne nagromadzenie minerałów lub skał eksploatowane przez człowieka to złoża mineralne. Podaj nazwy form występowania poniższych złóż: a) węgla kamiennego-. b) soli kamiennej-. c) rud metali-. Zadanie 7 Wymień po dwie metody określania wieku względnego i bezwzględnego skał

Zadanie 8 Wyjaśnij, na czym polega proces diagenezy; podaj przykład powstałej w ten sposób skały. III. OCHRONA PRZYRODY POLSKI Do prawnych form ochrony przyrody należą: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin i zwierząt Tabela 1 Parki narodowe w Polsce i ich charakterystyka* Park narodowy Przewodnie cechy Babiogórski Masyw Babiej Góry w Beskidach Zach. karpackie piętra roślinne: buczyna karpacka. Białowieski Najstarszy w Polsce, wpisany na Listę Dziedzictwa Przyrodniczego UNESCO, zachowane fragmenty pierwotnego lasu niżowego (puszczy); największy ośrodek hodowli żubrów. Biebrzański Największy pod względem powierzchni, naturalne obszary bagienne i torfowiskowe; torfowiska niskie. Bieszczadzki Obszary połonin ( łąk subalpejskich) wraz z lasami bukowymi, brak pietra boru górnoleglowego. Chroniona fauna: m.in. ryś, wilk, niedźwiedź brunatny, orzeł przedni, orlik, derkacz, jeleń; wąż Eskulapa. Borów Tucholskich Piaszczysta równina sandrowa porośnięta borem sosnowym. Liczne wydmy, rynny i jeziora wytopiskowe. Drawieński Fragment Puszczy Drawskiej, urozmaicona rzeźba z głębokimi dolinami rzek; bóbr, kuna domowa, wilk. Gorczański Pasmo Gorców z kulminacją Turbacza, piętrowy układ roślinności z buczyną karpacką i borem świerkowo-jodłowym. Gór Stołowych Środkowa część Sudetów ok. Kotliny Kłodzkiej, góry o budowie płytowej, piaskowcowe formy skalne ( grzyby, labirynty) Kampinoski Krajobraz Nizin Środkowopolskich, pradolina Wisły z wydmami

śródlądowymi, porośniętymi przez bór sosnowy; łoś, ryś, bocian czarny Karkonoski Najwyższe partie Sudetów- Karkonosze ze Śnieżką, formy rzeźby wysokogórskiej, tym kotły polodowcowe, liczne ostańce granitowe, charakterystycznym gat. Zwierząt- muflon. Magurski Beskid Niski, karpackie piętra roślinne, orzeł przedni, orlik krzykliwy, trzmielojad); niedźwiedź brunatny, ryś, żbik, wilk; wąż Eskulapa, gniewosz plamisty. Narwiański Rozbudowany system koryt rzecznych i starorzeczy, tworzących sieć cieków zajmujących całą szerokość doliny Narwi, liczne meandry i tereny bagienne, gatunki ptaków lęgowych, np.: dubelt, batalion, wodniczka, brzęczka, kropiatka, błotniak stawowy, derkacz, bąk); gatunki ssaków (wydra, bóbr, łoś). Ojcowski Park o najmniejszej powierzchni, Krasowy krajobraz wapiennej Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej z licznymi jaskiniami i ostańcami skalnymi, 17 gatunków nietoperzy, murawy kserotermiczne. Pieniński Pasmo Pienin z unikatowym przełomem rzecznym Dunajca, ciepłolubne łąki pienińskie, murawy z udziałem storczykowatych endemit: mniszek pieniński. Poleski Roztoczański Słowiński Świętokrzyski Tatrzański Pojezierze Łęczyńsko- Włodawskie z jeziorami krasowymi, obszary torfowo-bagienne. Zachodnia. część Roztocza Środkowego z doliną rzeki Wieprz, zbudowana ze skał wapiennych pokrytych piaskami i lessem; suche bory sosnowe, bór jodłowy, buczyna karpacka, wilgotne zbiorowiska łąkowe, torfowiska wysokie i przejściowe; drzewa pomnikowe (np. jodła), hodowla konika polskiego; siedziba parku: Zwierzyniec. Najwyższe na wybrzeżu ruchome wydmy piaszczyste (do 30 m wys.), poruszające się z prędkością 5-30 m/rok; pionierskie zespoły wydmowe z mikołajkiem nadmorskim. Pasmo Łysogór z gołoborzami- rumowiskami skalnymi bloków kwarcytowych, puszcza jodłowa. Typowy krajobraz wysokogórski ( Tatry Wysokie) z ostrymi szczytami, poszarpanymi graniami, cyrkami, stawami, głębokimi dolinami. W obrębie Tatr Zachodnich- jaskinie; piętrowość roślinnościlimba, szarotka, kozica, świstak, niedźwiedź brunatny. "Ujście Warty" Najmłodszy, utworzony w 2002 r. Obszary podmokłe u ujścia Warty do Odry, liczne gatunki ptaków wodnych. Wielkopolski Krajobraz polodowcowy, na podłożu glin i piasków liczne wzniesienia polodowcowe. Wigierski Obszar rzeźby młodoglacjalnej otaczającej jezioro polodowcowecharakterystyczne wzniesienia morenowe, pola sandrowe, zbiorowiska torfowiskowe, bóbr, łoś, wilk, wydra. Woliński Cofające się wybrzeża klifowe, roślinność nadmorska; w Międzyzdrojach ośrodek hodowli żubrów. *charakterystyka zawiera wybrane przez autora cechy parku Ochrona przyrody kraju. Parki narodowe- zadania Zadanie 1 Obecnie na terenie Polski ilość parków narodowych wynosi:

a) 18 b) 20 c) 23 d) 30 Zadanie 2 Fragmenty pierwotnego lasu niżowego, unikatowego w skali Europy, o zachowanym naturalnym ekosystemie chronimy w obrębie: a) Słowińskiego PN b) Świętokrzyskiego PN c) Magurskiego PN d) Białowieskiego PN Zadanie 3 Wybierz przynajmniej jedną prawidłową odpowiedź. Do parków narodowych leżących w pasie wybrzeża Bałtyku należą: a) Woliński b) Drawieński c) Słowiński d) Gorczański Zadanie 4 Do parków narodowych położonych w obrębie Sudetów należą: a) Ojcowski, Roztoczański b) Drawieński, Ujścia Warty c) Poleski, Narwiański d) Karkonoski, Gór Stołowych Zadanie 5 Którego parku narodowego dotyczy poniższy opis. Obecnie jest największym parkiem w Polsce, z jego powierzchnią bliską 60 000ha. Rozległy obszar to bagna i torfowiska, porośnięte przez unikatowe gatunki roślin i zamieszkałe przez rzadkie gatunki zwierząt. Park należy do Konwencji Ramsar, która zajmuje się ochroną środowisk wodnobłotnych. a) Biebrzański b) Wielkopolski c) Wigierski d) Pieniński Zadanie 6 Rzeźbę krasową rozwiniętą na podłożu wapieni jurajskich chronimy w PN: a) Karkonoskim b) Ojcowskim c) Roztoczańskim d) Wielkopolskim Zadanie 7 Unikatowy przełom rzeczny Dunajca, ciepłolubne łąki i murawy z udziałem storczykowatych to walory : a) Gorczańskiego PN b) Świętokrzyskiego PN

c) Babiogórskiego PN d) Pienińskiego PN Zadanie 8 Którego parku narodowego dotyczy poniższy opis. Jest jednym z najcenniejszych pod względem ornitologicznym obszarów w kraju. Unikalne tereny podmokłe, rozległe łąki i pastwiska są jedną z najważniejszych w Polsce ostoi ptaków wodnych i błotnych. Na obszarze Parku leżącego w obrębie Pradoliny Toruńsko- Eberswaldzkiej występuje ponad 260 gatunków ptaków. a) Drawieński b) Poleski c) Ujścia Warty d) Bory Tucholskie Zadanie 9 Wybierz przynajmniej jedną prawidłową odpowiedź. Do parków narodowych leżących w pasie wyżyn kraju należą: a) Roztoczański b) Ojcowski c) Świętokrzyski d) Magurski Zadanie 10 Wymień przynajmniej 3 obostrzenia (zakazy) obowiązujące turystów w parkach narodowych. IV. DEMOGRAFIA- zadania Zadanie 1 Z poniższego zestawienia wybierz grupę państw o najwyższym przyroście naturalnym: a) USA, Chiny, Włochy b) Etiopia, Nigeria, Arabia Saudyjska c) Francja, Wielka Brytania, Dania d) Rosja, Szwecja, Niemcy Zadanie 2 W pewnym mieście liczącym 200 000 mieszkańców w ciągu roku urodziło się 2000 dzieci, zmarło 1500 osób. W tym samym roku do miasta przybyło w celu zamieszkania na stałe 1200 osób, a opuściło je, aby zamieszkać w innej miejscowości 700 osób. Na podstawie powyższych informacji można stwierdzić, że liczba ludności miasta w ostatnim dniu roku: a) zwiększy się o 500 osób b) zwiększy się o 1000 osób c) zwiększy się o 3200 osób d) nie ulegnie zmianie Zadanie 3 Wyjaśnij różnicę między przyrostem naturalnym a przyrostem rzeczywistym.

Zadanie 4 Wybierz dalszą poprawną część zdania. Im wyższy poziom rozwoju kraju, tym zauważa się a) większą dzietność i umieralność niemowląt oraz krótszą średnią wieku życia b) większą dzietność i umieralność niemowląt oraz dłuższą średnią wieku życia c) mniejszą dzietność i umieralność niemowląt oraz dłuższą średnią wieku życia d) mniejszą dzietność i umieralność niemowląt oraz krótszą średnią wieku życia Zadanie 5 Współczynnik przyrostu naturalnego w 2009 roku w województwie podkarpackim wyniósł 1,2. Oblicz, o ile zwiększyła się liczba ludności województwa w wyniku przyrostu naturalnego, wiedząc, że na początku roku wynosiła ona 2090 tys. Zapisz obliczenia i odpowiedź. V.TURYSTYKA W POLSCE- zadania Zadanie 1 Wybierz zestawienie ze znanymi nadmorskimi miejscowościami o dużych walorach wypoczynkowych: a) Nałęczów, Kazimierz Dolny, Krasnobród b) Ciechocinek, Inowrocław, Połczyn Zdrój c) Międzyzdroje, Rewal, Mielno d) Polanica Zdrój, Karpacz, Szklarska Poręba Zadanie 2 Turysta pragnący zobaczyć źródła Wisły na stokach Baraniej Góry powinien udać się w: a) Karkonosze b) Beskid Śląski c) Pieniny d) Beskid Sądecki Zadanie 3 Szlak turystyczny Orlich Gniazd wiedzie przez: a) Wyżynę Krakowsko- Częstochowską b) Pojezierze Pomorskie c) Kujawy d) Pogórze Karpackie Zadanie 4 Którego z miast wpisanych na listę UNESCO dotyczy poniższy opis Miasto zostało założone w XVI wieku na szlaku handlowym łączącym Europę Zachodnią i Północną z Morzem Czarnym. Wzorowane na włoskim modelu miasta idealnego, zbudowane zostało przez architekta Bernardo Morandiego. Stanowi doskonały przykład miasta renesansowego z końca XVI w., które zachowało pierwotny plan, fortyfikacje oraz liczne budowle, łączące włoskie i środkowoeuropejskie tradycje architektoniczne.

Zadanie 5 Wybierz przynajmniej jedną prawidłową odpowiedź. Które z poniższych pasm i kulminacji występują w Bieszczadach?: a) Połonina Wetlińska b) Tarnica c) Skrzyczne d) Wielka Rawka Zadanie 6 Wybierz przynajmniej jedną prawidłową odpowiedź. W którym zestawieniu przedstawiono polskie obiekty wpisane na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO? a) Stare Miasto w Krakowie, Kopalnia Soli w Wieliczce, Zamek w Malborku b) Stare Miasto w Warszawie, zespół miejski Torunia, Park Mużakowski c) Klasztor oo. Paulinów w Częstochowie, Ratusz we Wrocławiu d) zespół architektoniczny w Kalwarii Zebrzydowskiej, Puszcza Białowieska Zadanie 7 Którego regionu turystycznego dotyczy poniższy opis: Na trasie wędrówki warto zwiedzić Oblęgorek (muzeum biograficzne H. Sienkiewicza), Wąchock (opactwo Cystersów), Krzemionki Opatowskie (największa w Europie kopalnia krzemienia pasiastego z epoki neolitu, Święty Krzyż (opactwo benedyktyńskie-ośrodek pielgrzymkowy)oraz Ujazd z zamkiem Krzyżtopór a) Kielecko- Świętokrzyski b) Krakowsko- Częstochowski c) NizinyWielkopolskiej d) Pomorski Zadanie 8 Szlak Piastowski związany z historycznymi ośrodkami państwowości polskiej wiedzie przez: a) Pomorze b) Warmię c) Mazowsze d) Wielkopolskę Zadanie 9 Zamek w Niedzicy, kościółek drewniany w Dębnie i Jezioro Czorsztyńskie to ważne obiekty i walory turystyczne leżące w:

a) Karkonoszach b) Beskidzie Niskim c) Pieninach d) Beskidzie Sądeckim Zadanie 10 Wymień przynajmniej trzy rodzaje turystyki kwalifikowanej. VI. KONFLIKTY NA ŚWIECIE- zadania Zadanie 1 Strefa Gazy, Zachodni Brzeg Jordanu- to nazwy terytoriów spornych w konflikcie: a) pakistańsko- indyjskim b) gruzińsko- rosyjskim c) izraelsko- palestyńskim d) grecko- tureckim Zadanie 2 Kurdowie to naród zamieszkujący pogranicza państw: a) Hiszpanii i Francji b) Gruzji, Azerbejdżanu i Rosji c) Afganistanu, Pakistanu i Indii d) Iraku, Iranu, Turcji i Syrii Zadanie 3 Do najmłodszych państw europejskich należą: a) Słowenia i Chorwacja b) Czarnogóra i Kosowo c) Albania i Macedonia d) Bośnia i Hercegowina Zadanie 4 Między Indiami a Pakistanem toczy się spór o: a) Darfur b) Kurdystan c) Inguszetię d) Kaszmir Zadanie 5 Podaj nazwę polskiej inicjatywy zbliżenia i integracji państw Europy Wschodniej z Unią Europejską a skierowanej do Armenii, Azerbejdżanu, Białorusi, Gruzji, Mołdawii oraz Ukrainy.