Straty sieciowe a opłaty dystrybucyjne Autorzy: Elżbieta Niewiedział, Ryszard Niewiedział Menedżerskich w Koninie - Wyższa Szkoła Kadr ( Energia elektryczna styczeń 2014) W artykule przedstawiono wyniki analizy wpływu wysokości strat energii elektrycznej w sieciach poszczególnych napięć na poziom stawek opłat dystrybucyjnych, które w części zmiennej zależą od poziomu tych strat. Wykazano brak spodziewanej korelacji między analizowanymi wielkościami. Charakterystykę strat energii elektrycznej w systemie w pierwszym 10-leciu bieżącego stulecia opracowano na podstawie danych statystycznych zawartych w rocznikach Agencji Rynku Energii Statystyka Elektroenergetyki Polskiej" 1). Dla jednoznaczności wnioskowania, do wyznaczenia strat energii wykorzystano podstawową wielkość charakteryzującą poziom strat w sieciach elektroenergetycznych - wskaźnik strat i różnic bilansowych AE %, który oblicza się jako stosunek strat i różnic bilansowych do energii elektrycznej wprowadzonej do sieci, według następującego wzoru: gdzie: E - straty i różnice bilansowe w sieci na danym poziomie napięcia (w GWh/a); E wp - energia elektryczna wprowadzona do sieci na danym poziomie napięcia (w GWh/a). W tabeli 1 zestawiono obliczone według wzoru (1) wartości wskaźnika strat i różnic bilansowych E % w krajowym systemie elektroenergetycznym (KSE) w latach 2001-2011 dla sieci elektroenergetycznych poszczególnych poziomów napięć - łącznie dla sieci 400 i 220 kv, 110 kv, SN oraz nn. Powyższe dane uzupełniono wartościami tzw. wskaźnika strat ciągnionych E % -ciągn, który uwzględnia fakt, że odbiorca na danym poziomie napięcia wywotuje również straty energii elektrycznej w poprzedzających segmentach, czyli sieciach wyższego napięcia. Ilustrację graficzną procentowych wartości strat energii elektrycznej w sieciach poszczególnych poziomów napięć przedstawiono na rysunku 1. Z przedstawionego wykresu widać wyraźnie jak zmniejszały się straty energii elektrycznej w sieciach poszczególnych poziomów napięć.
Wyznaczając średnioroczne zmniejszenie strat w badanym okresie, można stwierdzić, że: najbardziej zmalały straty w sieciach nn - nieco ponad 7 proc, a najmniej (0,7 proc.) w sieciach najwyższych napięć, co można wytłumaczyć spełnianiem zadań stawianych tym sieciom; w sieciach 110 kv średniorocznie straty malały o ok. 4 proc, a w sieciach SN 3,5 proc. Stawki usług dystrybucji energii elektrycznej Na rysunkach 2-3 zilustrowano zmiany wartości stawek opłat dystrybucyjnych netto w wybranych grupach taryfowych dla jednej ze spółek dystrybucyjnych w okresie od 1999 do 2012 r. Natomiast na rysunkach 4-5 pokazano powyższe zmiany po uwolnieniu stawek z inflacji. Analizując przedstawione na wykresach zmiany stawek można stwierdzić, że: występują nieregularne zmiany stawek w badanym okresie; największą regularność obserwuje się w taryfach dla odbiorców zasilanych na napięciu wysokim i średnim; od 2007 r. następował powolny wzrost stawek stałych z utrzymywaniem się proporcji między stawkami dla odbiorców grup A21, B21 i C21; różnice między stawkami stałymi dla 110 kv, SN i nn (C21) są nieduże - widoczne to jest szczególnie po uwolnieniu stawek ze zjawiska inflacji; stawki stałe i zmienne w grupie C21 zostały radykalnie zmniejszone w 2007 r., a następnie powoli wzrastały, by osiągnąć poziom z 2006 r.; grupa odbiorców C21 charakteryzuje się w catym okresie bardzo wysokimi stawkami zmiennymi; stawki stałe dla odbiorców zasilanych na niskim napięciu o najniższych poziomach mocy umownej (C11 Pu < 40 kw) są znacznie niższe (ok. 4 razy) od stawek dla odbiorców zasilanych również na niskim napięciu, ale wyższym poziomie mocy
umownej (C21 Pu > 40 kw); odwrotnie kształtują się wartości stawek zmiennych - dla grupy C11 są one wyższe ok. 60 proc. od stawek dla grupy C21; stawki stałe dla grupy gospodarstw domowych G11 charakteryzują się najniższymi wartościami i są niezależne od mocy (można powiedzieć, że są symboliczne); natomiast stawki zmienne są o kilkanaście procent wyższe od odpowiednich stawek dla grupy C11; dwa poprzednie wnioski wskazują na konsekwencje zapisu w ustawie Prawo energetyczne o sposobie uwzględniania tylko części kosztów statych do stanowienia stawek sta-tych, a pozostałe koszty state powiększają koszty zmienne i na ich podstawie wyznacza się stawki zmienne.
Porównanie Trudno dokładnie porównywać zmiany średniej ceny energii elektrycznej ze zmianami wartości składnika zmiennego opłaty dystrybucyjnej. Ceny średnie uwzględniają wszystkie źródta wykorzystujące różne technologie wytwarzania, a ponadto uśredniają ceny energii ze wszystkich godzin roku. Można jednak pokusić się o zgrubną ocenę wartości cen energii elektrycznej w okresie, który przyjęto do analizy w tym artykule. Przyjmując, że ceny hurtowe w 2000 r. byty rzędu 130 zł/mwh, a w 2012 r. - 200 zł/mwh, to średnioroczny wzrost tych cen wynosi ok. 3,7 proc. Wartości ciągnionych strat energii dla 110 kv i SN pozwalają wnioskować, że dla taryf A i B składnik zmienny opłaty dystrybucyjnej odpowiada kosztom zakupu energii na pokrycie różnic bilansowych. Porównując wartości cen i stawek, można zauważyć, że dla grup niskonapięciowych składnik zmienny jest niewiele mniejszy od ceny hurtowej energii, co oznacza, że dla grup taryfowych C i G składnik zmienny jest znacznie wyższy niż wynikałby z kosztów ciągnionych strat energii. Średnioroczne przyrosty składnika zmiennego kształtują się następująco: dla odbiorców grupy A21 i C21 w tym okresie nie przekraczają 2 proc, natomiast wyższe są dla odbiorców grupy B21 (8,2 proc); dla odbiorców grupy C11 są na poziomie przyrostu ceny hurtowej energii; dla odbiorców grupy G11 są ponad dwukrotnie wyższe niż przyrosty cen hurtowych.
Można jednoznacznie stwierdzić, że przyrost stawki zmiennej opłaty dystrybucyjnej dla grupy G11 w czasie 12 lat byt najwyższy. Natomiast stawki stałe dla tych odbiorców są minimalne. Taki trend w ustalaniu stawek wskazuje wyraźnie na zadziałanie sztucznego" pomniejszenia kosztów stałych, stanowiących podstawę wyznaczania stawek stałych opłaty dystrybucyjnej. Niedoszacowanie kosztów stałych rekompensowane jest zwiększeniem kosztów zmiennych, a w konsekwencji zwiększeniem stawki zmiennej opłaty dystrybucyjnej. Można powiedzieć, że grupa G11 (gospodarstwa domowe) jest w pewnym stopniu grupą chronioną. Odbiorca obciążony jest minimalnymi kosztami stałymi - niezależnymi od mocy umownej (pobieranej), a zwiększonymi kosztami zależnymi od rzeczywistego zużycia energii. Obciążenie odbiorców tej grupy o niskim zużyciu energii wysokimi kosztami stałymi skutkowałoby bardzo wysokimi łącznymi i jednostkowymi kosztami za dostawę energii. Jeszcze jeden wniosek nasuwa się po porównaniu stawek zmiennych opłaty dystrybucyjnej i poziomu strat w sieciach poszczególnych poziomów napięć. Straty, jak wykazano powyżej, zmalały znacząco. Nie widać jednak korelacji tych wielkości, czyli wpływu spadku poziomu strat na składnik zmienny opłaty dystrybucyjnej. Literatura: 1. Statystyka Elektroenergetyki Polskiej 2001-2011, Agencja Rynku Energii SA, Warszawa 2002-2012. 2. Niewiedział E., Niewiedział R., Analiza strat energii elektrycznej w sektorze dystrybucji - w: Ograniczanie strat energii elektrycznej w elektroenergetycznych sieciach rozdzielczych, PTPiREE, Poznań 2002, s. 147-178. 3. Niewiedział E., Niewiedział R., Analiza strat energii elektrycznej w sektorze dystrybucji - w: Straty energii elektrycznej w sieciach dystrybucyjnych, PTPiREE, Poznań 2009, s. 51-70.