Załącznik do Uchwały Nr XVIII/150/2012 Rady Powiatu w Lublinie z dnia 28 marca 2012r. POWIATOWY PROGRAM ODDZIAŁYWAŃ KOREKCYJNO EDUKACYJNYCH DLA OSÓB STOSUJĄCYCH PRZEMOC W RODZINIE Lublin 2012 r.
Spis treści WSTĘP 3 Założenia ogólne.. 4 Beneficjenci i nabór uczestników do programu... 4 Cel główny 5 Cele szczegółowe.. 5 Zawartość programu.. 6 Zakładane rezultaty 8 Realizacja programu... 8 Warunki uczestnictwa w programie. 8 Partnerzy programu... 8 Sposób realizacji programu. Formy i metody pracy... 9 Monitoring. 10 Założenia realizacji programu. 10 Źródła finansowania programu... 11 Realizatorzy programu. 11 Harmonogram działań.. 12 Kosztorys 13 2
WSTĘP Przemoc w rodzinie to przemoc w stosunku do osób bliskich. Najczęściej jest kierowana do osób zależnych i powszechnie rozumiana jako zespół zachowań atakujących, nadzorujących i kontrolujących o charakterze fizycznym i emocjonalnym, których celem jest zniewolenie drugiej osoby, wyeliminowanie jej suwerenności, podporządkowanie jej myśli i działań potrzebom i żądaniom sprawy. Teoretycy i praktycy, zajmujący się badaniem i leczeniem przemocy, definiują przemoc, uwzględniają na ogół trzy zasadnicze kryteria: rodzaj zachowania sprawcy, jego intencje i skutki przemocy u ofiary. Według Ireny Pospiszyl 1 : Przemoc to wszystkie nieprzypadkowe akty godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczyniające się do fizycznej lub psychicznej szkody osoby, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnych relacji. Zjawisko przemocy doczekało się też definicji prawnej zawartej w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493 z późń. zm.), która stanowi, że jest to jednorazowe lub powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie narażające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym i psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. 1 I. Pospiszyl, Przemoc w rodzinie, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1994, s. 14. 3
I. Założenia ogólne Program powstał w odpowiedzi na Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie jako system działań skierowanych na przeciwdziałanie przemocy w rodzinie i dopełnienie różnych form administracyjno - prawnych podejmowanych wobec sprawców przemocy (delegacja w art. 6 ust. 4, pkt 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z uwzględnieniem wytycznych do tworzenia modelowych programów korekcyjno - edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie. Program spełnia wymogi określone w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 06 lipca 2006 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, a także szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno - edukacyjnych. Podstawą programu jest założenie, iż przemoc wobec najbliższych jest zachowaniem wyuczonym i kształtowanym społecznie. Wynika z tego, iż poddając sprawcę odpowiednim oddziaływaniom psycho - edukacyjnym można doprowadzić do redukcji jego zachowań agresywnych. II. Beneficjenci i nabór uczestników do programu Adresaci programu: Osoby dorosłe z terenu Powiatu Lubelskiego; Osoby, które dostrzegają u siebie istniejący problem przemocy, identyfikują się z problemem przemocy i wykazują motywację do terapii, które samodzielnie podjęły decyzję o uczestnictwie w programie; Osoby skazane prawomocnymi wyrokami za przestępstwo z art. 201 KK (lub inne przeciwko rodzinie i opiece ze stwierdzeniem sprawstwa przemocy); Osoby warunkowo zwalniane z odbycia reszty kary pozbawienia wolności, jak i korzystające z warunkowego zawieszenia jej wykonania; Osoby zdrowe psychicznie i zachowujące abstynencję od alkoholu i innych środków odurzających. 4
Nabór do programu: Indywidualna decyzja o uczestnictwie w programie; Zobowiązanie uczestnika do uczestnictwa w programie za pośrednictwem sądu, kuratorów sądowych, policji, ośrodków pomocy społecznej. Do programu nie przyjmuje się : - chorych psychicznie, - nałogowych hazardzistów, - osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków, które nie przeszły podstawowego cyklu terapii, - osób, które nie są sprawcami przemocy domowej. III. Cel główny Celem głównym programu jest przeciwdziałanie przemocy poprzez nabycie wiedzy i naukę alternatywnych zachowań oraz kształtowanie postawy szacunku i zrozumienie dla rodziny. Cel główny ukierunkowany jest na rozpoznanie i zmianę zachowań i postaw osób stosujących przemoc w rodzinie. Realizując powyższy cel nie można pominąć zasady ochrony bezpieczeństwa, autonomii i dobra osób krzywdzonych przez osobę stosującą przemoc. W żadnym przypadku program nie przewiduje i nie akceptuje sytuacji i zachowań, które mogłyby akceptować współodpowiedzialność osoby krzywdzonej za przemoc wobec niej stosowaną. IV. Cele szczegółowe 1. Uświadomienie sprawcy czym jest przemoc oraz odpowiedzialności prawnej i moralnej za popełnione czyny przemocowe. 2. Uzyskanie przez sprawcę świadomości własnych zachowań przemocowych wobec bliskich. 3. Rozpoznanie przez sprawcę sygnałów ostrzegawczych zapowiadających zachowania przemocowe. 4. Opracowanie,,Planu Bezpieczeństwa zapobiegającego użyciu siły i przemocy. 5
5. Nabycie nowych umiejętności służących rozwijaniu konfliktów o sporów w rodzinie bez użycia agresji. 6. Nauka umiejętności partnerskiego układania stosunków w rodzinie, uczenie się korzystania z pomocy innych. 7. Nauka umiejętności konstruktywnego wyrażania uczuć. 8. Promowanie zdrowego stylu życia. V. Zawartość programu Zawartość merytoryczna programu skoncentrowana jest na osiągnięciu celu podstawowego i zawiera elementy, które dostarczają wiedzy, tworzą okazje do poznania siebie oraz pozwalają na zmianę myślenie i reagowania: 1. Rozpoznanie - uzyskanie i opracowanie informacji o funkcjonowaniu każdego z uczestników, jego sytuacji życiowej oraz specyfice przemocy, której był sprawcą. 2. Oddziaływania edukacyjne - dobór treści edukacyjnych uwzględniających cele programu oraz specyfikę uczestników - obejmuje: Edukację na temat kulturowo - obyczajowych zjawisk wspierających i przeciwstawiających się przemocy oraz konfrontowanie ze stereotypami promującymi przemoc. Promocję wartości i idei wspierających godność osoby, dobro rodziny, równość płci. Ujawnienie negatywnych norm i wzorców kulturowych wspierających postawę dominacji, władzy i kontroli sprawcy nad ofiarą. Stosowanie procedur behawioralno - poznawczych w celu korygowania postaw i zachowań związanych z przemocą. Zajęcia warsztatowe mające na celu nabycie umiejętności w zakresie postaw asertywnych. Wpływ przemocy domowej na zachowanie i psychikę dzieci. Tolerancję i szacunek wobec osób starszych i niepełnosprawnych. Ewaluację i ocenę efektów programu. Wskazanie uczestnikom możliwości dalszej współpracy po zakończeniu programu. 6
Program jest adresowany do osób, które nie kontrolują swoich emocji i zachowań, stosują zachowania agresywne i przemocowe w rodzinie. Uczestnikami programu są osoby wykazujące poważne zaburzenia w rozumieniu i stosowaniu norm społecznych. Będzie to forma zorganizowanego przekazu wiedzy słuchaczom w ramach programu edukacyjno - korekcyjnego i indywidualnej pracy psychoterapeutycznej opartej ma budowaniu wglądu, odkrywaniu i poznawaniu siebie. Praca w kontakcie indywidualnym oparta jest na metodach i technikach poznawczo behawioralnych (motywacja do zmiany, rozwoju, samokontrola). Zintensyfikowanie tego rodzaju oddziaływań i ich zindywidualizowanie zwiększa znacząco szanse na zmiany u uczestników programu jak i ich utrwalenie. Większość oddziaływań psychologicznych odnosić się będzie do rozpoznawania zniekształceń poznawczych w myśleniu uczestnika programu, docierania do jego przekonań centralnych i pośredniczących, leżących u podłoża nie akceptowanych myśli i zachowań. Proponowane tematy zajęć grupowych: Zapoznanie się uczestników, określenie swoich oczekiwań wobec zajęć oraz poziomu motywacji do pracy nad zachowaniami agresywnymi. Powody i konsekwencje niekontrolowanej złości. Analiza zjawiska przemocy formy przemocy. Cykl przemocy. Odpowiedzialność a moja zdolność do samokontroli. Ja i mój system wartości. Partnerstwo i szacunek wobec kobiet. Zjawisko przemocy i mechanizmy zachowań przemocowych. Ćwiczenia praktyczne - elementy asertywności: Ćwiczenia dostarczające korekcyjnych doświadczeń osobistych, zmieniających zachowania i postawy oraz rozwijające umiejętności samokontroli i konstruktywnego współżycia z innymi. Podsumowanie i zakończenie programu. 7
VI. Zakładane rezultaty Działania diagnostyczne, edukacyjne i ćwiczenia przyczynią się do: Uświadomienia sprawcom czym jest przemoc; Uzyskania świadomości własnych zachowań przemocowych wobec bliskich; Nabycia nowych umiejętności konstruktywnego wyrażania uczuć; Nabycia umiejętności partnerskiego współdziałania w rodzinie oraz korzystania z pomocy innych. VII. Realizacja programu Program korekcyjno - edukacyjny realizowany będzie od kwietnia 2012 roku. W ciągu roku zakłada się realizowanie jednego cyklu programu. Realizacja programu odbywać się będzie w systemie otwartym (oznacza to, że nowe osoby mogą dołączać do grupy w trakcie realizacji cyklu zajęć). VIII. Warunki uczestnictwa w programie 1) Udział w rozmowie kwalifikacyjnej dot. sytuacji rodzinnej, prawnej, zdrowotnej i zawodowej kandydata; 2) Złożenie oświadczeń: 1. Uznanie osobistej odpowiedzialności za fakt stosowania przemocy; 2. Zobowiązanie do powstrzymania się od przemocowych zachowań w kontaktach z członkami rodziny; 3. Zobowiązanie się do zachowania bezpiecznego i zgodnego z zasadami współżycia społecznego w trakcie uczestnictwa w zajęciach; 4. Pisemna zgoda na udział w programie; 5. Podpisanie kontraktu; 6. Wypełnienie ankiet,,historia przemocy oraz ankiety końcowej; 7. Obecność na wszystkich sesjach. IX. Partnerzy programu W celu osiągnięcia założonych celów i rezultatów przewidywana jest współpraca z: 8
Ośrodkami Pomocy Społecznej, Centrami Pomocy Rodzinie ( zespoły robocze), Sądem, Kuratorami społecznymi, Prokuraturą, Policją, Organizacjami pozarządowymi, Kościołami i organizacjami kościelnymi, Rodzinami uczestników programu. Formy współpracy: powiadamianie OPS, rodzin o realizacji programu i uczestnictwie beneficjenta w programie. Współpraca z kuratorami poprzez wymianę spostrzeżeń i dzielenie się postępami beneficjenta w programie. Monitorowanie efektywności programu w czasie jego trwania i po jego zakończeniu poprzez kontakt z rodziną i uczestnikiem programu. X. Sposób realizacji programu. Formy i metody pracy Program korekcyjno - edukacyjny dla sprawców przemocy domowej realizowany będzie w wersji 124 godzin oddziaływań. Planowane są następujące etapy realizacji programu: Etap I - rekrutacja do programu - każdy kandydat do programu otrzymuje 3 godziny konsultacji, których celem jest rozmowa wstępna, rozpoznanie diagnostyczne, zawarcie kontraktu. Przewiduje się też spotkania indywidualne po zakwalifikowaniu, w trakcie realizacji programu. Celem prowadzenia konsultacji jest monitoring postępu uczestnika programu w trakcie jego pracy. Etap II - 25 spotkań grupowych, po 2 godziny każde, odbywających się raz w tygodniu, których celem jest przekazywanie treści edukacyjnych i korekcyjnych. Zajęcia grupowe prowadzone będą w składzie od 5 do 12 osób. W trakcie zajęć grupowych będą wykorzystywane następujące metody pracy: poznawcze i behawioralne, w tym - psychoedukacja, praca na kwestionariuszach, wizualizacje, odgrywanie scenek, psychodrama, dialog sokratejski. 9
Etap III - ocena rezultatów programu: przeznaczono 1 godzinę w tygodniu). sesje indywidualne (dla każdego uczestnika XI. Monitoring Celem monitoringu jest sprawdzenie czy zaplanowane działania w końcowym efekcie są użyteczne dla odbiorców. Do oceny skuteczności działań programowych niezbędna jest współpraca z partnerami programu. Monitorując program będzie się szukać odpowiedzi na pytania: czy podejmowane działania prowadzą do osiągnięcia celu finalnego, czy program wymaga przeformułowania działań, czy adresaci programu zachowują się zgodnie z oczekiwaniami. W trakcie realizacji programu uczestnik będzie monitorowany poprzez omawianie sposobu realizacji Planów bezpieczeństwa (w trakcie konsultacji indywidualnych). Na początku i fazie końcowej realizacji programu planuje się zaproszenie członków rodziny beneficjenta celem zdiagnozowania problemu i sprawdzenia efektów pracy w programie. Przez 3 lata po zakończeniu programu przez uczestnika będzie on zobowiązany poprzez kontrakt do zgłaszania się (2 x do roku) na konsultacje indywidualne. XII. Założenia realizacji programu Program korekcyjno - edukacyjny dla osób stosujących przemoc w rodzinie realizowany przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Lublinie to zaplanowany w określonym czasie ciąg działań skierowanych do wybranej, specyficznej grupy odbiorców, wymagający zaangażowania środków rzeczowych, ludzkich i finansowych. Realizacja założeń programowych wiąże się nierozerwalnie z ryzykiem wystąpienia zjawisk lub działań, które mogą mieć negatywne skutki dla przebiegu programu lub poszczególnych jego części. Jednak największym zagrożeniem dla programu może być brak dostatecznego zainteresowania adresatów uczestnictwem w jego działaniach. Ważnym ogniwem powodzenia programu jest ścisła i umiejętna współpraca z instytucjami i organizacjami pełniącymi funkcję partnerów tzn. zespołami roboczymi, kuratorami, pracownikami socjalnymi. Beneficjenci będą zobowiązani specyficznymi 10
kontraktami, skierowaniami i warunkami zawieszenia odbywania kary. Ta zewnętrzna motywacja beneficjenta pozwoli na zbudowanie motywacji wewnętrznej. XIII. Źródła finansowania programu Opracowanie i realizacja programów korekcyjno - edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie należy do zadań administracji rządowej realizowanych przez powiat. Środki na realizację i obsługę tego zadania zapewnia budżet państwa. Planowanie wydatków następuje w każdym roku. Realizacja programu uzależniona jest od wielkości środków przekazanych samorządowi z budżetu państwa na ten cel. XIV. Realizatorzy programu 1. Realizatorem programu korekcyjno - edukacyjnego dla sprawców przemocy jest Powiat Lubelski. Faktycznym realizatorem programu jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Lublinie, które realizuje zadania powiatu w zakresie pomocy społecznej i przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Zadania związane z realizacją programu obejmują: nadzór nad działalnością programu zgodnie z założonymi celami i działaniami nakierowanymi na osiągnięcie rezultatów, rekrutację uczestników programu, obsługę finansową programu, monitoring programu, pozyskiwanie partnerów w realizacji programu i współpracę z nimi. 2. W związku z tym, że oddziaływanie korekcyjno - edukacyjne wobec osób stosujących przemoc w rodzinie mają charakter działań psychologicznych, edukacyjnych i socjalizacyjnych ukierunkowanych na zmianę zachowań i postaw tych osób, zajęcia będą prowadzone przez: a. Elżbietę Wojno magister psychologii, certyfikowany specjalista terapii uzależnień, uczestniczka szkoły psychoterapeutycznej poznawczo- behawioralnej w Warszawie (IV rok). Ukończone szkolenie z zakresu pracy z osobami nie radzącymi sobie ze złością - DULUTH. Zatrudniona w Ośrodku Leczenia Uzależnień. 11
b. Bogusławę Urbaniuk magister psychologii, certyfikowany specjalista terapii uzależnień, uczestniczka szkoły poznawczo-behawioralnej w Warszawie (IV rok). Ukończone szkolenie z zakresu pracy z osobami nie radzącymi sobie ze złością - DULUTH. Zatrudniona w Ośrodku Leczenia Uzależnień. Koordynatorem programu jest Dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie Lublinie lub osoba przez niego wyznaczona. w XV. Harmonogram działań Termin Działania Czas realizacji kwiecień Nabór uczestników: 3 godziny dla każdego uczestnika jeden raz w tygodniu maj- grudzień 25 sesji grupowych Każda sesja będzie trwać dwie godziny, prowadzone przez dwóch terapeutów maj- grudzień 50 sesji indywidualnych. 3-4 spotkania indywidualne dla każdego uczestnika programu w trakcie jego realizacji. 12
XVI. Kosztorys Rodzaj kosztów 1. Koszty osobowe- Zajęcia edukacyjnegrupowe dla osób nie radzących sobie ze złością i konsultacje specjalistów 2.Koszty rzeczowe Jednostka 1 godzina dydaktyczna Liczba jednostek 124 godzin w tym 25 sesji grupowych x2 godziny x 2 osoby = 100 godzin x 140 zł = 14000 74 godzin konsultacji x 140 zł =10360 zł Łącznie do zapłaty 174 godziny Papier xero i materiały pismienne Koszt jednostkowy 140 zł za jedna godzinę dydaktyczną 640 zł Wnioskowana kwota dofinansowania Wkład własny Koszt ogółem 25000 zł - 25000 zł 13