RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W 2006 ROKU Kraków 2007 I POLITYKA EKOLOGICZNA WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO Samorząd województwa prowadzi politykę rozwoju województwa, na którą składa się m.in. racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Obowiązek ten wynika z ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 142 poz. 1590 z późn. zm.). Opracowanie programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami, stanowiącym jego integralną część jest ustawowym obowiązkiem samorządu województwa. W celu zharmonizowania polityki ekologicznej w województwie na poszczególnych szczeblach samorządu, zarząd województwa opiniuje projekty powiatowych programów ochrony środowiska oraz gminnych i powiatowych planów gospodarki odpadami. Polityka ochrony środowiska każdego województwa zależy zarówno od specyfiki jego obszaru (warunki naturalne, stan środowiska, rozwój gospodarczy i społeczny, itp.), jak i od szeregu czynników zewnętrznych, które warunkują kierunki działań. Zatem, bardzo istotną rolę w procesie definiowania polityki ekologicznej województwa pełnią zapisy zawarte zarówno w dokumentach polityki ekologicznej państwa (i pokrewnych), jak i uwarunkowania wynikające z integracji z UE. W celu realizacji polityki ekologicznej państwa na poziomie regionalnym, Zarząd Województwa Małopolskiego w art. 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 129 z 2006 r. poz. 902 z późniejszymi zmianami) został zobligowany do sporządzenia wojewódzkiego programu ochrony środowiska. Program tworzy się na 4 lata, z tym że przewidziane w nim działania w perspektywie obejmują kolejne 4 lata. Wojewódzki program ochrony środowiska określa cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Projekt programu podlega zaopiniowaniu przez Ministra Środowiska, a następnie uchwaleniu przez sejmik województwa. Z wykonania programu zarząd województwa sporządza co 2 lata raport, który przedstawia sejmikowi województwa. Pierwszy program określający politykę ekologiczną województwa, pn. Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska województwa małopolskiego na lata 2001-2015 NASZA ZIELONA MAŁOPOLSKA został przyjęty przez Sejmik Województwa Małopolskiego 18 grudnia 2000 r. Program ten sformułował politykę długoterminową do 2015 r. oraz strategię wdrożeniową na lata 2001-2004. Kolejny program ochrony środowiska - Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2005 2012, który formułował politykę długoterminową do 2012 roku oraz strategię wdrożeniową na lata 2005-2008 został przyjęty przez Sejmik Województwa Małopolskiego 29 sierpnia 2005 roku. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 Z uwagi na przyjęcie nowych dokumentów programowych, takich jak: Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013, Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 oraz nowy okres programowania środków unijnych na lata 2007-2013, pracownicy merytorycznego departamentu odpowiedzialnego za opracowanie nowego programu, dokonali aktualizacji Programu przyjętego w roku 2005 zgodnie z bieżącym stanem środowiska, uaktualnili analizę SWOT a także zweryfikowali system celów i priorytetów oraz plan działań długoterminowych i krótkoterminowych. W dniu 24 września 2007 r. Sejmik Województwa Małopolskiego uchwałą Nr XI/133/07 przyjął Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 (POŚ). Program formułuje politykę długoterminową na 8 lat (do 2014 r.) oraz plan działań na 4 lata
8 (2007-2010) z harmonogramem i szacunkowymi kosztami wdrażania. Program w oparciu o analizę aktualnego stanu środowiska, określa cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne i środki finansowe. Wojewódzki program ochrony środowiska jest jednym z podstawowych dokumentów, na których powinny się opierać powiatowe oraz gminne programy ochrony środowiska w celu tworzenia i realizowania, zgodnie z kompetencjami, wspólnej polityki w zakresie ochrony środowiska. Istotną funkcją tego dokumentu powinna być koordynacja zadań samorządowych, na różnych jego szczeblach oraz rządowych w celu osiągnięcia merytorycznej spójności i zgodności wojewódzkiej polityki ekologicznej. Program jest zgodny z obowiązującą polityką ekologiczną państwa na lata 2003-2006 uwzględniającą perspektywę na lata 2007-2010. Ponadto, podczas opracowywania niniejszego Programu przeanalizowano przyjęty w grudniu 2006 przez Radę Ministrów projekt Polityki ekologicznej państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014. Realizacja wyznaczonych w programie celów zdeterminowana jest zabezpieczeniem odpowiednich środków finansowych, dlatego też dokonano oceny potrzeb finansowych oraz analizy źródeł finansowania działań z zakresu ochrony środowiska, uwzględniając nowy okres programowania na lata 2007-2013. Ponadto w kontekście powyższych opracowań oceniono realizacje zamierzonych celów (ocena ex-ante) i przedstawiono prognozowane zmiany w zakresie ochrony środowiska. Nowoczesne planowanie polityki ochrony środowiska wymaga skorelowania jej z politykami innych sektorów. Konieczne jest zatem zintegrowane podejście w planowaniu polityki ekologicznej, gospodarczej i społecznej. Rozwiązania problemów w jednym z wymienionych obszarów wpływają na stan pozostałych. Takie podejście wymaga długofalowych, strategicznych działań i dlatego niniejszy Program opiera się na uchwalonych przez Sejmik Województwa Małopolskiego dokumentach, jakimi są Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego (SRWM) i Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego (PZPWM), ale jest także aktualizacją i modyfikacją polityki ekologicznej województwa małopolskiego, która realizowana była na podstawie przyjętego w 2005 r. przez Sejmik Województwa Małopolskiego Programu Ochrony Środowiska na lata 2005 2012. Program powinien wyznaczać cele i kierunki działań, jakie winny być realizowane w Małopolsce w zakresie ochrony środowiska. Ma jednak formułę dość elastyczną (otwartą), aby było możliwe uwzględnienie opracowywanych i na bieżąco przyjmowanych, jako obowiązujące aktów prawnych i dostosowywanie zakresu działań do zmieniających się warunków. Naczelną zasadą w działaniach zmierzających do osiągnięcia poprawy stanu środowiska i zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa jest zasada zrównoważonego rozwoju, który to rozwój będzie realizowany poprzez politykę ochrony środowiska zintegrowaną z politykami innych dziedzin. Strategicznym celem polityki ekologicznej państwa, a także i województwa małopolskiego, jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Aktualnie najważniejszymi źródłami zagrożeń dla zdrowia człowieka i środowiska w województwie małopolskim są: zanieczyszczenie wód i jakość wody do picia (zwłaszcza na obszarach wiejskich), zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, odpady komunalne, zagrożenia naturalne susze i powodzie. Zdefiniowany cel strategiczny Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego (SRWM) w zakresie ochrony środowiska i krajobrazu to: stworzenie warunków dla wszechstronnego rozwoju społecznego i wysokiej jakości życia co decyduje o atrakcyjności i spójności regionu, jako bezpiecznego i przyjaznego miejsca zamieszkania oraz pobytu, a w konsekwencji o jego konkurencyjności jako wszechstronnego środowiska życia. Jako cele pośrednie, które warunkują osiągnięcie celów strategicznych przyjęto: wysoką jakość życia w czystym i bezpiecznym środowisku przyrodniczym, wysoką jakość środowiska przyrodniczo-kulturowego i przestrzeni regionalnej. Mając zatem na względzie cele zawarte w SRWM oraz w PZPWM, celem nadrzędnym polityki ekologicznej województwa jest: Zapewnienie wysokiej jakości życia mieszkańców poprzez poprawę stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami. W celu rozwiązania zasygnalizowanych problemów niezbędne jest wyznaczenie dla poszczególnych elementów: celów ekologicznych (po osiągnięciu których ma nastąpić efekt w postaci poprawy danego elementu środowiska), kierunków działań, które zmierzają do osiągnięcia wyznaczonych celów w perspektywie do 2014 roku; działań ekologicznych, czyli konkretnych przedsięwzięć, które prowadzą do osiągnięcia celów ekologicznych. Działania te mają charakter długookresowy, stąd konieczność określenia zadań najpilniejszych do realizacji w latach 2007-2010. Bardzo ważnym problemem jest dokonanie zobiektywizowanego wyboru priorytetów realizacyjnych na lata 2007-2010 poprzez ustalenie znaczenia i kolejności rozwiązania problemów. Wyboru dokonano przyjmując kryteria o charakterze: ekologicznym, prawno-ekonomicznym. Kryteria o charakterze ekologicznym:
Polityka ekologiczna województwa małopolskiego 9 zgodność z celami wynikającymi ze Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego, zgodność z celami zawartymi w Polityce Ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy 2007-2010, zgodność z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski w zakresie ochrony środowiska, skala dysproporcji między stanem aktualnym środowiska a wymaganym przez prawo, skala efektywności ekologicznej (planowany efekt ekologiczny, tempo osiągania efektu), jednoczesne osiągnięcie poprawy stanu w kilku komponentach środowiska. Kryteria prawno-ekonomiczne: ponadlokalny i publiczny charakter przedsięwzięć, priorytet wynikający z wymogów przepisów prawa, ocena przedsięwzięcia w zakresie realnej podstawy zabezpieczenia środków na realizację lub możliwości pozyskania dodatkowych środków zewnętrznych (z funduszy UE lub innych źródeł zagranicznych lub krajowych), efektywność ekonomiczna przedsięwzięcia, znaczenie przedsięwzięcia dla rozwoju struktury i systemu zarządzania środowiskiem w skali regionalnej. Biorąc pod uwagę przedstawiony katalog kryteriów przyjęto następujące priorytety ekologiczne na lata 2007-2010: uporządkowanie gospodarki odpadami, ochrona i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi oraz ochrona przed powodzią i suszą, ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami. Oprócz w/w priorytetów, uznano za ważne dla poprawy stanu środowiska naturalnego uwzględnienie w programie przedsięwzięć dotyczących: ochrony przed hałasem (w szczególności drogowym), ochrony żywych zasobów przyrody, ochrony powierzchni ziemi (gleby i złóż surowców mineralnych), racjonalizacji wykorzystania zasobów surowców i energii (w tym także energii odnawialnej), ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym, ochrony przed skutkami poważnych awarii przemysłowych, stabilizacja osuwisk na terenie Karpat fliszowych, zapewnienie bezpieczeństwa biologicznego Małopolski, podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców działania promocyjne, edukacyjne. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014 został poszerzony o następujące kwestie : rybactwo śródlądowe przywrócenie drożności rzek w celu umożliwienia wędrówki ryb ochronę dziedzictwa małopolskich Karpat: tworzenie infrastruktury turystycznej zgodnie z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu m.in. punkty i wieże widokowe, ochrona i odtwarzanie elementów krajobrazu kulturowego (bacówki, szałasy pasterskie, stada owiec), biotechnologie i genetycznie zmodyfikowane organizmy rozwój rolnictwa zrównoważonego i promocja produktów ekologicznych, ochrona przed negatywnym wpływem GMO. Oszacowany koszt realizacji Programu Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007 2014 w latach 2007 2010 (cele krótkoterminowe), to ponad 12 mld zł, natomiast nakłady, które należy ponieść w latach 2011-2014 (cele długoterminowe), to ponad 10 mld zł. Oznacza to potrzebę ciągłego wzrostu nakładów na ochronę środowiska i gospodarkę wodną (jest ono porównywalne z potrzebami w latach 2005 2008). Plan Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego 2010 (PGOWM 2010) Zgodnie z ustawą o odpadach integralną część programów ochrony środowiska stanowią plany gospodarki odpadami, które opracowywane są dla osiągnięcia celów założonych w polityce ekologicznej państwa oraz realizacji zasad właściwej hierarchii postępowania z odpadami, a także stworzenia zintegrowanej i wystarczającej sieci instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Ustawa wprowadziła obowiązek opracowywania planów na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym, przy czym każdy z tych planów powinien być zgodny z dokumentami wyższego szczebla. W dniu 24 września 2007 r. Sejmik Województwa Małopolskiego uchwałą Nr XI/133/07 przyjął Plan Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego 2010, jako integralną część Programu Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007-2014. Stanowi on zarazem aktualizację Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami, przyjętego przez Sejmik Województwa Małopolskiego w dniu 25 sierpnia 2003 r. Plan został przygotowany pod nadzorem Komitetu Sterującego, który został powołany przez Marszałka Województwa Małopolskiego i do którego zostali zaproszeni przedstawiciele Samorządu Województwa Małopolskiego, Wojewody Małopolskiego, powiatów i gmin z Małopolski, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Krakowie, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie, krakowskich uczelni i ekologicznych organizacji pozarządowych. Projekt dokumentu podlegał zaopiniowaniu między innymi przez organy wykonawcze gmin i powiatów z terenu województwa małopolskiego oraz został udostępniony do szerokich konsultacji społecznych. Plan Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego 2010 określa między innymi: aktualny stan gospodarki odpadami, prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami,
10 założone cele i przyjęty system gospodarki odpadami, kierunki działań strategicznych w gospodarce odpadami, harmonogram i sposób finansowania realizacji zadań, wnioski z prognozy oddziaływania na środowisko, sposób monitoringu i oceny wdrażania Planu. PGOWM 2010 obejmuje wszystkie rodzaje odpadów powstających na terenie województwa małopolskiego oraz przywożonych na jego obszar, a w szczególności odpady komunalne z uwzględnieniem odpadów ulegających biodegradacji, odpady opakowaniowe, odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, opony oraz odpady niebezpieczne, w tym pojazdy wycofane z eksploatacji, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, PCB, azbest, odpady medyczne i weterynaryjne, oleje odpadowe, baterie i akumulatory. Nadrzędnym celem w zakresie gospodarki odpadami jest stworzenie w województwie małopolskim zintegrowanego systemu gospodarki odpadami, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju, który przyczyni się do osiągnięcia wysokiej jakości życia w czystym i bezpiecznym środowisku. Zgodnie z Krajowym planem gospodarki odpadami 2010 oraz Strategią Rozwoju Województwa Małopolskiego, przyjęto następujące cele główne: minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów w stosunku do tempa wzrostu gospodarczego regionu, zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku i recyklingu, prowadzenie zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska i normami europejskimi systemu odzysku i unieszkodliwiania odpadów, zmniejszenie strumienia odpadów, w szczególności odpadów ulegających biodegradacji i odpadów niebezpiecznych, kierowanych na składowiska, wyeliminowanie procederu nielegalnego składowania i zagospodarowywania odpadów, zapewnienie wiarygodnego i obszernego monitoringu pozwalającego na diagnozowanie potrzeb w zakresie gospodarowania odpadami w województwie. Dla poszczególnych grup odpadów sformułowano cele szczegółowe, między innymi: objęcie do końca 2007 r. wszystkich mieszkańców województwa umowami na odbieranie odpadów komunalnych, zapewnienie do końca 2007 r. wszystkim mieszkańcom województwa możliwości selektywnego zbierania odpadów, osiągnięcie do końca 2010r. poziomu selektywnego zbierania odpadów w wysokości minimum 15%, natomiast do końca 2018 r. 25%, zamknięcie lub dostosowanie do końca 2009 r. wszystkich składowisk w województwie, które nie spełniają aktualnych przepisów prawa, wdrożenie i rozwój innych niż składowanie technologii zagospodarowania i przekształcania odpadów, uszczelnienie systemu zbierania odpadów niebezpiecznych, ze szczególnym uwzględnieniem selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych z małych i średnich przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych, zapewnienie odpowiednich przepustowości instalacji do zagospodarowania odpadów medycznych i weterynaryjnych, pojazdów wycofanych z eksploatacji, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego i odpadów zawierających azbest. Niezbędnymi elementami proponowanego systemu gospodarowania odpadami na terenie województwa są: sortownie odpadów zbieranych selektywnie, kompostownie odpadów zielonych, instalacje do mechanicznobiologicznego przekształcania odpadów, instalacje do termicznego przekształcania odpadów, stacje demontażu odpadów wielkogabarytowych, zakłady przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego, punkty zbierania odpadów niebezpiecznych lub zbiorcze punkty gromadzenia odpadów, (w których poza odpadami niebezpiecznymi zbierane będą odpady zielone, wielkogabarytowe, gruz budowlany, surowce wtórne, itp.) oraz składowiska. Odpady komunalne powinny być zbierane w sposób selektywny z wydzieleniem: odpadów zielonych z ogrodów i parków, odpadów ulegających biodegradacji z targowisk, papieru, tworzyw sztucznych, metali i opakowań szklanych (z podziałem na szkło bezbarwne i kolorowe), odpadów wielkogabarytowych (np. mebli), odpadów budowlanych, przeterminowanych leków, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, zużytych baterii i akumulatorów, pozostałych odpadów niebezpiecznych (olejów odpadowych, chemikaliów, itp.). Pozostała część strumienia odpadów komunalnych może być zbierana łącznie, jako odpady zmieszane. Odpady zmieszane mogą być poddawane sortowaniu w celu dokładniejszego wydzielenia surowców wtórnych i odpadów niebezpiecznych. Odpady zmieszane lub pozostałość po sortowaniu odpadów powinny być poddane metodom mechaniczno-biologicznego lub termicznego przekształcania, przed ich zdeponowaniem na składowisku. Odpady wielkogabarytowe (np. meble) powinny być kierowane do instalacji ich demontażu, w których nastąpi rozbiórka i wydzielenie surowców wtórnych oraz pozostałości, która jako balast skierowana zostanie na składowisko. Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zużyte baterie i akumulatory oraz pozostały strumień odpadów niebezpiecznych powinien być wydzielony ze strumienia odpadów komunalnych u źródła, poprzez zorganizowane punkty zbierania odpadów niebezpiecznych, ewentualnie mobilne punkty zbierania i kierowany do instalacji odzysku i unieszkodliwiania. Aby możliwe było osiągnięcie założonych celów oraz wdrożenie przyjętego systemu gospodarki odpadami w województwie małopolskim, konieczne jest podjęcie szeregu działań strategicznych, takich jak: edukacja ekologiczna promująca minimalizację powstawania odpadów oraz właściwe postępowanie z nimi,
Polityka ekologiczna województwa małopolskiego 11 promocja wdrażania technologii produkcji zapobiegających powstawaniu odpadów lub ograniczających ich ilość i zagrożenie dla środowiska, stymulowanie rynku surowców wtórnych i wspieranie powstawania instalacji do recyklingu i odzysku odpadów, promocja wdrażania systemu zarządzania środowiskowego, jako skutecznego narzędzia nadzorowania i doskonalenia środowiskowych aspektów działalności, stosowanie zielonych zamówień publicznych, czyli ujmowanie kryteriów środowiskowych przy formułowaniu specyfikacji w przetargach finansowanych ze środków publicznych, wdrażanie efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na odzyskiwanie energii zawartej w odpadach w procesach termicznego i biochemicznego ich przekształcania, wdrażanie systemów zbierania i przetwarzania odpadów ulegających biodegradacji, pozwalających na wydzielenie tych odpadów ze strumienia odpadów komunalnych i właściwe ich zagospodarowanie, weryfikacja lokalizacji dotychczas istniejących składowisk odpadów oraz eliminowanie uciążliwości dla środowiska związanych z ich eksploatacją, ograniczanie liczby małych i nieefektywnych składowisk, w tym zamykanie i rekultywacja składowisk, które nie spełniają wymogów prawa, wzmocnienie kontroli podmiotów prowadzących działalność w zakresie wytwarzania, zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów oraz skuteczna egzekucja prawa w zakresie gospodarki odpadami, monitorowanie rzeczywistych wskaźników wytwarzania i systematyczne badania charakterystyki jakościowej odpadów, optymalizacja elektronicznej bazy danych o gospodarce odpadami na szczeblu wojewódzkim. Podstawą gospodarki odpadami komunalnymi w regionie powinny stać się zakłady zagospodarowania odpadów (zzo). Preferowane jest tworzenie i funkcjonowanie 8 zakładów: 1. zzo Bolesław-Kraków-Proszowice 2. zzo Myślenice 3. zzo Tarnów 4. zzo Nowy Sącz 5. zzo Nowy Targ-Zakopane 6. zzo Wadowice-Sucha Beskidzka 7. zzo Brzeszcze-Oświęcim-Kęty 8. zzo Chrzanów W przypadku zakładów obsługujących obszar zamieszkany przez więcej niż 300 tys. mieszkańców (Bolesław-Kraków-Proszowice, Tarnów, Nowy Sącz), preferowaną metodą zagospodarowania zmieszanych odpadów komunalnych powinno być ich termiczne przekształcanie. Osiągnięcie celów wytyczonych w PGOWM 2010 wymaga podejmowania szerokich i różnorodnych działań podmiotów publicznych i gospodarczych. Ważnym, jeśli nie podstawowym czynnikiem wpływającym na stan środowiska naturalnego jest świadomość ekologiczna społeczeństwa. Dlatego też Samorząd Województwa Małopolskiego przy wsparciu finansowym Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie przygotował szeroką promocję Planu poprzez ogłoszenie konkursu ekologicznego, plakaty, kartki pocztowe i spoty telewizyjne o tematyce związanej z gospodarką odpadami w Małopolsce. Akcja promocyjna skierowana została przede wszystkim do dzieci i młodzieży. Osiągnięcie celów wytyczonych w PGOWM 2010 wymaga podejmowania szerokich i różnorodnych działań podmiotów publicznych i gospodarczych. Ważnym, jeśli nie podstawowym czynnikiem wpływającym na stan środowiska naturalnego jest świadomość ekologiczna społeczeństwa. Dlatego też Samorząd Województwa Małopolskiego przy wsparciu finansowym Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie przygotował szeroką promocję Planu poprzez ogłoszenie konkursu ekologicznego, plakaty, kartki pocztowe i spoty telewizyjne o tematyce związanej z gospodarką odpadami w Małopolsce. Akcja promocyjna skierowana została przede wszystkim do dzieci i młodzieży.
12