Szczegółowe kryteria oceniania z biologii - klasa III gimnazjum Temat lekcji Ekologia a ochrona i ochrona Czym jest gatunek? Jakie czynniki ograniczają rozmieszczenie organizmów? Przegląd wybranych gatunków roślin Zakres treści z podręcznika Wymagania podstawowe na ocenę dostateczną Wymagania ponadpodstawowe R rozszerzające na ocenę dobrą D dopełniające na ocenę bardzo dobrą W wykraczające na ocenę celującą 1 2 3 4 Znaczenie pojęć: ekologia, ochrona, ochrona podwójne nazewnictwo analiza porównawcza wybranych gatunków roślin i zwierząt definicja gatunku siedlisko i nisza ekologiczna czynniki tolerancja ekologiczna eurybionty i stenobionty gatunki wskaźnikowe czynniki ograniczające rozmieszczenie: temperatura, woda i wilgotność, światło rola roślin cechy morfologiczne ułatwiające rozpoznawanie roślin charakterystyka wybranych gatunków roślin Uczeń: poprawnie interpretuje pojęcie ekologia określa zadania ochrony wymienia cele ochrony poprawnie zapisuje nazwę gatunkową na podstawie obserwacji wskazuje zasadnicze różnice między osobnikami gatunków należących do jednego rodzaju wyjaśnia pojęcie siedlisko dzieli czynniki na biotyczne i abiotyczne opisuje przykłady potwierdzające prawo minimum i prawo tolerancji podaje przykłady organizmów o szerokim i wąskim zakresie tolerancji wobec wilgotności, temperatury, światła określa rolę wody w życiu roślin wyjaśnia rolę roślin w przyrodzie rozróżnia kilka gatunków roślin występujących w najbliższym otoczeniu Uczeń: podaje przykłady działań podejmowanych w ramach ochrony wykazuje relacje zachodzące między ekologią, ochroną i ochroną wymienia cechy budowy lub zachowania, na podstawie których można rozróżnić gatunki definiuje pojęcie gatunek analizuje wpływ czynników na wykształcenie cech morfologicznych różniących gatunki należące do jednego rodzaju wyjaśnia pojęcie nisza ekologiczna charakteryzuje czynniki biotyczne i abiotyczne analizuje krzywą tolerancji ekologicznej dla wskazanego czynnika (R/D) interpretuje wykresy przedstawiające krzywe tolerancji ekologicznej definiuje pojęcia: eurybionty i stenobionty charakteryzuje gatunki wskaźnikowe analizuje wpływ temperatury na rozmieszczenie organizmów, zasięg ich występowania i procesy życiowe charakteryzuje przystosowania roślin do różnych warunków wilgotnościowych podaje i omawia przykłady praktycznego zastosowania wiedzy dotyczącej czynników ograniczających (D/W) rozpoznaje pospolite drzewa i krzewy (R/D) rozróżnia owoce pospolitych drzew rozpoznaje rośliny zielne kwitnące jesienią (R/D) wskazuje siedliska pospolitych gatunków roślin Przegląd wybranych charakterystyczne cechy wymienia przedstawicieli zwierząt rozróżnia wskazane gatunki zwierząt (R/D)
gatunków zwierząt żyjących w różnych środowis-kach W jaki sposób oznaczamy najczęściej spotykane gatunki? Charakterystyka rozrodczość, śmiertelność i struktura wiekowa Liczebność i rozmieszczenie Gradacje szkodników i sposoby ich zwalczania Poznajemy typy oddziaływań międzygatunkowych w przyrodzie Oddziaływania antagonistyczne Charakteryzujemy oddziaływania nieantago- wybranych gatunków zwierząt zasady budowy klucza do oznaczania gatunków praktyczne oznaczanie wybranych gatunków populacja biologiczna rozrodczość śmiertelność krzywa przeżywania struktura wiekowa liczebność rozmieszczenie osobników w gradacje szkodników metody zwalczania szkodników klasyfikacja oddziaływań typy i wyniki oddziaływań konkurencja drapieżnictwo pasożytnictwo mutualizm protokooperacja występujących w różnych ch rozpoznaje wskazane gatunki zwierząt korzystając z klucza, oznacza 2 3 pospolite gatunki roślin wyjaśnia pojęcia: populacja, rozrodczość, śmiertelność wymienia czynniki wpływające na śmiertelność na podstawie analizy piramid określa strukturę wiekową wymienia czynniki wpływające na liczebność rozpoznaje typy rozkładu przestrzennego rozpoznaje najczęściej występujące szkodniki lasów i upraw charakteryzuje agrotechniczne metody zwalczania szkodników nazywa typy oddziaływań wymienia przykłady oddziaływań antagonistycznych i nieantagonistycznych wyjaśnia istotę konkurencji podaje przykłady konkurencji wyjaśnia, na czym polega drapieżnictwo opisuje cechy drapieżców charakteryzuje przystosowania chroniące przed drapieżcami wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo klasyfikuje pasożyty i podaje ich przykłady wymienia oddziaływania nieantagonistyczne charakteryzuje wybranych przedstawicieli zwierząt (R/D) podaje siedliska, w których można spotkać wskazane gatunki zwierząt korzystając z klucza, oznacza wskazane gatunki roślin (R/D) operuje pojęciami opisującymi morfologię roślin (R/D) charakteryzuje czynniki wpływające na rozrodczość i śmiertelność na podstawie analizy krzywej przeżywania charakteryzuje populację na podstawie analizy struktury wiekowej przewiduje rozwój oblicza zagęszczenie charakteryzuje typy rozkładu przestrzennego organizmów podaje przykłady gatunków charakteryzujących się określonym typem rozmieszczenia wykazuje związek między gradacją szkodników a wprowadzeniem monokultur rolnych i leśnych wyjaśnia, na czym polega biologiczne zwalczanie szkodników udowadnia, że stosowanie chemicznych środków ochrony roślin zagraża wielu innym organizmom, w tym człowiekowi charakteryzuje oddziaływania antagonistyczne i nieantagonistyczne opisuje wyniki poszczególnych typów oddziaływań podaje przykłady świadczące o tym, że konkurencja może być jednym ze sposobów biologicznego zwalczania szkodników charakteryzuje, popierając przykładami, rolę drapieżców w biologicznej metodzie zwalczania szkodników analizuje zależności między liczebnością ofiar i drapieżców omawia cechy budowy wybranych pasożytów wyjaśnia, dlaczego jemioła jest półpasożytem charakteryzuje przykłady mutualizmu (R/D) wyjaśnia różnicę między mutualizmem a protokooperacją
nistyczne komensalizm wyjaśnia, na czym polega mutualizm (na przykładzie porostów) Poznajemy biocenozę Struktura i funkcjonowanie ekosystemu Krążenie pierwiastków i związków w przyrodzie Przegląd wybranych ekosystemów Podstawowe źródła i atmosfery biocenoza łańcuch pokarmowy sieć pokarmowa piramidy ekologiczne struktura ekosystemu produkcja ekosystemu obieg materii przepływ energii cykle biogeochemiczne obieg wody obieg węgla obieg azotu środowisko lądowe i wodne charakterystyka ekosystemów wodnych: jeziora, stawu, morza ekosystemy lądowe: torfowiska i las źródła zanieczyszczeń bioindykatory efekt cieplarniany rozrzedzenie ozonowe smog sposoby zmniejszania zanieczyszczenia atmosfery wyjaśnia pojęcie biocenoza nazywa kolejne ogniwa w łańcuchu troficznym buduje prosty łańcuch pokarmowy wyjaśnia pojęcie ekosystem opisuje strukturę ekosystemu wyjaśnia, co to znaczy, że materia krąży w ekosystemie, a energia przez niego przepływa opisuje obieg wody w przyrodzie opisuje warunki panujące w wodzie klasyfikuje ekosystemy wodne opisuje wybrany ekosystem wodny opisuje budowę lasu klasyfikuje zanieczyszczenia zatruwające atmosferę wykorzystując skalę porostową, określa stopień zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki wyjaśnia mechanizm powstawania i skutki efektu cieplarnianego wskazuje skutki rozrzedzenia ozonowego opisuje przykłady protokooperacji wyjaśnia, na czym polega komensalizm podaje przykłady komensalizmu wymienia cechy charakteryzujące biocenozę wyjaśnia, na czym polega dynamika biocenozy podaje przykłady łańcuchów troficznych w różnych biocenozach wyjaśnia zależności między łańcuchem pokarmowym a siecią pokarmową charakteryzuje piramidy ekologiczne (R/D) przewiduje skutki zniszczenia jednego ogniwa w łańcuchu pokarmowym wyjaśnia, na czym polega produkcja pierwotna i wtórna ekosystemu przedstawia, na przykładzie lasu, obieg materii w ekosystemie analizuje przepływ energii przez ekosystem analizuje zależności między przepływem energii a obiegiem materii w ekosystemie wyjaśnia pojęcie cykle biogeochemiczne opisuje obieg węgla opisuje obieg azotu w przyrodzie określa rolę bakterii w obiegu azotu porównuje warunki panujące w środowisku wodnym i lądowym charakteryzuje czynniki ograniczające w ekosystemach wodnych i lądowych porównuje czynniki ograniczające w ekosystemach wodnych i lądowych charakteryzuje ekosystemy wodne (R/D) porównuje strukturę torfowisk wysokich, niskich i przejściowych (R/D) omawia strukturę i funkcjonowanie ekosystemu na przykładzie lasu analizuje skutki transgranicznego przenoszenia zanieczyszczeń wyjaśnia, dlaczego porosty nadrzewne są biologicznymi wskaźnikami czystości powietrza objaśnia mechanizm powstawania dziury ozonowej udowadnia, że smog stanowi poważne zagrożenie dla organizmów żywych charakteryzuje smog fotochemiczny i kwaśny proponuje działania globalne służące zmniejszeniu
Podstawowe źródła i litosfery Podstawowe źródła i hydrosfery Odpady co z nimi zrobić? Odnawialne i nieodnawialne zasoby Funkcjonowanie ludzkiej w środowisku Na czym polega strategia zrównoważonego rozwoju? Z historii ochrony w Polsce najważniejsze zagrożenia gleby skutki degradacji gleby sposoby ochrony gleby przyczyny zanieczyszczeń hydrosfery klasy czystości wód eutrofizacja zbiorników wodnych metody oczyszczania ścieków sposoby zmniejszania zanieczyszczenia hydrosfery klasyfikacja odpadów recykling utylizacja odpadów odnawialne i nieodnawialne zasoby różnorodne źródła energii eksplozja demograficzna urbanizacja aglomeracje miejskie międzynarodowe działania na rzecz ochrony działania prośrodowiskowe podejmowane w Polsce historia ochrony w Polsce akty prawne dotyczące ochrony cele ochrony proponuje działania lokalne służące zmniejszeniu zanieczyszczenia atmosfery wymienia przyczyny zanieczyszczenia gleby wymienia skutki degradacji gleby wskazuje sposoby ochrony gleby charakteryzuje lokalne przyczyny zanieczyszczenia gleby wymienia przyczyny zanieczyszczeń hydrosfery opisuje sposoby oczyszczania ścieków wymienia sposoby zmniejszania zanieczyszczenia wód klasyfikuje odpady na rozkładające się i nierozkładające się ocenia wpływ nielegalnych wysypisk śmieci na stan wskazuje sposoby zmniejszenia ilości odpadów klasyfikuje, popierając przykładami, zasoby proponuje alternatywne źródła energii (1 2) omawia przyczyny wysokiego przyrostu naturalnego uzasadnia konieczność podejmowania międzynarodowych działań na rzecz ochrony podaje cele ochrony wymienia lokalne organy działające na rzecz ochrony i ochrony zanieczyszczenia atmosfery (R/D) udowadnia związek między zakwaszeniem gleby a kumulacją w niej metali ciężkich wyjaśnia, dlaczego nieodpowiednie nawożenie mineralne jest źródłem zanieczyszczenia gleby charakteryzuje skutki erozji gleby analizuje lokalne przyczyny zanieczyszczeń wód charakteryzuje klasy czystości wód opisuje przebieg procesu eutrofizacji zbiorników wodnych charakteryzuje korzyści, jakie dają recykling i utylizacja odpadów analizuje skutki nieodpowiedzialnego składowania odpadów wskazuje różne źródła odpadów znajdujące się w najbliższej okolicy (R/D) charakteryzuje zagrożenia związane ze wzrostem zużycia ropy naftowej przewiduje globalne skutki tych zagrożeń charakteryzuje zagrożenia związane z produkcją energii jądrowej (R/D) proponuje budowę elektrowni wykorzystującej alternatywne źródło energii występujące w jego regionie (D/W) analizuje skutki eksplozji demograficznej (D/W) analizuje zagrożenia wynikające z istnienia aglomeracji miejskich przedstawia główne założenia Polityki Ekologicznej Państwa (R/D) korzystając z najnowszych opracowań, przedstawia działania podejmowane w Polsce na rzecz ochrony (D/W) opisuje rozwój działań mających na celu ochronę w Polsce (R/D) porównuje światowe tendencje ochrony z celami zapisanymi w polskich aktach prawnych planuje kampanię informującą o stanie w najbliższym otoczeniu (D/W)
Ochrona gatunkowa roślin, grzybów i porostów Ochrona gatunkowa zwierząt Parki narodowe i rezerwaty Inne formy ochrony istota ochrony gatunkowej ochrona ścisła i częściowa gatunki zwierząt podlegające ochronie ochrona sezonowa zwierząt łownych park narodowy jako forma ochrony rezerwaty parki krajobrazowe obszary chronionego krajobrazu pomniki podaje cel ochrony gatunkowej wyjaśnia różnicę między ochroną ścisłą i częściową rozpoznaje na zdjęciach gatunki grzybów i roślin chronionych, które może spotkać w najbliższym otoczeniu rozpoznaje 5 6 wybranych gatunków zwierząt chronionych wyjaśnia, na czym polega ochrona gatunkowa zwierząt wyjaśnia, dlaczego należy potępiać kłusownictwo wymienia formy ochrony wskazuje na mapie parki narodowe wyjaśnia cel utworzenia parków narodowych i rezerwatów wyjaśnia pojęcie pomnik wymienia pomniki znajdujące się najbliżej szkoły porównuje założenia ochrony ścisłej i częściowej podaje przykłady gatunków objętych ochroną ścisłą i częściową występujących w najbliższym otoczeniu podaje nazwy parków narodowych położonych najbliżej miejsca zamieszkania omawia typy rezerwatów i podaje ich przykłady charakteryzuje dowolnie wybrany typ rezerwatu charakteryzuje poszczególne formy ochrony (R/D) wskazuje formy ochrony występujące na terenie województwa, w którym mieszka (R/D)