SYSTEM EDUKACJI W POLSCE MARZEC 2014 1. Populacja uczących się i język nauczania W grudniu 2012 r. liczba osób w wieku poniżej 29 lat wynosiła 14 150 000, co stanowiło 36,7 % ogółu ludności. Językiem nauczania jest język polski. 2. Administracja i finansowanie edukacji W roku szkolnym 2012/13 zdecydowana większość uczniów (95 %) realizujących obowiązek szkolny uczęszczała do szkół publicznych. Większość środków finansowych przeznaczanych na edukację pochodzi z budżetu państwa. Zgodnie z ustawą o systemie oświaty szkoły dzielą się na publiczne, które oferują bezpłatną naukę w ramach podstawy programowej oraz szkoły niepubliczne. Szkoły niepubliczne obejmują szkoły społeczne, szkoły związków wyznaniowych oraz szkoły prywatne,które mogą być finansowane z czesnego wnoszonego przez rodziców uczniów. Szkoły niepubliczne mogą także otrzymywać środki finansowe z innych źródeł, np. prywatnych przedsiębiorstw bądź fundacji. Szkoły niepubliczne w Polsce posiadające uprawnienia szkół publicznych mają prawo do subwencji oświatowej przyznawanej na każdego ucznia, której wysokość równa jest 100 % średniego kosztu edukacji ucznia w szkole publicznej. Szkoły niepubliczne mają prawo wydawać świadectwa uznawane przez szkoły publiczne i uczelnie wyższe. W Polsce istnieją dwa odrębne ministerstwa: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Ministerstwo Edukacji Narodowej odpowiada za cały system edukacji za wyjątkiem szkolnictwa wyższego, które podlega Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Szkoły zawodowe, które podlegały wcześniej innym ministerstwom, podlegają obecnie Ministerstwu Edukacji Narodowej. Jedynie szkoły artystyczne (w zakresie przedmiotów artystycznych) i zakłady poprawcze podlegają odpowiednio Ministerstwu Kultury i Ministerstwu Sprawiedliwości. Polityka edukacyjna jest tworzona i prowadzona centralnie, natomiast administracja i prowadzenie szkół, przedszkoli i innych instytucji edukacyjnych są zdecentralizowane. Odpowiedzialność za administrowanie przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów została delegowana do władz lokalnych Sprawy administracyjne i organizacyjne oraz decyzje dotyczące wykorzystywania 1
środków finansowych przez szkoły są przedmiotem konsultacji pomiędzy szkołą i organem prowadzącym szkołę, tj. gminą (w przypadku przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów) lub powiatem (w przypadku szkół ponadgimnazjalnych). Nadzór pedagogiczny nad szkołami sprawuje bezpośrednio Ministerstwo Edukacji Narodowej, a w jego imieniu zadania w tym zakresie wykonują kuratoria oświaty. Istotną funkcję doradczą przy tworzeniu polityki szkolnictwa wyższego w Polsce pełni Rada Główna Szkolnictwa Wyższego. 3. Edukacja przedszkolna Ten poziom edukacji uznaje się za pierwszy szczebel systemu oświaty. Edukacja przedszkolna w Polsce rozpoczyna się w wieku 3 lat. Uczęszczanie do przedszkoli dzieci 3-4-letnich jest dobrowolne. Decyzję w tej sprawie podejmują rodzice. Przed rokiem szkolnym 2011/12 dzieci w wieku 6 lat obowiązkowo kończyły tzw. oddział przedszkolny, przygotowujący do nauki w szkole podstawowej. Od 1 września 2011r., w związku z planowanym od 2014 r. obniżeniem wieku szkolnego, obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne realizowane w przedszkolach i innych formach wychowania przedszkolnego obejmuje dzieci 5-letnie. Za uczęszczanie do przedszkoli publicznych i prywatnych można pobierać opłaty. Zgodnie z ustawą o systemie oświaty jednym z zadań gminy jest organizowanie i prowadzenie przedszkoli publicznych i zapewnienie w nich bezpłatnych zajęć w ramach podstawy programowej wychowania przedszkolnego, w czasie nie krótszym niż 5 godzin dziennie. Rodzice dzieci pozostających w przedszkolu dłużej niż 5 godzin płacą za dłuższy czas pobytu i dodatkowe zajęcia oraz posiłki. Od września 2013 roku wysokość opłat nie może być jednak wyższa niż 1 zł za każdą dodatkową godzinę pobytu w przedszkolu, wliczając w to koszta zajęć dodatkowych. Ponadto poszczególne gminy, stosownie do potrzeb, organizują różne formy pomocy dla rodzin z małymi dziećmi żyjących w szczególnie trudnych warunkach materialnych: np. zwolnienie częściowe lub całkowite z opłat za korzystanie z przedszkoli, pomoc materialną i rzeczową. W roku szkolnym 2012/13 funkcjonowało 20,5 tys. placówek przedszkolnych, do których uczęszczało około 1 216,5 tys. dzieci, co stanowiło 71,6 % dzieci w wieku 3-6 lat ( w miastach: 84,4 %, na wsiach: 54,3 %) 4. Kształcenie obowiązkowe Kształcenie obowiązkowe (od 5 do 16 roku życia) obejmuje rok obowiązkowej edukacji przedszkolnej oraz sześć lat szkoły podstawowej i trzy lata gimnazjum (obowiązek szkolny). Obowiązek nauki trwa do osiemnastego roku życia i obejmuje kształcenie w pełnym lub niepełnym wymiarze, w formach szkolnych lub pozaszkolnych. (i) Etapy Edukacja przedszkolna (roczna) Wiek: 5 lat (od 2011) Szkoła podstawowa (6-letnia) Gimnazjum (3-letnia szkoła średnia i stopnia) Wiek: 6/7-13 lat (od 2014 roku od 6 lat dla dzieci urodzonych od stycznia do czerwca 2008r., a od 2015r. dla wszystkich dzieci w wieku 6 lat) Etap i (edukacja wczesnoszkolna) - 6/7-10 lat Etap II 10-13 lat Wiek: 13-16 lat
(ii) Kryteria przyjęć Kształcenie jest bezpłatne dla wszystkich uczniów. Jedynym kryterium przyjęcia dziecka do pierwszej klasy szkoły podstawowej jest wiek dziecka. Obecnie rodzice mogą posłać do szkoły podstawowej dziecko 6 lub 7-letnie. Od września 2014 r. dzieci urodzone od stycznia do czerwca 2008 r. rozpoczną obowiązkową naukę w klasie pierwszej. Od września 2015 r. wszystkie dzieci 6-letnie (i pozostałe 7-latki) obowiązkowo rozpoczną naukę w pierwszej klasie szkoły podstawowej. Przyjęcie ucznia do gimnazjum odbywa się na podstawie świadectwa ukończenia szkoły podstawowej (wymagane jest również przystąpienie do zewnętrznego sprawdzianu po 6 klasie szkoły podstawowej). W roku szkolnym 2012/13 funkcjonowało 13 555 szkół podstawowych i 7 573 gimnazja, do których uczęszczało odpowiednio około 2,16 mln i 1,2 mln uczniów. (iii) Dzienny/tygodniowy/roczny wymiar zajęć Rok szkolny obejmuje około 180 dni nauki, od września do czerwca, i jest podzielony na dwa semestry. Lekcje przedmiotów obowiązkowych są na ogół rozłożone na pięć dni w tygodniu. (iv) Wielkość klas/podział uczniów na klasy W roku szkolnym 2012/13 stosunek liczby uczniów do liczby nauczycieli w szkole podstawowej wynosił 13:1, a w gimnazjum 11:1. Przepisy określają normy dotyczące wielkości klas tylko dla klas I-III szkoły podstawowej - liczba dzieci w klasie nie może przekraczać 26 (od września 2014r. 25). Podstawowym kryterium podziału uczniów na klasy jest wiek. Na i etapie kształcenia (klasy I-III) wszystkich przedmiotów uczy jeden nauczyciel z wyjatkiem zajęć z języka obcego, które są prowadzone przez nauczyciela przedmiotu. Od IV klasy lekcje prowadzą nauczyciele poszczególnych przedmiotów. (v) Programy i treści nauczania Na pierwszym etapie szkoły podstawowej nauczanie odbywa się w formie zintegrowanej, od drugiego etapu szkoły podstawowej i w gimnazjum - w podziale na przedmioty. Podstawy programowe dla nauczania zintegrowanego i przedmiotowego są takie same dla wszystkich uczniów i powstają na poziomie centralnym (są tworzone przez zespoły ekspertów powołane przez MEN). Szkoły (nauczyciele) mogą wybierać podręczniki z listy zatwierdzonej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, a także samodzielnie decydować o stosowanych metodach nauczania i oceny, wprowadzaniu innowacyjnych metod nauczania i wyborze programów nauczania lub opracowywać własne programy nauczania oparte na podstawie programowej. Zestaw programów nauczania obowiązujący w szkole zatwierdza dyrektor szkoły. Obowiązkowe zajęcia edukacyjne: I etap edukacyjny (klasy I-III szkoły podstawowej)- edukacja wczesnoszkolna (w tym edukacja polonistyczna, edukacja społeczna, edukacja przyrodnicza, edukacja matematyczna i zajęcia techniczne) oraz język obcy nowożytny, edukacja muzyczna, edukacja plastyczna, zajęcia komputerowe, wychowanie fizyczne II etap edukacyjny (klasy IV-VI szkoły podstawowej): język polski, historia i społeczeństwo, język obcy nowożytny, matematyka, przyroda, muzyka, plastyka, zajęcia techniczne, zajęcia komputerowe, wychowanie fizyczne, zajęcia z wychowawcą III etap edukacyjny (klasy 1-3 gimnazjum): język polski, historia, wiedza o społeczeństwie, dwa języki obce nowożytne, matematyka, fizyka, chemia, biologia, geografia, plastyka, muzyka, zajęcia techniczne, zajecia artystyczne, informatyka, edukacja dla bezpieczeństwa, wychowanie fizyczne, zajęcia z wychowawcą. 3
(vi) Ocena, promocja i kwalifikacje Ocena wiedzy i umiejętności uczniów w ciągu roku szkolnego nie jest ujednolicona w skali kraju i pozostaje w ramach wewnątrzszkolnego systemu oceniania w gestii nauczycieli. Oceny dokonuje się na podstawie regularnych sprawdzianów pisemnych i ustnych. Wyniki uzyskane przez uczniów na zakończenie każdego semestru muszą zostać zatwierdzone przez radę pedagogiczną szkoły. Uczniowie, którzy nie uzyskali zadowalających wyników mogą decyzją rady pedagogicznej powtórzyć klasę. System oceny zewnętrznej w ramach kształcenia obowiązkowego obejmuje następujące ujednolicone sprawdziany i egzaminy: Na zakończenie 6-letniej szkoły podstawowej (uczniowie w wieku 13 lat) powszechny, obowiązkowy sprawdzian umiejętności wymaganych w podstawie programowej, niemający funkcji selekcyjnej. Przystąpienie do tego sprawdzianu umożliwia rozpoczęcie nauki w gimnazjum, a jego wyniki dostarczają uczniom, rodzicom i obydwu szkołom, tj. szkole podstawowej i gimnazjum, informacji o poziomie osiągnięć uczniów. Na zakończenie 3-letniego gimnazjum (uczniowie w wieku 16 lat) powszechny, obowiązkowy egzamin. Począwszy od roku 2012 egzamin jest dostosowany do nowej podstawy programowej. Opiera się na wymaganiach zawartych w podstawie programowej, a nie jak poprzednio na standardach wymagań określonych w odrębnych przepisach. Egzamin składa się z trzech części: humanistycznej obejmującej dwa odrębne zakresy: historię i wiedzę o społeczeństwie i język polski; matematycznej i przyrodniczej obejmującej: wiedzę przyrodniczą (biologia, chemia, fizyka i geografia) oraz matematykę; języka obcego nowożytnego. Wyniki egzaminu wraz z końcową oceną osiągnięć uczniów odnotowaną na świadectwie decydują o ich przyjęciu do szkół średnich II stopnia. Wszystkie sprawdziany i egzaminy zewnętrzne są przeprowadzane przez specjalnie utworzone instytucje: 8 Okręgowych Komisji Egzaminacyjnych, wspomaganych i nadzorowanych przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. 5. Kształcenie ponadobowiązkowe/ Szkolnictwo średnie II stopnia i policealne (i) Rodzaje kształcenia Kształcenie obowiązkowe w pełnym lub niepełnym wymiarze, w formach szkolnych i pozaszkolnych, trwa do osiemnastego roku życia (Konstytucja RP). Liceum ogólnokształcące Technikum Zasadnicza szkoła zawodowa Szkoła policealna Wiek: 16-19 lat Wiek: 16-20 lat Wiek: 16-19 lat Wiek: 19-21 lat (b. rzadko: 20 lat) W roku szkolnym 2012/13 zarejestrowano 2 352 liceów ogólnokształcących dla młodzieży, do których uczęszczało około 580 000 uczniów, 1 978 techników dla młodzieży, do których uczęszczało około 520 000 uczniów, 1 378 zasadniczych szkół zawodowych dla młodzieży do których uczęszczało około 184 000 uczniów, oraz 2 735 policealnych, do których uczęszczało około 323 000 uczniów. 4
(ii) Kryteria przyjęć O przyjęciu ucznia do szkoły średniej II stopnia decyduje liczba punktów na świadectwie gimnazjalnym (obliczana na podstawie ocen z określonych przedmiotów i innych osiągnięć), łącznie z liczbą punktów uzyskanych z egzaminu gimnazjalnego. Szczegółowe zasady przyjęć są określane przez poszczególne szkoły ponadgimnazjalne. (iii) Programy i treści nauczania Na poziomie szkoły średniej II stopnia obowiązuje nauczanie przedmiotowe. Ministerstwo Edukacji określa podstawę programową kształcenia ogólnego dla każdego rodzaju szkoły i dla każdego przedmiotu. Przedmioty są nauczane na poziomie podstawowym lub rozszerzonym (uczeń wybiera od dwóch do czterech przedmiotów, które realizuje w zakresie rozszerzonym pod kątem egzaminu maturalnego w tym przynajmniej jeden spośród następujących - historia, geografia, biologia, chemia lub fizyka). Nauczyciele mogą wybierać podręczniki z listy zatwierdzonej przez Ministerstwo, a także samodzielnie decydować o stosowanych metodach nauczania i oceny, wprowadzaniu innowacyjnych metod nauczania i wyborze programów nauczania, które zatwierdza do stosowania w danej szkole dyrektor szkoły. Nauczyciele mogą również opracowywać własne programy nauczania oparte na podstawie programowej i przedkładać je dyrektorowi szkoły do zatwierdzenia. Przedmioty ujęte w ramowych planach nauczania: Liceum ogólnokształcące Język polski, 2 języki obce nowożytne, historia, wiedza o społeczeństwie, wiedza o kulturze, matematyka, fizyka, chemia, biologia, geografia, podstawy przedsiębiorczości, informatyka, wychowanie fizyczne, edukacja dla bezpieczeństwa, zajecia z wychowawcą, przedmioty w zakresie rozszerzonym. Dodatkowo bloki przedmiotowe: przyroda (dla uczniów, którzy nie wybrali zajęć rozszerzonych z geografii, biologii, fizyki czy chemii) i historia i społeczeństwo (dla uczniów, którzy nie wybrali rozszerzonej historii). Uczniowie, którzy wybierają mniej przedmiotów rozszerzonych uczeszczają ponadto na zajęcia dodatkowe: zajęcia artystyczne oraz ekonomię w praktyce lub inne zajęcia organizowane przez szkołę zgodnie z jej programem. Technikum Język polski, 2 języki obce, historia, wiedza o społeczeństwie, wiedza o kulturze, matematyka, fizyka, chemia, biologia, geografia, podstawy przedsiębiorczości, informatyka, wychowanie fizyczne, edukacja dla bezpieczeństwa, zajęcia z wychowawcą, przedmioty w zakresie rozszerzonym i dodatkowe, kształcenie zawodowe teoretyczne, kształcenie zawodowe praktyczne. Zasadnicza szkoła zawodowa Język polski, język obcy nowożytny, historia, wiedza o społeczeństwie, matematyka, fizyka, geografia, biologia, chemia, podstawy przedsiębiorczości, informatyka, wychowanie fizyczne, edukacja dla bezpieczeństwa, kształcenie zawodowe teoretyczne, kształcenie zawodowe praktyczne, zajęcia z wychowawcą. (iv) Ocena, promocja i kwalifikacje Na tym poziomie szkolnictwa uczniów ocenia się w ciągu roku w podobny sposób, jak w ramach kształcenia obowiązkowego. Uczeń jest promowany do następnej klasy, jeśli otrzymał ocenę dopuszczającą lub wyższą ze wszystkich przedmiotów obowiązkowych na koniec roku szkolnego. w przypadku jednej oceny niedostatecznej może zdawać egzamin poprawkowy. Uczeń, który nie zdał egzaminu poprawkowego, nie otrzymuje promocji i musi powtarzać klasę. (Rada pedagogiczna szkoły może zdecydować o warunkowym promowaniu ucznia, który otrzymał ocenę niedostateczną z jednego przedmiotu raz w ciągu trwania nauki w określonym typie szkoły średniej). 5
Na zakończenie nauki wszystkie szkoły (z wyjątkiem szkół zasadniczych) przeprowadzają egzaminy maturalne. Uczniowie liceów ogólnokształcących i techników, którzy zdali egzamin maturalny, otrzymują świadectwo maturalne (wymagane do ubiegania się o przyjęcie na studia wyższe). Egzaminy na zakończenie szkoły średniej II stopnia są ujednolicone i zewnętrzne. Egzamin maturalny, którego zdanie uprawnia do ubiegania się o przyjęcie na studia, składa się z dwóch części: zewnętrznego egzaminu pisemnego (przygotowywanego i ocenianego przez zewnętrzne komisje egzaminacyjne) i wewnętrznego egzaminu ustnego (ocenianego przez nauczycieli szkolnych). Począwszy od 2015 roku egzamin maturalny dla absolwentów liceów ogólnokształcących będzie przeprowadzany na nowych zasadach. Podstawę przeprowadzania egzaminu maturalnego będą stanowiły wymagania zawarte w podstawie programowej, podczas gdy obecnie taką podstawą są standardy wymagań określone w odrębnych przepisach. Egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie jest oceną poziomu opanowania przez ucznia wiedzy i umiejętności z zakresu danej kwalifikacji, opisanej w podstawie programowej kształcenia w zawodach. Egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie przeprowadzany jest w zakresie jednej kwalifikacji. Liczba egzaminów w danym zawodzie jest zależna od liczby wyodrębnionych kwalifikacji, w praktyce będzie to jeden, dwa lub trzy egzaminy w danym zawodzie. Egzamin składa się z dwóch części: pisemnej i praktycznej. Część pisemna jest przeprowadzana w formie testu, natomiast część praktyczna polega na wykonaniu zadania egzaminacyjnego, sprawdzającego praktyczne umiejętności z zakresu kwalifikacji w danym zawodzie. Po uzyskaniu świadectw potwierdzających wszystkie kwalifikacje wyodrębnione w zawodzie oraz po uzyskaniu odpowiedniego poziomu wykształcenia, absolwent lub osoba dorosła otrzymuje dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe. Egzamin zawodowy jest przeprowadzany dla: uczniów zasadniczych szkół zawodowych i techników oraz uczniów (słuchaczy) szkół policealnych, absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, techników i szkół policealnych, osób, które ukończyły kwalifikacyjny kurs zawodowy. Wszystkie sprawdziany i egzaminy są przeprowadzane przez specjalnie utworzone instytucje 8 Okręgowych Komisji Egzaminacyjnych, wspomaganych i nadzorowanych przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. 6. Szkolnictwo wyższe (i) Rodzaje uczelni Wyróżnia się następujące typy uczelni: uniwersytety, wyższe szkoły techniczne, wyższe szkoły rolnicze, wyższe szkoły ekonomiczne, wyższe szkoły pedagogiczne, akademie medyczne, wyższe szkoły morskie, akademie wychowania fizycznego, uczelnie artystyczne, wyższe szkoły teologiczne, uczelnie wojskowe, uczelnie służb państwowych. Wszystkie powyższe typy uczelni mogą mieć status uczelni akademickich, jeśli przynajmniej jedna jednostka organizacyjna w ramach ich struktur posiada uprawnienie do nadawania stopnia naukowego doktora. Uczelnie, które nie mają tych uprawnień mają status uczelni nieakademickich (zawodowych). Ustawa z 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym wyróżnia następujące systemy studiów: stacjonarne i niestacjonarne. Podstawowym systemem studiów są studia stacjonarne, chyba że statut uczelni stanowi inaczej. Studia stacjonarne w uczelni państwowej są bezpłatne z wyjątkiem powtarzania zajęć dydaktycznych z powodu niezadowalających wyników w nauce. W roku akademickim 2012/13 w Polsce istniały 453 uczelnie (publiczne i niepubliczne), w których kształciło się 1 677 000 studentów. 6
(ii) Warunki wstępu Warunkiem ubiegania się o przyjęcie na studia we wszystkich uczelniach jest posiadanie świadectwa maturalnego. Przyjęcia odbywają się na podstawie wyników egzaminu maturalnego. Poszczególne uczelnie i wydziały mogą wprowadzać dodatkowe wymogi (np. sprawdziany predyspozycji na kierunkach artystycznych i sportowych). (iii) Kwalifikacje Studia pierwszego stopnia wg Ustawy z 27 lipca 2005 roku: Prawo o szkolnictwie wyższym trwają min. 6 lub 7 semestrów. Kończą się uzyskaniem dyplomu kwalifikacji zawodowych i tytułu zawodowego licencjata lub inżyniera, który uprawnia do podjęcia pracy lub kontynuowania nauki na studiach drugiego stopnia i uzyskania tytułu magistra lub tytułu równorzędnego. Tylko studia stacjonarne na uczelniach państwowych są nieodpłatne. Jednolite studia magisterskie (prowadzone wyłącznie na kierunkach takich jak: kierunek lekarski, prawo, psychologia, itp.) trwają od 9 do 12 semestrów i są prowadzone w uniwersytetach i innych uczelniach akademickich. W wyniku ukończenia studiów drugiego stopnia bądź jednolitych studiów magisterskich studenci otrzymują dyplom ukończenia studiów wyższych i tytuł zawodowy magistra, magistra sztuki, magistra inżyniera, magistra inżyniera architekta, magistra inżyniera architekta krajobrazu, magistra inżyniera pożarnictwa lub lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, magistra pielęgniarstwa, magistra położnictwa, magistra farmacji zależnie od kierunku studiów. Absolwenci posiadający tytuł zawodowy magistra mogą ubiegać się o przyjęcie na studia doktoranckie (studia trzeciego stopnia). 7. Kształcenie specjalne Kształcenie specjalne stanowi integralną część polskiego systemu edukacji, co znajduje odzwierciedlenie we wspólnych przepisach dotyczących kształcenia w placówkach ogólnodostępnych i kształcenia specjalnego. Dzieci objęte są odpowiednią formą kształcenia specjalnego na podstawie orzeczenia wydanego przez zespół specjalistów poradni psychologiczno-pedagogicznej lub zespół orzeczniczy spoza poradni na podstawie wyników badań psychologicznych, pedagogicznych i lekarskich. Około połowa dzieci z orzeczeniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych kształci się w szkołach specjalnych lub klasach specjalnych w szkołach ogólnodostępnych, pozostałe dzieci z orzeczeniem kształcą się w klasach i szkołach integracyjnych oraz ogólnodostępnych. Dzieci z orzeczeniem stanowią około 2,7% ogółu uczniów objętych kształceniem w szkołach podstawowych i 4,3% w szkołach średnich i stopnia. Kształcenie dziecka mającego specjalne potrzeby w placówce ogólnodostępnej wymaga pozytywnej opinii właściwego organu i/lub zgody rodziców. 8. Nauczyciele Nauczyciele muszą posiadać wyższe wykształcenie. Rodzaj wymaganych studiów zależy od etapu edukacyjnego. Rozporządzenie w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela z 17 stycznia 2012 r. definiuje następujące wymagania dla poszczególnych poziomów: I. Poziom przedszkola i szkoły podstawowej: nauczyciel musi ukończyć minimum studia pierwszego stopnia kończące się tytułem zawodowym licencjata. II. Poziom gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej: wymagany tytuł zawodowy magistra. Kształcenie przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela w zakresie nauczania pierwszego przedmiotu (prowadzenia zajęć) składa się z trzech modułów obowiązkowych 7
obejmujących przygotowanie w zakresie merytorycznym, przygotowanie psychologicznopedagogiczne i przygotowanie w zakresie dydaktycznym. Karta Nauczyciela określa cztery następujące stopnie awansu zawodowego nauczyciela: nauczyciel stażysta, nauczyciel kontraktowy, nauczyciel mianowany, nauczyciel dyplomowany. Nauczyciele dyplomowani z wybitnymi osiągnięciami mogą również otrzymać tytuł honorowego profesora oświaty. Nauczyciele stażyści i nauczyciele kontraktowi mają status pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, w oparciu o przepisy Karty Nauczyciela (w przypadku nauczycieli stażystów jest to umowa na czas określony, w przypadku nauczycieli kontraktowych na czas nieokreślony); nauczyciele mianowani i dyplomowani są zatrudniani na podstawie mianowania, również w oparciu o przepisy Karty Nauczyciela. W roku szkolnym 2012/13 w Polsce było zatrudnionych około 479 000 nauczycieli ( w przeliczeniu na etaty), z czego 3,3 %, stanowili nauczyciele stażyści, 17,0 %, nauczyciele kontraktowi, 27,1 % nauczyciele mianowani i 50,5 % nauczyciele dyplomowani. Nauczyciele bez stopnia awansu stanowili 2,3 % Nauczyciele akademiccy podlegają odrębnym przepisom. Informacje opracowane przez Polskie Biuro Eurydice. Bardziej szczegółowy opis polskiego systemu edukacji w języku polskim znajduje się na stronach Eurypedii europejskiej encyklopedii krajowych systemów edukacji http://eacea.ec.europa.eu/education/eurypedia. 8