STARGARD - KLEJNOT POMORZA Dobrze trafiłeś, gdyż miasto nasze uznać należy za wzorcowe dla nauki historii Pomorza. Nagromadzenie i klasa stargardzkich obiektów zabytkowych sprawiają, że gród nasz nie ma sobie równych na Środkowym i Zachodnim Pomorzu. Szczególnie interesujący jest obszar zajmowany przez miasto średniowieczne, które dało początek dzisiejszemu 75-tysięcznemu Stargardowi. Aby go przybliżyć, wytyczyliśmy trasę staromiejskiego szlaku turystycznego, pn. STARGARD - KLEJNOT POMORZA. Szlak ten umożliwia zwiedzenie najważniejszych obiektów zabytkowych, ilustrujących wyjątkowość grodu nad Iną. Trasa szlaku wiedzie, w swej większości, XVIII i XIX-wiecznymi plantami, o długości ok. 3 km. Biegną one wzdłuż potężnych wałów, bastionów, fos, bram, baszt i bastei, z którymi jedynie krakowskie konkurować mogą. Z perspektywy i z bliska podziwiać można strzeliste wieże kościołów (w tym świętojańską trzecią w Polsce), najokazalsze baszty w kraju oraz jedną - z dwóch w Europie - bramę, rozpiętą nad korytem rzeki. Prawdziwą ucztą dla każdego, będzie wizyta w monumentalnej kolegiacie Mariackiej najpiękniejszym, gotyckim, ceglanym kościele w 1 / 7
Polsce. Szlak STARGARD - KLEJNOT POMORZA biegnie po okręgu. Możesz, przeto, Drogi Gościu, rozpocząć jego zwiedzanie w każdym dogodnym dla Ciebie miejscu. Zarezerwuj sobie na to dwie godziny. Gdy zechcesz obejrzeć muzea, wejść na punkt widokowy i na koniec - odpocząć w jednym z urokliwych parków, powinieneś przewidzieć odpowiednio więcej czasu. Zapewniamy, że nie będzie on zmarnowany. 1. RYNEK STAROMIEJSKI - serce miasta średniowiecznego. Wytyczony w czasie lokacji Stargardu. Wokół najważniejsze budowle miasta oraz domy bogatych mieszczan. Do ubiegłego wieku - jarmarki. 2. RATUSZ - najokazalszy, spośród średniowiecznych tego typu obiektów na Pomorzu. Początki ok. 1250 r., przebudowany w XIVw. Obecna, późnogotycka forma II poł. XVI w. Szczyty zdobione kunsztownym maswerkiem sieciowym. Wielki pożar w 1635 r. strawił wraz z ratuszem archiwum miejskie. Odbudowany. P onowne zniszczenia w 1945 r. Kolejna odbudowa w latach 1957-61. 3.ODWACH - ok. 1720 r. w stylu barokowym. Siedziba straży stargardzkiego garnizonu. Brak 2 / 7
pierwowzoru dla tego typu budowli na. Pomorzu. Obecnie siedziba Muzeum. 4. KAMIENICE BAROKOWE - przy Rynku Staromiejskim. Nr 3 - XVII w. (Nowa Giełda?) odbudowana po pożarze w 1635 r., nr 4 - wybudowana w tym samym czasie (wcześniej teren cmentarza przykościelnego). Po zniszczeniach w 1945 r. - odbudowane w stylu barokowym. W kamienicy nr 4 siedziba Centrum Informacji Turystycznej, prowadzonego przez Towarzystwo Przyjaciół Stargardu. 5. KOLEGIATA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY KRÓLOWEJ ŚWIATA - najcenniejszy zabytek Pomorza Zachodniego i Środkowego, jednocześnie najpiękniejszy, gotycki, ceglany kościół w Polsce. Inspiracja dla twórców dziesiątków budowli w minimum trzech krajach. Początek budowy w 1292 r., obecna bryła w kształcie z XIV-XV w. Dwuwieżowa bazylika z wieńcem kaplic w obejściu chóru. Typ hanzeatyckiej katedry miejskiej, reprezentowany jedynie w największych miastach Pobrzeża Bałtyku. Koronkowe, ceramiczne zdobienia elewacji; oryginalny wystrój wież - tzw. blenda stargardzka, unikalna galeryjka tryforyjna w prezbiterium podnoszą dodatkowo klasę dzieła. Wnętrze, po licznych zniszczeniach obiektu uboższe: ołtarz z 1663 r., malowidła ścienne (XV-XVIII w.), epitafia, ołtarze, obramowania wejść do kaplic (XVIII w.), witraże (XIX-XX w.). 6. ZESPÓŁ PLEBANII - trzy najstarsze budynki datowane na XIV, XVI i XIX w. W XV w. szkoła, później: mieszkania duchownych i organistów, muzea, diakonat, biura parafii. 7. BASZTA JEŃCÓW - XV w., najprostsza ze stargardzkich baszt (forma cylindra), wys. 13 m, 3 / 7
krenelaż. 8. MURY MIEJSKIE - podstawowy element umocnień Stargardu, jednego z najsilniej obwarowanych miast pomorskich. Z pierwotnego pierścienia o długości 2260 m (obejmował on obszar równy dwóm poznańskim starówkom) zachowało się 1040 m. Mur o wys. do 8 m. Skuteczność obronną murów podnosiły: czatownie - półbaszty (45), baszty (9), bramy z przedbramiami (4), basteje (4) oraz oddzielone od nich fosą wewnętrzną i oblane zewnętrzną - wały z bastionami (usypane w XVI, a podwyższone w XVII w.) Idąc Aleją Słowiczą grzbietem dawnego wału, zobaczyć można (na planie nieoznaczone): amfiteatr i neorenesansową willę (1926 r.), zasłużonej dla Stargardu młynarskiej rodziny Karowów. Obecnie siedziba Młodzieżowego Domu Kultury. 9. BASZTA TKACZY - (Lodowa, Wieża Sukienników) - XV w., osiem kondygnacji, wys. 31 m. Obok baszty Morze Czerwone, należy do najokazalszych baszt w Polsce. W perspektywie ul. Sukienniczej - piękna panorama fortyfikacji miejskich (niewiele takich w Polsce). 4 / 7
10. rozwoju 11. do pyrzyckim 12. z emporami nieistniejącej BASTEJA BRAMA KOŚCIÓŁ broni (zwanym we PYRZYCKA palnej. ŚWIĘTEGO - pocz. wnętrzu, bramy do W XVI XIX Świętojańskiej. wysmukła - w. XIII DUCHA w. Wysunięty Polską - XV funkcje wieża w., - powstał Drogą). Przed jedna przed mieszkalne, o wys. z w nią, lico najpiękniejszych latach ponad trakt muru obecnie 1874 ze 50 element Skalina m. - oddział 77. Czwarta na fortyfikacji, Neogotycka zbiegał Pomorzu, Muzeum. świątynia się dostosowany z w salowa gościńcem formie w tym budowla, zbliżona miejscu. 13. zdobiony Miejskiej DOM Biblioteki KLETZINA kamienno Publicznej. -ceglany - (Rohledera) szczyt. - I/II Obiekt ćw. XVI odbudowany w. Siedziba po zamożnego zniszczeniach kupca. z 1945 Bogato r. Siedziba 14. Siedem czerwonego przelanej. 15. Rzadki, 16. greckiego Pierwotnie 17. przedbramia bastion, ludwisarzom BASZTA WIEŻA KOŚCIÓŁ TUNEL tej kondygnacji, zwany (wieża W klasy, pw. CIŚNIEŃ NEOGOTYCKI (rudy w bramy sezonie MORZE ŚW. Chrystusa, XVI Rondlem, wys. zabytek darniowe) ŚW. - Świętojańskiej. XVII - trzy letnim CZERWONE 33 neogotycka PIOTRA galerie m). w., techniki służył który -- stan koloru jako punkt Jedna oprócz gminie obronne. I obecny miejsce XIX PAWŁA z W widokowy. - bagna z 1896 najokazalsza pięciu pobliżu w. reformowanej. swych z - Przejście przed - XIX 97 z stargardzkich wytapiania tunelu lat r. podstawowych, w. Wysokość basztą 1890-91. Znajduje baszta znajduje W lub basztą dzwonów 1953 miejska Neogotycki, świątyń, 65 się wg się m, obronnych w legendy r. przebito największy zamieniony okolicy bogato w powstałych Polsce - w nieistniejącego od zdobiona planie funkcji, 1869 o morza stargardzki wys. w r. cerkiew. krzyża tym służył Nazwa 34 elewacja. krwi okresie. m. tuod 5 / 7
. 18. budowy hełmu kryształowe KOŚCIÓŁ wieży XIII sklepienia w. do ŚW. Obecny wys. JANA 99 kaplic. kształt m - w pojoannicki, latach z XV 1892 w. Wieża trójnawowy, - 1893. zdobiona W obejściu halowy, tzw. blendą w chóru stylu unikalne stargardzką. późnego na gotyku. Pomorzu, Podniesienie Początek 19. średniowieczu intruzami obszarze). Obecnie Plastycznych miejski. 20. znów BRAMA SPICHLERZ spichrza. Brama port Na MŁYŃSKA Brama. stargardzki, wieżach straże Odbudowany Młyńska - XVI opuszczały w. Wchodzimy motyw - jest (Portowa, W znajdujący XVIII siedzibą - tzw. jedyny w. blendy Wodna) noc pełnił się z Stargardzkiego teren czterech bronę wewnątrz stargardzkie funkcję - wyspy. z poł. do istniejących koryta królewskiego XV obwarowań Tu Stowarzyszenia w., miał (pierwowzór rzeki. unikat swe do Zabezpieczała (wyjątek magazynu 1945 początki w skali w r. kościele Miłośników na europejskiej. stargardzki solnego, znacznym ona Mariackim). Sztuk przed później organizm W 21. wraz drewnianego jej ten białogłów. BASZTA później z lochem jeszcze BIAŁOGŁÓWKA- Za ganku więziennym. basztą podwyższono, - hurdycji. w kierunku Wejście Nazwa z I poł. wzmacniając Iny do od XV - baszty obszar koloru w. Wysokość na zburzonej obwarowania stożka, wysokości 30 lub w m. - 1295 biegnącego jak o Wewnątrz kolejny chce r. siedziby legenda bastion sześć tu dawniej, kasztelana. - kondygnacji artyleryjski. od broniących Teren 6 / 7
22. ścianie barbakanem BRAMA południowej WAŁOWA drugiej - wykusz - stronie z I poł. latrynowy. Iny. XV w. Szczyty Przed rozbiórką i sygnaturka w 1780 renesansowe r. - przedbramie, (XVI XVII wzmocnione w.). Na Obecnie zakłada Przekroczywszy (poza Wykuł Billekego. Wzbogacono 23. do archiwum. 1875 ARSENAŁ Szlakiem) r. (w renowację z Idąc - wapienia 2012 więzieniem go MIEJSKI Szlakiem most zobaczyć m. roku) in. Bramy gotlandzkiego na o przez kryminalnym - przepławkę wzdłuż Inie, 1500 można Wałowej miasta opuszczamy r. plantów, Był największy Wawrzyniec w dla miejscem a Stargardzie od ryb mijamy pocz. wyspę. łososiowatych, - i wys. Bernau produkcji, XX Mader przebudowany W oraz w. 2,76 odległości - realizowany w odbudowę m napraw akcie ruinie. które - krzyż pokuty ok. niedawno Odbudowa i składowania pokutny Bramy 1 jest latach km, za wspólny zamordowanie przy Młyńskiej most wróciły w Polsce 1974 ul. broni. z projekt, Gdańskiej 1910 w r. z Iny. Później Bernau. Siedziba 1542 r. Hansa który r. 24. latach bogate tego 25. Starego Z 1881-84 Światowej przy budowli KAMIENICA HOTEL ul. typu 1957 zdobienia Czarnieckiego Miasta, r. budowli nieobjętych Wystawie przy PTTK - 59 ul. który GOTYCKA r. szczytu w - 11-go Obecnie oryginalny Polsce. w przetrwał planem, 17. Chicago) Listopada, tzw. siedziba - (Dom blendą w rekomendujemy: zniszczenia formie przy Protzena, budynek Państwowej ul. stargardzką. budynek Staszica 1945 I Stary LO monumentalne z Szkoły r. 1 z 1876 Jedna oraz 1882 Dom) r. Muzycznej budynek r. z - Jeden najświetniejszych, (prezentowany II ćw. koszary z Urzędu nielicznych XV I stopnia. w. tzw. Odbudowana Miejskiego przez czerwone Wyjątkowo późnogotyckich obiektów Niemcy z 1901 zwna r. 7 / 7