Po co nam świadectwa energetyczne W 2002 roku kraje UE w ramach dyrektywy 2002/91/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, wprowadziły obowiązek sporządzania oceny energetycznej budynków. Wymóg ten pojawia się na etapie projektowania oraz na etapie użytkowania. W prawie polskim wymagania te zostały ujęte w prawie budowlanym oraz w rozporządzeniach: w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, w rozporządzeniu sprawie zakresu i form projektu budowlanego oraz w rozporządzeniu w sprawie metodologii sporządzenia świadectw charakterystyki energetycznej budynku. Zatem zgodnie z polskim prawem budowlanym obowiązek oceny energetycznej występuje na etapie projektu budowlanego jako integralna część projektu a na etapie pozwolenia na użytkowanie opracowuje się świadectwo charakterystyki energetycznej budynku. Na etapie projektu opracowana projektowana charakterystyka określa projektowaną jakość energetyczną budynku. Kupując zatem projekt np. domu jednorodzinnego można na tej podstawie uzyskać informacje o projektowanym zużyciu energii na c.o., wentylację, ciepłą wodę a nawet chłodzenie. Wskaźnik energii końcowej EK W projektowanej charakterystyce należy określić wskaźnik zużycia energii końcowej EK który zawiera scalone informacje o planowanym zużyciu energii z uwzględnieniem sprawności instalacji c.o., c.w.u., wentylacji i chłodzenia. Wartość EK podawana jest również na świadectwie charakterystyki energetycznej budynku. Wskaźnik energii końcowej EK zawieraj informacje, na podstawie, której można określić przewidywane koszty ogrzewania budynku. Wskaźnik energii końcowej EK podawany jest w kwh/m2rok co umożliwia porównywanie między sobą budynków pod względem energochłonności. W tabeli 1 zamieszczono zestawienie wartości EK oraz kosztów ogrzewania na m2 powierzchni ogrzewanej budynku oraz całkowite roczne koszty ogrzewania budynku na c.o. i c.w.u. Minimalna wartość EK dotyczy budynku APS 22 i wynosi 105,58 kwh/m2rok. Przy tym samym źródle ciepła (kotłownia gazowa kondensacyjna) koszty ogrzewania na 1 m2 są również najniższe dla domu APS 22 i wynoszą 1,58 zł/m2 na m-c. Ze względu na koszty eksploatacyjne w tym przypadku najlepszym projektem jest APS 22 i taki warto wybrać. Tabela 1. Przykładowe wartości EK dla domów z katalogu biura projektowego Archi-Projekt projektowane powierzchnia energia koszt koszty typ ogrzewana końcowa typ jednostkowy ogrzewania na projektu domu Af EK ogrzewania ciepła c.o. i c.w.u. 1 m2 na miesiąc projektowane roczne koszty ogrzewania na c.o. i c.w.u. [m2] [kwh/m2rok] [zł/kw] [zł/m2 m-c] [zł/rok] APS 04 133,1 128,37 kotł. gaz 0,18 1,93 3075,5 APS 05 132,5 118,49 kotł. gaz 0,18 1,78 2826,0 APS 06 136,9 133,81 kotł. gaz 0,18 2,01 3297,3 APS 08 146 133,79 kotł. gaz 0,18 2,01 3516,0 APS 10 149,8 125,29 kotł. gaz 0,18 1,88 3378,3 APS 22 249,1 105,58 kotł. gaz 0,18 1,58 4734,0 APS 28 114,7 130,87 kotł. gaz 0,18 1,96 2701,9
Wykres 1. Przewidywane koszty ogrzewania zł/m2 na miesiąc na c.o. i c.w.u. dla różnych domów projektów typowych opracowanych przez pracownię Archi-Projekt 2,50 2,00 1,50 1,93 1,78 2,01 2,01 1,88 1,58 1,96 1,00 Serie2 0,50 0,00 APS 04 APS 05 APS 06 APS 08 APS 10 APS 22 APS 28 Przy ocenie energetycznej budynku podawany jest jednak inny wskaźnik, określający ilość energii nieodnawialnej pierwotnej jaką zużywać będzie dany budynek EP. Wartość EP podawana jest podobnie jak wskaźnik energii końcowej EK w kwh/m2rok i informuje o ilości energii nieodnawialnej jaką będzie zużywał dany budynek. Za nieodnawialną energię przyjmuje się energię elektryczną produkowaną w sposób tradycyjny w elektrociepłowni, energię uzyskaną z gazu ziemnego i płynnego, oleju opałowego oraz wszystkich rodzajów węgla. Szczegóły w tabeli 2. Wskaźnik nieodnawialnej energii pierwotnej EP. Zgodnie z obowiązującym prawem budowlanym ocenę energetyczną budynku należy wykonać w oparciu o wskaźnik nieodnawialnej energii pierwotnej EP. Przy określaniu wartości EP dla różnych nośników energii uwzględniana jest odpowiednia waga (tabela 2), którą przyjmuje się w zależności od sposobu zasilania budynku w energię. Jeżeli budynek zasilany jest z różnych źródeł energii wartość EP dla tego samego budynku może być różna. Dla budynku APS 28 zasilanego gazem wartość EP = 152,54 kwh/m2rok, a ogrzewanego energią elektryczną wynosi EP=416,0 kwh/m2rok. Oznacza to, że zużycie energii nieodnawialnej pierwotnej, tej którą tracimy bezpowrotnie w budynku ogrzewanym energią elektryczną będzie niespełna 3 razy większe niż zużycie energii nieodnawialnej pierwotnej w budynku ogrzewanym gazem. Jest tak dlatego, że łączna sprawność wytwarzania energii elektrycznej oraz jej przesył wynosi około 30%. dlatego przy produkcji energii cieplnej z prądu zużywamy znacznie więcej paliwa energii pierwotnej nieodnawialnej. Koszty ogrzewania też będą ponad 2 razy większe w stosunku do budynku ogrzewanego gazem. Na wykresie 2 zamieszczono przykładową ocenę energetyczną budynku w postaci suwakowej. W tabeli 3 zamieszczono oceny budynków w oparciu o wskaźnik EP oraz porównanie z wartością graniczną EP wg warunków technicznych z 6 listopada 2008 (WT2008). Dla budynku APS 28 wykonano porównanie oceny ze względu na sposób zasilania. Porównanie wykonano dla zasilania z gazu, energii elektrycznej, biomasy i z ciepłowni opalanej węglem kamiennym. Ten sam budynek (APS 28) otrzymał najlepszą ocenę przy zasilaniu z biomasy tj. np. z drewna. Jest to oczywiste, ponieważ biomasa jest energią odnawialną dlatego zużycie nieodnawialnej energii pierwotnej jest najmniejsze. Jednak wartość EK ze względu na niższą sprawność instalacji na biomasę jest wyższa i wynosi 170,13 kwg/m2rok, zatem należy się liczyć z większym zużyciem energii. Pomimo wzrostu zużycia energii dla domu jednorodzinnego koszty ogrzewania choć nie wiele ale będą niższe od kosztów ogrzewania gazem ziemnym. Wykres 2. Ocena energetyczna budynku zgodnie z rozporządzeniem w sprawie zasad sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej budynku
Tabela 2 Wskaźnik nieodnawialnej energii pierwotnej zależny od systemu zasilania budynku i należy przyjmować zgodnie z Rozporządzenie w sprawie metodologii sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej budynków Wskaźnik nieodnawialnej energii pierwotnej wi Olej opałowy 1,1 Gaz ziemny 1,1 Propan - butan 1,1 Paliwa Węgiel kamienny 1,1 Węgiel brunatny 1,1 biomasa 0,2 energia słoneczne 0 ciepło scentralizowane z kogeneracji Ciepło scentralizowane z ciepłowni energia nieodnawialna 0,8 energia odnawialna 0,15 energia z węgla 1,3 energia z gazu lub oleju 1,2 Energia elektryczna system PV Ogniwa fotowoltaniczna 0,7 Energia elektryczna prod. tradycyjnie 3
Tabela 3. Zestawienie wartości EK, EP oraz podanie wartości granicznej określonej prawem WT 2008 a także koszty ogrzewania dla projektów gotowych firmy Archi-Projekt dla zasilania gazem oraz dla budynku APS 28 zasilanych z różnych nośników energii. typ projektu energia końcowa EK typ ogrzewania koszt jednostkowy ciepła projektowane koszty ogrzewania na c.o. i c.w.u. 1 m2 na miesiąc energia pierwotna EP Wartość graniczna określona w prawie WT2008 [kwh/m2rok] [zł/kw] [zł/m2 m-c] [kwh/m2rok] [kwh/m2rok] APS 04 128,37 kotł. gaz 0,18 1,93 145,95 149,26 APS 05 118,49 kotł. gaz 0,18 1,78 135,53 137,04 APS 06 133,81 kotł. gaz 0,18 2,01 152,32 154,27 APS 08 133,79 kotł. gaz 0,18 2,01 152,54 162,78 APS 10 125,29 kotł. gaz 0,18 1,88 142,76 152,96 APS 22 105,58 kotł. gaz 0,18 1,58 121,25 144,31 APS 28 130,87 kotł. gaz 0,18 1,96 152,54 162,78 APS 28 124,64 energia el. 0,4 4,15 416,02 162,78 APS 28 170,13 biomasa 0,11 1,56 36,05 162,78 APS 28 143,96 ciep. węgl. 0,16 1,92 180,27 162,78 Charakterystyka a świadectwo energetyczne Czym się różni projektowana charakterystyka energetyczna od świadectwa charakterystyki energetycznej budynku? Pierwsze jest oceną energetyczną budynku wykonaną na etapie projektu, drugie jest oceną wykonaną po zrealizowaniu inwestycji. Końcowa ocena energetyczna zamieszczona w świadectwie obejmuje wszystkie zmiany jakie zostały wprowadzone podczas realizacji inwestycji, zatem dopiero świadectwo charakterystyki energetycznej obejmuje rzeczywistą ocenę energetyczną dla zrealizowanego budynku. Jednak przy zakupie gotowego projektu warto uzyskać informacje o projektowanej wartości EK i EP i porównać wybrane projekty. Jeżeli oczekiwania pod względem energochłonności przyszłego użytkownika są inne od proponowanych przez biuro projektowe typowych rozwiązań można poprosić o wprowadzenie zmian w zakresie izolacji termicznej ścian, okien a nawet sposobu zasilania budynku lub wykorzystanie odnawialnych źródeł energii np. kolektorów słonecznych lub pomp ciepła. Jak wykonać poprawną ocenę Ocenę energetyczną można wykonać za pomocą Excel samemu tworząc skomplikowane formuły odpowiadające obowiązującemu prawu i odpowiednim normom. Można też skorzystać z dostępnych na rynku programów komputerowych. Trudno jest wybrać ten najbardziej właściwy. Zawsze kusi niska cena, jednak jak uczy doświadczenie tanie programy zazwyczaj stwarzają szereg nieprzewidzianych trudności. Zazwyczaj jest brak zaawansowanych funkcji. Często zdarza się też, że najtańsze produkty nie do końca umożliwiają poprawnie wykonanie obliczeń. Najczęściej nie oferują właściwego serwisu a aktualizacje są płatne. Dla projektantów lub osób przygotowujących się do sporządzania świadectw w segmencie projektów gotowych np. domów jednorodzinnych dobrze jest aby w programie wprowadzone były już projekty budynków biur projektowych, z którymi już współpracują. Świadectwo energetyczne z programem Dla biur projektowych wykonujących projektowane charakterystyki oraz dla osób zajmujących się nadzorem budowlanym warto zainteresować się programem CERTO ogrzewanie oraz CERTO
ogrzewanie i chłodzenie (demo dołączono do płyty). Program pozwala wykonać prawidłowo projektowaną charakterystykę energetyczną budynku oraz świadectwo charakterystyki budynku dla budynku i poszczególnych lokali. Obliczenia można wykonać dla dowolnego typu budynku ogrzewanego i chłodzonego z uwzględnieniem również oświetlenia. Autorzy stworzyli kilka specjalnie przygotowanych funkcji, które pomagają i znacznie przyspieszają wykonywanie charakterystyk oraz świadectw. Szczególnie są one przydatne dla osób związanych z dystrybucją lub obsługą rynku budynków powtarzalnych np. domów gotowych. W programie CERTO zamieszczono bazę domów gotowych między innymi firmy Archi-Projekt, które dostępne są w zarówno w wersji pełnej jak i demonstracyjnej. Wersja demonstracyjna umożliwia wprowadzenie wszystkich danych, zmian i wykonania przykładowych obliczeń. Wersja demo jest ograniczona czasowo i do pracy zwłaszcza w pierwszym etapie nie jest konieczny zakup programu. Dla niezdecydowanych istnieje oferta na przygotowanie wydruków charakterystyki lub świadectwa przygotowanego w programie w wersji demonstracyjnej. Należy wówczas przesłać plik z obliczeniami wykonanymi w wersji demo do Dolnośląskiej Agencji Energii oraz zlecić przygotowanie wydruku. Koszt usługi-przygotowanie wydruków jest niewielki i można skorzystać zwłaszcza w początkowej fazie wykonywania świadectw lub charakterystyk. Zdjęcie 1. Podgląd wyników obliczeń z programu CERTO przygotowany w wersji demo.
Automatyczne obracania budynków Wprowadzone do programu Certo domy można modyfikować dowolnie. Niezwykle przydatną funkcją jest możliwość automatycznego obracania każdego budynku wprowadzonego do programu. Jeżeli lokalizacja np. domu wprowadzonego do bazy gotowych domów w konkretnym przypadku ma inne usytuowanie względem stron świata, program umożliwia automatyczne obrócenie całego budynku (zdjęcie. 2) dostosowując typowy projekt do nowej lokalizacji. dotyczy to również budynków wprowadzanych indywidualnie. Zdjęcie 2. Możliwość automatycznego obracania budynku względem stron świata Lustrzane odbicie Bardzo często przygotowane projekty wymagają przekształcenia przez lustrzane odbicie. W programie Certo wprowadzono specjalną funkcję, która umożliwia automatyczne wykonanie lustrzanego odbicia (zdjęcie 3) dla dowolnego budynku, który został wprowadzony do programu.
Zdjęcie 3. Wybór sposobu wykonania lustrzanego odbicia Rozbudowane bazy danych Dla ułatwienia i usprawnienia pracy zamieszczono w programie CERTO szereg danych znanych producentów. W bazie materiałowej zamieszczono między innymi dane o produktach: Ursy, Austrotherm, Termoorganiki, Xell (Ytong i Silka), Rockwool, Viessmann, De Dietrich, HDG Bavaria, Metalerg, Rekuperatory, Sun Energy Baza ta jest sukcesywnie aktualizowana a aktualizacja programu realizowana jest automatycznie przez internet przy uruchomieniu programu. Współpraca z plikami graficznymi Dodatkową pomocą jest możliwość wykorzystania plików graficznych (w formacie JPG, PDF, BMP i innych) i wprowadzenie danych do programu (wymiary, powierzchnie) bezpośrednio z rysunku w wersji elektronicznej. Rysunek staje się zbiorem danych i jednocześnie nawigacją do wprowadzania danych do programu. Zdjęcie 4. Wykorzystanie rysunków do wprowadzania danych
CERTO - najlepszy program na rynku Zdaniem wielu użytkowników CERTO posiada wiele pomocnych funkcji umożliwiających prawidłowe wykonanie projektowanej charakterystyki energetycznej i świadectwa charakterystyki energetycznej zarówno dla budynków ogrzewanych i chłodzonych. Rozbudowane bazy produktów renomowanych producentów materiałów budowlanych oraz instalacyjnych pozwala wykonać nawet nietypowe obliczenie bez koniczności szukania danych o produktach w Internecie. Certo jest jedynym programem umożliwiającym wykonanie obliczeń z uwzględnieniem przerw w ogrzewaniu i chłodzeniu. Posiada rekomendacje Narodowej Agencji Energii i Środowiska. Zdaniem wielu ekspertów to najlepszy program na rynku.