Zbigniew Bosek OLSZTYN Z LOTU PTAKA Układ graficzny Mariusz FELIŃSKI OLSZTYN 2009 >>>>>
Olsztyn sfotografowany z samolotu w latach przed drugą wojną światową Olsztyn photographed from a plane before The Second World War Olsztyn, Luftaufnahmen, vor dem Zweiten Weltkrieg Olsztyn fotografato dall aereo negli anni prima della seconda guerra mondiale Olsztyn, photo aérienne, pendant l entre-deux guerres 4
Przedmowa Olsztyn miastojakrzympołożonenakilkuwzgórzach,otoczonewielomajezioraminiczymw finlandzkimpejzażu,przeciętejednąrzekąi owinięterzekądrugą,wtulonew ogromnyleśny obszar,niemasobierównegocodo krajobrazowegopiękna w całejpolsce.a i w świecietrudnoo takdoskonałezjednoczenieludzkiegosiedliskaz otaczającągoprzyrodą. To,żewłaśnie w takim miejscu ulokowano w 1334 roku drewniano-ziemną strażnicę puszczańską, nadając jej nazwę Allenstein, czyli Gródnad Łyną,wynikałoz bardzoprozaicznychpowodów zakolerzekiłynystwarzałobowiemodpowiedniewarunkiobronne.tutajwięcw 1347rokuprzystąpionodo budowymurowanego zamku, a w 1353 roku Jan z Łajs odebrał od kapituły warmińskiejprzywilejlokacyjnydlamiasta.nosiłoononazwęallenstein, którą to Polscy mieszczanie wymawiali jako Holstin, w piśmiezapisującjako Olstyn. TakpowstałOlsztyn,rozwijającysięówcześniegłówniew obrębiesolidnychmurówobronnychotaczającychstaremiasto.historycznieokreślająjezachowanedo dziśwspaniałezabytkowe budowle:kościółpod wezwaniemśw.jakuba,staryratusz,górnabrama.w 1516rokuprzybyłdo Olsztynaprzyszłygenialny astronommikołajkopernik,który wstrzymałsłońcei ruszyłziemię.zamieszkałjakoadministratordóbrkapituływarmińskiej w zamku,prowadził tuobserwacjęruchuplanetna Niebie,pisał słynnąrozprawę O oceniepieniądza,a nawetbroniłmurów zamkowychprzed krzyżackimiwojskami. NajbliższetrzystalatdziejówOlsztynawtopionejestw jakże skomplikowanąhistorięcałejrzeczypospolitej.miastoodczuwa wszelkietegokonsekwencje,a sątogłówniewojny(w 1655rokuSzwedziwręczokupująOlsztyn),efektypolitycznychukładów (w 1772rokumiastowrazz Warmiąwcielonezostajedo królestwapruskiego),noi teprzypisywaneniebiosom,jakdziesiątkujące ludność zarazy, pożary oraz okresy biedy wynikające z wojennychrabunków. Przychodzijednakwiek XIX,a szczególniejegodrugapołowa.w 1888rokuz dworcakolejowegoruszapierwszypociąg.wpływatona handloweznaczeniemiasta, główniew obrocie drewnemi produktamispożywczymi.przybywająludzie, powstająnowedomóworaz kamienice na zasadach prywatnychi komunalnych. W 1889rokuOlsztynotrzymujewłasnygaz,przeznaczonyna ogrzaniedomostwi oświetlenieulic miasta.powstajesystem sieciwodociągoweji kanalizacyjnej,zaś w 1907rokuuruchomionazostajemiejskaelektrownia,dzięki czemuruszatramwajowakomunikacjamiejska. OlsztynrozbudowujesiępozamuramiStaregoMiasta.Obok ciągówkamienicśródmieścia,a więcw kierunkunowegoratusza,powstająosiedlawykorzystująceterenytużprzy granicach lasuorazw rejonachjezior.przecinającamiastoliniakolejowa przyczyniasiędo powstaniaogromnejzabudowymiejskiej,jaką staje się Zatorze. Druga wojna światowa przynosi wprawdzie dziękidziałaniomarmiiczerwonejsporewyburzeniaw centrum miasta(główniesątopodpaleniazimą 1945roku),tojednak wrazz przybyciempolskiejadministracjitrwaobudowazniszczeń. Na szczęściewojnieoparłysięcennezabytki,wśródnichzamek, Górna Brama, katedra i kościoły. W latach pięćdziesiątych XX wiekuodbudowanezostajestaremiasto,generalnymremontom poddano liczne kamienice, w miejsce koniecznych wyburzeństanęłynowedomy. Przychodziokresrozwojumiasta w bardzoróżnychkierunkach,a głównietakich,na jakiepozwalałakonfiguracjaterenui przyrodniczeograniczenia.powstają nowedzielnice(jaroty,nagórki,pieczewo),wykorzystujesiębliskośćlasówi jezior(osiedlasłonecznystok,brzeziny,redykajny). TenniezwykleskrótowyopisrozwojuOlsztynajakoaglomeracjimiejskiej,jestw przypadkuniniejszegoalbumuniezwykle ważny,abyuzmysłowićsobieprzestrzeń,którąmożemyoglądać sfotografowaną przez Zbigniewa Boska z pozycji lotu ptaka (praktycznie:samolotu,sterowca,motolotni).zapewnewśród wieluprzy tejokazjirodzisiępytanie,ktopierwszyześmiertelnikóww historiiolsztynaspojrzałna miastoz góry,konkretniespod niebios? A jeszczedo tego,uwieczniłowewidokina fotografii? Prawdajesttaka,żespojrzećz góryna Olsztynpozwoliłdopiero wynalazeksamolotu,dokonanyprzezbraciwrightw 1903roku. Kiedywięcsamolotmógłpo razpierwszyprzeleciećnad Olsztynem?Najprawdopodobniejstałosiętoprzy okazjiwystawyprzemysłowejw czerwcu 1910roku.W dwalatapotemw Dajtkach powstałolotniskowojskowe,noi niezapominajmyo sterowcach, dlaktórychhalęwybudowanow Dywitach(1913).Ktojednak jakopierwszyutrwaliłwidokmiastanafotografiiwykonanyspod niebios,dodziśniewiadomo. W czasachnamwspółczesnych,możnaw AeroklubieWarmińsko-Mazurskimwyczarterowaćlotsamolotemnad miastem, alboodbyćgona zasadachturystycznejoferty.lecieći fotografować może więc każdy, mamy przecież europejską wolność. Chociażjeszczeniedawno,a wiedząo tymreporterzyz poprzednichpokoleń,takifotograficznylotwymagałministerialnychzezwoleńi akceptacjipublikacjioficjalnejcenzury.częstonegatywy rekwirowano,a poszczególnezdjęciaprzeznaczonedopublikacji badanopod lupą. ZbigniewBosek(rocznik 1958),absolwentAkademiiRolniczo-Technicznejw Olsztynie,prowadzącyobecniewolnorynkową firmę,niewyobrażasobieegzystencjibezmożliwościrealizacji pomysłów,którestanowiąjegożyciowepasje.takwięcuprawiał jeździectwo,wspinałsięw górach,żeglował,szybowałna podniebnychrejsach.a ponieważzawszeinteresowałsięfotografiką, postanowiłw pewnymmomencierejestrowaćswojelotyfotograficznymaparatem.dzisiajjegoarchiwumzawieraponad 6tysięcy zdjęć: widoków, panoram, krajobrazów tego, co widać po wzniesieniusięw górę.połowaz nichtoobrazyolsztynai okolic,alesąteżdokumentylotówdalszych,jakokolicznegminy,aż po Grunwald,czyDabrówno.Po założeniustronyinternetowej [www.zlotuptaka.pl],zbigniewbosekstworzyłmożliwośćszperaniaw fotograficznymarchiwumprzezwszystkichzainteresowanych, łącznie z zamówieniem konkretnych zdjęć do własnych celów. Albumtenjestpierwszymzwartymwydawnictwemprzedstawiającymfotograficzneosiągnięciaautora,i jaksięokazuje,takżepierwszymw historiiolsztynaalbumemukazującymmiasto widzianez góry,z całymswoimniepowtarzalnymprzestrzennym pięknemorazfascynującąwizjąkoegzystencjiz przyrodą. TomaszŚrutkowski 5
Fot. Jerzy Pepol 10
Jestem tylkotym,któryfotografując,pokazujena swoichzdjęciachpięknonaturyi tego costworzyłczłowiek widzianez lotuptaka.obrazziemiwidzianyz lotuptakatochwila wartazapamiętaniai utrwalenia.tocowydajesięprzeciętnewidzianez zieminabieracałkieminnegowymiarusfotografowanez wysokości 300metrów.Zapraszamdo obejrzenia moichzdjęć. I only reflectonthenatureofbeautyinphotographywhichrepresentshumans creation fromthebird seye-viewandbeyonddoubtitisworthrecording.thingsthatseemstobe averagearedifferentfromthepointof300meters.iinviteyoutoseethecollectionofmy photos. Indem ichausdervogelperspektivefotografiere,möchteichzeigen, wieschöndienatur unddas,wasdermenschgeschaffenhat,sind.eslohntsich, dasbildunserererdeaus dieser Perspektive zu dokumentieren und für immer im Gedächnis zu behalten. Die Landschaft,dieunssonstalltäglicherscheint,gesehenausderHöhevon300Metern,wird zu einem besonderen Erlebnis. Ich lade Sie herzlich dazu ein, sich meine Fotos anzusehen Jene faisqueretranscrireparlebiaisdelaphoto,labeautéterrestre,commeonla verraitdelà-haut.lesimagesdelaterrecommelesvoientlesoiseaux,sedoiventd être immortaliséesetpartagées.cequel onneremarqueraitpasd enbas,prendalorsune touteautreampleur,lorsqu onlephotographied unehauteurde300m.regardezpar vous-mêmes... BASTAUNPASSO,PERVDEREUNMONDONUOVO dicevagoethe. Eiodipassinehofatti300.Eversol alto.dalìhovistoefotografatolanaturaintuttoil suosplendoreeleimmobilioperefruttodellafaticaumana,inun ineditaprospettivache consegnaadognielementonuovi, fuggevoli,inimagginabilidettagli,edonandoallanostra visioneunadimensionealternativaatuttociòche,abitualmente,cicirconda. Mutanole distanze,econesselospirito,l inaccessibiledivieneaccesibile.eancheilnostroscenario quotidiano,diventa... unmondonuovo. www.zlotuptaka.pl www.luftbildermasuren.de 11
14
17
STARE Park Zamkowy Schloßpark Parc du Château Castle Park Parco del Castello 18 STARE
MIASTOFosa zamkowa Festungsgraben Douve du Château The Castle Moat Fossato del Castello >>>>> IASTO 19
22
<<<<< Altstadt Stare Miasto od strony północnej The Old Town from the north Die Altstadt von der nördlichen Seite aus Città Vecchia dal lato nord Vieille Ville, côté nord Zamek The Castle Schloß Castello Château 23
Kościół ewangelicki Evangelische Kirche The Protestant Church Chiesa evangelica 24 Eglise protestante Centro