Wiatr wiatr odgrywa niezmiernie istotną rolę na kształtowanie się innych elementów pogody, ponieważ wraz z przemieszczającym się powietrzem przenoszona jest para wodna oraz energia cieplna; wiatr - to poziomy ruch mas powietrza w dolnej części troposfery; jego prędkość zależeć będzie od różnicy ciśnień, w obrębie których powstaje wiatr im jest ona wyższa, tym wyższa jest prędkość wiatru; na siłę i kierunek wiatru wpływ mają także inne czynniki; należą do nich m. in. siła Coriolisa, która sprawia, że wiatr odchyla się w prawo na półkuli północnej i w lewo na półkuli południowej, siła tarcia, siła odśrodkowa, ukształtowanie powierzchni oraz różnica gęstości powietrza; na Ziemi istnieją dwa typy wiatrów, stałe i sezonowe lub inaczej sezonowo-zmienne; do wiatrów stałych zaliczać będziemy pasaty 1. pasaty - są to wiatry ciepłe wiejące od pasa wyżów okołozwrotnikowych w kierunku równików; nazywamy je stałymi, gdyż wieją cały rok i zawsze z tego samego kierunku; za sprawą pasatów te wybrzeża Afryki, Australii oraz Ameryki, które znajdują się we wschodniej strefie podzwrotnikowej charakteryzują się obfitymi opadami deszczu, natomiast wybrzeża zachodnie wręcz przeciwnie są niezwykle suche; dowodem tego jest pustynia Kalahari w Afryce, pustynia Zachodnioaustralijska w Australii i pustynia Kalifornijska w Ameryce kierunek wiatrów sezonowych zmieniać się będzie w cyklu rocznym lub dobowym; niektóre wiatry zmieniają się w sposób regularny, inne zaś nieregularnie i to właśnie tych ostatnich jest stosunkowo najwięcej; do wiatrów regularnych zaliczymy monsun oraz bryzę monsuny to wiatry zmieniające swój kierunek dwukrotnie w cyklu rocznym; przyczyną ich powstawania jest różnica ciśnień wynikająca z różnego tempa nagrzewania się obszarów mórz i lądów; ląd równie szybko ochładza się co nagrzewa, ocean za to wolno się nagrzewa i wolno oddaje ciepło; nad ogrzaną powierzchnią ciśnienie jest niższe niż nad powierzchnią, nad którą zalegają chłodne ciężkie masy powietrza; latem będziemy mieć do czynienia z monsunem letnim wiejącym znad oceanu jest on ciepły, wilgotny i przynosi duże opady; zimą wiatr zmienia kierunek, jest zimny oraz suchy, gdyż przenosi powietrze znad lądu w stronę oceanu nazywamy go monsunem zimowym; na świecie są 4 strefy występowania monsunów: Ameryka Środkowa, Azja Południowo-Wschodnia, Zatoka Gwinejska oraz Północne krańce Australii Strona 1/5
schemat powstawania bryzy jest identyczny jak w przypadku monsunów z tą różnicą, że zmienia się nie w cyklu rocznym a dobowym - bryza dzienna zwana morską wieje znad morza nad ląd i jest wilgotna przez co doskonale ochładza gorące powietrze - bryza nocna czyli lądowa wieje w sposób odwrotny, czyli znad lądu w kierunku morza i jest przez to samo sucha Strona 2/5
- bryzy odczuwalne są zarówno na wybrzeżach mórz, jak i nad dużymi jeziorami fen tworzy się wtedy, kiedy po jednej stronie pasma górskiego powstaje wyż, a po przeciwnej niż; powietrze unosi się po dowietrznej stronie stoku i ochładza się w wyniku czego pada deszcz; dalej pokonuje barierę, jaką są góry i opada po przeciwnej stronie w formie ciepłego, suchego i porywistego wiatru; w Tatrach nazywany jest wiatrem halnym, w Górach Skalistych chinook, w Andach jest to zonda, a w Alpach fen; do tej samej grupy wiatrów zaliczymy także cyklony tropikalne oraz wiry powietrzne - takie jak trąby i tornada, z tą różnicą jednak, że o wiele potężniejsze i powodują one zakłócenia ogólnej sytuacji atmosfery cyklony tworzą się w strefie międzyzwrotnikowej, gdzie nad oceanami zalegają ciepłe i wilgotne masach powietrza; to właśnie tam temperatura wody przekracza 26 C przez co staje się wyższa od temperatury powietrza znajdującego się nad wodami; nad oceanem tworzy się głęboki niż przybierający formę wiru o średnicy często przekraczającej 300 km - w centrum cyklonu powstaje tzw. oko, które buduje silny prąd wstępujący, do którego powietrze napływa od zewnątrz dołem i rozchodzi się spiralnie na boki; w oku cyklonu, którego średnica wynosi ok. 20-30 km, panuje cisza i nie ma chmur, dookoła natomiast występują chmury kłębiaste powodujące ulewne deszcze i wieją wiatry przekraczające 100 km/h Strona 3/5
- tak jak wiatry fenowe - tak i cyklony mają swoje lokalne nazwy w Ameryce Środkowej zwane są huraganami, w Azji Południowo-Wschodniej tajfunami, a w Indiach cyklonami trąby spotykane są w miarkowanych szerokościach geograficznych i tworzą się w wyniku zderzenia ciepłych i wilgotnych mas powietrza z Strona 4/5
zimnymi i suchymi; różnica ciśnień pomiędzy środkiem trąby a jej częścią zewnętrzną wynosi nawet 100 hpa, co powoduje powstawanie bardzo silnych wiatrów dochodzących do 400 km/h i gwałtownych burz; na styku obu mas powietrza formuje się rozszerzający się ku górze lej, który sięga od podstawy chmur aż do powierzchni ziemi; jeżeli dotyka powierzchni lądowej trąbę nazywamy powietrzną, jeśli natomiast dotyka wody, to mamy do czynienia z trąbą wodną; trąby są zjawiskami krótkotrwałymi i mają dużo mniejszy zasięg niż cyklony, powodują jednak ogromne zniszczenia tornado najgwałtowniejszy i najbardziej niszczący wir powietrzny na świecie; geneza jego powstawania jest dokładnie taka sama jak trąby powietrznej; tornada występują jednak wyłącznie w Stanach Zjednoczonych w pasie, który ciągnie się od Teksasu przez Oklahomę, Kansas aż do Iowa i nazywany jest Aleją Tornad; najczęściej spotykane są one wiosna i latem, a prędkość wiatru, jaka im towarzyszy, może sięgać nawet 500 km/h Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) Strona 5/5