PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA NA LATA Z PERSPEKTYWĄ NA KOLEJNE 4 LATA

Załącznik nr 1 do uchwały nr III/8/2014 Rady Miejskiej w Krajence z dnia 17 grudnia 2014 roku Gmina i Miasto Krajenka PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYWĄ NA KOLEJNE 4 LATA Krajenka, 2014

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYWĄ NA KOLEJNE 4 LATA ZAMAWIAJĄCY: Gmina i Miasto Krajenka ul. Wł. Jagiełły 9 77-430 Krajenka gmina@krajenka.pl WYKONAWCA: TERRA PROJEKT Danuta Mazurczak Ul. Katowicka 59a/18, 61-131 Poznań tel. +48 692 290 324 biuro@terraprojekt.pl, www.terraprojekt.pl

Spis treści: 1. WSTĘP...9 1.1. Podstawa prawna opracowania i forma... 9 1.2. Metodyka sporządzenia Programu i jego struktura... 9 1.3. Zawartość opracowania... 10 2. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU... 11 2.1. Wprowadzenie... 11 2.2. Uwarunkowania zewnętrzne... 11 2.2.1. Polityka Ekologiczna Państwa... 11 2.2.2. Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku... 14 2.2.3. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015... 16 2.2.4. Plan gospodarki odpadami województwa wielkopolskiego na lata 2012-2017... 17 2.2.5. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020... 19 2.2.6. Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Złotowskiego na lata 2007-2013..... 20 2.3. Uwarunkowania wewnętrzne... 21 2.3.1. Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2017... 21 2.4. Nadrzędny cel Programu i priorytety ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka... 21 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY I MIASTA KRAJENKA... 22 3.1. Położenie administracyjne... 22 3.2. Podstawowe dane o ludności... 25 3.3. Gospodarka... 27 3.4. Infrastruktura techniczna... 28 3.4.1. Sieć wodociągowa... 28 3.4.2. Sieć kanalizacyjna... 29 3.4.3. Oczyszczalnie ścieków... 30 3.4.4. Sieć gazowa... 30 3.4.5. Energia elektryczna i energia cieplna... 31 3.4.6. Infrastruktura komunikacyjna... 32 3.4.7. Szlaki piesze i rowerowe... 33 3.5. Ukształtowanie powierzchni ziemi... 33 3.6. Klimat... 36 4. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH... 36 4.1. Ochrona przyrody... 36 4.1.1. Obszary Natura 2000... 37 4.1.2. Obszary chronionego krajobrazu... 39 4.1.3. Użytki ekologiczne... 40 4.1.4. Pomniki przyrody... 41 4.1.5. Inne obszary cenne przyrodniczo... 44 4.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów... 45 4.2.1. Stan zdrowotny i sanitarny lasów... 47 4.3. Tereny zieleni urządzonej... 48 4.4. Ochrona powierzchni ziemi... 50 4.5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi... 52 5. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA i BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO... 53 5.1. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego... 53 5.1.1. Jakość powietrza... 57 5.2. Ochrona wód... 63 5.2.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi... 63 5.2.2. Zasoby wodne... 67 5.2.3. Jakość wód... 70 5

5.2.4. Zapobieganie powodziom i suszom... 75 5.3. Ochrona przed hałasem... 77 5.4. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych... 80 5.5. Odnawialne źródła energii... 81 5.5.1. Pozyskiwanie energii z biomasy i biogazu... 81 5.5.2. Pozyskiwanie energii wiatrowej... 82 5.5.3. Pozyskiwanie energii słonecznej... 82 5.5.4. Pozyskiwanie energii geotermalnej... 82 5.5.5. Pozyskiwanie energii wodnej... 83 5.6. Racjonalna gospodarka odpadami... 84 5.6.1. Odpady komunalne... 84 5.6.2. Istniejący system gospodarki odpadami... 86 5.6.3. Odpady zawierające azbest... 88 5.6.4. Odpady, które podlegają odrębnym przepisom prawnym, w tym odpady niebezpieczne oraz odpady pozostałe... 89 5.7. Przeciwdziałanie poważnym awariom... 91 5.8. Edukacja ekologiczna społeczeństwa... 92 6. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY I MIASTA KRAJENKA NA LATA 2014 2017 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2018-2021... 95 6.1. Cele i priorytety ekologiczne... 95 6.2. Harmonogram realizacji działań na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata... 96 7. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM... 104 8. MECHANIZMY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU... 106 9. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU... 109 10. PODSUMOWANIE... 111 Wykorzystane materiały... 112 Wyjaśnienie skrótów... 112 Spis tabel Tabela 1 Struktura użytkowania gruntów w Gminie Krajenka... 24 Tabela 2 Liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2009-2013... 25 Tabela 3 Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w 2013 roku... 27 Tabela 4 Stopa bezrobocia w latach 2011-2013 w Powiecie Złotowskim na tle kraju i województwa wielkopolskiego... 27 Tabela 5 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w latach 2011-2013... 28 Tabela 6 Sieć wodociągowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012... 28 Tabela 7 Sieć wodociągowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka wg stanu na 31.12.2013 rok... 28 Tabela 8 Wykaz ujęć wody na terenie Gminy Krajenka... 29 Tabela 9 Sieć kanalizacyjna na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012... 29 Tabela 10 Infrastruktura kanalizacyjna w 2013 roku... 30 Tabela 11 Sieć gazowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012... 31 Tabela 12 Energia elektryczna na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012... 31 Tabela 13 Budynki użyteczności publicznej wyposażone w kotłownie... 32 Tabela 14 Wykaz pomników przyrody... 42 Tabela 15 Leśnictwo na terenie gminy w 2013 roku... 45 Tabela 16 Odnowienia i zalesienia w latach 2010-2013 prowadzone przez Nadleśnictwo Złotów 46 Tabela 17 Tereny zieleni urządzonej w Gminie i Mieście Krajenka w 2012 roku... 49 Tabela 18 Odczyn i potrzeby wapnowania gleb na terenie Gminy Krajenka, na podstawie wykonanych badań w latach 2010-2013... 51 Tabela 19 Zasobność gleb w makroelementy, na podstawie wykonanych badań w latach 2010-2013... 51 6

Tabela 20 Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych* na terenie Powiatu Złotowskiego w latach 2010-2013... 53 Tabela 21 Emisja zanieczyszczeń powietrza na terenie Gminy i Miasta Krajenka... 54 Tabela 22 Wykaz podmiotów według rodzaju i zużycia paliwa... 56 Tabela 23 Średni dobowy pomiar ruchu w 2010 roku na drogach wojewódzkich przebiegających przez teren gminy... 57 Tabela 24 Symbole klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie wielkopolskiej oceny jakości powietrza w 2013 roku wg kryteriów oceny dla ochrony zdrowia... 59 Tabela 25 Symbole klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie wielkopolskiej oceny jakości powietrza w 2013 roku wg kryteriów oceny dla ochrony roślin... 60 Tabela 26 Wymagana redukcja emisji pyłu zawieszonego PM10 z emisji powierzchniowej na obszarze strefy wielkopolskiej... 63 Tabela 27 Redukcja emisji benzo(a)pirenu z emisji powierzchniowej na obszarze strefy wielkopolskiej wynikająca z redukcji pyłu zawieszonego PM10... 63 Tabela 28 Wykaz wodociągów na terenie gminy... 64 Tabela 29 Pozwolenia na pobór wody wydane w 2013 roku.... 64 Tabela 30 Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej w 2013 roku... 64 Tabela 31 Zużycie wody przez jednego odbiorcę w latach 2010-2012... 65 Tabela 32 Średnie roczne wskaźniki w ściekach dopływających do oczyszczalni i odpływających z oczyszczalni... 66 Tabela 33 Sprawność oczyszczalni ścieków... 66 Tabela 34 Obecny stan oczyszczalni ścieków na dzień 31.12.2013 roku w aglomeracji Krajenka zgodnie z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych... 67 Tabela 35 Ocena stanu wód powierzchniowych płynących w 2012 roku... 71 Tabela 38 Ocena stanu wód powierzchniowych stojących w 2012 roku... 72 Tabela 37 Jakość wód podziemnych w 2012 roku... 73 Tabela 38 Przeprowadzone badania próbek wody w wodociągach w 2013 roku... 74 Tabela 39 Powierzchnia gruntów wymagających zmeliorowania na terenie gminy... 76 Tabela 40 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami L Aeq D i L Aeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby... 77 Tabela 41 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne wyrażone wskaźnikami L DWN i L N, które to wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem... 78 Tabela 42 Monitoring hałasu prowadzony w 2010 roku... 79 Tabela 43 Ilość i rodzaj zebranych odpadów na terenie Gminy i Miasta Krajenka w 2012 i 2013 roku oraz sposób ich zagospodarowania... 85 Tabela 44 Ilość i rodzaj odpadów zebranych selektywnie na terenie Gminy i Miasta Krajenka w 2012 i 2013 roku... 86 Tabela 45 Procent nieruchomości, w których prowadzona jest segregacja odpadów komunalnych... 87 Tabela 46 Ilość odpadów wytworzonych, zebranych i odzyskanych w poszczególnych grupach w 2012 roku... 89 Tabela 47 Harmonogram realizacji przedsięwzięć zaplanowanych w ramach Programu ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka... 97 Tabela 48 Wskaźniki monitorowania Programu... 110 7

Spis rysunków Rysunek 1 Położenie Gminy Krajenka na tle powiatu złotowskiego (źródło: www.gminy.pl)... 23 Rysunek 2 Położenie gminy na tle jednostek fizyczno-geograficznych (źródło: www.geoportal.gov.pl)... 34 Rysunek 3 Obszary prawnie chronione na terenie Gminy i Miasta Krajenka (źródło: www.geoportal.gov.pl)... 44 Spis wykresów Wykres 1 Liczba ludności Gminy Krajenka wg faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2009-2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych GUS)... 25 Wykres 2 Liczba ludności stale i czasowo zameldowanych w poszczególnych miejscowościach (źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka 31.12.2013 rok)... 26 Wykres 3 Zieleń urządzona na terenie Gminy i Miasta Krajenka (wg Banku Danych Lokalnych GUS 2012 rok)... 49 Wykres 4 Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w Gminie i Mieście Krajenka w latach 2010-2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych GUS)... 65 8

1. WSTĘP 1.1. Podstawa prawna opracowania i forma Przedmiotem niniejszego opracowania jest aktualizacja poprzedniego Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017 przyjętego wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017 uchwałą Rady Miejskiej w Krajence Nr XLVI/253/10 z dnia 9 lipca 2010 roku. Podstawą prawną opracowania Programu ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka jest art.17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.), który zobowiązuje gminy (w tym wypadku Burmistrza Krajenki) do opracowania i uchwalenia Programu ochrony środowiska uwzględniając cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych niezbędnych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. W związku z ustawą z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 1101) politykę ekologiczną państwa, zgodnie z którą opracowywane były programy ochrony środowiska, zastąpiono polityką ochrony środowiska, która m.in. winna być prowadzona za pomocą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Zgodnie z art. 14 ust. 1. Polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm.). Program ochrony środowiska, po zaopiniowaniu przez zarząd powiatu uchwalany jest przez radę gminy (w tym przypadku Radę Miejską). Działania ujęte w Programie mają na celu dążenie do sukcesywnej poprawy stanu środowiska w gminie i mieście Krajenka, ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko naturalne źródeł zanieczyszczeń, ochronę i rozwój walorów środowiska, a także racjonalne gospodarowanie jego zasobami przy uwzględnieniu konieczności ochrony środowiska. 1.2. Metodyka sporządzenia Programu i jego struktura Do opracowania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2013-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata zwanego w dalszej części dokumentu Programem, przyjęto następującą metodologię: 1. Określono diagnozę stanu środowiska przyrodniczego na terenie Gminy i Miasta Krajenka, zawierającą charakterystykę poszczególnych komponentów środowiska wraz z ich oceną, 2. Określono działania mające na celu poprawę stanu aktualnego w zakresie ochrony środowiska poprzez przedstawienie priorytetów ekologicznych, celów ekologicznych oraz zadań ekologicznych, przy czym: priorytety ekologiczne rozumiane jako główne parametry określające politykę ochrony środowiska, cele ekologiczne są to cele, po osiągnięciu których ma nastąpić poprawa danego elementu środowiska, stanowiące ostateczny efekt podejmowanych działań, zadania ekologiczne są to przedsięwzięcia prowadzące do realizacji wyznaczonych celów ekologicznych. Zadania te mają charakter krótkookresowy i powinny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu. 3. Przedstawiono uwarunkowania realizacji Programu w zakresie rozwiązań prawnoinstytucjonalnych, źródeł finansowania, systemu zarządzania środowiskiem i Programem, 4. Określono zasady monitorowania efektów wdrażania Programu. 9

Charakterystykę gminy oraz diagnozę stanu środowiska naturalnego na terenie Gminy i Miasta Krajenka sporządzono głównie na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu (WIOŚ), Starostwa Powiatowego w Złotowie oraz Urzędu Gminy i Miasta Krajenka. Do opracowania wykorzystano również dane uzyskane z niżej wymienionych jednostek: Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Poznaniu (RDOŚ), Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu (RZGW), Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Złotowie (PSSE), Okręgowa Stacja Chemiczno - Rolnicza w Poznaniu (OSCHR), Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu (WZMiUW), Nadleśnictwo Złotów i Zdrojowa Góra, Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu (ZDW), Powiatowy Zarząd Dróg w Złotowie (PZD), Związek Międzygminny Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi w Pile Komunalny Zakład Użyteczności Publicznej w Krajence. Dane o stanie środowiska naturalnego podane są według stanu na dzień 31 grudnia 2012 roku, tam gdzie było możliwe podane zostały dane bardziej aktualne. Zgodnie z art. 14 ust. 1. ustawy Prawo ochrony środowiska w Programie uwzględniono zapisy ze strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych przyjętych na szczeblu lokalnym tj. Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2017 oraz wyższego szczebla tj. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020, Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Złotowskiego na lata 2007-2013, Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015, Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku, Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2017. 1.3. Zawartość opracowania Sporządzony Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata składa się z 9 rozdziałów: Rozdział 1 Wstęp Przedstawia podstawę prawną opracowania, jego strukturę i metodykę prac zastosowaną przy sporządzaniu Programu. Rozdział 2 Podstawowe założenia Programu Wyszczególniono dokumenty strategiczne szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego, które nakreślają wytyczne do sporządzenia Programu. Przedstawiono również uwarunkowania wewnętrzne, czyli dokumenty strategiczne szczebla lokalnego, które kształtują politykę ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka. Zostały wyznaczone priorytety ochrony środowiska oraz został określony nadrzędny cel Programu. Rozdział 3 Ogólna charakterystyka Gminy i Miasta Krajenka Opisano położenie geograficzne, ukształtowanie terenu, klimat i charakterystykę demograficzną gminy. Scharakteryzowano infrastrukturę komunalną, w tym zaopatrzenie mieszkańców w wodę, w gaz ziemny, energię elektryczną i cieplną oraz opisano funkcjonującą sieć kanalizacyjną wraz z oczyszczalnią ścieków. Opisano infrastrukturę komunikacyjną tj. sieć drogową i kolejową funkcjonującą na terenie gminy. Przedstawiono potencjał gospodarczy Gminy i Miasta Krajenka. Rozdział 4 Ochrona zasobów naturalnych Opisano występujące na terenie gminy formy ochrony przyrody, zieleń urządzoną, lesistość oraz racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi oraz ochronę powierzchni ziemi. Rozdział 5 Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego 10

Rozdział ten opisuje jakość poszczególnych komponentów środowiska naturalnego oraz wpływ na zdrowie ludzi. Przedstawiono możliwości wykorzystania energii z odnawialnych źródeł. Scharakteryzowano gospodarkę odpadami na terenie gminy. Opisano prowadzoną na terenie gminy edukację ekologiczną mieszkańców. Rozdział 6 Strategia ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka W rozdziale tym wyznaczono siedem priorytetów ekologicznych. Do każdego priorytetu przypisano cele ekologiczne oraz zaplanowane działania ekologiczne, które pozwolą na osiągnięcie założonych celów. Przedstawiono harmonogram działań na lata 2014-2017 z perspektywą do 2021 roku. Rozdział 7 Zarządzanie środowiskiem Przedstawiono sposób zarządzania środowiskiem, przedstawiając instrumenty prawnoadministracyjne, ekonomiczne i społeczne. Rozdział 8 Mechanizmy finansowe realizacji Programu Przedstawiono mechanizmy finansowe realizacji Programu, możliwości pozyskania środków finansowych na realizację poszczególnych zadań. Rozdział 9 Monitoring realizacji Programu Wyznaczono wskaźniki do monitorowania realizacji Programu, a w szczególności zawartych w nich celów i zaplanowanych zadań na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne cztery lata. 2. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU 2.1. Wprowadzenie Znaczącą rolę w definiowaniu polityki ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka pełnią zapisy zawarte w opracowaniach szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego. Należy również uwzględnić uwarunkowania wewnętrzne zawarte w dokumentach planistycznych dla gminy. Podstawowym dokumentem w kształtowaniu Programu ochrony środowiska pełni Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016. Dokumentami szczebla wojewódzkiego są: Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015, Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku oraz Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2017. Natomiast dokumentami szczebla powiatowego są: Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020 i Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Złotowskiego na lata 2007-2013. Zapisy zawarte w wymienionych dokumentach należy postrzegać jako wytyczne dla niniejszego Programu, stanowiące tzn. uwarunkowania zewnętrzne. Polityka ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka kształtowana jest również przez uwarunkowania wewnętrzne. Do podstawowych dokumentów należy Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2017. 2.2. Uwarunkowania zewnętrzne 2.2.1. Polityka Ekologiczna Państwa Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 jest dokumentem strategicznym określającym na podstawie aktualnego stanu środowiska priorytety polityki ekologicznej. Zostały podane kierunki działań w latach 2009-2012, których realizacja pozwoli na osiągnięcie niżej wymienionych celów średniookresowych do 2016 roku. Kierunki działań systemowych: Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Cel średniookresowy do 2016 roku - doprowadzenie do sytuacji, w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki będą, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki tej oceny będą uwzględniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów, 11

Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska Cel średniookresowy do 2016 roku - uruchomienie mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą rozwoju zrównoważonego, Zarządzanie środowiskowe Cel średniookresowy do 2016 roku - jak najszersze przystępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie i tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie, Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska Cel średniookresowy do 2016 roku - podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą myśl globalnie, działaj lokalnie prowadzącą do proekologicznych zachowań konsumenckich, pro środowiskowych nawyków i pobudzania odpowiedzialności za stan środowiska, organizowania akcji lokalnych służących ochronie środowiska, uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotyczących ochrony środowiska, Rozwój badań i postęp techniczny Cel średniookresowy do 2016 roku - zwiększenie roli polskich placówek badawczych we wdrażaniu ekoinnowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalającego stanu systemu monitoringu środowiska, Odpowiedzialność za szkody w środowisku Cel średniookresowy do 2016 roku - stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody. W przypadku wystąpienia szkody w środowisku koszty naprawy muszą w pełni ponieść jej sprawcy, Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Cel średniookresowy do 2016 roku - przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego na obszarze całego kraju, w szczególności dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji. Ochrona zasobów naturalnych: Ochrona przyrody Cel średniookresowy do 2016 roku - zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej przyrody na różnych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym), wraz z umożliwieniem zrównoważonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z różnorodnością biologiczną, Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Cel średniookresowy do 2016 roku - dalsze prace w kierunku racjonalnego użytkowania zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego. Oznacza to rozwijanie idei trwale zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej, Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi Cel średniookresowy do 2016 roku - racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej. Naczelnym zadaniem będzie dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem, Ochrona powierzchni ziemi Cel średniookresowy do 2016 roku rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych, zgodnych z zasadami rozwoju zrównoważonego, przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogenne, zwiększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracając im funkcję przyrodniczą, 12

rekreacyjną lub rolniczą, Gospodarowanie zasobami geologicznymi Cel średniookresowy do 2016 roku - racjonalizacja zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją. Konieczne jest: doskonalenie prawodawstwa dotyczącego ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych, ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin, eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin, wzmocnienie ochrony niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego, wykonanie bilansu pojemności struktur geologicznych, w których możliwa jest sekwestracja dwutlenku węgla na terenie Polski, rozpoznanie geologiczne złóż soli kamiennej, wyczerpanych złóż ropy i innych struktur geologicznych pod kątem magazynowania ropy naftowej i gazu ziemnego oraz składowania odpadów, w tym promieniotwórczych, dokończenie dokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych i termalnych oraz głównych zbiorników wód podziemnych. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego: Zdrowie a środowisko Cel średniookresowy do 2016 roku - dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska, Jakość powietrza Cel średniookresowy do 2016 roku - dążenie do spełnienia przez Polskę zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz Dyrektywy LCP i Dyrektywy CAFE. Zadania będą głównie koncentrować się na dalszej redukcji emisji SO 2, NO x i pyłu drobnego z procesów wytwarzania energii, modernizacji systemów energetycznych oraz w dalszym ciągu opracowywanie i wdrażanie przez właściwych marszałków województw Programów naprawczych w strefach, w których notuje się przekroczenia standardów dla pyłu drobnego PM10 i PM2,5 zawartych w Dyrektywie CAFE, poprzez eliminację niskich źródeł emisji oraz zmniejszenia emisji pyłu ze środków transportu, Ochrona wód Cel średniookresowy do 2016 roku - do końca 2015 r. Polska powinna zapewnić 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych kończąc krajowy program budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych dla wszystkich aglomeracji powyżej 2 000 RLM. Osiągnięcie tego celu będzie oznaczało przywrócenie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych w całym kraju, a także realizację Bałtyckiego Programu Działań dotyczącego walki z eutrofizacją wód Bałtyku. Naczelnym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie ochrony zasobów wodnych jest utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym również zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków. Cel ten będzie realizowany przez opracowanie dla każdego wydzielonego w Polsce obszaru dorzecza planu gospodarowania wodami oraz programu wodno-środowiskowego kraju, Gospodarka odpadami Cel średniookresowy do 2016 roku utrzymanie tendencji oddzielenia ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju, znaczne zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska, zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja, sporządzenie spisu zamkniętych oraz opuszczonych składowisk odpadów wydobywczych, wraz z identyfikacją obiektów wpływających znacząco na środowisko, eliminacja kierowania na składowiska zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii i akumulatorów, pełne zorganizowanie krajowego systemu zbierania wraków samochodów i demontaż pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz zorganizowanie systemu preselekcji sortowania i odzysku odpadów komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich więcej niż 50% w stosunku do 13

odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych, Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych Cel średniookresowy do 2016 roku - dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe. Podobny jest też cel działań związanych z zabezpieczeniem społeczeństwa przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, Substancje chemiczne w środowisku Cel średniookresowy do 2016 roku - stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporządzenia REACH. 2.2.2. Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku jest załącznikiem do uchwały nr XXIX/559/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 roku. Strategia dotyczy zakresu kompetencji Samorządu Województwa oraz kompetencji województwa w zakresie wpływania na zachowania innych podmiotów (na przykład przez zarządzanie środkami własnymi i zewnętrznymi, czy przez udział w ustalaniu zasad, bądź sposobu realizacji polityk innych podmiotów, między innymi przez kontrakt terytorialny). Przedmiotem strategii jest województwo wielkopolskie i sfery/dziedziny oraz zachowania innych podmiotów, na które zgodnie z kompetencjami ma wpływ samorząd województwa. Strategia dotyczy tego, za co Samorząd Województwa odpowiada, bądź tego, na co ma lub zamierza mieć wpływ, także pośredni. Celem generalnym strategii rozwoju województwa wielkopolskiego jest efektywne wykorzystanie potencjałów rozwojowych na rzecz wzrostu konkurencyjności województwa, służące poprawie jakości życia mieszkańców w warunkach zrównoważonego rozwoju. Cel generalny zostanie osiągnięty poprzez realizację celów strategicznych, które realizowane będą przez cele operacyjne. Zapisane działania, które pośrednio lub bezpośrednio kształtują politykę ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka mieszczą się w następujących celach strategicznych: Cel strategiczny 1 Poprawa dostępności i spójności komunikacyjnej regionu Cel operacyjny 1.1 Zwiększenie spójności sieci drogowej Infrastruktura drogowa jest podstawowym czynnikiem integrującym przestrzeń regionu, zarówno w ujęciu wewnętrznym, jak i zewnętrznym. Zapewnia sprawne funkcjonowanie wszystkich sektorów oraz jest podstawowym źródłem konkurencyjności. Cel operacyjny 1.4 Lepsze wykorzystanie dróg wodnych Transport wodny jest nadal niewykorzystaną w Wielkopolsce formą transportu. Jego rozwój przyczynić się może do odciążenia transportu drogowego i kolejowego, a przez to do poprawy stanu środowiska. Przez działania promujące wykorzystanie szlaków wodnych na cele turystyczne i rozbudowę ich infrastruktury można doprowadzić do aktywizacji obszarów do nich przylegających, a przez działania rewitalizacyjne i modernizacyjne oraz włączenie systemu dróg Wielkopolski w system europejski zwiększyć wymianę handlową z innymi regionami. Cel strategiczny 2 - Poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami Cel operacyjny 2.1. - Wsparcie ochrony przyrody Zasoby środowiska przyrodniczego są jednym z najważniejszych potencjałów rozwojowych województwa. Ich ochrona wynika zarówno z prawa polskiego, jak i zobowiązań międzynarodowych, w tym wspólnotowych Cel operacyjny 2.2. - Ochrona krajobrazu Obowiązki dotyczące ochrony krajobrazu wynikają z ratyfikacji Europejskiej Konwencji Krajobrazowej. Realizacja tego celu jest przede wszystkim domeną planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Cel operacyjny 2.3. - Ochrona zasobów leśnych i racjonalne ich wykorzystanie Ekosystemy leśne stanowią w Wielkopolsce najcenniejszy i najliczniej reprezentowany składnik wszystkich form ochrony przyrody. Lasy są odnawialnym źródłem surowca drzewnego, warunkującym 14

rozwój cywilizacyjny bez szkody dla środowiska. Zrównoważony i wielofunkcyjny rozwój lasów umożliwia współistnienie i pogodzenie wszystkich funkcji lasu. Cel operacyjny 2.4. - Wykorzystanie, racjonalizacja gospodarki zasobami kopalin oraz ograniczanie skutków ich eksploatacji Eksploatacja kopalin powinna odbywać się przy minimalizacji konfliktów z ochroną środowiska, działalnością gospodarczą i rolniczą oraz z funkcjami mieszkalnymi. Celem jest uzyskanie równowagi między tymi funkcjami, z preferencjami dla wymogów środowiskowych. Cel operacyjny 2.5. - Ograniczanie emisji substancji do atmosfery Emisja zanieczyszczeń do atmosfery wpływa negatywnie na zdrowie ludności oraz środowisko przyrodnicze. Ponadto ograniczenie emisji do atmosfery jest podstawową metodą przeciwdziałania ociepleniu klimatu. Cel operacyjny 2.6. - Uporządkowanie gospodarki odpadami Zbiórka odpadów oraz ich zagospodarowanie w województwie nadal nie spełnia szeregu standardów w tym zakresie. W perspektywie 2020 roku należy dążyć, by Wielkopolska stała się liderem w gospodarce recyrkulacyjnej, z wysokim stopniem odzysku materiałów, surowców i energii. Cel operacyjny 2.7. - Poprawa gospodarki wodno ściekowej W perspektywie do 2020 roku powinno zakończyć się porządkowanie tej sfery. Wielkopolski system gospodarki wodno-ściekowej nadal odbiega od wymogów Cel operacyjny 2.8. - Ochrona zasobów wodnych i wzrost bezpieczeństwa powodziowego Wielkopolska należy do regionów o specyficznych warunkach hydrologicznych. Podstawowymi problemami w tym zakresie są deficyt wody oraz nierównomierne reżimy hydrologiczne rzek charakteryzujące się zarówno powodziami, jak i częstymi niżówkami. Sytuację w tym zakresie potęguje niski poziom retencji sztucznej. Wymaga to radykalnych działań zwiększających zasoby bilansowe regionu oraz likwidujących zagrożenia wynikające ze stanów ekstremalnych. Cel operacyjny 2.9. - Poprawa przyrodniczych warunków dla rolnictwa Utrzymanie i poprawa przyrodniczych walorów przestrzeni rolniczej Wielkopolski jest szczególnie ważna, bowiem region ten jest liderem w produkcji rolnej, przy stosunkowo przeciętnych warunkach uprawy. Cel operacyjny 2.10. - Promocja postaw ekologicznych Edukacja i kształtowanie postaw ekologicznych jest równie efektywnym instrumentem poprawy stanu środowiska, jak inwestycje w infrastrukturę. Cel operacyjny 2.11. - Zintegrowany system zarządzania środowiskiem przyrodniczym Podstawą skutecznego zarządzania środowiskiem przyrodniczym jest dostęp do aktualnych informacji. Organom decyzyjnym potrzebne są rzetelne informacje jakościowe oraz ilościowe o zasobach przyrodniczych, ich stanie oraz rozmieszczeniu. Cel operacyjny 2.12. - Poprawa stanu akustycznego województwa Na kształtowanie się klimatu akustycznego województwa mają wpływ przede wszystkim pojazdy poruszające się po trasach komunikacyjnych (samochody, pociągi), samoloty korzystające z cywilnych portów lotniczych i lądowisk oraz lotnisk wojskowych, zakłady przemysłowe. Najbardziej uciążliwy, obejmujący swym oddziaływaniem największą liczbę ludności, jest hałas komunikacyjny, który pomimo postępu technologicznego wciąż narasta. Przede wszystkim zwiększa się liczba pojazdów samochodowych oraz ciągników, co negatywnie wpływa na jakość środowiska w Wielkopolsce. Cel strategiczny 3 - Lepsze zarządzanie energią Cel operacyjny 3.1. - Optymalizacja gospodarowania energią Optymalna gospodarka energią skutkująca poprawą efektywności energetycznej powinna obejmować działania zarówno na etapie produkcji, dystrybucji, jak i jej odbioru. Cel operacyjny 3.2. - Rozwój produkcji i wykorzystanie alternatywnych źródeł energii Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych z jednej strony ogranicza emisję gazów do atmosfery, a z drugiej przyczynia się do dywersyfikacji źródeł energii, co zwiększa bezpieczeństwo energetyczne regionu. Rozwój tego sektora ma w Wielkopolsce dobre perspektywy, bowiem panują tutaj dobre warunki przede wszystkim dla rozwoju energetyki wiatrowej, geotermalnej oraz na bazie biomasy. Cel operacyjny 3.3. - Poprawa bezpieczeństwa energetycznego regionu 15

Infrastruktura energetyczna w regionie jest w niezadowalającym stanie zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym, co może spowodować zagrożenia dostaw energii i paliw. W tym celu należy podjąć działania mające zagwarantować właściwą infrastrukturę, dostawę energii i wystarczającą moc wytwórczą w elektrowniach. Cel strategiczny 5 Zwiększenie spójności województwa Cel operacyjny 5.2. Rozwój obszarów wiejskich Szczególne znaczenie dla realizacji tego celu będzie mieć aktywizacja lokalnych środowisk na rzecz rozwoju jak również budowa infrastruktury związanej z odnawialnymi źródłami energii i budowa infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. 2.2.3. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015 Nadrzędną zasadę ochrony środowiska województwa wielkopolskiego, podobnie jak polityki ekologicznej państwa, przyjęto sformułowaną w Konstytucji RP zasadę zrównoważonego rozwoju, czyli takiego rozwoju społeczno-gospodarczego, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia jak i przyszłych pokoleń. W programie wojewódzkim założono osiągnięcie 16 celów polityki ekologicznej województwa wielkopolskiego, poprzez realizację zadań szczegółowych w poszczególnych obszarach strategicznych. Celami i kierunkami działań w polityce ekologicznej województwa wielkopolskiego do 2023 r. są: 1. Zachowanie różnorodności biologicznej i jej racjonalne użytkowanie oraz stworzenie spójnego systemu obszarów chronionych, 2. Prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej i zwiększanie lesistości, 3. Zrównoważone użytkowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i suszą, 4. Ochrona i racjonalne wykorzystanie powierzchni ziemi oraz rekultywacja terenów zdegradowanych, 5. Zrównoważone użytkowanie zasobów kopalin oraz ochrona środowiska w trakcie ich eksploatacji, 6. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do środowiska wodnego, usprawnienie systemu zaopatrzenia w wodę, 7. Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza oraz standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa, 8. Zmniejszenie zagrożenia mieszkańców województwa ponadnormatywnym hałasem, zwłaszcza emitowanym przez środki transportu drogowego, 9. Stała kontrola potencjalnych źródeł pól elektromagnetycznych oraz minimalizacja ich oddziaływania na zdrowie człowieka i środowisko, 10. Minimalizacja skutków poważnych awarii przemysłowych dla ludzi i środowiska, 11. Kształtowanie postaw ekologicznych mieszkańców województwa wielkopolskiego, zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku oraz zrównoważona polityka konsumpcyjna, 12. Zapewnienie włączenia celów ochrony środowiska do wszystkich sektorowych dokumentów strategicznych i przeprowadzenia oceny wpływu ich realizacji na środowisko przed ich zatwierdzeniem, 13. Kształtowanie harmonijnej struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa, sprzyjającej równoważeniu wykorzystania walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem jakości życia i trwałym zachowaniem wartości środowiska, 14. Wdrożenie mechanizmów zapewniających aktywizację rynku na rzecz ochrony środowiska, 15. Zwiększenie roli wielkopolskich placówek badawczych we wdrażaniu innowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska, 16

16. Wdrożenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody. 2.2.4. Plan gospodarki odpadami województwa wielkopolskiego na lata 2012-2017 Dokument został opracowany w celu uporządkowania zagadnień związanych z systemem gospodarki odpadami w województwie wielkopolskim oraz z zarządzaniem tym systemem. Zgodnie z zapisami ustawy o odpadach, wojewódzki plan gospodarki odpadami obejmuje wszystkie rodzaje odpadów powstających na obszarze województwa oraz przywożonych na jego obszar, a w szczególności odpady komunalne, odpady ulegające biodegradacji, odpady opakowaniowe i odpady niebezpieczne. Dla poszczególnych grup odpadów sformułowano następujące cele: Odpady komunalne: 1. Gospodarowanie odpadami w województwie w oparciu o regionalne i zastępcze instalacje do przetwarzania odpadów. 2. Zamknięcie wszystkich składowisk odpadów niespełniających wymagań przepisów prawnych. 3. Zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska. 4. Selektywne zbieranie odpadów ulegających biodegradacji i w konsekwencji ograniczenie składowania tych odpadów. 5. Zwiększenie ilości zbieranych selektywnie odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych. 6. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. 7. Zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa w zakresie kompleksowych i racjonalnych metod gospodarowania odpadami. Odpady pozostałe (grupy 01-19): 1. Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. 2. Sukcesywne zwiększanie udziału odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne poddanych procesom odzysku i procesom unieszkodliwiania poza składowaniem. Odpady niebezpieczne: 1. Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych. 2. Wzrost efektywności systemu zbierania odpadów niebezpiecznych ze źródeł rozproszonych, głównie z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. 3. Sukcesywne zwiększanie udziału odpadów niebezpiecznych poddanych procesom odzysku i procesom unieszkodliwiania. 4. Edukacja ekologiczna wytwórców odpadów niebezpiecznych w zakresie zagrożeń wynikających z niekontrolowanego przedostawania się odpadów niebezpiecznych do środowiska. Odpady zawierające PCB: 1. Sukcesywna likwidacja odpadów zawierających PCB o stężeniu poniżej 50 ppm. Oleje odpadowe: 1. Utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%. 2. Dążenie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych instalacji do regeneracji olejów odpadowych. Odpady medyczne i weterynaryjne: Upowszechnienie systemu zbierania przeterminowanych lekarstw z gospodarstw domowych na obszarze całego województwa. W okresie do 2023r. podniesienie efektywności selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u źródła powstawania), co spowoduje zmniejszenie ilości odpadów innych niż niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych. 17

Zużyte baterie i akumulatory: Rozbudowa systemu zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów, który pozwoli na osiągnięcie następujących poziomów zbierania: do 2012r. poziom zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych w wysokości co najmniej 25%; do 2016r. i w latach następnych poziom zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych, w wysokości co najmniej 45% masy wprowadzonych baterii i akumulatorów przenośnych. osiągnięcie poziomów wydajności recyklingu co najmniej 65% ich masy. Dążenie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych zakładów przetwarzania zużytych baterii i zużytych akumulatorów. Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny: Utrzymanie poziomów odzysku i recyklingu zużytego sprzętu w wysokości: 1. Dla zużytego sprzętu powstałego z wielkogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego i automatów do wydawania: poziomu odzysku w wysokości co najmniej 80% masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 75% masy zużytego sprzętu; 2. Dla zużytego sprzętu powstałego ze sprzętu teleinformatycznego, telekomunikacyjnego i audiowizualnego: poziomu odzysku w wysokości co najmniej 75% masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości co najmniej 65% masy zużytego sprzętu; 3. Dla zużytego sprzętu powstałego z małogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego, sprzętu oświetleniowego, narzędzi elektrycznych i elektronicznych z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych, zabawek, sprzętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrządów do nadzoru i kontroli: poziomu odzysku w wysokości co najmniej 70% masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości co najmniej 50% masy zużytego sprzętu; 4. Dla zużytych gazowych lamp wyładowczych poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytych lamp w wysokości co najmniej 80% masy zużytych lamp. Osiąganie co roku poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (niebezpiecznych i innych niż niebezpiecznych) pochodzącego z gospodarstw domowych w wysokości co najmniej 4 kg/mieszkańca/rok. Pojazdy wycofane z eksploatacji: 1. Wyznacza się następujące minimalne poziomy odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyjętych do stacji demontażu w skali roku: 85% i 80% do końca 2014 roku, 95% i 85% od dnia 1 stycznia 2015r. 2. Wyeliminowanie tzw. szarej strefy. Odpady zawierające azbest: Zakłada się osiąganie celów określonych w przyjętym w dniu 15 marca 2010r. przez Radę Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032 oraz Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego. Przeterminowane środki ochrony roślin: Uszczelnienie systemu zbierania przeterminowanych środków ochrony roślin i opakowań po tych środkach pochodzących z bieżącej produkcji i stosowania w rolnictwie. Zbędne środki bojowe i odpady materiałów wybuchowych: 18

Zakłada się sukcesywne zagospodarowanie odpadów materiałów wybuchowych, poprzez kontynuację dotychczasowego sposobu zagospodarowania zbędnych środków bojowych. Zużyte opony: W perspektywie do 2023r. podstawowym celem jest utrzymanie dotychczasowego poziomu odzysku na poziomie co najmniej 75%, a recyklingu na poziomie co najmniej 15%. Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej: Do 2023r. poziom przygotowania do ponownego użycia, recyklingu oraz innych form odzysku materiałów budowlanych i rozbiórkowych powinien wynosić minimum 70% wagowo. Komunalne osady ściekowe: W perspektywie do 2023r. podstawowe cele w gospodarce komunalnymi osadami ściekowymi są następujące: ograniczenie składowania osadów ściekowych, zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych przekształcanych metodami termicznymi (w tym współspalanie, produkcja paliwa alternatywnego), maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego, chemicznego oraz środowiskowego. Odpady ulegające biodegradacji inne niż komunalne: W okresie do roku 2023 zakłada się zmniejszenie masy składowanych odpadów do poziomu nie więcej niż 40% masy wytworzonych odpadów. Odpady opakowaniowe: Jako cel na rok 2014 przyjęto osiągnięcie następujących poziomów odzysku i recyklingu: opakowania razem: 60% odzysku*, 55% recyklingu, opakowania z tworzyw sztucznych: 22,5% recyklingu, opakowania z aluminium: 50% recyklingu, opakowania ze stali, w tym z blachy stalowej: 50% recyklingu, opakowania z papieru i tektury: 60% recyklingu, opakowania ze szkła gospodarczego poza ampułkami: 60% recyklingu, opakowania z drewna: 15% recyklingu. Odpady z wybranych gałęzi gospodarki odpadami, których zagospodarowanie stwarza problemy: zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku, likwidacja mogilnika (kapsuły) zawierającego stłuczkę szklaną wraz z rtęcią zlokalizowanego na składowisku odpadów w miejscowości Kłoda, gmina Szydłowo - obiekt należący do Philips Lighting Poland S.A. w Pile, zwiększenie udziału odpadów unieszkodliwianych poza składowaniem. 2.2.5. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020 Program ochrony środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020 został przyjęty uchwałą nr XL/288/2014 Rady Powiatu Złotowskiego z dnia 26 marca 2014 roku. Celem aktualizacji Programu jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działań programowych na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego powiatu złotowskiego. Zawarte w nim rozwiązania organizacyjne oraz logistyczno techniczne przyczynią się do właściwego, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju gospodarowania zasobami przyrodniczymi. W Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego określono następujące cele ekologiczne, które należy uwzględnić w niniejszym opracowaniu: 1. Cel ekologiczny: modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków życia mieszkańców. 19

2. Cel ekologiczny: zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu właściwego składników przyrody. 3. Cel ekologiczny: ograniczenie przekształceń ziemi w wyniku procesów naturalnych oraz antropogenicznych. 4. Cel ekologiczny: zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej oraz ochrona przed powodzią. 5. Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jakości powietrza, redukcja emisji pyłów gazów i odorów. 6. Cel ekologiczny: zminimalizowanie uciążliwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jakości stanu akustycznego środowiska. 7. Cel ekologiczny: ochrona mieszkańców przed polami elektromagnetycznym. 8. Cel ekologiczny: racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych. 9. Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. 10. Cel ekologiczny: minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach największego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego lub biologicznego. 11. Cel ekologiczny: racjonalny i systemowy rozwój gospodarki odpadami. 2.2.6. Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Złotowskiego na lata 2007-2013 Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Złotowskiego na lata 2007-2013 jest załącznikiem do uchwały nr X/43/2007 Rady Powiatu Złotowskiego z dnia 27 czerwca 2007 roku. Jest dokumentem planistycznym określającym misję, kierunki i cele jego rozwoju w różnych płaszczyznach życia społeczności powiatu. Działalność społeczno gospodarczą podzielono na pięć obszarów: gospodarkę, przestrzeń, społeczność, ekologię i infrastrukturę. Dla każdego obszaru wyznaczono cele niezbędne. W opracowywany dokument wpisują się następujące cele: PRZESTRZEŃ Cele niezbędne: promowanie atrakcyjnych obszarów pod zabudowę obiektów turystycznych, podjęcie działań na rzecz poprawy komunikacji zewnętrznej i wewnętrznej. Kierunki działań: przeznaczenie terenów niezagospodarowanych na cele turystyczne, uzbrajanie w infrastrukturę techniczną i promocja walorów turystycznych wyznaczonych obszarów i obiektów, modernizacja i budowa dróg powiatowych, modernizacja i utrzymanie dotychczasowych szlaków kolejowych. INFRASTRUKTURA Cele niezbędne: modernizacja istniejących dróg, budowa nowych dróg, utrzymanie istniejącej sieci drogowej. Kierunki działań: wymiana nawierzchni zgodnie z technologią i normami, poszerzenie dróg i przebudowa łuków poziomych zgodnie z normami, budowa chodników i ścieżek rowerowych, budowa obwodnic, budowa nowych dróg ułatwiających dojazd do stolicy powiatu, 20

przebudowa dróg gruntowych na drogi utwardzone, bieżące remonty cząstkowe nawierzchni oraz oznakowań pionowych i poziomych, poprawienie odwodnienia dróg poprzez pogłębianie rowów i regulację poboczy. GOSPODARKA Cele niezbędne: intensyfikacja rozwoju gospodarczego. Kierunki działań: stworzenie warunków do lepszego wykorzystania zasobów obszarów leśnych przy jednoczesnym działaniu na rzecz ich przyrostu, lepsze wykorzystanie zasobów naturalnych powiatu, wykorzystanie walorów naturalnych i potencjału powiatu dla rozwoju turystyki. EKOLOGIA Cele niezbędne: wdrożenie systemu segregacji i zagospodarowania odpadów stałych. Bezpieczeństwo na istniejących już miejscach składowania, tworzenie warunków dla rozwoju alternatywnych nośników energii, działania na rzecz racjonalnej gospodarki wodno ściekowej. Kierunki działań: wdrożenie w powiecie jednolitego systemu segregacji i utylizacji odpadów, dalsze wykorzystywanie wyselekcjonowanych odpadów, budowa nowych, nowoczesnych wysypisk i kompostowni. Rekultywacja wysypisk wyeksploatowanych, zastąpienie tradycyjnych nośników energii alternatywnymi, promowanie zmian tradycyjnego systemu ogrzewania na rzecz nośników energii o charakterze proekologicznym, wykorzystanie biomasy, jako źródła energii, zapewnienie odbioru i utylizacja ścieków na maksymalnym obszarze powiatu, promocja systemu przydomowych oczyszczalni ścieków w gospodarstwach indywidualnych, modernizacja istniejących ujęć wody i dalszy rozwój sieci wodociągowej. 2.3. Uwarunkowania wewnętrzne 2.3.1. Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2017 Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2017 jest załącznikiem do uchwały nr XXVIII/134/08 Rady Miejskiej w Krajence z dnia 30 czerwca 2008 roku. Określono wizję oraz misję rozwoju Gminy Krajenka oraz wyznaczono cele strategiczne. Niżej opisano cele, których realizacja wpłynie na kształtowanie polityki ochrony środowiska Gminy Krajenka: Cel strategiczny Rozwój infrastruktury technicznej 1.1 - System wodno-kanalizacyjny: 1.1.1 Uzupełnienie i modernizacja sieci wodociągowej 1.1.2 Rozbudowa systemu kanalizacji sanitarnej i deszczowej w mieście i gminie 1.2 Drogownictwo: 1.2.1 Budowa i remonty dróg, chodników i ścieżek rowerowych, 1.4 Gospodarka odpadami i ochrona środowiska 1.4.1 Gospodarka odpadami komunalnymi 1.4.2 Wspieranie rozwoju edukacji proekologicznej w Gminie. 2.4. Nadrzędny cel Programu i priorytety ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka Biorąc pod uwagę podstawowe, strategiczne dokumenty Gminy Krajenka, Powiatu Złotowskiego i województwa wielkopolskiego oraz Politykę Ekologiczną Państwa i potrzebę poprawy jakości życia 21

mieszkańców, sformułowano nadrzędny cel Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata, którego brzmienie jest następujące: Zachowanie istotnych walorów środowiska naturalnego i poprawę jego stanu przy jednoczesnym zrównoważonym rozwoju gospodarczym gminy Zaproponowane w Programie ochrony środowiska cele i zadania ekologiczne powinny posłużyć do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej kolejności na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na tym terenie, a następnie na jego poprawie. Realizacja wytyczonych celów w Programie powinna spowodować zrównoważony rozwój gospodarczy i polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy. Program ochrony środowiska będzie odgrywał coraz to większą rolę w sferze zarządzania środowiskiem w gminie. Zatem w okresie do 2021 roku znaczenie Programu można opisać następująco: program mobilizuje administrację publiczną do rozwiązywania w zintegrowany sposób problemów ochrony środowiska pojawiających się w gminie, program określa występujące problemy w poszczególnych komponentach środowiska naturalnego oraz proponuje sposób ich rozwiązywania, program jest podstawą do podejmowania decyzji w zakresie działań i przedsięwzięć inwestycyjnych i pozainwestycyjnych w dziedzinie ochrony środowiska w skali gminy, program mobilizuje podmioty gospodarcze, organizacje pozarządowe oraz inne instytucje i organizacje do wspólnego precyzowania problemów, sposobu ich rozwiązywania oraz wyboru priorytetów w działaniach na rzecz ochrony środowiska. W Programie dokonano wyboru najistotniejszych zagadnień, których realizacja przyczyni się w najbliższej przyszłości do poprawy stanu środowiska na terenie Gminy i Miasta Krajenka tzw. priorytetów ekologicznych. Ich wyboru dokonano w oparciu o diagnozę aktualnego stanu poszczególnych komponentów środowiska, uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych. Do najważniejszych priorytetów ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka należy: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego, Poprawa i utrzymanie jakości wód podziemnych i powierzchniowych, Racjonalna gospodarka odpadami, Ochrona cennych elementów przyrodniczych, Ograniczenie uciążliwości hałasu oraz ochrona mieszkańców przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, Edukacja ekologiczna społeczeństwa oraz poprawa bezpieczeństwa ekologicznego. Należy zaznaczyć, że wiele przedsięwzięć proponowanych w ramach jednego priorytetu wpisuje się także w pozostałe priorytety. Wynika to z faktu, że poszczególne elementy środowiska i uciążliwości środowiskowe są ze sobą powiązane. Poprawa jakości lub ochrona jednego z nich zwykle skutkuje poprawą lub ochroną pozostałych. 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY I MIASTA KRAJENKA 3.1. Położenie administracyjne Gmina i Miasto Krajenka położona jest w północnej części województwa wielkopolskiego, w powiecie złotowskim. Graniczy z sześcioma innymi gminami: 22

od północnego-zachodu z Gminą Tarnówka, od północnego-wschodu z Gminą Złotów, od południowego-wschodu z Miastem i Gminą Wysoka (w powiecie pilskim), od południa z Gminą Kaczory i Miastem Piła (w powiecie pilskim), od zachodu z Gminą Szydłowo (w powiecie pilskim). Gmina zajmuje powierzchnię 19 120 ha, co stanowi 11,5% powierzchni powiatu złotowskiego, jest czwartą gminą pod względem wielkości w powiecie. Na obszar miasta przypada 376 ha, a na obszar wiejski 18 744 ha. Rysunek 1 Położenie Gminy Krajenka na tle powiatu złotowskiego (źródło: www.gminy.pl) Pod względem administracyjnym gminę tworzą następujące miejscowości: Augustowo, Barankowo, Czajcze, Dolnik, Leśnik, Głubczyn, Łońsko, Krajenka, Krajenka-Wybudowanie, Maryniec, Paruszka, Podróżna, Pogórze, Skórka, Śmiardowo Krajeńskie, Tarnówczyn, Wąsoszki, Żeleźnica. Największą wsią sołecką jest Skórka, natomiast najmniejszą Maryniec. Na terenie gminy najwięcej gruntów zajmują grunty leśne (48,4%). Użytki rolne zajmują ponad 46% powierzchni gminy, z czego najwięcej jest gruntów ornych. Grunty zabudowane i zurbanizowane stanowią 3,1% powierzchni gminy, natomiast grunty pod wodami zajmują powierzchnię 1,1%. W przypadku miasta Krajenka najwięcej jest użytków rolnych oraz gruntów zabudowanych i zurbanizowanych. Na terenach wiejskich przeważają grunty leśne nad użytkami rolnymi. Szczegółowa charakterystyka użytkowania gruntów w Gminie Krajenka została przedstawiona w tabeli poniżej. 23

Tabela 1 Struktura użytkowania gruntów w Gminie Krajenka Jednostka administracyjna Powierzchn ia ogółem Grunty orne Sady Użytki rolne Łąki trwałe Pastwiska trwałe Pozostałe użytki rolne Lasy Grunty leśne Grupy zadrzewień i zakrzewień Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami Inne grunty Gmina Krajenka 19120 7571 88 571 389 199 9186 62 599 213 242 Obszar miasta 376 153 6 14 17 14 21 3 130 5 13 Obszar wiejski 18744 7418 82 557 372 185 9165 59 469 208 229 Źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka ha 24

Pod względem zurbanizowania przewyższa obszar miasta Krajenka, na co zdecydowany wpływ ma struktura funkcjonalno-przestrzenna miasta. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Krajenka rozgranicza następującą strukturę funkcjonalną obszaru gminy: obszar północny z ośrodkiem administracyjno-usługowym miasta Krajenki, obszar środkowy - zespół wsi podstawowych Głubczyn i Podróżna, o funkcji rolniczej, obszar południowy - obszar funkcjonalny wsi Skórka będący jednocześnie strefą podmiejską miasta Piły. 3.2. Podstawowe dane o ludności Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania w ostatnich latach zwiększyła się. W 2009 roku gmina zamieszkiwana była przez 7 308 osób, natomiast w roku 2013 liczba ta wynosiła 7 564 osób, czyli nastąpił wzrost o 3,6%. Kobiety stanowiły nieco ponad połowę (50,83%) ludności gminy. Współczynnik feminizacji (określający liczbę kobiet na 100 mężczyzn) ukształtował się na poziomie 103, co oznacza, że w gminie występuje więcej kobiet niż mężczyzn. Tabela 2 Liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2009-2013 Jednostka administracyjna Gmina Krajenka w tym: - obszar miasta - obszar wiejski Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. Liczba ludności w latach 2009 rok 2010 rok 2011 rok 2012 rok 2013 rok 7 308 3 681 3 627 7 484 3 789 3 695 7 524 3 804 3 720 7 531 3 798 3 733 7 564 3 811 3 753 Wykres 1 Liczba ludności Gminy Krajenka wg faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2009-2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych GUS) 25

Wykres 2 Liczba ludności stale i czasowo zameldowanych w poszczególnych miejscowościach (źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka 31.12.2013 rok) Według danych z Urzędu Gminy i Miasta Krajenka w 2013 roku najwięcej ludności stale i czasowo zameldowanych mieszkało w Krajence 3 871 (50,2% ogółu ludności gminy) i w Skórce 707 osób, najmniej mieszkało w miejscowościach: Krajenka Wybudowanie, Maryniec i Leśnik. Sieć osiedleńcza Gminy i Miasta Krajenka wskazuje na zdecydowaną koncentrację ludności w ośrodku miejskim Krajenki. Związane jest to zarówno z położeniem miasta na trasie komunikacyjnej pomiędzy Piłą a Złotowem, a także z funkcją miasta jako siedziby gminy i koncentracją większych podmiotów usługowych. Miejscowość Skórka charakteryzuje się największą tendencją rozwojową pod względem demograficznym spośród wszystkich miejscowości gminy. Gminę cechuje wysoka gęstość zaludnienia 39 os/km 2, co daje drugie miejsce w powiecie złotowskim, zaraz za miejscowością Złotów. W 2013 roku przyrost naturalny w gminie wyniósł 7 (w 2012 roku 0). Saldo migracji na pobyt stały w przeliczeniu na 1000 ludności osiągnęło wartość 0,5 (w 2012 roku 0,1), co dało drugie miejsce w powiecie. W 2013 roku udział osób w wieku przedprodukcyjnym w populacji ogółem wyniósł 21,4%, osoby w wieku produkcyjnym stanowiły 64,5%, a w wieku poprodukcyjnym 14,1%. 26

3.3. Gospodarka Krajenka rozwija się dość dynamicznie w ciągu ostatnich lat. Głównym czynnikiem rozwojowym Gminy i Miasta jest korzystne położenie i duże walory przyrodnicze. Na koniec 2013 roku funkcjonowało 483 podmiotów gospodarczych, jest to o 7 podmiotów więcej niż rok wcześniej. W sektorze prywatnym działało 95% podmiotów. Tabela 3 Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w 2013 roku Jednostka administracyjn a Gm. Krajenka w tym: - obszar miasta - obszar wiejski Ogółem 483 280 203 Sektor publiczny 24 19 5 Źródło: Główny Urząd Statystyczny. Razem 12 8 4 Spółki handlowe Z udziałem kapitału zagranicznego 5 2 3 Spółdzielnie 4 1 3 Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne 23 11 12 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 378 205 173 W porównaniu do 2012 roku w sektorze publicznym nastąpił spadek liczby zarejestrowanych podmiotów o cztery. Natomiast w sektorze prywatnym zaobserwowano wzrost liczby osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (13 podmiotów więcej) oraz większą ilość spółek handlowych (3 podmioty więcej). Podmioty gospodarcze w 58% skupione są na terenach miejskich. W 2012 roku w Gminie Krajenka zatrudnionych było 832 osoby, nastąpił spadek zatrudnienia o 5,4% w stosunku do roku wcześniejszego. Najwięcej osób pracowało w mieście Krajenka (76,5%). Udział kobiet w ogóle pracujących w gminie wyniósł 42,3%, tj. o 16 kobiet mniej niż rok wcześniej. Na koniec 2013 roku bezrobocie w powiecie złotowskim wynosiło 17,2% i było niższe niż rok wcześniej. Mimo to w powiecie bezrobocie jest w dalszym ciągu wyższe niż średnie bezrobocie w Polsce oraz w województwie wielkopolskim. Było 1 848 bezrobotnych, z czego 47,3% stanowiły kobiety. W porównaniu do roku wcześniejszego stopa bezrobocia w powiecie wzrosła o 1,1%, podobną tendencję odnotowano w skali wojewódzkiej jak i krajowej. Tabela 4 Stopa bezrobocia w latach 2011-2013 w Powiecie Złotowskim na tle kraju i województwa wielkopolskiego Jednostka terytorialna Stopa bezrobocia [%] 2011 rok 2012 rok 2013 rok Polska 12,5 13,4 13,4 Województwo wielkopolskie 9,2 9,9 9,6 Powiat Złotowski 18,7 18,9 17,2 Źródło: Główny Urząd Statystyczny i Powiatowy Urząd Pracy w Złotowie. W Gminie Krajenka na koniec 2013 roku było 458 bezrobotnych, z czego 52,2% stanowiły kobiety. W porównaniu do roku wcześniejszego liczba bezrobotnych zwiększyła się o 13 osób. Wśród bezrobotnych najwięcej jest osób długotrwale pozostających bez pracy oraz bez wykształcenia średniego. 27

Tabela 5 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w latach 2011-2013 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych Jednostka administracyjna 2011 rok 2012 rok 2013 rok Miasto i Gmina Krajenka 453 445 458 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Złotowie. 3.4. Infrastruktura techniczna 3.4.1. Sieć wodociągowa Sieć wodociągowa to układ połączonych ze sobą przewodów przeznaczonych do przesyłu wody między ujęciem, a odbiorcą. W skład sieci wodociągowej wchodzą: przewody magistralne, przewody rozdzielcze i połączenia domowe zwane przyłączami. Woda zanim zostanie przesłana do wodociągu poddawana jest procesom uzdatniania. Według danych GUS długość czynnej sieci wodociągowej na terenie gminy w 2012 roku wynosiła 55,7 km i była dłuższa o 800 m w porównaniu do roku 2009. Powoli wzrasta liczba ludności korzystającej z sieci wodociągowej. Na terenie gminy z sieci wodociągowej w 2012 roku korzystało 80,9 % ludności. W mieście procent ten był wyższy i wynosił 98,2%. W tabeli poniżej przedstawiono szczegółowe dane dotyczące sieci wodociągowej na terenie gminy. Tabela 6 Sieć wodociągowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 Wyszczególnienie Jednostka Rok 2009 2010 2011 2012 Długość czynnej sieci rozdzielczej km 54,9 54,9 55,4 55,7 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoba 5924 6073 6259 6089 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej % 81,1 81,1 83,2 80,9 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w miastach Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w miastach Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. osoba 3602 3707 3723 3731 % 97,9 97,8 97,9 98,2 Poniżej zestawiono informacje na temat infrastruktury wodociągowej funkcjonującej na terenie gminy według stanu na koniec 2013 roku. Tabela 7 Sieć wodociągowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka wg stanu na 31.12.2013 rok Długość sieci Liczba mieszkańców Ilość Jednostka wodociągowej podłączonych do przyłączy administracyjna bez przyłączy sieci [szt.] [km] [osoby] Stopień zwodociągowania gminy [%] Obszar miasta 23,70 650 3782 98 Obszar wiejski 39,45 452 2610 68 RAZEM 63,15 1102 6392 83 Źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka. 28

Tabela 8 Wykaz ujęć wody na terenie Gminy Krajenka Miejsce ujęcia wody Rodzaj ujęcia Liczba studni [szt.] Wydajność ujęcia wody Qmax [m 3 /h] Formalnie ustanowiona strefa ochrony bezpośredniej [m] Miejscowości obsługiwane przez SUW Pobór wody na koniec 2012 r. [m 3 ] Pobór wody na koniec 2013 r. [m 3 ] Krajenka Podziemne 2 30 8 Krajenka 162 304 164 500 Dolnik 3 15 10 Paruszka, Dolnik 18 967 17 081 Skórka 1 24,9 8 Skórka 45 813 47 120 Podróżna 2 18 10 Podróżna 13 247 13 773 Augustowo 2 50 10 Augustowo, Żeleźnica, Głubczyn, 40 611 57 844 Śmiardowo Krajeńskie Maryniec 1 21 8 Maryniec 9 601 5 988 Źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka. Na terenie gminy funkcjonuje sześć ujęć wody. Są to ujęcia wody podziemnej. Każde ujęcie posiada stację uzdatniana wody. Na koniec 2013 roku pobór wody ze wszystkich ujęć wynosił 306 306 m 3 i był o 5,2 % większy niż w 2012 roku. 3.4.2. Sieć kanalizacyjna Sieć kanalizacyjna to układ połączonych ze sobą przewodów, które służą do odprowadzenia ścieków sanitarnych i wód deszczowych z budynków oraz ulic do oczyszczalni ścieków lub naturalnego odbiornika (wody deszczowe). Przewody te, w zależności od wielkości i funkcji zwane są kolektorami, kanałami głównymi, kanałami bocznymi i przyłączami domowymi. Integralną częścią sieci kanalizacyjnej są studzienki. W zależności od pełnionej funkcji i miejsca usytuowania są to studzienki: rewizyjne, połączeniowe lub spadowe. Według danych GUS w 2012 roku użytkowana sieć miała długość 14,7 km i była dłuższa o 500 m w porównaniu do 2009 roku. Co roku przybywa również ilość przyłączy prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Systematycznie wzrasta liczba ludności korzystająca z sieci kanalizacyjnej. Na terenie gminy w 2012 roku z sieci kanalizacyjnej korzystało 46,8 % mieszkańców. W mieście procent ten był wyższy i wynosił 91 %. W latach 2010-2013 została wybudowana sieć o długości ponad 40 km. Sieć była oddawana do użytkowania w latach 2012-2013. W tabeli poniżej przedstawiono szczegółowe dane dotyczące sieci kanalizacyjnej na terenie gminy. Tabela 9 Sieć kanalizacyjna na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 Wyszczególnienie Jednostka Rok 2009 2010 2011 2012 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 14,2 14,2 14,2 14,7 Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt. 521 521 531 606 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba 3350 3447 3488 3527 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej % 45,8 46,1 46,4 46,8 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w miastach osoba 3299 3395 3413 3456 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w miastach % 89,6 89,6 89,7 91,0 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. 29

Poniżej zestawiono informacje na temat infrastruktury kanalizacyjnej funkcjonującej na terenie gminy według stanu na koniec 2013 roku. Tabela 10 Infrastruktura kanalizacyjna w 2013 roku Długość sieci bez przyłączy [km] Ilość przyłączy kanalizacyjnych [szt.] Liczba mieszkańców podłączonych do kanalizacji ogółem [osoby] 56,33 1068 1 4950 1 w tym wybudowanych do granic posesji jeszcze nie podłączonych Źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka. W 2013 roku sieć kanalizacyjna bez przyłączy miała długość 56,33 km. Liczba przyłączy do sieci wynosiła 1 068 sztuk, a z sieci na koniec 2013 r. korzystało 4 950 osób. Kanalizacja deszczowa ma długość 8,2 km. Stan techniczny urządzeń kanalizacyjnych określa się jako dobry. Sieci kanalizacyjnej nie ma w następujących miejscowościach: Barankowo, Czajcze, Leśnik, Łońsko, Tarnówczyn, Wąsoszki i Maryniec. Na terenach nieskanalizowanych, tam gdzie budowa kanalizacji jest niemożliwa ze względów ekonomicznych lub technicznych nieruchomości wyposażone są w zbiorniki bezodpływowe lub przydomowe oczyszczalnie ścieków. 3.4.3. Oczyszczalnia ścieków Ścieki systemem kanalizacji sanitarnej dopływają do oczyszczalni ścieków zlokalizowanej Krajence przy ulicy Szkolnej. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna o przepustowości 1200 m 3 /dobę i faktycznej wydajności (wg stanu na 2013 r.) 3162 RLM. Oczyszczalnia obsługuje następujące miejscowości: Krajenka, Augustowo, Głubczyn, Głubczyn Rogownica, Skórka, Żeleźnica, Paruszka, Śmiardowo Krajeńskie i Podróżna. W 2013 roku z oczyszczalni korzystało łącznie 4950 mieszkańców, w tym 3633 osób z miasta Krajenka. Ścieki oczyszczone są odprowadzane rowem do rzeki Głomia. W 2013 roku do oczyszczalni odprowadzono 227 dam 3 ścieków (w tym 10 dam 3 zostało dowiezionych do oczyszczalni) i tyle samo zostało oczyszczonych. Zostały wytworzone 130 Mg suchej masy osadów ściekowych. Z roku na rok zwiększa się ilość ścieków odprowadzonych do oczyszczalni. Ma to związek z ciągłą rozbudową systemu kanalizacyjnego na terenie gminy. W 2013 roku do oczyszczalni odprowadzono o 29,5 % więcej ścieków niż w 2009 roku. Podobnie jest w przypadku wytworzonych osadów ściekowych. 3.4.4. Sieć gazowa Według danych GUS ogólna długość czynnej sieci gazowej na terenie gminy systematycznie wzrasta, w 2012 roku wynosiła 49 150 m i w stosunku do 2009 roku była dłuższa o 106 m. Do poszczególnych budynków w 2012 roku wykonanych było 404 sztuki przyłączy gazu, w porównaniu z 2009 roku było ich więcej o 15 sztuk. Powoli wzrasta liczba odbiorców gazu zarówno w mieście Krajenka jak i na terenach wiejskich. W 2012 roku z sieci gazowej na terenach wiejskich korzystało tylko 6,8 % ludności, w mieście wskaźnik ten wynosił 62,6 %. 30

Tabela 11 Sieć gazowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 Wyszczególnienie Jednostka Rok 2009 2010 2011 2012 Długość czynnej sieci ogółem m 49044 49072 49150 49150 Długość czynnej sieci przesyłowej m 15085 15085 15085 15085 Długość czynnej sieci rozdzielczej m 33959 33987 34065 34065 Czynne przyłącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych Odbiorcy gazu Odbiorcy gazu w miastach Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem szt. 389 395 398 404 Gosp. domowe Gosp. domowe Gosp. domowe 696 714 722 727 687 704 705 709 194 178 195 172 Ludność korzystająca z sieci gazowej osoba 2449 2567 2574 2632 Ludność korzystająca z sieci gazowej % 33,5 34,3 34,2 34,9 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. W 2012 roku mieszkańcy zużyli 729 tys. m 3 gazu, jest to o 21,3% więcej niż rok wcześniej ale porównując do roku 2009 nastąpiło zmniejszenie zużycia gazu o 24,1%. Na ogrzewanie mieszkań zużyto 489,8 tys. m 3 gazu, jest to aż o 28,5 % więcej niż w 2011 roku. Jeden mieszkaniec gminy zużywa 97 m 3 gazu. Na terenie gminy Krajenka dystrybucją gazu ziemnego zajmuje się Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Poznaniu. W sieć gazową wyposażone są następujące miejscowości: Krajenka, Augustowo, Głubczyn, Podróżna i Śmiardowo Krajeńskie. W pozostałych miejscowościach nie ma sieci gazowej, jedynie w miejscowości Skórka Polska Spółka Gazownictwa planuje wybudowanie sieci dystrybucyjnej w latach 2015-2017. 3.4.5. Energia elektryczna i energia cieplna Na terenie Gminy i Miasta Krajenka w 2012 roku było 1205 odbiorców energii elektrycznej, ilość ta z roku na rok wzrasta. W przypadku zużycia energii elektrycznej ilość ta w 2012 roku wynosiła 2355 MWh i było niższe niż rok wcześniej. Jeden mieszkaniec Krajenki zużył 620 kwh energii elektrycznej. Tabela 12 Energia elektryczna na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 Wyszczególnienie Odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu Zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. Jednostka Rok 2009 2010 2011 2012 szt. 1176 1180 1176 1205 MWh 2388 2462 2378 2355 Przez centralną część gminy z północy na południe (przez miejscowość Dolnik i Paruszka) przebiega linia najwyższych napięć 220 kv. Spółka Polskie Sieci Elektroenergetyczne planuje wybudowanie linii 400 kv w latach 2012-2025. 31

W przypadku energii cieplnej na terenie gminy Krajenka nie ma centralnego systemu ciepłowniczego. Większość gospodarstw domowych ogrzewana jest poprzez kotłownie lokalne lub indywidualne paleniska głównie opalane węglem, olejem opałowym lub koksem. Poniżej przedstawiono wykaz budynków użyteczności publicznej, które wyposażone są w kotłownie. Tabela 13 Budynki użyteczności publicznej wyposażone w kotłownie Lp Moc Ilość Nazwa właściciela/ adres zainstalowana zainstalowanych kotłowni (wykorzystanie) kotłów [kw] Rodzaj paliwa 1 Biblioteka w Augustowie 21 1 gaz 2 UGiM Krajenka 55 1 gaz 3 Stadion w Krajence budynek socjalno-sanitarny 23 1 gaz 4 Stadion w Krajence budynek gospodarczy 23 1 gaz 5 Strażnica OSP Podróżna 21 1 gaz 6 KZUP w Krajence 5 1 węgiel 7 Krajeński Ośrodek Kultury Rynek 1 77-430 Krajenka 170 1 gaz 8 Pałac Sułkowskich Krajenka ul. Szkolna17 240-300 1 gaz 9 Publiczna Szkoła Podstawowa w Krajence ul. Bydgoska 3 240-300 2 gaz 10 Publiczna Szkoła Podstawowa w Głubczynie 240-300 1 gaz 11 Szkoła Filialna Śmiardowo Krajeńskie 23-54 1 gaz 12 Szkoła Filialna Podróżna 23-54 1 gaz 13 Szkoła Podstawowa w Skórce 100 1 węgiel 14 Szkoła filialna Dolnik 55 1 węgiel 15 Publiczne Przedszkole w Skórce 30 1 węgiel 16 Publiczne Przedszkole w Głubczynie 24 1 gaz 17 Sala Gimnastyczna Krajenka ul. Wł. Jagiełły 15a 80 1 gaz 18 Budynek OSP Krajenka 21-36 2 gaz Źródło: Urząd Gminy i Miasta w Krajence. 3.4.6. Infrastruktura komunikacyjna Infrastruktura drogowa gminy jest dobrze rozwinięta i opiera się na drogach wojewódzkich i powiatowych. Przez gminę przebiegają dwie drogi wojewódzkie o łącznej długości 30,33 km 1 : droga wojewódzka nr 188 Człuchów - Debrzno - Złotów - Piła o długości 20,71 km, droga wojewódzka nr 190 Krajenka - Szamocin - Margonin - Wągrowiec - Gniezno o długości 9,62 km. W przypadku dróg powiatowych ich łączna długość wynosi 43,2 km z czego na drogi zamiejskie przypada 39,7 km, a na drogi miejskie 3,5 km 2. 1 Wojewódzki Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu 2 Powiatowy Zarząd Dróg w Złotowie 32

Przez obszar gminy przebiega również linia kolejowa nr 203 Tczew Kostrzyn, z przystankami na terenie gminy w Krajence, Skórce i Dolniku. 3.4.7. Szlaki piesze i rowerowe Gęsta sieć dróg o nawierzchni asfaltowej i o małym natężeniu ruchu oraz tereny urozmaicone wzgórzami, lasami i jeziorami stwarzają tu bardzo wygodne warunki dla uprawiania turystyki pieszej i rowerowej. Szlaki piesze Przez gminę przechodzi jeden ze szlaków turystycznych powiatu złotowskiego, jest to szlak czerwony: Krajenka Wąsosz Święta Złotów Zalesie Radawnica Brzuchowa Góra Krzywa Wieś Grodno-Lędyczek o długości 46 km. Do ciekawych szlaków nieoznakowanych należą: Głubczyn jez. Wapińskie jez. Płotki o długości 15 km, Tarnówka Osówka Piecewo o długości 10 km, Wersk dolina Łobzonki Rudna o długości 12 km, Górka Klasztorna Kunowo Sławianowo o długości 9 km. Szlaki rowerowe Na terenie gminy można wyznaczyć sobie kilka ciekawych tras rowerowych, niektóre z nich zaczyna się poza Gminą Krajenka: Piła - jez. Płotki - Zelgniewo - jez. Wapińskie - Maryniec - Głubczyn Krajenka Sokolna Tarnówka Osówka Piecewo Węgierce Zalesie Złotów długość 58 km, Jastrowie Podgaje Radawnica Kiełpin Łąkie Debrzno Lipka długość 45 km, Lipka Mały Buczek Wielki Buczek Wersk Zakrzewo Kujan Śmiardowo Złotowskie Nowa Święta Święta Złotów długość 45 km, Złotów Święta Kleszczyna Buntowo Sławianowo jez. Sławianowskie Górka Klasztorna Łobżenica Rudna Kujan Złotów długość 55 km. Szlaki wodne Największą atrakcją turystyczną gminy są trasy wodne, które przebiegają rzekami o górskim charakterze, wśród lasów, poprzez liczna jeziora rynnowe: Głomia ciekawy lecz uciążliwy szlak o długości 36 km. Na jego pokonanie potrzeba dwóch dni. Rzeka nadaje się do spływów kajakowych przy wyższych stanach wód. Początek trasy znajduje się na jeziorze Zaleskim w Złotowie, a koniec przy ujściu Gwdy w Dobrzycy, Kocunia szlak łatwy, malowniczy. Trasa przebiega przez jezioro Borówno, poprzez jezioro Sławianowskie do rzeki Głomi w okolicach Krajenki. 3.5. Ukształtowanie powierzchni ziemi Według podziału fizyczno-geograficznego Polski Gmina Krajenka położona jest w obrębie następujących makroregionów: Pojezierze Pomorskie - obejmuje terytoria pomiędzy morenami fazy pomorskiej na północy, Pradoliną Toruńsko-Eberswaldzką na południu, doliną Odry na zachodzie i doliną Wisły na wschodzie, na szlaku odpływu lodowcowo-rzecznego, który spowodował powstanie rozległych piaszczystych równin w dorzeczach dopływu Noteci Drawy oraz dopływów Wisły Brdy i Wdy. Pomiędzy dolinami tych rzek występują liczne jeziora wytopiskowe. Klimatycznie jest to region bardziej suchy (średnia roczna 500-550 mm) i cieplejszy niż Pojezierza Wschodnio- i Zachodniopomorskie. W składzie lasów przeważają tu bory sosnowe na sandrach. Mieszane lasy liściaste na wysoczyznach morenowych przeważnie ustąpiły miejsca polom uprawnym. Makroregion zajmuje powierzchnię 17 789 km² (oznacza to, że powierzchnia Pojezierza 33

Południowopomorskiego jest równa łącznej sumie powierzchni Pojezierza Zachodniopomorskiego i Wschodniopomorskiego) i dzieli się go na 12 mezoregionów dwa z nich leżą na terenie gminy: Pojezierze Krajeńskie i Dolina Gwdy: o Pojezierze Krajeńskie - przez teren pojezierza przebiega kilka równoleżnikowych ciągów moreny czołowej urozmaiconych falistą i pagórkowatą moreną denną. Porastają je bory zwane kujańskimi, wśród których położone jest jez. Borowno. Jezior w tym mezoregionie jest mniej niż na innych pojezierzach położonych na północ od Noteci. Są to głownie jeziora rynnowe ukierunkowane południkowo i równoleżnikowo. Przeważa tu krajobraz rolniczy, a lasów poza borami kujańskimi jest niewiele. o Dolina Gwdy - oddziela Pojezierze Krajeńskie od Pojezierza Wałeckiego i Szczecineckiego. Stanowiła ona główny szlak odpływu wód z topniejącego lądolodu. W części północnej jest ona stosunkowo wąska o wysokich zboczach, w części południowej rozszerza się tworząc rodzaj kotliny. Znaczną część mezoregionu porastają bory. Rysunek 2 Położenie gminy na tle jednostek fizyczno-geograficznych (źródło: www.geoportal.gov.pl) Cały obszar Gminy Krajenka mieści się w przedziale wysokościowym 55,0 125 m n.p.m. Najniżej położony punkt w gminie znajduje się w jej części południowo-zachodniej, przy brzegu rzeki Gwdy. Tereny najwyżej położone znajdują się w północno-wschodniej części gminy, na północ od miejscowości Barankowo. W granicach gminy wyróżnić można przynajmniej trzy główne strefy wysokościowe nawiązujące do rozmieszczenia głównych jednostek geomorfologicznych: strefę dolin 34

rzecznych (55,0-65 m n.p.m.), strefę powierzchni sandrowych (80,0 100,0 m n.p.m.) oraz strefę wysoczyzny morenowej (100,0 125 m n.p.m.). Gmina Krajenka charakteryzuje się mało urozmaiconą rzeźbą terenu. Kształtowana była ona w przeszłości w wyniku rożnych procesów morfogenetycznych. Główne elementy rzeźby gminy powstały w okresie ostatniego zlodowacenia północnopolskiego (bałtyckiego). Z okresu fazy poznańsko-dobrzyńskiej (subfazy krajeńskiej) pochodzi obszar wysoczyzny i wyższy poziom sandrowy Głomi, a z okresu fazy pomorskiej niższy poziom sandrowy Gwdy. Większość elementów rzeźby jest pochodzenia wodnolodowcowego i lodowcowego oraz rzecznego. W okresie peryglacjalnym i holocenie poszczególne elementy rzeźby modelowane były przez procesy eoliczne, denudacyjne, erozyjne i akumulacyjne. Najbardziej rozległą powierzchniowo formą rzeźby jest kompleks równin sandrowych. Są one genetycznie związane z odpływem wód fluwioglacjalnych z kolejnych postojów recesyjnych lądolodu. W obrębie tego kompleksu wyróżnić można dwa główne poziomy sandrowe połączone ze sobą sandrem dolinnym Głomi. Pierwszy, wyższy poziom sandrowy obejmuje centralną część gminy oraz tworzy izolowaną powierzchnię na wschód od miasta Krajenki. Powierzchnia ta w części zachodniej gminy ograniczona jest od góry rzędną ok. 100 m n.p.m., a w części wschodniej 110 m n.p.m. Zachodnia część tej powierzchni (większa) rozciąga się na północny-zachód od Jeziora Wapieńskiego i osiąga zasięg od 4,5 km w części południowej do ponad 9 km w północnej części gminy. Powierzchnia ta obniża się w kierunku południowym i południowo-zachodnim. Charakteryzuje się stosunkowo niewielkimi spadkami terenu, rzadko przekraczającymi 5 %. W południowej jej części występują mało widoczne w terenie powierzchnie piasków przewianych, a w centralnej części głębokie do 10 m obniżenie doliny Głomi. Północna część tej powierzchni rozcięta jest stosunkowo płytkimi, do kilku metrów, dolinami rzeki Pankawy i cieku okresowego przepływającego przez wieś Paruszka. Na północny-zachód od tej wsi znajduje się jedna z nielicznych w tej części forma wypukła kulminacja wzniesienia kemowego o wysokości względnej ok. 10 m. Wschodnia część wyższego poziomu terasowego, na wschód od miasta Krajenki, tworzy w granicach gminy niewielką powierzchnię o szerokości od 1 km w rejonie osady Leśnickiego Młyna do ponad 3 km w rejonie wsi Łońsko. Powierzchnia ta od góry ograniczona jest rzedną 110 m n.p.m. Opada ona bardzo łagodnie w kierunku południowo-zachodnim i południowym. Analizowana powierzchnia sandrowa w części południowej i od strony wschodniej przylega do doliny Głomi, głębokiej w tym miejscu na 5 m. Elementem łączącym wszystkie fragmenty wyższego poziomu sandrowego jest wąski pas sandru dolinnego usytuowanego wzdłuż obecnego biegu rzeki Głomi, od doliny rzeki Kocuni do wsi Dolnik. Powierzchnia ta tworzy wąski pas o zmiennej szerokości od 1,0 km w rejonie wsi Dolnik i doliny Kocuni do 2 km w rejonie miasta Krajenki. Powierzchnia ta łagodnie opada w kierunku południowozachodnim, zgodnie z biegiem rzeki Głomi, od 101 m n.p.m. w części wschodniej do 96 m n.p.m. w rejonie wsi Dolnik. Powierzchnia ta rozcięta jest licznymi płytkimi dolinami, okresowo wykorzystywanymi przez cieki o układzie równoległym do rzeki Głomi. 3 Gmina Krajenka według J. Znosko położona jest w centralnej części jednostki geologicznostrukturalnej Wału Kujawsko-Pomorskiego. Antyklinorium to posiada nierówną powierzchnię, co dało podstawę do wydzielenia w granicach Gminy Krajenka (począwszy od południowego zachodu) jednostek niższego rzędu: antykliny Piły, synkliny Skorki, antykliny Złotowa. Powyższe antykliny zbudowane są z drobnoziarnistych słabo spojonych szarych piaskowców jury dolnej. Ich strop znajduje się na rzędnych od 100 m p.p.m. w rejonie południowo-wschodniej granicy gminy, do 50 m p.p.m. w rejonie miasta Krajenki. Wymieniona wyżej synklina zbudowana jest natomiast z mułowców jury środkowej. Rozmieszczenie osadów trzeciorzędowych nawiązuje do morfologii starszego podłoża. Górny (stropowy) poziom osadów trzeciorzędowych zalega na rzędnych 10 60 m n.p.m., a w kopalnych 3 Opracowanie ektofizjograficzne, 2007 rok. 35

depresjach do 30 m p.p.m. Najwyżej osady trzeciorzędowe występują w rejonie południowowschodniej granicy gminy oraz w rejonie miasta Krajenki. Powierzchnia trzeciorzędowa najbardziej obniżona jest w rejonie Skorki i Maryńca. Osady trzeciorzędowe w granicach Gminy Krajenka osiągają miąższość od 40 do 100 m i reprezentowane są przez dwa główne kompleksy litologiczne: kompleks eoceńsko-oligoceński o miąższości od 40 do 80 m, wypełnia synklinę Skorki, składa się on z osadów piaszczysto-mułkowych (mułowców i gruboziarnistych piasków ze żwirem i glaukonitem) oraz piasku mułkowatego z łyszczykami i detrytusem roślinnym, kompleks mioceński o zróżnicowanej miąższości (od kilku do 70 m) zbudowany jest w granicach gminy z drobnoziarnistych piasków i pyłów w części spągowej oraz z serii mułkowoilastej z wkładkami węgla brunatnego w części stropowej, iły plioceńskie (tzw. poznańskie) o miąższości do 40 m mogą występować w północnej części gminy. Utwory czwartorzędowe w granicach gminy Krajenka tworzą poziom o zmiennej miąższości, w dużej mierze uzależnionej od morfologii podłoża podczwartorzędowego, wynikającego z budowy wgłębnej, erozji lodowcowej, glacitektoniki oraz erozji wgłębnej. Miąższość osadów czwartorzędowych, tworzących w granicach gminy ciągłą warstwę, zmienia się w kierunku południkowym. Najmniejsza jest w części północnej gminy ok. 30 m, a największa w jej części południowej ok. 120 m (w rejonie wsi Maryniec wynosi nawet 132 m). Duża miąższość osadów czwartorzędowych obserwowana jest również w sąsiedztwie obecnej doliny Gwdy (do 90 m). Poziom czwartorzędowy tworzą trzy lub cztery poziomy glacjalne. Najstarszy poziom (zlodowacenia południowopolskiego) występuje w rejonie Skórki i Maryńca. Składa się on z interglacjalnych piasków i żwirów oraz glin zwałowych zlodowacenia Sanu II o miąższości 30-40 m. 4 3.6. Klimat W podziale rolniczo-klimatycznym R. Gumińskiego, Gmina Krajenka znalazła się w granicach VI dzielnicy - bydgoskiej (nazywanej także nadnotecką). Od strony północnej w bliskim sąsiedztwie gminy przebiega zasięg IV dzielnicy pomorskiej. Obszar Gminy Krajenka wg podziału Niziny Wielkopolskiej na regiony klimatyczne W. Wosia, jest częścią regionu Środkowowielkopolskiego. Gmina Krajenka leży w tej części kraju, gdzie warunki klimatyczne kształtowane są głównie przez masy powietrza polarno-morskiego, polarno-kontynentalnego oraz kontynentalnego. Najczęściej napływające na ten obszar powietrze polarnomorskie charakteryzuje się stosunkowo dużą zawartością pary wodnej, czego efektem są zmniejszone amplitudy temperatury powietrza oraz zwiększone zachmurzenie. Powietrze polarno-kontynentalne napływa ze wschodu i cechuje się małą wilgotnością. Udział mas powietrza, zarówno arktycznego, jak i zwrotnikowego jest bardzo mały. Główną rolę w kształtowaniu warunków mikroklimatycznych na obszarze gminy odgrywają czynniki naturalne, do których należą: deniwelacje terenu, zmienne ekspozycje stoków i warunki wilgotnościowe podłoża, a także obecność rozległych powierzchniowo zbiorników wodnych, różnorodność roślinności i odmienne sposoby zagospodarowania. W zachodniej części gminy obserwuje się pewne oddziaływanie na klimat doliny Gwdy. Obecność samej rzeki i znajdujących się w sąsiedztwie zbiorników zaporowych, a także usytuowanie wzdłuż rzeki podmokłych łąk, wpływa na podwyższoną wilgotność powietrza w tej części gminy. Konsekwencją tej sytuacji są między innymi mniejsze amplitudy temperatur powietrza, zarówno tych dobowych, miesięcznych, jak i rocznych. 4. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH 4.1. Ochrona przyrody Podstawowymi aktami prawa z zakresu ochrony dziedzictwa przyrodniczego oraz ochrony i kształtowania środowiska na terytorium Polski są ustawy: z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627) oraz z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. 4 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy i Miasta Krajenka. 36

U. 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.). W pierwszym z wymienionych aktów ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody, dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów, roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową, zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia, siedlisk przyrodniczych, siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt, krajobrazu, zieleni w miastach i wsiach, zadrzewień. Z kolei ochrona środowiska w myśl Prawa ochrony środowiska oznacza: podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na: racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego. Na terenie Gminy i Miasta Krajenka występują następujące formy ochrony przyrody: obszary Natura 2000 (2) obszary chronionego krajobrazu (1), użytki ekologiczne (35) i pomniki przyrody (19). Według danych GUS na terenie województwa wielkopolskiego obszary prawnie chronione zajmują 31,8% powierzchni województwa, w Powiecie Złotowskim - 32,4% powierzchni powiatu. Natomiast w Gminie Krajenka obszary prawnie chronione zajmują 3 317,26 ha, stanowi to 17,3% powierzchni gminy. Opisu poszczególnych form ochrony przyrody występujących na terenie Gminy i Miasta Krajenka dokonano w oparciu o wykazy i charakterystyki udostępnione m.in. przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Poznaniu i Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Pile. 4.1.1. Obszary Natura 2000 Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy, ale też typowych, wciąż jeszcze powszechnie występujących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych. W Polsce występują 2 regiony: kontynentalny (96 % powierzchni kraju) i alpejski (4 % powierzchni kraju). Dla każdego kraju określa się listę referencyjną siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których należy utworzyć obszary Natura 2000 w podziale na regiony biogeograficzne. Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO), specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) / obszary mające znaczenie dla Wspólnoty (OZW). 37

Dyrektywa Siedliskowa nie określa sposobów ochrony poszczególnych siedlisk i gatunków, ale nakazuje zachowanie tzw. właściwego stanu ich ochrony. W odniesieniu do siedliska przyrodniczego oznacza to, że: naturalny jego zasięg nie zmniejsza się, zachowuje ono specyficzną strukturę i swoje funkcje ekologiczne, stan zachowania typowych dla niego gatunków jest właściwy. W odniesieniu do gatunków właściwy stan ochrony oznacza natomiast, że: zachowana zostaje liczebność populacji, gwarantująca jej utrzymanie się w biocenozie przez dłuższy czas, naturalny zasięg gatunku nie zmniejsza się, pozostaje zachowana wystarczająco duża powierzchnia siedliska gatunku. Najważniejszymi instrumentami realizacji celów sieci Natura 2000 są oceny oddziaływania na środowisko oraz plany ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których utworzono obszar Natura 2000. Działania ochronne winny uwzględniać wymogi gospodarcze, społeczne i kulturowe oraz cechy regionalne i lokalne danego obszaru Natura 2000. Na terenie Gminy i Miasta Krajenka wyznaczono dwa obszary 5 : PLB300012 Puszcza nad Gwdą został zakwalifikowany jako OSO w październiku 2007 roku. Obszar o łącznej powierzchni 77 678,9 ha, administracyjnie położony jest na terenie województwa wielkopolskiego w powiatach pilskim i złotowskim oraz województwa zachodniopomorskiego w powiecie wałeckim. Jest to rozległy kompleks leśny obejmujący w większości bory sosnowe, a na dnie i zboczach dolin - lasy liściaste i mieszane. Silnie urozmaicona, postglacjalna rzeźba terenu przyczynia się do zróżnicowania siedlisk. Bogactwo jezior, głównie eutroficznych, ale również mezotroficznych i dystroficznych z cennymi gatunkami i zbiorowiskami roślinnymi, o powierzchni od kilku do kilkuset ha. W obniżeniach terenu i wzdłuż rzek torfowiska zasadowe, nakredowe, przejściowe i zdegradowane torfowiska wysokie oraz inne tereny podmokłe. Jest to również obszar źródliskowy kilku rzek. W obrębie ostoi znajdują się także połacie łąk kośnych; pola orne mają niewielki udział powierzchniowy. Na terenie ostoi zachowały się umocnienia Wału Pomorskiego z lat 1934-1945 (Nadarzyce, Szwecja, Jastrowie) - potencjalne zimowiska nietoperzy. Występuje co najmniej 28 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, z tego 21 to gatunki lęgowe bądź prawdopodobnie lęgowe, co najmniej 10 to gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Bardzo ważna ostoja lęgowa lelka, lerki i włochatki. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: gągoł, włochatka, kania czarna (PCK), kania ruda (PCK), lelek, lerka, puchacz (PCK) i rybołów (PCK). Rozległy zwarty kompleks leśny z dobrze zachowanymi naturalnymi zbiorowiskami wodnobłotnymi; stanowiska rzadkich i zagrożonych gatunków zwierząt i roślin naczyniowych. Bogata flora mszaków i roślin naczyniowych. Jedno z 5 wolno żyjących stad żubra w Polsce (ok. 25 os.). Czyste nizinne rzeki - dopływy Gwdy (Płytnica, Rurzyca i Piława) o charakterze "pstrągowym". Częste jest występowanie dobrze wykształconych rozległych kompleksów źródliskowych ze specyficzną szatą roślinną. Cenne lasy liściaste (głównie buczyny), z licznymi oczkami wytopiskowymi w okolicach Wałcza (Bukowina). PLH300045 Ostoja Pilska został zatwierdzony jako OZW w marcu 2011 roku. Obszar o łącznej powierzchni 3068,62 ha, administracyjnie położony jest na terenie gmin: Trzcianka, Krajenka, Piła, Kaczory, Szydłowo, Ujście i Wysoka. Ostoja Pilska chroni zespół najcenniejszych obszarów przyrodniczych położonych w północnej Wielkopolsce, niedaleko Piły, szczególnie bogatych w siedliska Natura 2000. Fizjograficznie obszar ten usytuowany jest w większości w obrębie południowej części mezoregionu Dolina Gwdy, fragmentami wkracza na Równinę Wałecką (na północnym wschodzie), Pojezierze Krajeńskie (na północnym-zachodzie), a w południowej części - w Dolinę środkowej Noteci. Geomorfologia tego obszaru związana jest z głównie z postojem lądolodu w czasie ostatniego zlodowacenia. 5 http://natura2000.gdos.gov.pl/ 38

Ostoja Pilska w całości położona jest na obszarze pomiędzy morenami czołowymi na linii Czarnkowa i Chodzieży na południu, a morenami usytuowanymi pomiędzy Wyrzyskiem, Wysoką, Strącznem i Zawadą. Większość położonych w Ostoi jezior jest pochodzenia rynnowego i wytopiskowego, a proces wytapiania się brył martwego lodu, konserwujących obydwa typy form, najwcześniej rozpoczął się nie wcześniej niż ok. 14,5 tys. lat temu. Równiny akumulacji biogenicznej towarzyszące jeziorom, bądź też w całości obejmujące dawne misy jeziorne, obecnie są najczęściej zajęte przez ekstensywnie użytkowane łąki, torfowiska mszarne lub niskie. Wytworzone pokłady torfów sięgają często do 3-4 m p.p.t., a podścielające je gytie osiągają miąższość nawet kilkunastu metrów. Cechą ostoi Pilskiej jest duża zmienność typologiczna siedlisk hydrogenicznych, zwłaszcza jezior ramieniowych i dystroficznych) i torfowisk (przejściowych i wysokich), siedlisk lasów łęgowych usytuowanych w dolinach strumieni oraz siedlisk towarzyszących dużej rzece nizinnej - Gwdzie. Całości dopełniają ubogie bory skupione głównie na obszarze śródlądowego pola wydmowego położonego na południowy-zachód od Piły oraz nieco żyźniejsze typy lasów, w tym kwaśne dąbrowy i buczyny, także bory i lasy bagienne. Ostoja Pilska pod względem liczby typów siedlisk Natura 2000, stanowi jeden z bogatszych obszarów Wielkopolski i szerzej Zachodniej Polski. Licznie reprezentowane są rzadkie i zagrożone w skali regionu i kraju gatunki roślin, zwierząt i innych królestw świata żywego, w tym wiele podlegających ochronie prawnej oraz rzadkie i zagrożone wymarciem w regionie i kraju zbiorowiska roślinne. Na terenie gminy znajduje się jeden obszar szczególnie istotny pod względem typów siedlisk: Obszar pomiędzy Jeziorem Wapińskim i jeziorem Kleszczynek a Jeziorem Czarnym k. Jeziorek. Fragment obejmujący ramienicowe Jezioro Wapińskie (= Wapieńskie, Okunite k. Krajenki, Wakunter), eutroficzne jezioro Kleszczynek i dystroficzne Jezioro Skórka (=Czarne, Małe Jeziorko z przyległymi lasami (w tym zwłaszcza kwaśne buczyny) oraz torfowiskami przejściowymi, usytuowanymi na zachód od wsi Skórka; torfowiska przejściowe i wysokie na południe od drogi łączącej Piłę z Zelgniewem oraz eutroficzno-humusowe Jezioro Czarne koło Jeziorek z przyległymi torfowiskami i łąkami. Jezioro Wapińskie reprezentuje typ mezotroficznego jeziora ramienicowego zdominowanego zwłaszcza w częściach południowozachodniej i środkowo-zachodniej przez rozległe łąki ramieniowe. Jezioro Wapińskie jest także historycznym stanowiskiem gatunku Natura 2000 - jezierzy giętkiej, stwierdzonego tu pod koniec XIX w. przez Casparego (voucher w TRN w Toruniu). Pomimo poszukiwań nie udało się dotąd odnaleźć powtórnie jezierzy giętkiej w Jeziorze Wapińskim. W analizowanej części Ostoi Pilskiej, poniżej drogi Piła-Zelgniewo, usytuowane są dwa największe w północnej części regionu torfowiska mszarne zajęte głównie przez torfowiska wysokie i fragmentarycznie przez bory bagienne, z wieloma gatunkami torfowców, w tym zagrożonymi: Sphagnum fuscum i S. papilosum. Nad jeziorem Czarnym koło Jeziorek, poza torfowiskami przejściowymi, występują fragmenty obniżeń na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rynchosporion. 4.1.2. Obszary chronionego krajobrazu Obszary chronionego krajobrazu są to tereny wyróżniające się krajobrazowo o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe w szczególności ze względu na możliwości zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką lub ze względu na istniejące albo odtwarzane korytarze ekologiczne. Na terenie Gminy Krajenka jest jeden obszar chronionego krajobrazu: Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy został utworzony 1 lipca 1989 roku na podstawie rozporządzenia nr 212/06 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 29 listopada 2006 r. w sprawie obszaru chronionego krajobrazu "Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy" (Dz. Urz. Województwa Wielkopolskiego Nr 201 poz. 4770) - wyrokiem WSA w Poznaniu IV SA/Po 709/10 stwierdzono nieważność aktu oraz rozporządzenia nr 5/98 Wojewody Pilskiego z 15 maja 1998 r. w sprawie ustanowienia obszarów chronionego krajobrazu w województwie pilskim 39

(Dz. Urz. Woj. Pil. Nr 13, poz. 83) i uchwały nr IX/56/89 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Pile z dnia 31 maja 1989 r. w sprawie ustanowienia obszarów chronionego krajobrazu w województwie pilskim (Dz. Urz. Nr 11, poz. 95). Całkowita powierzchnia tego obszaru to 93 910 ha. Na teren gminy przypada 3 275 ha. Obszar obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem, a także pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Obszar chronionego krajobrazu przypada na następujące gminy: Okonek, Jastrowie, Lipka, Złotów, Tarnówka, Krajenka, Kaczory, Szydłowo i m. Piła. 4.1.3. Użytki ekologiczne Użytki ekologiczne tworzy się w celu zachowania fragmentów przyrody o charakterze naturalnym lub dla ochrony określonych ekosystemów. Zazwyczaj są to obszary, które ze względu na małą powierzchnię lub mniejszą rangę przyrodniczą nie mogą być rezerwatem przyrody. Są to pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej. Zalicza się do nich: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze, a także stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Powierzchnie te najczęściej byty zaliczane do nieużytków leśnych lub rolniczych. Na terenie Gminy i Miasta Krajenka znajduje się 35 użytków ekologicznych o łącznej powierzchni 42,26 ha. Użytki ekologiczne zostały ustanowione uchwałą nr XXXVIII/272/2014 Rady Miejskiej w Krajence z dnia 8 maja 2014 roku. Użytki są w zarządzie Nadleśnictwa Zdrojowa Góra, położone w Skórce: Bagna Pszczółkowskiego o powierzchni 1,3400 ha na działce ewidencyjnej nr 8023/1 oddział leśny 74f, Uroczyska Głomi o powierzchni 3,1390 ha na działce ewidencyjnej nr 8133 oddział leśny 314d, Uroczyska Głomi o powierzchni 1,5567 ha na działce ewidencyjnej nr 8133 oddział leśny 314 Uroczyska Głomi o powierzchni 0,6243 ha na działce ewidencyjnej nr 8133 oddział leśny 314p, Uroczyska Głomi o powierzchni 1,3200 ha na działce ewidencyjnej nr 8133 oddział leśny 314r, Uroczyska Głomi o powierzchni 4,5500 ha na działce ewidencyjnej nr 8142/2 oddział leśny 360h, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,4400 ha na działce ewidencyjnej nr 8145/2 oddział leśny 363d, Uroczyska Głomi o powierzchni 1,1700 ha na działce ewidencyjnej nr 8143 oddział leśny 361j, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,8400 ha na działce ewidencyjnej nr 278 oddział leśny 363b, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,3800 ha na działce ewidencyjnej nr 8145/1 oddział leśny 363j, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,6200 ha na działce ewidencyjnej nr 293 oddział leśny 363l, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,6300 ha na działce ewidencyjnej nr 294 oddział leśny 363o, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,8539 ha na działce ewidencyjnej nr 8155/1 oddział leśny 365a, Uroczyska Głomi o powierzchni 2,1200 ha na działce ewidencyjnej nr 8155/1 oddział leśny 365a, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,4600 ha na działce ewidencyjnej nr 8155/1 oddział leśny 40

365c, Uroczyska Głomi o powierzchni 1,3361 ha na działce ewidencyjnej nr 8155/1 oddział leśny 365f, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,2300 ha na działce ewidencyjnej nr 316/2 oddział leśny 366j, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,7300 ha na działce ewidencyjnej nr 316/1 oddział leśny 366k, Uroczyska Głomii o powierzchni 0,6900 ha na działce ewidencyjnej nr 316/1 oddział leśny 366m, Uroczyska Głomi o powierzchni 2,5300 ha na działce ewidencyjnej nr 8158/1 oddział leśny 367a, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,2900 ha na działce ewidencyjnej nr 8158/1 oddział leśny 367b, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,8800 ha na działce ewidencyjnej nr 8122/1 oddział leśny 271a, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,4519 ha na działce ewidencyjnej nr 8122/1 oddział leśny 272a, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,4221 ha na działce ewidencyjnej nr 8122/1 oddział leśny 272c, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,3760 ha na działce ewidencyjnej nr 8122/1 oddział leśny 272h, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,4595 ha na działce ewidencyjnej nr 8181 oddział leśny 421a, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,1605 ha na działce ewidencyjnej nr 8181 oddział leśny 421c, Uroczyska Głomi o powierzchni 0,6000 ha na działce ewidencyjnej nr 298 oddział leśny 422f, Bagna Zacisze o powierzchni 7,2280 ha na działce ewidencyjnej nr 8238/2 oddział leśny 495d, Bagna Zacisze o powierzchni 0,3820 ha na działce ewidencyjnej nr 8238/2 oddział leśny 495i, Bagna Zacisze o powierzchni 0,6999 ha na działce ewidencyjnej nr 8255/1 oddział leśny 512b, Bagna Zacisze o powierzchni 2,1892 ha na działce ewidencyjnej nr 8255/1 oddział leśny 512c, Bagna Zacisze o powierzchni 0,9952 ha na działce ewidencyjnej nr 8255/1 oddział leśny 512f, Bagna Zacisze o powierzchni 0,9633 ha na działce ewidencyjnej nr 8255/1 oddział leśny 512g, Bagna Zacisze o powierzchni 0,6024 ha na działce ewidencyjnej nr 8255/1 oddział leśny 512h. 4.1.4. Pomniki przyrody Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Na terenie gminy znajduje się 19 pomników przyrody, w tym 2 w granicach miasta Krajenka. Ustanowione zostały one w okresie 1982 1989 r. jeszcze decyzjami wojewody pilskiego. 41

Tabela 14 Wykaz pomników przyrody Lp. Pozycja z rejestru 1 326 lipa drobnolistna 2 354 lipa drobnolistna 3 483 klon srebrzysty (2 drzewa) Obiekt Położenie Charakterystyka Nadleśnictwo Zdrojowa Gora, leśnictwo Sosnowo, oddz. 153h Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 45z park w Maryńcu obwód: 370 cm, wys.: 31 in obwód: 460 cm, wys.: 29 m obwód: 320 cm, wys.: 22 m, obwód: 340 cm, wys.: 22 m 4 484 cis pospolity park w Maryńcu obwód: 63 cm, wys.: 12 cm 5 485 dąb szypułkowy Nadleśnictwo Zlotów, obwód: 610 cm, leśnictwo Leśnik, oddz. wys.: 31 m, 54j 6 486 dąb szypułkowy Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 44d 7 487 dąb szypułkowy Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 43a obwód: 402 cm, wys.: 34 m, obwód: 376 cm, wys.: 29 m 8 492 jesion wyniosły Krajenka, ul. Bydgoska obwód: 340 cm, wys.: 20 m 9 494 modrzew Nadleśnictwo Zlotów, obwód: 255 cm, europejski leśnictwo Leśnik, oddz. wys.: 32 m, (2 drzewa) 45y obwód: 335 cm, dąb wys.: 35 m, szypułkowy obwód: 347 cm, (2 drzewa) wys.: 21 m, obwód: 356 cm, wys.: 22 m, 10 495 dąb szypułkowy Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 53a obwód: 385 cm, wys.: 31 m, 11 556 dąb szypułkowy Krajenka, ul. Winiary obwód: 375 cm, wys.: 24 m, 12 557 wiąz Nadleśnictwo Zdrojowa obwód: 647 cm, Góra, leśnictwo Płociczno, wys.: 35 m, oddz. 153h 13 604 wiąz Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 57b 14 717 dąb szypułkowy Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 57d 15 718 dąb szypułkowy (4 drzewa) Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 43g obwód: 385 cm, wys.: 25 m, obwód: 434 cm, wys.: 33 m obwód: 300 cm, wys.: 33 m, obwód: 310 cm, wys.: 27 m, obwód: 330 cm, Rok uznania za pomnik przyrody 1982 1982 1986 1986 1986 1986 1986 1988 1988 1988 1992 1992 1994 1998 1998 42

Lp. Pozycja z rejestru Obiekt Położenie Charakterystyka 16 719 dąb szypułkowy Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 57i 17 720 dąb szypułkowy (2 drzewa) Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 56b 18 721 wiąz (4 drzewa) Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 47g 19 722 dąb szypułkowy (11 drzew) Źródło: Urząd Gminy i Miasta w Krajence. Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 57g wys.: 30 m, obwód: 416, cm, wys.: 32 m obwód: 391 cm, wys.: 32 m obwód: 364 cm, wys.: 29 m, obwód: 394 cm, wys.: 29 m obwód: 237 cm, wys.: 27 m, obwód: 260 cm, wys.: 26 m, obwód: 261 cm, wys.: 24 m, obwód: 265, cm, wys.: 27 m obwód: 250-440 cm, wys.: 26-29 m Rok uznania za pomnik przyrody 1998 1998 1998 1998 43

Rysunek 3 Obszary prawnie chronione na terenie Gminy i Miasta Krajenka (źródło: www.geoportal.gov.pl) 4.1.5. Inne obszary cenne przyrodniczo Na terenie Gminy i Miasta Krajenka oprócz ww. form ochrony przyrody znajdują się częściowo obszary ważne dla ptaków okresie gniazdowania i migracji. Obszary te zostały zestawione w opracowaniu pn Obszary ważne dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji na terenie województwa wielkopolskiego (Kuźniak S., Dolata P., Poznań 2008). Obszary te zostały wyznaczone na podstawie dostępnych danych literaturowych, niepublikowanych materiałów oraz wiedzy autorów opracowania. Ostoje ptaków zostały wyznaczone niezależnie od istniejących już obszarowych form ochrony przyrody. Na terenie Gminy i Miasta Krajenka występują częściowo dwa obszary ważne dla ptaków: Puszcza nad Gwdą jest to jeden z ważniejszych w Polsce obszarów ostoi lelka (80-110 par) i lerki (350-450 par). Teren ten ma także duże znaczenie dla ptaków drapieżnych: bielika (co najmniej 5 par), rybołowa (1 para), kani rudej i czarnej (odpowiednio 8 i 4 pary), orlika krzykliwego (prawdopodobnie 1-2 pary) oraz puchacza (5 par) i włochatki (kilka par). Obszar ten jest także ważnym lęgowiskiem dla takich gatunków jak gągoł i żuraw (po kilkadziesiąt par) oraz nurogęś (kilkanaście par). Jezioro Sławianowskie oraz Bagno Kocuńskie jest to miejsce koncentracji ptaków wodnych podczas wędrówek, głównie różnych gatunków kaczek i łyski. Gromadzi się tu również do 100 osobników łabędzie krzykliwych. Jest to także noclegowisko gęsi ( do 1000 os.) oraz żerowisko żurawi gromadzące do 400 os. 44