Różnice w wydatkach na zagospodarowywanie czasu wolnego między młodymi i starszymi Marlena Piekut
Cel Przedstawienie oraz ocena różnic w wydatkach na rekreację i kulturę oraz gastronomię i zakwaterowanie w gospodarstwach domowych osób przed 30. rokiem życia i po 70. roku życia.
Materiał Niepublikowane, indywidualne dane z badania budżetów gospodarstw domowych Głównego Urzędu Statystycznego za rok 2013. Zbiór GUS obejmował ponad 37 tys. gospodarstw domowych. Do przeprowadzenia badania wyselekcjonowano gospodarstwa domowe, w których głowa gospodarstwa domowego posiadała 30 lub mniej lat, stanowiły one około 10% ogółu gospodarstw domowych. 70 lub więcej lat, stanowiły one 15% ogółu gospodarstw domowych.
Metodyka badania Analiza korelacji kanonicznej Założono, że zostaną omówione trzy pierwsze istotne (p<=0,05) pierwiastki kanoniczne (zespół zmiennych pierwotnych skorelowanych ze sobą i zhierarchizowanych według wkładów w nową zmienną). Do interpretacji pierwiastków kanonicznych zastosowano: wagi kanoniczne umożliwiają zrozumienie, jaki jest swoisty wkład każdej zmiennej w każdym zbiorze do danej sumy ważonej. Im jest większa ich wartość, tym jest większy ujemny lub dodatni wkład danej zmiennej do sumy; ładunki czynnikowe proste korelacje między zmiennymi kanonicznymi a zmiennymi w każdym zbiorze (Stanisz 2007).
Metodyka badania Do utworzenia modelu wykorzystano następujące zmienne: wydatki na dobra i usługi związane z zagospodarowywaniem wolnego czasu w zł na osobę: sprzęt audiowizualny, fotograficzny i informatyczny, sprzęt trwałego użytku związany z rekreacją i kulturą, pozostały sprzęt związany z rekreacją, artykuły ogrodnicze i zwierzęta domowe, usługi w zakresie rekreacji i kultury, książki i artykuły piśmienne, turystyka zorganizowana, gastronomia, zakwaterowanie; predykatory jakościowe: klasa miejscowości zamieszkania (4 zmienne zerojedynkowe: miasta o liczbie mieszkańców: 500 tys. i więcej, 200 tys.-499 tys., poniżej 20 tys. oraz wsie) wykształcenie głowy gospodarstwa domowego (3 zmienne 0-1: podstawowe, gimnazjalne lub bez wykształcenie, zasadnicze zawodowe, wyższe), płeć głowy gospodarstwa domowego (kobieta); predykatory ilościowe: liczba osób w gospodarstwie domowym, wiek głowy gospodarstwa domowego, dochód rozporządzalny na osobę w gospodarstwie domowym. Za głowę gospodarstwa domowego przyjmuje się członka gospodarstwa domowego pozyskującego największe dochody na rzecz gospodarstwa.
Wyniki badań własnych
ŻYWNOŚĆ I NAPOJE BEZALKOHOLOWE NAPOJE ALKOHOLOWE, ODZIEŻ I OBUWIE UŻYTKOWANIE MIESZKANIA LUB WYPOSAŻENIE MIESZKANIA I ZDROWIE TRANSPORT ŁĄCZNOŚĆ REKREACJA I KULTURA EDUKACJA RESTAURACJE I HOTELE POZOSTAŁE WYDATKI NA TOWARY I USŁUGI POZOSTAŁE WYDATKI Struktura wydatków w gospodarstwach domowych ze względu na wiek głowy gospodarstwa domowego PLN 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Gospodarstwa domowe z głową gospodarstwa w wieku 30 lat i mniej Gospodarstwa domowe z głową gospodarstwa w wieku 70 lat i więcej 8,5 5,6 4,4 1,6
Wydatki na rekreację i kulturę oraz gastronomię i zakwaterowanie w zależności od wieku głowy gospodarstwa domowego oraz cech ekonomicznych i społeczno-demograficznych gospodarstwa domowego
Wydatki na rekreację i kulturę oraz restauracje i hotele według wieku głowy gospodarstwa domowego zł 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 REKREACJA I KULTURA 102,69 89,48 85,29 46,63 40,39 25,99 RESTAURACJE I HOTELE 83,74 76,60 63,78 22,83 19,90 18,06 0,00 Mniej niż 30 lat 30-40 lat 40-50 lat 50-60 lat 60-70 lat 70 i więcej lat
zł 200,00 150,00 100,00 Wydatki na rekreację i kulturę oraz restauracje i hotele w gospodarstwach domowych osób młodszych i starszych w zależności od grupy dochodowej 50,00 REKREACJA I KULTURA RESTAURACJE I HOTELE 0,00 I II III I II III Mniej niż 30 lat 70 i więcej lat
1-osobowe 2-osobowe 3-osobowe 4-osobowe 5- i więcej 1-osobowe 2-osobowe 3-osobowe 4-osobowe 5- i więcej Wydatki na rekreację i kulturę oraz restauracje i hotele w gospodarstwach domowych osób młodszych i starszych w zależności od wielkości gospodarstwa domowego zł 250,00 200,00 150,00 100,00 50,00 0,00 REKREACJA I KULTURA RESTAURACJE I HOTELE Mniej niż 30 lat 70 i więcej lat
gimnazjalne, podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i policealne wyższe gimnazjalne, podstawowe zasadnicze zawodowe średnie i policealne wyższe Wydatki na rekreację i kulturę oraz restauracje i hotele w gospodarstwach domowych osób młodszych i starszych w zależności od wykształcenia głowy gospodarstwa domowego % 200,00 160,00 120,00 80,00 40,00 0,00 REKREACJA I KULTURA RESTAURACJE I HOTELE Mniej niż 30 lat 70 i więcej lat
500 tys. mieszkańców i 200-499 tys. mieszkańców 100-199 tys. mieszkańców 20-99 tys. mieszkańców poniżej 20 tys. mieszkańców wieś 500 tys. mieszkańców i 200-499 tys. mieszkańców 100-199 tys. mieszkańców 20-99 tys. mieszkańców poniżej 20 tys. mieszkańców wieś Wydatki na rekreację i kulturę oraz restauracje i hotele w gospodarstwach domowych osób młodszych i starszych w zależności od lokalizacji gospodarstwa domowego zł 200,00 150,00 100,00 50,00 0,00 REKREACJA I KULTURA RESTAURACJE I HOTELE Mniej niż 30 lat 70 i więcej lat
Wydatki na rekreację i kulturę oraz restauracje i hotele w gospodarstwach domowych osób młodszych i starszych w zależności od płci głowy gospodarstwa domowego zł 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 REKREACJA I KULTURA RESTAURACJE I HOTELE mężczyzna kobieta mężczyzna kobieta Mniej niż 30 lat 70 i więcej lat
Determinanty wydatków na rekreacje i kulturę oraz restauracje i hotele w gospodarstwach domowych osób młodszych i starszych
Wyniki analizy korelacji kanonicznej dla gospodarstw domowych 30- Liczba zmiennych 8 12 Wariancja wyodrębniona 100,0% 68,6% Całkowita redundancja 4,3% 3,2% 1 Sprzęt audiowizualny, fotograficzny, informatyczny Wielkość gospodarstwa domowego 2 Inny sprzęt trwałego użytku związany z rekreacją i kulturą Dochód rozporządzalny na osobę 3 Pozostały sprzęt związany z rekreacją, Wiek głowy gospodarstwa domowego artykuły ogrodnicze i zwierzęta domowe 4 Usługi w zakresie rekreacji i kultury Podstawowe wykształcenie 5 Gazety, czasopisma, książki oraz artykuły piśmienne, kreślarskie, malarskie Zasadnicze wykształcenie 6 Turystyka zorganizowana Wyższe wykształcenie 7 Gastronomia Miasta: 500 i więcej mieszkańców 8 Zakwaterowanie Miasta: 200-499 tys. mieszkańców 9 Miasta: 20-99 tys. mieszkańców 10 Miasta: poniżej 20 tys. mieszkańców 11 Wieś 12 Kobieta płeć
Pierwiastek usunięty Kanoniczna R Kanoniczna R-kwadrat Chi^2 df p Lambda pierwotna 0 0,421373 0,177556 4551,071 96 0,000000 0,750974 1 0,215608 0,046487 1444,691 77 0,000000 0,913100 2 0,134866 0,018189 688,222 60 0,000000 0,957617 3 0,112416 0,012637 396,513 45 0,000000 0,975358 4 0,087374 0,007634 194,407 32 0,000000 0,987841 5 0,051821 0,002685 72,623 21 0,000000 0,995441 6 0,033782 0,001141 29,890 12 0,002911 0,998121 7 0,027179 0,000739 11,743 5 0,038506 0,999261
Gospodarstwa domowe osób młodszych I pierwiastek kanoniczny Najważniejszymi determinantami wydatków na gastronomię, usługi w zakresie rekreacji i kultury oraz turystykę zorganizowana są dochody rozporządzalne na osobę, a następnie wykształcenie głowy gospodarstwa domowego i lokalizacja gospodarstwa domowego. W gospodarstwach osób z mniejszymi dochodami rozporządzalnymi, z niższym wykształceniem głowy gospodarstwa domowego oraz zlokalizowanymi poza największymi miastami można oczekiwać mniejszych wydatków na wskazane dobra i usługi. II pierwiastek kanoniczny Najważniejszymi determinantami w zakresie wydatków na usługi w zakresie rekreacji i kultury oraz na prasę i książki okazały się przede wszystkim wielkość gospodarstwa domowego, ale także lokalizacja gospodarstwa i poziom wykształcenia głowy gospodarstwa. Mniejszych wydatków na wskazane usługi i dobra można oczekiwać w gospodarstwach domowych więcej osobowych, zlokalizowanych poza największymi miastami, z niższym poziomem wykształcenia głowy gospodarstwa III pierwiastek kanoniczny Wydatki na prasę i książki oraz usługi gastronomiczne najsilniej związane były z wiekiem, a następnie z wykształceniem głowy gospodarstwa domowego. W gospodarstwach domowych prowadzonych przez osoby młodsze, z podstawowym poziomem wykształcenia można oczekiwać mniejszych wydatków na prasę i książki oraz gastronomię.
Wyniki analizy korelacji kanonicznej dla gospodarstw domowych 70+ Liczba zmiennych 8 12 Wariancja wyodrębniona 100,0% 69,7% Całkowita redundancja 5,9% 3,8% 1 Sprzęt audiowizualny, fotograficzny, informatyczny Wielkość gospodarstwa domowego 2 Inny sprzęt trwałego użytku związany z rekreacją i kulturą Dochód rozporządzalny na osobę 3 Pozostały sprzęt związany z rekreacją, Wiek głowy gospodarstwa domowego artykuły ogrodnicze i zwierzęta domowe 4 Usługi w zakresie rekreacji i kultury Podstawowe wykształcenie 5 Gazety, czasopisma, książki oraz artykuły piśmienne, kreślarskie, malarskie Zasadnicze wykształcenie 6 Turystyka zorganizowana Wyższe wykształcenie 7 Gastronomia Miasta: 500 i więcej mieszkańców 8 Zakwaterowanie Miasta: 200-499 tys. mieszkańców 9 Miasta: 20-99 tys. mieszkańców 10 Miasta: poniżej 20 tys. mieszkańców 11 Wieś 12 Kobieta płeć
Pierwiastek usunięty Kanoniczna R Kanoniczna R-kwadrat Chi^2 df p Lambda pierwotna 0 0,524463 0,275062 5609,441 96 0,000000 0,680172 1 0,180671 0,032642 927,718 77 0,000000 0,938248 2 0,109877 0,012073 444,701 60 0,000000 0,969908 3 0,082249 0,006765 267,916 45 0,000000 0,981761 4 0,069141 0,004780 169,122 32 0,000000 0,988447 5 0,057426 0,003298 99,377 21 0,000000 0,993195 6 0,048203 0,002324 51,301 12 0,000001 0,996481 7 0,034610 0,001198 17,445 5 0,003736 0,998802
Gospodarstwa domowe osób starszych I pierwiastek kanoniczny Najważniejszymi determinantami wydatków na rekreację i kulturę, a przede wszystkim na usługi związane z rekreacją i kulturą oraz na prasę i książki mają dochody rozporządzalne, wykształcenie głowy gospodarstwa domowego oraz wielkość gospodarstwa domowego. Im są większe dochody rozporządzalne, gospodarstwa prowadzone są przez osoby z wyższym poziomem wykształcenia oraz gospodarstwa domowe są więcej osobowe tym można oczekiwać większych wydatków na wspomniane dobra. II pierwiastek kanoniczny Najważniejszymi determinantami w zakresie wydatków na gastronomię oraz zakwaterowanie okazały się wielkość gospodarstwa domowego, dochód rozporządzalny na osobę oraz lokalizacja gospodarstwa domowego. Mniejszych wydatków na wskazane usługi można oczekiwać w gospodarstwach domowych więcej osobowych, z mniejszym dochodem rozporządzalnym na osobę, zlokalizowanych poza największymi miastami. III pierwiastek kanoniczny Wydatki na prasę i książki, gastronomię oraz na turystykę zorganizowaną najsilniej związane były z wykształceniem głowy gospodarstwa domowego oraz lokalizacją gospodarstwa domowego. W gospodarstwach domowych prowadzonych przez osoby z podstawowym poziomem wykształcenia, zlokalizowanych poza większymi miastami można oczekiwać mniejszych wydatków na prasę i książki.
Podsumowanie W gospodarstwach domowych osób po 70. roku życia przeznacza się najmniej na dobra i usługi związane z zagospodarowywaniem wolnego czasu. Wraz ze wzrostem poziomu dochodów w gospodarstwach domowych wzrastają wydatki na rekreację i kulturę oraz usługi związane z zakwaterowaniem i gastronomią, wydatki te wzrastają również wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia głowy gospodarstwa domowego. Im mniej osobowe gospodarstwo domowe tym mniejsze wydatki na dobra i usługi związane z wolnym czasem. W gospodarstwach domowych osób młodszych wydatki te są większe w porównaniu do gospodarstw osób starszych. W gospodarstwach domowych zlokalizowanych w największych miastach wydatki na zagospodarowywania wolnego czasu są największe i wraz ze zmniejszaniem się jednostki osadniczej zmniejszają się też wydatki na rzeczone dobra i usługi. Na wsiach wydatki na rekreacje i kulturę oraz gastronomię i zakwaterowanie są najmniejsze. W gospodarstwach domowych osób 70+ prowadzonych przez mężczyzn wydatkuje się więcej na rekreację i kulturę oraz zakwaterowanie i gastronomię niż w gospodarstwach domowych prowadzonych przez kobiety, odwrotnie niż ma to miejsce w przypadku gospodarstw osób młodych do 30. roku życia.
Podsumowanie Najważniejszymi determinantami wydatków na usługi rekreacji i kultury są dochody rozporządzalne na osobę, zarówno w gospodarstwach domowych prowadzonych przez młodsze, jak i starsze osoby, im są większe dochody, tym są większe wydatki na usługi. Silny związek z wydatkami na rzeczone usługi wykazuje też wykształcenie głowy gospodarstwa domowego, jeśli gospodarstwo reprezentuje osoba z wyższym poziomem wykształcenia to wydatki te są większe. W gospodarstwach domowych osób młodszych silny związek wykazano też z lokalizacją gospodarstwa, w największych miastach wydatki na usługi rekreacyjnokulturalne są największe, natomiast w gospodarstwach domowych osób starszych wielkość gospodarstwa domowego, im więcej osób tworzących gospodarstwo, tym można oczekiwać większych wydatków. Wydatki na gastronomię i zakwaterowanie najsilniej determinowały dochody rozporządzalne na osobę, im były większe, tym wydatki na usługi były wyższe. Wydatki na prasę oraz artykuły piśmienne, a także na turystykę zorganizowaną najsilniej determinowały takie cechy, jak wykształcenie głowy gospodarstwa domowego i lokalizacja gospodarstwa. Najmniejsze wydatki związane były z gospodarstwami prowadzonymi przez osoby z podstawowym poziomem wykształcenia oraz gospodarstwami zlokalizowanymi w mniejszych miastach.
Podsumowanie Biorąc pod uwagę rosnące zasoby czasu wolnego i zwiększającą się liczbę osób starszych, można przypuszczać, że będą one w przyszłości pozytywnie oddziaływać na kształtowanie się koniunktury na rynku dóbr i usług związanych z zagospodarowywaniem wolnego czasu.