W 17,2 kilometrze rzeki Mlecznej dopływa strumień Kosówka, którego źródła znajdują się we wsi Franciszków. Łączna długość strumienia wynosi 11,5 km w tym w obrębie miasta 4,2 km. Obszar położony w dolinie rzeczki Kosówki pomiędzy ulicami Szydłowiecką a Suchą zachowuje na tym odcinku naturalny charakter. W dolinie występują fragmenty łęgu przystrumykowego oraz łąk. Zróżnicowane siedliska przyrodnicze stwarzają dobre warunki życia bogatej awifauny. Łąkę zasiedla ginący w Europie derkacz oraz kuropatwy. Na obszarze tym występuje dość rzadki ptak świerszczak. Natomiast skraj młodnika olszowego strumieniówka. Do doliny przylega założenie parkowe w Pruszakowie. Posiada ono unikalny starodrzew (pomnikowy dąb szypułkowy) i bogatą faunę owadów. Znajduje się tu jedno, z zaledwie kilku znanych w Polsce, stanowisk chrząszcza Axinopalpis gracialis. Na wysokości ul. Młyńskiej, Kosówka podcina stromą skarpę odsłaniając pojedyncze okruchy skał i miału wapiennego. Odsłonięcie to ukazuje najprawdopodobniej utwory górnej kredy stanowiące bezpośrednie podłoże utworów naniesionych przez lodowiec i pokrywających zwarcie obszar całego miasta.
Art. 23. 1. Ustawy o ochronie przyrody precyzuje, iż Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Wyznaczenie obszaru chronionego krajobrazu następuje w drodze rozporządzenia wojewody, które określa jego nazwę, położenie, obszar, sprawującego nadzór, ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów oraz zakazy właściwe dla danego obszaru chronionego krajobrazu lub jego części wybrane spośród zakazów wymienionych w art. 24 ust. 1, wynikające z potrzeb jego ochrony. Likwidacja lub zmiana granic obszaru chronionego krajobrazu następuje w drodze rozporządzenia wojewody, po zaopiniowaniu przez wojewódzką radę ochrony przyrody oraz właściwe miejscowo rady gmin, z powodu bezpowrotnej utraty wyróżniającego się krajobrazu o zróżnicowanych ekosystemach i możliwości zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem.
Korytarze ekologiczne zidentyfikowane w obrębie miasta mają znaczenie lokalne, jednaj są niezwykle ważne dla zachowania bogactwa przyrodniczego tej części miasta. Najważniejszym stanowiącym niejako kręgosłup systemu przyrodniczego miasta jest korytarz ekologiczny Doliny Rzeki Mlecznej której naturalnym przedłużeniem jest Dolina Kosówki. Bezpośrednio poza granicami gminy, a na jej terenie poprzez sieć dopływów Mlecznej łączy się on z obszarem o znaczeniu krajowym tj. z Puszczą Kozienicką. Od sprawnego funkcjonowania tych obszarów uzależnione jest utrzymanie wysokich walorów przyrodniczych gminy. Z obszarów węzłowych o znaczeniu międzynarodowym i krajowym następuje, bowiem zasilanie biologiczne całego jej obszaru.
Gmina Radom leży na obszarze, gdzie roślinność naturalna prawie całkowicie została zastąpiona przez roślinność synantropijną. Jedynie w dolinach cieków zachowały się niewielkie kompleksy roślinności naturalnej i półnaturalnej. Pełnią one równocześnie rolę zarówno korytarzy ekologicznych umożliwiających wymianę genetyczną pomiędzy populacjami roślin i zwierząt, jak również same są ostoją i bazą ich diaspory na tereny sąsiednie. Korytarze ekologiczne łączą również system przyrodniczy gminy z terenami o dużym potencjale biologicznym poza jej granicami.
Według opracowania prof. J. Lewińskiej dolina Kosówki stanowi część głównego korytarza przewietrzającego miasta, zatem zainwestowanie na tym terenie nie jest wskazane
MPZP 1994
Praca dyplomowa p. Doroty Maj 1984 r. Pod kierunkiem prof. Władysława Niemirskiego.
Praca konkursowa p. Krzysztofa Fąfara i Stanisława Bochyńskiego (rok 1995?).
Praca konkursowa - wykonana przez zespół łódzki po kierunkiem prof. Krzysztofa Muszyńskiego (rok 1995?).
Mini ogród botaniczny - propozycja Zespołu Szkół Agrotechnicznych lata 90-te ubiegłego wieku.
Borki
Borki
Borki
Wydmy na Wincentowie
Wydmy na Wincentowie
Tereny chronione, a stopa bezrobocia Lp. Miasto % t. ch. Stopa bezrobocia 1 Kielce 71.89 10,4 2 Płock 22,69 13,8 3 Częstochowa 6,29 11,1 4 Radom 0.06 (1.18) 22,5 5 Słupsk 0,00 22,1
Radom jest miastem o stosunkowo małej ilości obiektów objętych ochroną prawną. Poza kompleksem leśnym w Rajcu Poduchownym stanowiącym obszar Natury 2000 Ostoja Kozienicka na terenie miasta znajduje się 7 pomników przyrody i jeden użytek ekologiczny. Drzewa objęte ochroną to m.in.: 320-letni dąb szypułkowy na terenie Wośników 215-letni dąb przy siedzibie Nadleśnictwa Radom w Lesie Kapturskim 160-letni dąb na terenie Pruszakowa 89 letni Dąb Wolności posadzony z 3 innymi drzewami (lipami i dębem) na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości oraz dwa 155-letnie modrzewie przy skrzyżowaniu ul. Słowackiegi al. Grzecznarowskiego Torfowisko Duży Ług - użytek ekologiczny Bagno eksploatowane w okresie międzywojennym torfowisko znajduje się u podnóża niewielkiej wydmy pomiędzy ulicą Zubrzyckiego, a Północną.
Klasycystyczny dwór został zbudowany na przełomie XVIII/XIX wieku przez Bukowieckich. Badania wskazują, iż budynek powstał na pozostałościach starszej budowli datowanej na 2 połowę XVI wieku lub początek XVII wieku.
Szpila, Wośniki stan. 2. ze zbiorów Działu Archeologii Muzeum im. Jacka Malczewskiego, fot. Marcin Król
Według informacji uzyskanych z opracowania Działu Archeologii Muzeum im. Jacka Malczewskiego (Małgorzata Cieślak-Kopyt, Iwona Micke, Elżbieta Skubicha i Wojciech Twardowski Radomskie alfabet wykopalisk 1994, przewodnik archeologiczny) na terenie OchK Dolina Kosówki znajduje się 8 stanowisk archeologicznych obejmujących okres od paleolitu do epoki żelaza (numeracja powtórzona na mapie).
Popielnica z dwoma uchami, Wośniki stan. 2, ze zbiorów Działu Archeologii Muzeum im. Jacka Malczewskiego, fot. Marcin Król
Spośród gatunków chronionych dotychczas stwierdzono występowanie dwóch gatunków storczyków tj. kukułki krwistej i listery jajowatej, a także przylaszczki, kopytnika pospolitego, bluszczu, wawrzynka wilczełyko, konwalii majowej, konwalijki dwulistnej, kaliny hordowiny, kruszyny pospolitej.
Przeprowadzona wstępnie ocena drzewostanu w obrębie parku we Wośnikach i fragmentaryczna w Muzeum Wsi Radomskiej pozwala wskazać obecnie następujące drzewa do wprowadzenia tej formy ochrony przyrody. Są to: 1. Jesion wyniosły o obw. mierzonym na wysokości 130 cm - 240 cm, 2. Jesion wyniosły o obw. mierzonym na wysokości 130 cm - 254 cm, 3. Grab pospolity o obw. mierzonym na wysokości 130 cm - 230 cm, 4. Grab pospolity o obw. mierzonym na wysokości 130 cm - 226 cm, 5. Lipa drobnolistna o obw. mierzonym na wysokości 130 cm - 265 cm, 6. Klon zwyczajny o obw. mierzonym na wysokości 130 cm - 252 cm, 7. Jesion wyniosły o obw. mierzonym na wysokości 130 cm - 204 cm, 8. Modrzew europejski o obw. mierzonym na wysokości 130 cm -270 cm, 9. Jesion wyniosły o obw. mierzonym na wysokości 130 cm -268 cm. Na terenie Muzeum Wsi radomskiej 10. Dąb szypułkowy o obw. mierzonym na wysokości 130 cm -310 cm. Fot. Paweł Rybak
Zamieszkuje je dość bogaty zespół zwierząt kręgowych min.: stwierdzono tu występowanie 75 gatunków. Wśród ptaków przystępujących tu do lęgów na uwagę zasługuje fakt gniazdowania 5 tzw. gatunków naturowych gatunków znajdujących się na w I załączniku Dyrektywy Ptasiej będącej podstawą do wyznaczenia Obszarów Natura 2000. Ponadto stwierdzono tu rozmnażanie się 10 gatunków płazów i co najmniej 3 gatunków gadów. Bardzo bogata jest fauna motyli, gdyż dla tego terenu zarejestrowano obecność, aż 311 gatunków. Obszar stanowi cenny w skali lokalnej obiekt dla zachowania flory i fauny, związanej z siedliskami wodno-błotnymi. Z uwagi na powyższe powinien on pozostać w formie Obszaru Chronionego Krajobrazu.
Ptaki - 75 gatunków lęgowych
Wśród ptaków przystępujących tu do lęgów na uwagę zasługuje fakt gniazdowania 5 tzw. gatunków naturowych gatunków znajdujących się na w I załączniku Dyrektywy Ptasiej będącej podstawą do wyznaczenia Obszarów Natura 2000.
Stwierdzono występowanie co najmniej 3 gatunków gadów.
Stwierdzono tu rozmnażanie się 10 gatunków płazów
Wody Kosówki ze względu na zanieczyszczenia i prace regulacyjne są dość ubogie w ichtiofaunę, obecnie stwierdzono tu zaledwie 3 gatunki ryb.
Owady są najliczniejszą i najbardziej różnorodną grupą zwierząt występujących w dolinie.
Dolina Kosówki stanowi ważny element systemu przyrodniczego miasta Radomia wchodząc w skład głównego korytarza ekologicznego rzeki Mlecznej i jej dopływów w związku z powyższym: - wskazane jest dokonanie inwentaryzacji i waloryzacji istniejącej szaty roślinnej, - wskazane jest dokonanie inwentaryzacji fauny obszaru tak kręgowców, jak i bezkręgowców, - wskazane jest przeprowadzenie badań z zakresu geologii oraz w miarę potrzeb również paleobotaniki, - należy przewidzieć renaturalizację uregulowanego odcinka koryta rzeki Kosówki w tym odtworzenie meandrów i wzbogacenie roślinności przybrzeżnej o nasadzenia roślin wodnych i bagiennych oraz stworzenie bądź odtworzenie stawów w dolinie strumienia i jego dopływów, - fragment doliny Kosówki w rejonie zespołu parkowo-pałacowego posiada predyspozycje min. postulowane w pracy E. Domagały utworzenie ogrodu zoo-botanicznego miasta Radomia, - konieczna jest współpraca z Działem Przyrody Muzeum im. Jacka Malczewskiego i Regionalną Dyrekcją Lasów Państwowych w Radomiu jako związanymi z regionem instytucjami dysponującymi odpowiednimi specjalistami w zakresie przyrody oraz nieocenioną wiedzą i doświadczeniem w zakresie działań popularno-oświatowych, - ze względu na walory przyrodnicze, krajobrazowe, kulturowe oraz spełnianą rolę korytarza ekologicznego należy dążyć do pozostawienia doliny Kosówki najlepiej w formie Obszaru Chronionego Krajobrazu, a najcenniejszych odcinków w formie użytków ekologicznych, pomników przyrody i stanowiska dokumentacyjnego, - należy zastanowić się nad zasadnością ustanowienia strefy ochrony źródła w rejonie ulicy Okrężnej, - niezbędne jest prowadzenie szerokiej akcji promocyjnej projektu w tym opracowania np. projektów ścieżki przyrodniczo-kulturowej w dolinie Kosówki w oparciu o tzw. dziką ścieżkę.