POLITECHNIKA ŚLĄSKA DIAGNOSTYKA MASZYN. Poświęcone Pamięci Prof. dr. hab. inż. Janusza Gardulskiego. Wisła r.

POLITECHNIKA ŚLĄSKA Wydział Transportu XL Jubileuszowe Ogólnopolskie Sympozjum DIAGNOSTYKA MASZYN Poświęcone Pamięci Prof. dr. hab. inż. Janusza Gardulskiego Wisła 04.03. 08.03.2013 r. Streszczenia Katowice 2013 r.

ISBN 978-83-930581-3-6

POLITECHNIKA ŚLĄSKA Wydział Transportu XL Jubileuszowe Ogólnopolskie Sympozjum DIAGNOSTYKA MASZYN Poświęcone Pamięci Prof. dr. hab. inż. Janusza Gardulskiego Wisła 04.03. 08.03.2013 r. WSPÓŁORGANIZATORZY: Polskie Towarzystwo Diagnostyki Technicznej Sekcja Podstaw Eksploatacji KBM PAN Komisja Transportu PAN

MATERIAŁY RECENZOWANE I ZAKWALIFIKOWANE DO DRUKU PRZEZ KOMITET NAUKOWY SYMPOZJUM REDAKCJA dr inż. Łukasz KONIECZNY Politechnika Śląska Wydział Transportu 40-019 Katowice, ul. Krasińskiego 8 tel. 032 603-41-66 e-mail: lukasz.konieczny@polsl.pl OPRACOWANIE dr inż. Grzegorz PERUŃ Politechnika Śląska Wydział Transportu 40-019 Katowice, ul. Krasińskiego 8 tel. 032 603-42-96 e-mail: grzegorz.perun@polsl.pl Nakład 95+5 egz. ISBN 978-83-930581-3-6

XL JUBILEUSZOWE OGÓLNOPOLSKIE SYMPOZJUM DIAGNOSTYKA MASZYN 3 XL Jubileuszowe Ogólnopolskie Sympozjum DIAGNOSTYKA MASZYN Poświęcone Pamięci Prof. dr. hab. inż. Janusza Gardulskiego KOMITET HONOROWY Prof. dr hab. członek koresp. PAN Czesław Cempel dr h.c. multi Prof. dr hab. inż. Zbigniew Engel dr h.c. multi KOMITET NAUKOWY Prof. dr hab. inż. Jan Adamczyk Prof. dr hab. inż. Walter Bartelmus Prof. dr hab. inż. Wojciech Batko Prof. dr hab. inż. Adam Charchalis Prof. dr hab. inż. Wojciech Cholewa Prof. nzw. dr hab. inż. Tadeusz Dąbrowski Prof. dr hab. inż. Zbigniew Dąbrowski Prof. dr hab. inż. Janusz Gardulski Prof. dr hab. inż. Jerzy Girtler Prof. nzw. dr hab. inż. Andrzej Grządziela Prof. dr hab. inż. Marek Idzior Prof. dr inż. Antoni Jankowski Prof. nzw. dr hab. inż. Henryk Kaźmierczak Prof. dr hab. inż. Jan Kiciński Prof. dr hab. inż. Wacław Kollek Prof. dr hab. inż. Janusz Kowal Prof. dr hab. inż. Dorota Kozanecka Prof. nzw. dr hab. inż. Zbigniew Kozanecki Prof. nzw. dr hab. inż. Piotr Krzyworzeka Prof. nzw. dr hab. inż. Waldemar Kurowski Prof. nzw. dr hab. inż. Bogusław Łazarz Prof. dr hab. inż. Jerzy Manerowski Prof. dr hab. inż. Jerzy Merkisz dr h.c. Prof. dr hab. inż. Ryszard Michalski Prof. dr hab. Wojciech Moczulski Dr inż. Jerzy Motylewski Prof. nzw. dr hab. inż. Andrzej Piętak Prof. dr hab. inż. Stanisław Radkowski Prof. nzw. dr hab. inż. Mirosław Siergiejczyk Prof. dr hab. inż. Zbigniew Smalko Prof. nzw. dr hab. inż. Ryszard Szczepanik Mgr inż. Marek Ślęzak Prof. dr hab. inż. Tadeusz Uhl Prof. dr hab. inż. Wojciech Wawrzyński Prof. dr hab. inż. Andrzej Wilk przewodniczący Prof. dr hab. inż. Maciej Woropay Prof. dr hab. inż. Bogdan Żółtowski Prof. dr hab. inż. Józef Żurek KOMITET ORGANIZACYJNY Dr inż. Łukasz Konieczny przewodniczący Dr inż. Rafał Burdzik Dr inż. Jan Warczek Dr inż. Grzegorz Peruń Mgr Renata Rajkiewicz sekretariat sympozjum

4 XL JUBILEUSZOWE OGÓLNOPOLSKIE SYMPOZJUM DIAGNOSTYKA MASZYN

XL JUBILEUSZOWE OGÓLNOPOLSKIE SYMPOZJUM DIAGNOSTYKA MASZYN 5 Wspomnienie o prof. Januszu Gardulskim (07.06.1942-30.08.2012) Prof. dr hab. inż. Janusz Gardulski z Wydziału Transportu Politechniki Śląskiej zmarł w Katowicach 30 sierpnia 2012 roku w wieku 70 lat. Mimo postępującej choroby niemal do końca życia starał się aktywnie uczestniczyć w życiu uczelni, z którą był związany ponad pół wieku, od ukończenia szkoły średniej (LO im. Marii Konopnickiej w Katowicach) i rozpoczęcia studiów w 1960 roku. Janusz Gardulski urodził się 7 czerwca 1942 roku w Radomsku. W 1965 roku ukończył studia na Wydziale Mechaniczno-Energetycznym Politechniki Śląskiej (mechanika, specjalność cieplne maszyny tłokowe) i podjął pracę na Wydziale Górniczym Politechniki Śląskiej. Stopień doktora nauk technicznych uzyskał w 1971 roku na podstawie pracy Przyczyny hałasowania przekładni zębatych wykonanej pod kierunkiem prof. Ludwika Müllera na Wydziale Górniczym. Był jednym z organizatorów kierunku studiów transport na Politechnice Śląskiej i w 1975 przeniósł się do Instytutu Transportu i Komunikacji przekształconego później w Wydział Transportu. Stopień doktora habilitowanego uzyskał w 1999 roku na Wydziale Samochodów i Maszyn Roboczych Politechniki Warszawskiej na podstawie monografii Simulation studies of mechanical systems with non-linear parameters of structure for operating and construction needs. W 2001 roku został po raz pierwszy mianowany na stanowisko profesora nadzwyczajnego. Nominację profesorską z rąk prezydenta RP otrzymał we wrześniu 2011 roku.

6 XL JUBILEUSZOWE OGÓLNOPOLSKIE SYMPOZJUM DIAGNOSTYKA MASZYN Pracując na stanowiskach od stażysty przez asystenta, starszego asystenta, adiunkta do profesora nadzwyczajnego, pełnił różne funkcje organizacyjne, m.in. był zastępcą dyrektora Instytutu Transportu w latach 2001 2002 i prodziekanem ds. studenckich na Wydziale Transportu w kadencji 2002 2005. W pracy naukowej zajmował się problematyką układów napędowych, budową i eksploatacją maszyn, a zwłaszcza dynamiką i diagnostyką wibroakustyczną maszyn i pojazdów (m.in. przekładni zębatych dużych mocy, amortyzatorów i zawieszeń) oraz minimalizacją hałasu i drgań. W dorobku naukowym i dydaktycznym prof. Gardulskiego jest ponad 120 publikacji, promotorstwo kilku doktoratów i ponad 170 dyplomów magisterskich i inżynierskich. Wykonywał kilkadziesiąt prac naukowo-badawczych, których wyniki zostały wdrożone w przemyśle, kierował projektami badawczymi wykonywanymi na zlecenie Komitetu Badań Naukowych lub Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Znaczne są osiągnięcia Profesora w zakresie integracji środowiska naukowego w kraju. Był głównym organizatorem kilkudziesięciu ogólnopolskich konferencji naukowych na temat diagnostyki maszyn i kilkunastu konferencji na temat badań przekładni zębatych, był członkiem komitetów naukowych wielu konferencji. Duże znaczenie Profesor przykładał do rozwoju kadry młodych nauczycieli akademickich oraz kadr inżynierskich. Zainicjował i przez dekadę organizował studenckie sesje naukowe na Wydziale Transportu. Był członkiem założycielem Zespołu Diagnostyki Maszyn przy Sekcji Podstaw Eksploatacji Komitetu Budowy Maszyn Polskiej Akademii Nauk, a przez kilka kadencji członkiem zarządu Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Technicznej oraz członkiem Komisji Transportu Polskiej Akademii Nauk. Jako rzeczoznawca techniki samochodowej i ruchu drogowego PZMot wykonał ponad 1000 ekspertyz i wyszkolił wielu rzeczoznawców. Prowadził dla studentów zajęcia przede wszystkim z podstaw techniki pomiarowej, metrologii, podstaw konstrukcji maszyn i rysunku technicznego. Tworzył od podstaw bazę dydaktyczno-naukową laboratoriów metrologii, techniki pomiarowej i wibroakustyki oraz dynamiki zawieszeń samochodowych. Prof. Janusz Gardulski był laureatem licznych nagród za osiągnięcia dydaktyczne, organizacyjne lub naukowe, był wyróżniany odznaczeniami uczelnianymi, resortowymi i państwowymi, m.in. odznaką Zasłużonemu dla Politechniki Śląskiej, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Osiągnięcia Profesora Janusza Gardulskiego w zakresie badań, kształcenia kadry naukowej i inżynierów były znaczne i doceniane przez środowisko akademickie. W pamięci współpracowników, studentów i licznie zgromadzonych na Jego pogrzebie przedstawicieli środowiska naukowego pozostaje On jako Osoba życzliwa, lubiana i powszechnie szanowana. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 7 września 2012 r. na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza w Katowicach.

XL JUBILEUSZOWE OGÓLNOPOLSKIE SYMPOZJUM DIAGNOSTYKA MASZYN 7 Spis treści 1. Prof. dr hab. Czesław Cempel: Three modes of contradiction matrix in vibration 9 condition monitoring of machines 2. Prof. dr hab. inż. Zbigniew Engel: Prekursorzy Polskiej Szkoły Drganiowej 19 3. Prof. dr hab. inż. Zbigniew Dąbrowski: Diagnozowanie elementów posadowień 24 i zawieszeń maszyn 4. Prof. dr hab. inż. Wojciech Batko: Niepewność diagnostycznych ocen stanu 27 zagrożeń akustycznych środowiska 5. Mgr inż. Jan Biczyk, dr inż. Jerzy Motylewski, mgr inż. Arkadiusz Mróz: Badanie 28 komfortu drganiowego w pojazdach szynowych 6. Dr inż. Rafał Burdzik, prof. dr hab. inż. Wilk Andrzej, prof. UE dr hab. inż. Tomanek 29 Robert: Diagnostyka w Transporcie jako obszar działalności Komisji Transportu Polskiej Akademii Nauk 7. Mgr inż. Bogumił Chiliński, mgr inż. Damian Markuszewski: Określenie 30 charakterystyk materiałów kompozytowych przy pomocy nieliniowych modeli dynamicznych 8. Dr inż. Piotr Deuszkiewicz, dr inż. Jarosław Pankiewicz: Nieliniowy model 31 dynamiczny konstrukcji z kompozytu węglowego 9. Dr inż. Jacek Dziurdź: Wstępne przetwarzanie sygnałów wibroakustycznych 32 w diagnostyce mechanicznych układów napędowych 10. Mgr inż. Dorota Górnicka: Poszukiwanie globalnej miary uszkodzenia 33 mechanicznego silnika spalinowego 11. Dr hab. inż. Andrzej Grządziela, prof. AMW: Diagnozowanie projektowe 34 wytrzymałości kadłuba okrętowego poddanego oddziaływaniom dynamicznym 12. Dr inż. Grzegorz Grzeczka: Wyniki rejestracji danych dla potrzeb diagnostyki 35 technicznej stosu ogniwa paliwowego typu PEM. 13. Dr inż. Wojciech Homik, mgr inż. Marek Lecki, mgr inż. Marek Ślęzak: Diagnostyka 36 wiskotycznych tłumików drgań skrętnych 14. Dr inż. Marcin Jasiński, prof. zw. dr hab. inż. Stanisław Radkowski: Detekcja 37 niskoenergetycznych uszkodzeń metodą rozkładu średniej lokalnej 15. Dr inż. Wojciech Jurczak: Próba diagnozowania korozji elementów konstrukcji 38 morskich 16. Dr inż. Grzegorz Klekot: Wykorzystanie globalnych deskryptorów propagacji energii 39 wibroakustycznej do oceny efektywności struktur tłumiących 17. Dr inż. Łukasz Konieczny: Badania kolumny hydropneumatycznej Citroena C5 na 40 stanowisku indykatorowym 18. Dr inż. Łukasz Konieczny dr inż. Rafał Burdzik dr inż. Jan Warczek: Niepewność 41 wyznaczania charakterystyki tłumienia amortyzatora na stanowisku indykatorowym 19. Dr hab. inż. Waldemar Kurowski: Transformacja Fouriera ważne narzędzie 42 w diagnostyce wibroakustycznej 20. Dr inż. Dariusz Laskowski, inż. Szymon Grot: Ocena funkcjonalności środowiska 43 sieci teleinformatycznych o stosie TCP / IP 21. Dr inż. Dariusz Laskowski, dr inż. Piotr Łubkowski: Model bezpiecznego transportu 44 danych w zdecentralizowanej bazie wiedzy o stanie obiektu technicznego 22. Dr inż. Tomasz Lus: Badanie możliwości wykorzystania obwiedni przyspieszeń 46 drgań do diagnozowania nowych typów silników wdrażanych na okrętach marynarki wojennej 23. Dr inż. Jakub Łagodziński: Eksperymentalna analiza właściwości dynamicznych 47 podatnej struktury nośnej łożyska foliowego

8 XL JUBILEUSZOWE OGÓLNOPOLSKIE SYMPOZJUM DIAGNOSTYKA MASZYN 24. Mjr mgr inż. Paweł Majewski, dr inż. Jarosław Spychała, mjr dr inż. Mariusz 48 Żokowski: Układ tłumienia drgań z zastosowaniem technologii zawieszeń magnetycznych 25. Prof. dr hab. inż. Ryszard Michalski, mgr inż. Jarosław Gonera, mgr inż. Michał 49 Janulin: Model symulacyjny uszkodzeń ciągnika kołowego 26. Dr inż. Waldemar Mironiuk: Stanowisko do badań stateczności awaryjnej okrętów 50 27. Prof. dr hab. Wojciech Moczulski, dr inż. Marcin Januszka, dr inż. Krzysztof Psiuk, 51 dr inż. Marek Wyleżoł, dr inż. Adam Cholewa: Zagadnienia diagnostyki maszyn i procesów w interaktywnym systemie 3D InterEdu 28. Dr inż. Radosław Pakowski, dr inż. Maciej Zawisza: Symptomy wibroakustyczne 53 jako miara uszkodzenia mechanicznego silnika ZS 29. Dr inż. Andrzej Pazur, mgr inż. Ewelina Siekierska, dr inż. Andrzej Szelmanowski: 54 Narzędzia badawcze wykorzystywane w diagnozowaniu lotniczych zintegrowanych systemów łączności na śmigłowcach wojskowych sił zbrojnych RP 30. Dr inż. Grzegorz Peruń, dr hab. inż. Bogusław Łazarz, prof. nzw. w Pol. Śl.: 55 Wykorzystanie stanowiska z przekładniami zębatymi pracującymi w układzie mocy krążącej do określania wpływu wybranych czynników na wibroaktywność przekładni 31. Dr inż. Grzegorz Peruń: Modelowanie silnika elektrycznego na potrzeby badań 56 zjawisk dynamicznych zachodzących w przekładni zębatej 32. Dr inż. Grzegorz Peruń: Wykorzystanie różnych metod analizy sygnałów do 57 diagnozowania uszkodzeń silnika spalinowego 33. Dr inż. Bogdan Pojawa: Wyznaczenie charakterystyk okrętowego turbinowego 58 silnika spalinowego LM 2500 34. Prof. dr hab. inż. Stanisław Radkowski, mgr inż. Przemysław Szulim: Badania 59 stanowiskowe wpływu uszkodzeń mechanicznych na pracę silnika elektrycznego 35. Prof. nzw. dr hab. inż. Mirosław Siergiejczyk, dr inż. Adam Rosiński: Diagnostyka 60 systemów bezpieczeństwa stosowanych w transporcie 36. Dr inż. Marek Skłodowski, dr inż. Piotr Pawłowski, mgr inż. Paweł Wójcicki: 61 Pilotażowy system monitorowania stanu deformacji konstrukcji stadionu piłkarskiego 37. Dr inż. Witold Wojciech Skórski: Ocena stopnia delaminacji w pobliżu wierconych 62 otworów w kompozycie hybrydowym metodą ultradźwiękową i rentgenograficzną 38. Dr inż. Zbigniew Stanik, dr inż. Jan Warczek: Analiza wpływu stanu technicznego 64 łożysk na własności dynamiczne w warunkach niestacjonarnych 39. Mgr inż. Marcin Strączkiewicz, mgr inż. Jacek Urbanek, dr inż. hab. Tomasz 65 Barszcz: Three-dimensional representation of diagnostic features in application to wind turbines 40. Dr hab. inż. Ryszard Szczepanik, mgr inż. Edward Rokicki, dr inż. Jarosław 66 Spychała, prof. dr hab. inż. Romuald Rzadkowski, dr inż. Marcin Drewczyński: Middle bearing diagnostic in SO-3 jet engine 41. Dr hab. inż. Ryszard Szczepanik, prof. dr hab. inż. Romuald Rzadkowski, dr. inż. 67 Edward Rokicki: Diagnostic of rotor turbine blade in aircraft engine 42. Dr inż. Andrzej Szelmanowski, dr inż. Andrzej Pazur, dr inż. Andrzej Cieślik: 68 Diagnozowanie lotniczych układów orientacji przestrzennej i nawigacji inercjalnej na bazie analizy przebiegu błędów Schulera 43. Mgr inż. Bogusław Śleziak, prof. dr hab. inż. Andrzej Wilk, dr inż. Łukasz 69 Konieczny: Badania stanu technicznego amortyzatorów hydraulicznych przy wymuszeniu impulsowym z wykorzystaniem metody Wignera-Ville a 44. Dr inż. Ryszard Wyczółkowski: Metodyka detekcji i lokalizacji uszkodzeń sieci 70 wodociągowych z wykorzystaniem modeli przybliżonych 45. Dr inż. Bogdan Wysogląd: Metoda diagnozowania łożysk z zastosowaniem ocen 71 zmian struktury częstotliwościowej sygnału 46. Dr inż. Grzegorz Żywica, mgr inż. Paweł Bagiński, mgr inż. Łukasz Breńkacz: 73 Ocena stanu dynamicznego turbiny wodnej o mocy 600 kw