MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE ELEKTROMECHANIK SYMBOL CYFROWY 724 [05] Akceptuj: Zatwierdzam: Minister Gospodarki Minister Edukacji Narodowej
I. ZAŁOENIA PROGRAMOWO-ORGANIZACYJNE KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE A. OPIS KWALIFIKACJI ABSOLWENTA W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umie: 1) komunikowa si, wyszukiwa i przetwarza informacj, 2) akceptowa zmiany i przystosowywa si do nich, 3) korzysta ze swoich praw, 4) korzysta z literatury fachowej oraz innych ródeł w celu samokształcenia, 5) interpretowa podstawowe zjawiska oraz prawa z zakresu elektrotechniki, elektroniki i mechaniki, 6) oblicza i szacowa wartoci wielkoci elektrycznych w prostych obwodach prdu stałego i przemiennego, 7) rozpoznawa podzespoły elektryczne, elektroniczne i mechaniczne oraz maszyny i urzdzenia elektryczne na podstawie ich wygldu zewntrznego oraz oznacze na nich stosowanych, 8) rozrónia i dobiera materiały stosowane w maszynach i urzdzeniach 9) wykonywa prace z zakresu obróbki rcznej i mechanicznej, 10) posługiwa si schematami ideowymi, montaowymi, rysunkami warsztatowymi oraz instrukcjami obsługi i dokumentacj techniczn maszyn i urzdze 11) mierzy podstawowe wielkoci fizyczne, geometryczne i elektryczne, 12) posługiwa si nowoczesnymi narzdziami i przyrzdami podczas montau i demontau maszyn i urzdze 13) wykonywa monta mechaniczny i elektryczny maszyn i urzdze 14) sprawdza poprawno działania maszyn i urzdze 15) dokonywa przegldów technicznych maszyn i urzdze elektrycznych oraz instalacji zasilajcych i zabezpieczajcych, 16) konserwowa i remontowa maszyny i urzdzenia elektryczne oraz przeprowadza remonty kapitalne, 17) stosowa zasady bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwporaeniowej oraz ochrony rodowiska, 18) posługiwa si podstawowymi pojciami ekonomicznymi, 19) korzysta ze ródeł wiedzy ekonomicznej i prawnej, 20) poszukiwa aktywnie pracy i prezentowa swoje umiejtnoci, 21) podj działalno gospodarcz. 1
B. SPECYFICZNE WYMAGANIA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE 1. Wymagania psychofizyczne właciwe dla zawodu 1) zainteresowania techniczne, 2) wysoki poziom spostrzegawczoci, 3) zdolno do koncentracji i podzielnoci uwagi, 4) zdolnoci manualne, dua sprawno i precyzja ruchowa rk oraz palców, 5) rednie tempo psychiczne, odporno na znuenie, 6) zdyscyplinowanie, wytrwało i cierpliwo, 7) umiejtno współycia z ludmi, 8) odpowiedzialno, 9) szybka orientacja. 2. Typowe zadania zawodowe na stanowiskach pracy obejmuj: 1) przegldy techniczne maszyn i urzdze 2) monta i demonta podzespołów elektrycznych i mechanicznych w maszynach i urzdzeniach 3) konserwacje i naprawy maszyn i urzdze 4) remonty kapitalne maszyn i urzdze 5) nadzór nad eksploatacj maszyn i urzdze elektrycznych. 3. Elektromechanicy mog podejmowa prac: 1) w zakładach przemysłowych w których s produkowane lub stosowane maszyny i urzdzenia elektryczne, 2) w budownictwie przy eksploatacji i konserwacji maszyn i urzdze 3) w handlu przy konserwacji urzdze chłodniczych i klimatycznych, 4) w zakładach serwisowych, wiadczcych usługi z zakresu elektromechaniki, 5) w zakładach naprawczych sprztu elektrycznego gospodarstwa domowego. 2
4. Szkoła, podejmujca kształcenie w zawodzie, powinna posiada lub mie zapewniony dostp do odpowiednio przygotowanych pracowni przedmiotowych, laboratoriów i warsztatów szkolnych, wyposaonych w nowoczesne rodki i pomoce dydaktyczne oraz maszyny i urzdzenia elektryczne. W pracowniach przedmiotowych powinny znajdowa si rzutniki foliogramów, zestawy wiczeniowe do demonstracji działania i budowy podzespołów mechanicznych i katalogi, dokumentacje techniczne maszyn i urzdze elektrycznych oraz komputer z zainstalowanym oprogramowaniem słucym do symulacji działania maszyn i urzdze. Laboratorium podstaw elektrotechniki powinno posiada co najmniej 6 stanowisk pomiarowych dwuosobowych, kade zasilane napiciem 220/380V prdu przemiennego (zabezpieczone ochron przeciwporaeniow, zgodnie z obowizujcymi przepisami) oraz wyposaone w wyłcznik awaryjny i wyłcznik awaryjny centralny. Na kadym stanowisku, powinny znajdowa si nastpujce przyrzdy pomiarowe: zasilacz stabilizowany 0-24V napicia stałego i zasilacz napicia sinusoidalnego 12-220 V, 50Hz, generator funkcji, oscyloskop o pamie 20MHz z sondami pomiarowymi, dwa mierniki uniwersalne cyfrowe, mostek RLC oraz gotowe zestawy pomiarowe zawierajce elementy i układy elektryczne, umoliwiajce realizacj (metod frontaln) nastpujcych wicze: pomiary napicia, prdu, rezystancji, pojemnoci, indukcyjnoci, czstotliwoci oraz mocy. Ponadto stanowiska pomiarowe (wszystkie lub wybrane, w zalenoci od formy organizacji zaj - frontalnej lub cyklicznej) winny by wyposaone w makiety (trenaery), ze specjalnie przygotowanymi układami elektrycznymi i elektronicznymi, umoliwiajce badanie: obwodów RLC, elementów półprzewodnikowych, prostowników i filtrów. W laboratorium powinny by co najmniej sze komputerów typu PC (po dwóch uczniów do jednego komputera) z oprogramowaniem niezbdnym do szybkiej obróbki wyników wykonanych pomiarów Laboratorium maszyn i urzdze elektrycznych powinno posiada co najmniej 6 stanowisk pomiarowych dwuosobowych zasilanych napiciem 24/220/380V prdu przemiennego (zabezpieczonych ochron przeciwporaeniow, zgodnie z obowizujcymi przepisami) oraz wyposaonymi w wyłczniki awaryjne i wyłcznik awaryjny centralny. W laboratorium powinny znajdowa si, przystosowane do bada, podstawowe aparaty i maszyny elektryczne: styczniki, przekaniki, bezpieczniki, liczniki energii elektrycznej jednofazowe i trójfazowe, transformatory jednofazowe i trójfazowe, przekładniki prdowe i napiciowe, akumulatory, silniki prdu stałego, silniki prdu przemiennego oraz prdnice, osprzt instalacji elektrycznych oraz gotowe zestawy wiczeniowe elektronicznego sterowania maszynami i urzdzeniami elektrycznymi. Na kadym stanowisku, powinny znajdowa si nastpujce przyrzdy pomiarowe: zasilacz stabilizowany 0-24V napicia stałego, autotransformator, generator funkcji, oscyloskop dwukanałowy o pamie 20MHz z sondami pomiarowymi, dwa mierniki uniwersalne cyfrowe. Kade stanowisko powinno by wyposaone w komputer do szybkiej obróbki wyników wykonanych pomiarów. Warsztaty szkolne powinny posiada trzy pracownie. Pracownia zintegrowanego kształcenia w zakresie obróbki rcznej i mechanicznej, powinna by wyposaona w nastpujce stanowiska: dwa stanowiska do wykonywania pomiarów narzdziami noniuszowymi, jedno stanowisko do wykonywania pomiarów narzdziami mikrometrycznymi, jedno stanowisko do 3
wykonywania pomiarów błdów kształtu, dwa stanowiska do trasowania, sze stanowisk do obróbki rcznej, stanowisko do prostowania i gicia, trzy stanowiska do wiercenia, rozwiercania i pogłbiania, dwa stanowiska do wykonywania połcze rozłcznych, sze stanowisk do operacji tokarskich, cztery stanowiska do operacji frezarskich. Kade stanowisko powinno by wyposaone w komplet narzdzi i przyrzdów pomiarowych. Pracownia montau elektrycznego powinna by wyposaona w 10 stanowisk monterskich z kompletem narzdzi do montau mechanicznego i elektrycznego podzespołów elektrycznych i elektronicznych oraz przyrzdów pomiarowych do pomiaru wielkoci elektrycznych i mechanicznych. Pracownia maszyn i urzdze powinna zawiera co najmniej 8 stanowisk do montau, demontau oraz napraw maszyn i urzdze elektrycznych. Kade stanowisko powinno by wyposaone w komplet narzdzi lusarskich, elektryczny miernik uniwersalny, suwmiark, mikrometr, zestaw narzdzi elektromonterskich. W pracowni powinny by równie nastpujce stanowiska: stanowisko do prostowania i gicia, stanowisko do wiercenia, rozwiercania i pogłbiania, stanowisko do operacji tokarskich, stanowisko do operacji frezarskich, umoliwiajce dorabianie uszkodzonych elementów konstrukcyjnych maszyn i urzdze. 5. Umiejtnoci złoone przedstawione w opisie kwalifikacji absolwenta, zostały przełoone (transformowane) na umiejtnoci szczegółowe, pogrupowane w dwóch blokach programowych: 1) elektrotechnika i mechanika, 2) techniki wytwarzania i napraw oraz gospodarka rynkowa. Blok programowy elektrotechnika i mechanika zawiera cele i treci kształcenia z zakresu: podstaw elektrotechniki, elektroniki i mechaniki, zasad działania oraz budowy podstawowych podzespołów elektronicznych i mechanicznych, stosowanych w maszynach i urzdzeniach budowy instalacji elektrycznych zasilajcych i sygnalizacyjnych, budowy i działania maszyn i urzdze techniki pomiarów elektrycznych i mechanicznych. Blok programowy techniki wytwarzania i napraw oraz gospodarka rynkowa zawiera cele i treci kształcenia dotyczce: obróbki rcznej i mechanicznej metali i tworzyw sztucznych, montau, demontau i napraw maszyn i urzdze stosowanych w zakładach przemysłowych, budownictwie, transporcie, handlu oraz gospodarstwach domowych. W bloku tym zawarto równie dział tematyczny zwizany z kształtowaniem umiejtnoci niezbdnych w warunkach gospodarki rynkowej. 4
II. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE Nazwa bloku programowego Minimalna liczba godzin w cyklu kształcenia w %* Podbudowa programowa: szkoła podstawowa Podbudowa programowa: liceum ogólnokształcce Elektrotechnika i mechanika 30 30 Techniki wytwarzania i napraw oraz gospodarka rynkowa 50 50 Razem 80** 80** *) Podział na bloki programowe dotyczy zarówno kształcenia młodziey jak i dorosłych (w systemie stacjonarnym oraz zaocznym). **) Pozostałe 20 % godzin pozostaje do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy. 5
III. PODSTAWY PROGRAMOWE KSZTAŁCENIA W BLOKACH PROGRAMOWYCH BLOK: Elektrotechnika i mechanika 1. Cele kształcenia Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie: 1) rozrónia podstawowe materiały konstrukcyjne stosowane w maszynach i urzdzeniach zasilanych prdem elektrycznym oraz okreli ich wytrzymało mechaniczn, 2) rozpoznawa na schematach i rysunkach elementy mechaniczne, pneumatyczne i hydrauliczne oraz podzespoły elektryczne i elektroniczne stosowane w maszynach i urzdzeniach 3) sporzdza szkice prostych czci maszyn, 4) mierzy podstawowe wielkoci fizyczne, geometryczne i elektryczne, 5) wykonywa podstawowe obliczenia prostych obwodów prdu stałego i przemiennego, 6) analizowa prac prostych układów elektrycznych i elektronicznych na podstawie ich schematów ideowych, 7) łczy elementy i układy elektryczne oraz elektroniczne na podstawie schematów, 8) analizowa prac prostych układów elektrycznych i elektronicznych na podstawie uzyskanych wyników pomiarów, 9) mierzy parametry podstawowych podzespołów elektrycznych i elektronicznych 10) rozpoznawa i klasyfikowa maszyny i urzdzenia elektryczne oraz analizowa ich prac, 11) dokonywa pomiaru parametrów maszyn i urzdze elektrycznych w oparciu o dokumentacj techniczno-ruchow, 12) wykorzysta technik komputerow do opracowywania wyników pomiarów, 13) rozpoznawa elementy i układy sterowania stosowane w maszynach i urzdzeniach 14) stosowa zasady bezpieczestwa i higieny pracy przy eksploatacji i pomiarach instalacji, maszyn i urzdze elektrycznych. 2. Treci kształcenia (działy programowe) 6
1) materiały konstrukcyjne, 2) konstrukcje mechaniczne, 3) czci maszyn, 4) elementy mechaniczne w urzdzeniach 5) elementy pneumatyczne i hydrauliczne stosowane w urzdzeniach 6) technika pomiarów wielkoci fizycznych, geometrycznych i 7) obwody elektryczne prdu stałego i przemiennego, 8) podzespoły elektryczne i elektroniczne, 9) instalacje elektryczne zasilajce i sygnalizacyjne, 10) maszyny elektryczne, 11) grzejnictwo elektryczne, 12) urzdzenia dwigowe, 13) sprzt elektryczny gospodarstwa domowego, 14) urzdzenia chłodnicze, 15) urzdzenia klimatyzacji, 16) elementy i układy sterowania stosowane w maszynach i urzdzeniach elektrycznych. BLOK: Techniki wytwarzania i napraw oraz gospodarka rynkowa 1. Cele kształcenia Ucze (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umie: 1) rozpoznawa podzespoły, maszyny i urzdzenia elektryczne na podstawie wygldu zewntrznego i oznacze na nich stosowanych, 2) wykonywa prace z zakresu obróbki rcznej i mechanicznej, 3) wykonywa proste prace regeneracyjne zuytych czci maszyn, 4) dobiera (w oparciu o dane katalogowe lub informacje dostpne w Internecie) podzespoły elektryczne i mechaniczne w zalenoci od przewidywanych warunków ich pracy, 5) wykonywa monta podzespołów mechanicznych (przekładni, łoysk, wałków, sprzgieł, hamulców, spryn, dwigni) w maszynach i urzdzeniach 6) wykonywa monta elementów pneumatycznych i hydraulicznych, stosowanych w maszynach i urzdzeniach 7
7) wykonywa monta mechaniczny oraz elektryczny maszyn i urzdze 8) wykonywa połczenia elektryczne w oparciu o schematy ideowe oraz montaowe maszyn i urzdze 9) posługiwa si instrukcjami obsługi i dokumentacj techniczn przy eksploatacji, konserwacji i remontach maszyn i urzdze 10) skorzysta z danych zawartych na tabliczkach znamionowych maszyn i urzdze 11) sprawdza poprawno działania maszyn i urzdze 12) lokalizowa uszkodzenia w maszynach i urzdzeniach 13) dokonywa wymiany podzespołów mechanicznych (przekładni, łoysk, wałków, sprzgieł, hamulców, spryn, dwigni) i elektrycznych (styczników, przekaników, wyłczników, układów automatyki i układów zabezpieczajcych) w maszynach i urzdzeniach 14) montowa i naprawia sprzt elektryczny gospodarstwa domowego, 15) eksploatowa, konserwowa i remontowa maszyny oraz urzdzenia elektryczne, stosowane w zakładach przemysłowych, budownictwie, transporcie oraz handlu (silniki i prdnice elektryczne, transformatory, spawarki elektryczne, urzdzenia dwigowe, urzdzenia chłodnicze, urzdzenia klimatyzacji, urzdzenia grzewcze), 16) montowa i sprawdza instalacje elektryczne zasilajce i sygnalizacyjne, 17) wykonywa okresowe przegldy techniczne, konserwacje oraz zlokalizowa i usun drobne uszkodzenia w instalacjach 18) dokonywa przegldów technicznych maszyn i urzdze 19) interpretowa i wdraa zalecenia norm dotyczcych kontroli jakoci i zarzdzania jakoci (ISO 9000), 20) organizowa stanowiska pracy w rónych warunkach zgodnie z przepisami bezpieczestwa i higieny pracy, przepisami przeciwpoarowymi oraz zaleceniami wynikajcymi z ochrony naturalnego rodowiska, 21) udziela pierwszej pomocy w nagłych wypadkach ze szczególnym uwzgldnieniem porae prdem elektrycznym, 22) przestrzega przepisów bezpieczestwa i higieny pracy w czasie produkcji, eksploatacji i napraw maszyn oraz urzdze 23) interpretowa podstawowe mechanizmy rynkowe, 24) opracowa prosty plan przedsiwzicia gospodarczego, 25) sporzdza kalkulacje kosztów, 26) zarejestrowa działalno gospodarcz, 27) prowadzi uproszczon form ewidencji działalnoci gospodarczej, 28) wypełnia dokumenty zwizane z transakcj kupna-sprzeday, 29) korzysta z zewntrznych ródeł finansowania, 8
30) sporzdza zeznanie podatkowe od osób fizycznych, 31) prezentowa swoje umiejtnoci, 32) korzysta z kodeksu pracy. 2. Treci kształcenia (działy programowe) 1) obróbka rczna i mechaniczna metali i tworzyw sztucznych, 2) monta i demonta podzespołów mechanicznych maszyn i urzdze 3) technika połcze mechanicznych, 4) monta i demonta podzespołów elektrycznych oraz elektronicznych, 5) technika połcze 6) kontrola podzespołów elektronicznych i mechanicznych, 7) dokumentacja techniczna instalacji, maszyn i urzdze 8) monta, demonta i naprawy sprztu elektrycznego gospodarstwa domowego, 9) monta, demonta i naprawy maszyn 10) monta, demonta i naprawy urzdze stosowanych w zakładach przemysłowych, budownictwie, transporcie oraz handlu, 11) gospodarka rynkowa. 9