INSTRUKCJA organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w ELEKTROCIEPŁOWNI BIAŁYSTOK S.A.

NUMER INSTRUKCJI: IP 3.1/1 NUMER EGZEMPLARZA: INSTRUKCJA organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w ELEKTROCIEPŁOWNI BIAŁYSTOK S.A. Sprawdzono na zgodność z Systemem Zarządzania Jakością, Środowiskiem i Bezpieczeństwem Pracy: Data Stanowisko Podpis Specjalista ds. Systemów Zarządzania Specjalista ds. Ochrony Środowiska Specjalista ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy OPRACOWAŁ SPRAWDZIŁ ZATWIERDZIŁ Data 30.10.2009r. Nazwisko Halina Mroczkowska Andrzej Wysocki Krzysztof Sadowski Podpis

Aktualizacja Instrukcji : IP 3.1/1 DATA 29.10.2010 Zakres i przedmiot aktualizacji * W punkcie 8.Wykaz aktów prawnych, które stanowiły podstawę do napisania instrukcji zmieniono treść [7] i[16]. * Dodano punkty: - 9.Wykaz dokumentów związanych (str.46), - 10. Załączniki (str.47) Wprowadził Sprawdził Zatwierdził Halina Mroczkowska Andrzej Wysocki Krzysztof Sadowski 18.03.2011 * Zmieniono treść: - pkt.2.7, - załącznika nr 5, - załącznika nr 7; Usunięto załącznik nr 8. Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 1/49

Spis treści 1. Postanowienia wstępne...4 1.1. Cel instrukcji....4 1.2. Zakres stosowania instrukcji...4 1.3. Odpowiedzialność...4 1.4 Określenia użyte w instrukcji...4 2. Organizacja bezpiecznej pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych...7 2.1. Podział prac i formy wydawania poleceń...7 2.2. Polecenia na wykonanie prac oraz kwalifikacje i obowiązki pracowników w zakresie organizacji bezpiecznej pracy...10 2.3. Polecenie pisemne wykonania pracy przepisy szczegółowe...16 2.4. Przygotowanie miejsca pracy i dopuszczenie do pracy na polecenie...18 2.5 Wykonywanie i zakończenie pracy na polecenie...19 2.6. Zasady organizacji pracy dla firm obcych na terenie Elektrociepłowni Białystok S.A....21 2.7 Wydawanie upoważnień...22 3. Zasady wykonywania prac przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w Elektrowniach i Elektrociepłowniach...24 3.1. Zasady ogólne wykonywania prac przy urządzeniach i instalacjach energetycznych...24 3.2 Zasady wykonywania prac przy kotłach oraz urządzeniach i sieciach cieplnych...28 3.3. Zasady wykonywania prac przy urządzeniach nawęglania...30 3.4 Zasady wykonywania prac przy urządzeniach biomasy...30 3.5 Zasady wykonywania prac przy urzadzeniach hydrotechnicznych....30 3.6 Zasady wykonywania prac przy urządzeniach i instalacjach gazowych....31 3.7 Zasady wykonywania prac przy urządzeniach elektroenergetycznych...32 3.8 Zasady wykonywania prac spawalniczych...33 3.9 Zasady wykonywania prac w przemyslowych systemach informatycznych.35 4. Bezpieczeństwo i higiena pracy w Elektrociepłowni Białystok S.A...36 4.1 Zasady ogólne...36 Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 2/49

4.2 Sprzęt ochronny...37 4.3 BHP w kotłowni i przy urządzeniach nawęglania...38 4.4 BHP przy składowaniu i transporcie paliwa...39 4.5 Strefy zagrożone wybuchem...38 5. Rodzaj urządzeń, instalacji i sieci energetycznych, przy których eksploatacji wymagane jest posiadanie świadectwa kwalifikacji...41 5.1 Grupa 1. Urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne wytwarzające przetwarzające, przesyłające i zużywające energię elektryczną:...41 5.2 Grupa 2. Urządzenia wytwarzające, przetwarzające, przesyłające i zużywające ciepło oraz inne urządzenia energetyczne:...41 5.3 Grupa 3. Urządzenia, instalacje i sieci gazowe wytwarzające, przetwarzające, przesyłające, magazynujące i zużywające paliwa gazowe:...42 6. Wykaz rodzajów prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby, wykonywanych w Elektrowniach i Elektrociepłowniach...43 7. Wykaz rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej, wykonywanych w Elektrowniach i Elektrociepłowniach...44 8. Wykaz aktów prawnych, które stanowiły podstawę do napisania instrukcji...45 9. Dokumenty związane.46 10. Załączniki.....47 Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 3/49

1. Postanowienia wstępne 1.1. Cel instrukcji. Celem instrukcji jest określenie zasad organizacji bezpiecznej pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w Elektrociepłowni Białystok S.A. Instrukcja zawiera także inne przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy mogące mieć zastosowanie w Elektrociepłowni Białystok S.A. 1.2. Zakres stosowania instrukcji Zasady określone w niniejszej instrukcji obowiązują wszystkie podmioty gospodarcze, z którymi zawarto umowy na wykonanie prac eksploatacyjnych lub remontowych w ECB S.A. Ponadto postanowienia instrukcji mają zastosowanie przy pracach pomiarowobadawczych wykonywanych na urządzeniach i instalacjach energetycznych będących w eksploatacji oraz wykonywanych w polach probierczych przyłączonych do tych instalacji. 1.3 Odpowiedzialność Za stosowanie zasad zawartych w tej instrukcji odpowiadają osoby organizujące lub nadzorujące prace przy urządzeniach i instalacjach energetycznych prowadzone na terenie Elektrociepłowni Białystok S.A. 1.4 Określenia użyte w instrukcji 1.4.1 Miejsce pracy - odpowiednio przygotowane i oznaczone stanowisko pracy lub określona strefa pracy przygotowana w zakresie niezbędnym dla bezpiecznego wykonywania pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych. 1.4.2 Urządzenia energetyczne urządzenia techniczne stosowane w procesach wytwarzania, przetwarzania, przesyłania i dystrybucji, magazynowania oraz użytkowania paliw i energii. 1.4.3 Instalacja energetyczna urządzenia energetyczne z układami połączeń między nimi. 1.4.4 Sieć cieplna urządzenia i instalacje służące do przesyłania i dystrybucji ciepła z układami połączeń między nimi. 1.4.5 Instalacja gazowa urządzenia gazowe z układami połączeń między nimi, zasilane z sieci gazowej, znajdującej się na terenie i w obiekcie odbiorcy. 1.4.6 Pomieszczenie lub teren ruchu energetycznego odpowiednio wydzielone pomieszczenie lub teren bądź część pomieszczenia lub terenu albo przestrzeni w Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 4/49

budynkach lub poza budynkami, w których zainstalowane są urządzenia energetyczne, dostępne tylko dla upoważnionych osób. 1.4.7 Instrukcja eksploatacji zatwierdzona przez pracodawcę instrukcja określająca procedury i zasady wykonywania czynności niezbędnych przy eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych, opracowana na podstawie odrębnych przepisów, Polskich Norm oraz dokumentacji producenta. 1.4.8 Świadectwo kwalifikacyjne świadectwo stwierdzające spełnienie przez daną osobę odpowiednich wymagań kwalifikacyjnych do wykonywania pracy na stanowisku dozoru lub eksploatacji w ustalonym zakresie: obsługi, konserwacji, napraw, kontrolno-pomiarowym, montażu dla określonych rodzajów urządzeń i instalacji energetycznych, uzyskane w trybie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach [4]. 1.4.9 Pracownicy uprawnieni pracownicy posiadający sprawdzone i właściwe kwalifikacje w zakresie eksploatacji danego rodzaju urządzeń i instalacji energetycznych, potwierdzone świadectwem kwalifikacyjnym. 1.4.10 Pracownicy upoważnieni pracownicy, którzy w ramach swoich obowiązków służbowych lub na podstawie polecenia służbowego wykonują określone prace. Powyższe dotyczy również prac wykonywanych w ramach zawartych umów za wyjątkiem prac, na które wydawane są upoważnienia zgodnie z pkt.2.7. 1.4.11 Zespół pracowników grupa pracowników, w której skład wchodzą co najmniej dwie osoby wykonujące pracę. 1.4.12 Zespół pracowników kwalifikowanych grupa pracowników, w której co najmniej połowa, lecz nie mniej niż dwie osoby, posiada ważne świadectwa kwalifikacyjne. 1.4.13 Osoby postronne osoby nie wchodzące w skład zespołu wykonującego pracę i nie będące osobami funkcyjnymi związanymi z organizacją określonej pracy. 1.4.14 Poleceniodawca pracownik upoważniony pisemnie przez prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych do wydawania poleceń na wykonanie pracy, posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru. 1.4.15 Koordynujący wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik komórki organizacyjnej sprawującej dozór nad eksploatacją urządzeń i instalacji energetycznych, przy których będzie wykonywana praca, posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru. W obszarze urządzeń będących w operatywnym kierownictwie Elektrociepłowni Białystok S.A koordynującym jest Dyżurny Inżynier Ruchu. 1.4.16 Dopuszczający wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eksploatacji i upoważniony pisemnie przez prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych do wykonywania czynności łączeniowych w celu przygotowania miejsca pracy. Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 5/49

1.4.17 Nadzorujący wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru lub eksploatacji, wykonujący wyłącznie czynności nadzoru. 1.4.18 Kierujący zespołem pracowników wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eksploatacji, kierujący zespołem pracowników. 1.4.19 Kierujący zespołem nie będącym zespołem pracowników kwalifikowanych pracownik posiadający umiejętności zawodowe w zakresie wykonywanej pracy, przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracownik ten nie musi posiadać świadectwa kwalifikacyjnego zezwalającego na pracę przy urządzeniach i instalacjach energetycznych. 1.4.20 Kierownik robót wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru, do koordynacji prac, gdy w jednym obiekcie energetycznym jednocześnie pracuje więcej niż jeden zespół pracowników. 1.4.21 Urządzenia i instalacje energetyczne nieczynne urządzenia i instalacje energetyczne, do których za pomocą istniejących łączników i armatury nie ma możliwości podania czynników stwarzających zagrożenie. 1.4.22 Urządzenie powszechnego użytku urządzenie energetyczne przeznaczone do indywidualnych potrzeb ludności lub używane w gospodarstwach domowych. 1.4.23 Prace wykonywane w pobliżu napięcia lub pod napięciem prace wykonywane wokół nie osłoniętych urządzeń i instalacji elektroenergetycznych lub ich części znajdujących się pod napięciem, w odległościach podanych tabeli: Napięcie znamionowe urządzenia S t r e f a prac pod napięciem [m] prac w pobliżu napięcia [m] linie napowietrzne do 1 kv do 0,3 powyżej 0,3 do 0,7 powyżej 1 do 30 kv do 0,6 powyżej 0,6 do 1,4 110 kv do 1,1 powyżej 1,1 do 2,1 220 kv do 2,5 powyżej 2,5 do 4,1 400 kv do 3,5 powyżej 3,5 do 5,4 750 kv do 6,4 powyżej 6,4 do 8,4 1.4.24 Zbiorniki 1 zbiorniki, kanały, studnie, studzienki kanalizacyjne, wnętrza urządzeń technicznych i inne zamknięte przestrzenie, do których wejście odbywa się przez włazy lub otwory o niewielkich rozmiarach lub jest w inny sposób utrudnione. 1 według ogólnych przepisów bhp 85 [11], Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 6/49

1.4.25 Uziemiacz przenośny zespół składający się z jednego lub wielu zacisków fazowych, zacisku uziomowego oraz przewodu lub przewodów łączących te zaciski [13]. 1.4.26 Uziemiacz przenośny lekki uziemiacz przenośny wielozaciskowy, którego przewód uziemiający ma przekrój mniejszy niż przewód zwierający, przeznaczony do stosowania w liniach i stacjach (rozdzielniach) sieci elektroenergetycznych o napięciu znamionowym niższym niż 110 kv [13]. 1.4.27 Zwieracz urządzenie przenośne zwierające wszystkie fazy urządzenia elektroenergetycznego wraz z przewodem ochronnym i neutralnym, dostosowane do mocy zwarcia urządzenia elektroenergetycznego, mające zastosowanie w liniach i instalacjach elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kv. 1.4.28 Zwieracz lekki urządzenie przenośne zwierające wszystkie fazy urządzenia elektroenergetycznego wraz z przewodem ochronnym i neutralnym, dostosowane do zastosowanych czynnych zabezpieczeń. Zwieracz lekki może mieć zastosowanie, np. w instalacjach elektroenergetycznych oraz w przyłączach o napięciu znamionowym do 1 kv jako zabezpieczenie przed pojawieniem się napięcia od strony instalacji odbiorczej. 1.4.29 Uziemnik aparat z napędem ręcznym lub maszynowym, przeznaczony do uziemiania obwodów elektroenergetycznych. 1.4.30 Przemysłowe systemy informatyczne wszystkie zainstalowane w Elektrociepłowni Białystok S.A. komputerowe lub sterownikowe systemy wspomagania i prowadzenia procesów technologicznych. 2. Organizacja bezpiecznej pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych 2.1. Podział prac i formy wydawania poleceń 2.1.1 Prace na czynnych urządzeniach i instalacjach energetycznych mogą być wykonywane na polecenie pisemne, ustne lub bez polecenia [3]. 2.1.2 Bez polecenia dozwolone jest wykonywanie: a) czynności związanych z ratowaniem zdrowia i życia ludzkiego, b) zabezpieczenia urządzeń i instalacji przed zniszczeniem, c) przez uprawnione i upoważnione osoby prac eksploatacyjnych określonych w instrukcjach i zawartych umowach eksploatacyjnych. 2.1.3 Na polecenie ustne można wykonywać wszystkie prace z wyjątkiem tych, dla których wymagane jest polecenie pisemne. Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 7/49

2.1.4 Na polecenie pisemne należy wykonywać: 1) prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, przy zastosowaniu odpowiednich środków zabezpieczających zdrowie i życie ludzkie, z wyjątkiem prac dopuszczonych do wykonywania bez polecenia (pkt 2.1.2), 2) prace wykonywane przez pracowników nie będących pracownikami zakładu prowadzącego eksploatację danego urządzenia i instalacji, z wyjątkiem prac, dla których czynności związane z dopuszczeniem do pracy ustalono odrębnie na piśmie, 3) prace, dla których prowadzący eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych lub poleceniodawca uzna to za niezbędne. 2.1.5. Do prac wykonywanych przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego należy zaliczyć w szczególności prace [3]: 1) wewnątrz komór paleniskowych kotłów, kanałów spalin, elektrofiltrów, walczaków kotła, zasobników, kanałów i lejów zsypowych oraz w zbiornikach paliw płynnych i gazowych, 2) wewnątrz zasobników węgla, pyłu węglowego, żużla i popiołu oraz innych zbiorników i pomieszczeń, w których mogą znajdować się gazy lub ciecze trujące, żrące, duszące, palne lub wybuchowe, 3) w obiegach przygotowania pyłu węglowego, wewnątrz młynów węglowych, przy wentylatorach młynowych, cyklonach i separatorach, 4) wymagające odkrycia kadłubów turbin, wymontowania wirników turbiny i generatora oraz naprawy i wyważania tych wirników, 5) w obiegach wody elektrowni i elektrociepłowni wymagające wejścia do kanałów, rurociągów, rur ssawnych i zbiorników, jak również prace na ujęciach i zrzutach wody wykonywane z pomostów, łodzi lub barek oraz prowadzone pod powierzchnią wody, 6) konserwacyjne, modernizacyjne i remontowe przy urządzeniach elektroenergetycznych znajdujących się pod napięciem, 7) wykonywane w pobliżu nie osłoniętych urządzeń elektroenergetycznych lub ich części, znajdujących się pod napięciem, Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 8/49

8) przy wyłączonych spod napięcia, lecz nie uziemionych urządzeniach elektroenergetycznych lub uziemionych w taki sposób, że żadne z uziemień uziemiaczy nie jest widoczne z miejsca pracy, 9) przy opuszczaniu i zawieszaniu przewodów na wyłączonych spod napięcia elektroenergetycznych liniach napowietrznych w przęsłach krzyżujących drogi kolejowe, wodne i kołowe, 10) związane z identyfikacją i przecinaniem kabli elektroenergetycznych, 11) przy spawaniu, lutowaniu, wymianie stojaków oraz pojedynczych ogniw i całej baterii w akumulatorniach, 12) przy wyłączonym spod napięcia torze dwutorowej elektroenergetycznej linii napowietrznej o napięciu 1 kv i powyżej, jeżeli drugi tor linii pozostaje pod napięciem, 13) przy wyłączonych spod napięcia lub znajdujących się w budowie elektroenergetycznych liniach napowietrznych, które krzyżują się w strefie ograniczonej uziemieniami ochronnymi z liniami znajdującymi się pod napięciem lub mogącymi znaleźć się pod napięciem i przewodami trakcji elektrycznej, 14) przy wykonywaniu prób i pomiarów, z wyłączeniem prac wykonywanych stale przez upoważnionych pracowników w ustalonych miejscach ( np. laboratoria, stacje prób, pogotowie energetyczne), 15) konserwacyjne i remontowe przy urządzeniach rozładowczych paliw płynnych i gazowych, jak rurociągi spustowe i pompy rozładowcze wraz z ich instalacjami, 16) przy neutralizatorach radioizotopowych i wysokonapięciowych stosowanych do neutralizacji ładunków elektrostatycznych, 17) w wykopach wykonywanych przy naprawach lub przeglądach gazociągów lub innych urządzeń gazowniczych, 18) przy remontach lub wymianie pomp głębinowych, zaworów, rurociągach i zbiornikach niebezpiecznych środków chemicznych i ścieków poregeneracyjnych, 19) wymagające stosowania chemicznych środków służących do czyszczenia kotłów, rurociągów, zbiorników ciśnieniowych, odwadniaczy, odolejaczy i zasobników ciśnieniowych, Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 9/49

20) wewnątrz zbiorników i pomieszczeń, w których znajduje się lub może być doprowadzone sprężone powietrze, na rurociągach sprężonego powietrza o nadciśnieniu roboczym równym lub większym od 50 kpa, wymagających demontażu armatury lub odcinka rurociągu albo elementów sprężarki, 21) na rurociągach wody, pary wodnej, sprężonego powietrza, oleju, mazutu, instalacjach gaśniczych o nadciśnieniu roboczym równym lub większym od 50 kpa, wymagających demontażu armatury lub odcinka rurociągu, albo naruszenia podpór i zawieszeń rurociągów, 22) w zamkniętych kanałach rurociągów sieci cieplnych, studniach i rurociągach, 23) przy, na i w zamknięciach wodnych oraz przy czyszczarkach krat i przy studniach przelewowych, 24) w pomieszczeniach i strefach zagrożonych pożarem lub wybuchem, 25) przy próbach zaworów bezpieczeństwa na kotłach, zbiornikach i instalacjach ciśnieniowych, 26) przy próbach ciśnieniowych kotłów, zbiorników i instalacjach ciśnieniowych, 27) przy neutralizatorze popłuczyn z chemicznego czyszczenia kotłów, 28) pirotechniczne wykonywane na terenie EC Białystok, 29) przy badaniach układów regulacji turbin, prób regulatorów bezpieczeństwa turbin przez podnoszenie obrotów, prób zrzutów obciążenia turbiny, 30) prace ziemne o głębokości większej niż 40 cm, wykonywane na terenach związanych z urządzeniami i instalacjami podziemnymi ( załącznikiem do polecenia jest wycinek planu geodezyjnego obszaru prac z pisemnym potwierdzeniem uzgodnień elektrycznych, telekomunikacyjnych, informatycznych i innych instalacji znajdujących się w tym obszarze) 31) inne prace, niż wyżej wymienione, uznane przez osoby dozoru za szczególnie niebezpieczne. Uwaga: Na terenie Elektrociepłowni Białystok S.A. prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego prowadzi się wyłącznie na podstawie polecenia pisemnego na pracę, za wyjątkiem prac określonych w pkt. 2.1.2. 2.2. Polecenia na wykonanie prac oraz kwalifikacje i obowiązki pracowników w zakresie organizacji bezpiecznej pracy Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 10/49

2.2.1. Wydawanie poleceń i dopuszczenie pracowników do wykonywania pracy należy do obowiązków osób upoważnionych, przez prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych. Na terenie Elektrociepłowni Białystok S.A. prowadzącym eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych jest Dyrektor ds. Produkcji Elektrociepłowni Białystok S.A. 1) W okresie wykonywania prac rozruchowych obowiązki określone w pkt 2.2.1 spoczywają na wykonawcy rozruchu lub przyszłym użytkowniku, jeżeli została zawarta między nimi umowa na piśmie. 2) Na czas wykonywania prac remontowych lub modernizacyjnych przy nie czynnych urządzeniach i instalacjach energetycznych obowiązki określone w pkt 2.2.1 mogą być przekazane wykonawcy tych prac, o ile obowiązki te określono w zawartej z nim umowie na piśmie. 2.2.2. Prowadzący eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych jest obowiązany prowadzić wykazy poleceniodawców, określające zakres udzielonego im upoważnienia. Wzór wykazu określono w Załączniku nr 6. 2.2.3. Poleceniodawcą jest pracownik upoważniony pisemnie przez prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych do wydawania poleceń na wykonanie pracy posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru. 2.2.4. Do obowiązków poleceniodawcy należy w szczególności: 1) wystawienie polecenia pisemnego na pracę 2) określenie zakresu, rodzaju, miejsca i terminu wykonania pracy, 3) określenie wymagań dotyczących środków i warunków bezpiecznego wykonania pracy (zarówno w miejscu pracy jak i bezpośrednim sąsiedztwie) oraz sposobu zabezpieczenia przeciwpożarowego prac niebezpiecznych pożarowo prowadzonych w obszarach i strefach zagrożonych pożarem lub wybuchem, 4) wyznaczenie pracowników o odpowiednich kwalifikacjach, odpowiedzialnych za organizację pracy, przygotowanie miejsca pracy i wykonanie pracy, pełniących funkcję: a) dopuszczającego i koordynującego przez podanie stanowiska służbowego lub imiennie, a) kierownika robót, nadzorującego lub kierującego zespołem pracowników - imiennie, 5) wyznaczenie liczby pracowników skierowanych do pracy, 6) określenie w poleceniu planowanych przerw w pracy i wymaganych warunków do spełnienia w czasie przerwy, 7) kontrola przestrzegania przepisów niniejszej instrukcji w trakcie wykonywania prac, 8) prowadzenie ewidencji poleceń pisemnych na pracę. Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 11/49

Uwaga : Na terenie ECB S.A. obowiązuje wszystkie podmioty gospodarcze jedna forma oznaczania poleceń pisemnych. Nagłówek polecenia pisemnego powinien zawierać : skróconą nazwę firmy / inicjały poleceniodawcy /nr kolejny polecenia w roku / rok 2.2.5. Koordynującym powinien być pracownik komórki organizacyjnej sprawującej dozór nad eksploatacją urządzeń i instalacji energetycznych, przy których będzie wykonywana praca, posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru. W obszarze urządzeń będących w operatywnym kierownictwie Elektrociepłowni Białystok S.A. koordynującym jest Dyżurny Inżynier Ruchu. 1) W przypadku, gdy dozór nad ruchem urządzeń lub instalacji energetycznych, przy których będzie wykonywana praca, jest prowadzony przez różne komórki organizacyjne zakładu, koordynującym powinna być uprawniona osoba dozoru jednej z tych komórek. 2) Jeżeli dozór nad ruchem urządzeń lub instalacji energetycznych, przy których będzie wykonywana praca, jest sprawowany przez poleceniodawcę, koordynującym powinien być sam poleceniodawca. 3) Do obowiązków koordynującego w szczególności należy: a) skoordynowanie wykonania prac, określonych w poleceniu, z ruchem urządzeń i instalacji energetycznych (również w przypadkach, gdy przygotowanie miejsca pracy związane jest z wyłączeniem urządzeń będących w operatywnym kierownictwie różnych jednostek organizacyjnych), b) określenie czynności łączeniowych związanych z przygotowaniem miejsca pracy, c) wydanie zezwoleń na przygotowanie miejsc pracy, dopuszczenie do pracy i likwidację miejsc pracy, d) podjęcie decyzji o uruchomieniu urządzeń i instalacji energetycznych, przy których była wykonywana praca, e) zapisanie w dokumentacji eksploatacyjnej ustaleń wynikających z pkt a, b, c, d., UWAGA: koordynujący (w przypadku ustaleń telefonicznych) powinien każdorazowo rejestrować przy pomocy rejestratora rozmów wydane i przyjęte polecenia ruchowe, zgody dyspozytorskie i meldunki. 2.2.6. Dopuszczający jest to wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eksploatacji i upoważniony pisemnie przez prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych (Dyrektora ds. Produkcji) do wykonywania czynności łączeniowych w celu przygotowania miejsca pracy. Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 12/49

2.2.7. ECB S.A. prowadzi wykaz osób upoważnionych do wykonywania czynności łączeniowych w celu przygotowania miejsca pracy wg. wzoru określonego w Załączniku Nr 6. 2.2.8. Do obowiązków dopuszczającego należy: 1) przygotowanie miejsca pracy, 2) dopuszczenie do wykonywania pracy, 3) kontrola przestrzegania przez wykonawców prac przepisów bhp oraz zasad zawartych w niniejszej instrukcji w trakcie wykonywania prac, 4) sprawdzenie wykonania pracy, 5) zlikwidowanie miejsca pracy po jej zakończeniu i powiadomienie o tym koordynującego. 2.2.9. Nadzorujący jest to pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru lub eksploatacji wyznaczony przez poleceniodawcę, jeżeli: 1) pracę wykonywać będzie zespół pracowników nie będący zespołem pracowników kwalifikowanych lub kierujący zespołem nie posiada świadectwa kwalifikacyjnego, 2) poleceniodawca uzna to za konieczne ze względu na szczególny charakter i warunki wykonywania pracy. 2.2.10. Do obowiązków nadzorującego należy: 1) sprawdzenie przygotowania miejsca pracy i jego przyjęcie od dopuszczającego, jeżeli zostało przygotowane właściwie, 2) zaznajomienie nadzorowanych pracowników z warunkami bezpiecznego wykonania pracy, 3) sprawowanie ciągłego nadzoru nad pracownikami, aby nie przekraczali granicy wyznaczonego miejsca pracy, oraz wykonywali prace w sposób bezpieczny i zapobiegający zanieczyszczeniu środowiska, 4) powiadomienie dopuszczającego o zakończeniu pracy. Nadzorujący nie może wykonywać innych prac poza nadzorowaniem! 2.2.11. Funkcję kierującego zespołem: 1) pracowników kwalifikowanych powinien pełnić pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne, właściwe dla określonego w poleceniu zakresu pracy i rodzaju urządzeń i instalacji energetycznych, przy których będzie wykonywana praca, 2) w przypadku zespołu, nie będącego zespołem pracowników kwalifikowanych może pełnić osoba nie posiadająca świadectwa kwalifikacyjnego, a posiadająca umiejętności zawodowe w zakresie Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 13/49

wykonywanej pracy, przeszkolona w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. 2.2.12. Do obowiązków kierującego zespołem pracowników kwalifikowanych należy: 1) dobór pracowników o umiejętnościach zawodowych odpowiednich do wykonania poleconej pracy, 2) sprawdzenie przygotowania miejsca pracy i przyjęcie go od dopuszczającego, jeżeli zostało przygotowane właściwie, 3) zaznajomienie podległych pracowników ze sposobem przygotowania miejsca pracy, występującymi zagrożeniami w miejscu pracy i w bezpośrednim sąsiedztwie oraz warunkami i metodami bezpiecznego wykonywania pracy, 4) zapewnienie wykonania pracy w sposób bezpieczny, 5) egzekwowanie od członków zespołu stosowania właściwych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz właściwych narzędzi i sprzętu, 6) zapewnienie w miejscu pracy wymaganego sprzętu pożarniczego w przypadku, gdy prowadzone prace są niebezpieczne pożarowo, 7) nadzorowanie przestrzegania przez podległych pracowników przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska i ochrony przeciwpożarowej w czasie wykonywania pracy, 8) powiadamianie dopuszczającego o zakończeniu pracy lub przerwie w pracy. 2.2.13. Do obowiązków kierującego zespołem nie będącym zespołem pracowników kwalifikowanych należy: 1) dobór pracowników o umiejętnościach zawodowych odpowiednich do wykonania poleconej pracy, 2) zapewnienie wykonania pracy w sposób bezpieczny, 3) egzekwowanie od członków zespołu stosowania właściwych środków ochrony indywidualnej, odzieży i obuwia roboczego oraz właściwych narzędzi i sprzętu, 4) zapewnienie w miejscu pracy wymaganego sprzętu pożarniczego w przypadku, gdy prowadzone prace są niebezpieczne pożarowo, 5) nadzorowanie przestrzegania przez podległych pracowników przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska i ochrony przeciwpożarowej w czasie wykonywania pracy, Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 14/49

2.2.14. Do obowiązków członków zespołu pracowników należy: 1) wykonywanie pracy zgodnie z zasadami i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisami ochrony przeciwpożarowej oraz poleceniami i wskazówkami kierującego zespołem, 2) stosowanie narzędzi, odzieży ochronnej i roboczej oraz sprzętu ochrony osobistej, wymaganych przy wykonywaniu danego rodzaju prac, 3) powiadamianie kierującego zespołem o konieczności przerwania pracy w razie braku możliwości jej wykonania zgodnie z zasadami i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy lub ochrony przeciwpożarowej, 4) nieopuszczanie miejsca pracy bez zgody kierującego zespołem. 2.2.15. W przypadku, gdy na jednym obiekcie energetycznym wykonuje prace jednocześnie więcej niż jeden zespół pracowników, należy wyznaczyć kierownika robót, jeżeli poleceniodawca uzna to za konieczne. 2.2.16. Kierownik robót jest to wyznaczany przez poleceniodawcę pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku dozoru. 2.2.17. Do obowiązków kierownika robót należy koordynowanie pracy różnych zespołów pracowników, w celu wyeliminowania zagrożeń wynikających z ich jednoczesnej pracy na jednym obiekcie. 2.2.18. Zasady łączenia funkcji przy pracach na polecenie: Lp. F u n k c j a 1 2 3 4 1 Poleceniodawca x - tak - 2 Kierujący zespołem / nadzorujący - x - - 3 Koordynujący tak - x - 4 Dopuszczający - - - x Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 15/49

2.3. Polecenie pisemne wykonania pracy przepisy szczegółowe 2.3.1 Polecenie pisemne wykonania pracy powinno być wystawione w dwóch lub trzech egzemplarzach. 2.3.2 W dwóch egzemplarzach polecenie wystawia się w większości wykonywanych prac: 1) kierującemu zespołem lub nadzorującemu i przekazuje dopuszczającemu, 2) na prace wykonywane przez jeden zespół pracowników w jednym miejscu pracy. 2.3.3 W trzech egzemplarzach polecenie wystawia się w następujących przypadkach: 1) przy wyznaczeniu kierownika robót, 2) przy przekazywaniu polecenia za pośrednictwem środków łączności (patrz pkt 2.3.13). 2.3.4 Dozwolone jest wystawianie jednego polecenia pisemnego na takie same prace wykonywane przez jeden zespół pracowników kolejno w innych miejscach pracy, gdy zespół pracuje w tym samym czasie tylko w jednym miejscu, a warunki bezpiecznego wykonania pracy są takie same we wszystkich miejscach. 2.3.5 Miejsce pracy dla prac wykonywanych w budynkach powinno być ograniczone do jednego pomieszczenia lub strefy wyznaczonej w poleceniu. Poleceniodawca może dopuścić wykonywanie prac przez jednego lub kilku pracowników zespołu w różnych pomieszczeniach, dokonując odpowiedniego zapisu w poleceniu. Wykonujący prace w różnych pomieszczeniach powinni posiadać ważne świadectwo kwalifikacyjne. 2.3.6 Polecenie wykonania pracy jest ważne na czas określony przez poleceniodawcę. 1) W razie potrzeby poleceniodawca może w poleceniu dokonać zmiany uprzednio podanych terminów wykonania pracy oraz zmiany liczby pracowników w składzie zespołu. 2) W poleceniu pisemnym wykonania pracy zmiany terminów i liczby pracowników, powinny być odnotowane w odpowiedniej rubryce. 3) Inne niż w/w zmiany lub poprawki w treści polecenia są zabronione. 2.3.7 Wzór polecenia pisemnego na wykonanie pracy stanowi zał. Nr 1 do niniejszej instrukcji. 2.3.8 Polecenia wykonania pracy powinny być rejestrowane przez poleceniodawcę w rejestrze poleceń pisemnych na pracę, 2.3.9 Rejestr poleceń pisemnych (wzór rejestru zawarty jest w załączniku nr 3), powinien zawierać: 1) numer polecenia, datę jego wystawienia i nazwisko poleceniodawcy, 2) obiekt, miejsce i zakres pracy, 3) przewidywaną datę i godzinę rozpoczęcia oraz zakończenia pracy, 4) nazwisko, datę i podpis odbierającego polecenie Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 16/49

2.3.10. Rejestr dopuszczeń do pracy na polecenie pisemne prowadzony przez dopuszczającego (wzór rejestru załącznik nr 4) powinien zawierać: 1) numer polecenia oraz nazwisko poleceniodawcy, 2) datę i godzinę dopuszczenia do pracy oraz datę i godzinę zakończenia pracy, 3) wykonane czynności łączeniowe oraz zastosowane środki zabezpieczające miejsce pracy, 4) podpisy przygotowujących miejsce pracy, 5) podpis dopuszczającego do pracy, 2.3.11. Dozwolone jest przekazywanie polecenia pisemnego środkami łączności. W tym przypadku polecenie wypełnia się w trzech egzemplarzach: 1) jeden egzemplarz wypełnia poleceniodawca, 2) drugi i trzeci egzemplarz wypełnia przyjmujący polecenie. 2.3.12 Przy telefonicznym lub radiowym przekazaniu polecenia pisemnego na pracę poleceniodawca dyktuje tekst (w formie telefonogramu lub radiogramu), a odbierający wypełnia blankiet polecenia, którego treść odczytuje poleceniodawcy. 1) Po telefonicznym lub radiowym przyjęciu polecenia pisemnego na wykonanie pracy zamiast podpisu poleceniodawcy wpisuje się jego imię i nazwisko, pod którym przyjmujący dopisuje adnotację "tekst przyjął" i składa własnoręczny podpis. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości, przyjmujący nawiązuje łączność z poleceniodawcą w celu sprawdzenia jego autentyczności! 2) Po przyjęciu polecenia za pośrednictwem poczty elektronicznej (w sieci komputerowej wewnętrznej lub poprzez sieć internet) przyjmujący dokonuje wydruku polecenia w dwóch egzemplarzach (dla dopuszczającego i kierującego zespołem) i za pomocą łączności radiowej lub telefonicznej sprawdza jego autentyczność oraz dokonuje podpisu jak przy telefonicznym przyjęciu polecenia. 2.3.13 Polecenia pisemne wykonania prac należy przechowywać przez okres 30 dni od daty zakończenia pracy: 1) oryginał polecenia przechowuje poleceniodawca, 2) kopię polecenia pisemnego na wykonanie pracy przechowuje koordynujący. Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 17/49

2.4. Przygotowanie miejsca pracy i dopuszczenie do pracy na polecenie. 2.4.1 Przygotowania miejsca pracy i dopuszczenia do pracy dokonuje dopuszczający. 2.4.2 Przygotowanie miejsca pracy polega na: 1) uzyskaniu zezwolenia na rozpoczęcie przygotowania miejsca pracy od koordynującego, jeżeli koordynujący został wyznaczony, 2) uzyskaniu od koordynującego potwierdzenia o wykonaniu niezbędnych przełączeń oraz zezwolenia na dokonanie przełączeń i założenie odpowiednich urządzeń zabezpieczających, przewidzianych do wykonania przez dopuszczającego, 3) wyłączeniu urządzeń z ruchu, w zakresie określonym w poleceniu i uzgodnionym z koordynującym, 4) zablokowaniu napędów łączników, zaworów, zasuw w sposób uniemożliwiający przypadkowe uruchomienie wyłączonych urządzeń lub doprowadzenie czynnika, 5) sprawdzeniu, że w miejscu pracy w wyłączonych urządzeniach zostało usunięte zagrożenie - napięcie, ciśnienie, temperatura, woda, para, gaz, 6) zastosowaniu wymaganych zabezpieczeń na wyłączonych urządzeniach np. uziemienie urządzeń elektroenergetycznych, założenie zaślepek przy urządzeniach cieplno-mechanicznych i ciepłowniczych, zastawek przy urządzeniach hydrotechnicznych, zasłon na źródła promieniowania jonizującego, 7) założeniu ogrodzeń i osłon w miejscu pracy stosownie do występujących potrzeb, 8) oznaczeniu miejsca pracy i wywieszeniu tablic ostrzegawczych - w tym również w miejscach zdalnego sterowania napędami wyłączonych urządzeń, 9) sprawdzeniu wyposażenia miejsca pracy w wymagany sprawny sprzęt pożarniczy, w przypadku wykonywania prac niebezpiecznych pożarowo. 2.4.3 Przy wykonywaniu czynności związanych z przygotowaniem miejsca pracy może brać udział (pod nadzorem dopuszczającego) członek zespołu, który będzie wykonywał pracę, jeżeli jest pracownikiem uprawnionym. 2.4.4 Zamknięcie uziemników i nałożenie uziemiaczy przenośnych powinno być każdorazowo odnotowane w dokumentacji eksploatacyjnej i odwzorowane na schemacie operacyjnym urządzeń, jeżeli schemat taki istnieje. 2.4.5 Dopuszczenie do pracy polega na: 1) sprawdzeniu przygotowania miejsca pracy przez dopuszczającego i kierującego zespołem pracowników lub nadzorującego, 2) wskazaniu zespołowi pracowników miejsca pracy, 3) pouczeniu zespołu pracowników o warunkach pracy oraz wskazaniu zagrożeń występujących w sąsiedztwie miejsca pracy, 4) udowodnieniu, że w miejscu pracy zagrożenie nie występuje, Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 18/49

5) ustaleniu drogi ewakuacyjnej na wypadek, gdyby zagrożenie powstało, 6) potwierdzeniu dopuszczenia do pracy podpisami w odpowiednich rubrykach dwóch egzemplarzy polecenia pisemnego oraz w rejestrze dopuszczeń prowadzonym przez dopuszczającego. 2.4.6 Przy pracach, w których czynności łączeniowe i przygotowanie miejsca pracy wykonuje dopuszczający (Elektrociepłowni lub odbiorcy) oraz służby ruchowe odbiorcy i dostawcy energii elektrycznej, jest stosowane kilkuetapowe dopuszczenie do pracy: 1) dopuszczający zgłasza się (telefonicznie lub osobiście) do koordynującego i prosi o zgodę na przygotowanie miejsca pracy, podając nr polecenia i zakres prac zawartych w poleceniu (wskazane jest odczytanie punktu 6 polecenia), 2) koordynujący wyraża zgodę na przygotowanie miejsca pracy (w przypadku odmowy powinno się podać przyczynę) i określa konieczne czynności łączeniowe, które zapisuje w dzienniku operacyjnym (w przypadku uzgodnień telefonicznych nagrywa je przy pomocy rejestratora rozmów), 3) służby ruchowe odbiorcy i dostawcy wykonują odpowiednie czynności łączeniowe i informują koordynującego o wykonaniu, 4) koordynujący po zebraniu informacji o wykonaniu zabezpieczeń związanych z przygotowaniem miejsca pracy tj ilości i miejsc założonych uziemień i/lub zamkniętych uziemników stałych, informuje o powyższym dopuszczającego i wyraża zgodę na dopuszczenie zespołu pracowników do pracy, 5) dopuszczający po otrzymaniu zgody, dopuszcza zespół do pracy, a następnie zgłasza ten fakt koordynującemu podając nr polecenia i godz. dopuszczenia. 2.4.7 Rozpoczęcie pracy jest dozwolone po uprzednim przygotowaniu miejsca pracy i dopuszczeniu do pracy. Po dopuszczeniu do pracy za stan zabezpieczeń miejsca pracy odpowiada osoba, która je przyjęła. 2.4.8 Po dopuszczeniu do pracy na polecenie pisemne oryginał tego polecenia powinien być przekazany kierującemu zespołem pracowników lub nadzorującemu (jeżeli nadzorujący został wyznaczony), a kopia polecenia powinna pozostać u dopuszczającego, drugą kopię zatrzymuje kierownik robót (jeżeli został wyznaczony). 2.5 Wykonywanie i zakończenie pracy na polecenie 2.5.1 Prace przy urządzeniach energetycznych i instalacjach mogą być wykonywane tylko przy zastosowaniu sprawdzonych metod i technologii. Dopuszcza się wykonywanie prac przy zastosowaniu nowych metod i technologii pod warunkiem wykonywania tych prac w oparciu o specjalnie dla nich opracowane instrukcje. 2.5.2 Pracownik, na którego wystawiono polecenie pisemne, powinien je (oryginał polecenia) mieć przy sobie w czasie wykonywania pracy. Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 19/49

2.5.3 Przy wykonywaniu prac na polecenie jest zabronione: 1) rozszerzanie pracy poza zakres i miejsce określone w poleceniu, 2) dokonywanie zmian położenia napędów, aparatury i armatury odcinającej, użytej do przygotowania miejsca pracy, usuwanie ogrodzeń, osłon, barier, zaślepek i tablic ostrzegawczych oraz zdejmowanie uziemiaczy, jeżeli ich zdjęcie nie zostało przewidziane w poleceniu. 2.5.4 Jeżeli w czasie pracy warunki bezpiecznego jej wykonywania nie pozwalają kierującemu zespołem pracowników na bezpośredni udział w pracy z jednoczesnym pełnieniem funkcji nadzoru i kontroli, nie powinien on bezpośrednio wykonywać tej pracy, a wykonywać tylko czynności nadzorowania zespołu pracowników. 2.5.5 W razie konieczności opuszczenia miejsca pracy przez kierującego zespołem pracowników lub nadzorującego, dalsze wykonywanie pracy powinno być przerwane, zespół pracowników wyprowadzony z miejsca pracy, a miejsce pracy odpowiednio zabezpieczone przed dostępem osób postronnych. 2.5.6 Po przerwaniu pracy wykonywanej na polecenie, jej wznowienie może nastąpić po ponownym dopuszczeniu do pracy. 2.5.7 Nie wymaga się ponownego dopuszczenia do pracy po przerwie, jeżeli: 1) w czasie trwania przerwy w pracy zespół pracowników nie opuścił miejsca pracy, 2) miejsce pracy na czas opuszczenia go przez zespół pracowników zostało zabezpieczone przed dostępem osób postronnych. 2.5.8 Kierujący zespołem pracowników lub nadzorujący, przed wznowieniem pracy po przerwie nie wymagającej ponownego dopuszczenia, jest zobowiązany dokonać dokładnego sprawdzenia zabezpieczenia miejsca pracy. 1) Jeżeli podczas sprawdzania zabezpieczenia miejsca pracy zostanie stwierdzona jego zmiana, wznowienie pracy jest zabronione. 2) O decyzji wstrzymania pracy kierujący zespołem pracowników lub nadzorujący powinien niezwłocznie powiadomić dopuszczającego oraz odnotować przerwę w poleceniu pisemnym wykonania pracy. 2.5.9 O przerwie w pracy wymagającej ponownego dopuszczenia do pracy przed jej wznowieniem, kierujący zespołem pracowników lub nadzorujący obowiązany jest powiadomić dopuszczającego, a w razie wykonywania pracy na polecenie pisemne przekazać to polecenie dopuszczającemu po uprzednim podpisaniu. 2.5.10 Jeżeli w czasie trwania przerwy w pracy przewidywana jest likwidacja miejsca pracy, kierujący zespołem pracowników obowiązany jest przed jego opuszczeniem przez zespół pracowników usunąć z niego materiały, narzędzia i sprzęt oraz powiadomić o tym dopuszczającego. 2.5.11 Przy wykonywaniu pracy przez jeden zespół pracowników kolejno w kilku miejscach pracy, dopuszczenie w nowym miejscu pracy może nastąpić po zakończeniu pracy w poprzednim miejscu pracy. Samowolna zmiana miejsca pracy jest niedozwolona! Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 20/49

2.5.12 Zakończenie pracy na polecenie następuje, jeżeli zakres pracy przewidziany poleceniem został w pełni wykonany. 2.5.13 Po zakończeniu pracy: 1) kierujący zespołem pracowników lub nadzorujący jest obowiązany: a) zapewnić usunięcie materiałów, narzędzi oraz sprzętu, b) wyprowadzić zespół pracowników z miejsca pracy, c) powiadomić dopuszczającego o zakończeniu pracy w razie wykonywania pracy na polecenie pisemne, przekazać dopuszczającemu to polecenie po uprzednim podpisaniu. 2) dopuszczający do pracy jest obowiązany: a) sprawdzić wykonanie pracy zgodnie z zakresem ustalonym w poleceniu i potwierdzić zakończenie pracy, b) podpisać polecenie pisemne, jeżeli polecenie pisemne zostało wystawione, c) uzyskać zgodę koordynującego na likwidację miejsca pracy oraz przygotowanie urządzeń do ruchu, d) zlikwidować miejsce pracy przez usunięcie technicznych środków zabezpieczających użytych do jego przygotowania, e) przygotować urządzenia do ruchu i powiadomić o tym koordynującego, f) dokonać odpowiedniego wpisu w dokumentacji eksploatacyjnej. W czynnościach związanych z likwidacją miejsca pracy mogą brać udział, pod nadzorem dopuszczającego, kierujący zespołem pracowników i członkowie tego zespołu. 2.5.14 Koordynujący zezwala na uruchomienie urządzenia lub instalacji energetycznej, przy której była wykonywana praca, po otrzymaniu informacji od dopuszczającego o gotowości urządzenia do ruchu. 2.5.15 Jeżeli praca była wykonywana przez kilka zespołów pracowników, decyzję o uruchomieniu urządzenia lub instalacji energetycznej może podjąć koordynujący po otrzymaniu meldunków, o gotowości urządzenia (instalacji) do ruchu, od wszystkich dopuszczających. 2.6. Zasady organizacji pracy dla firm obcych na terenie Elektrociepłowni Białystok S.A. 2.6.1. Przed przystąpieniem do wykonywania pracy Wykonawca zobowiązany jest przedłożyć Dyżurnemu Inżynierowi Ruchu: 1) wykaz pracowników posiadających ważne świadectwa kwalifikacyjne wydane zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 kwietnia 2003r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci (Dziennik Ustaw z 2003r., Nr 89, poz. 828 z późn. zmianami). Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 21/49

2) wykaz pracowników którzy będą pełnić funkcje kierujących zespołem i kierowników robót, nazwisko i imię oraz numer telefonu przedstawiciela Wykonawcy kierującego pracami. 2.6.2. Wykonawca przeprowadza szkolenia i instruktaże pracowników w zakresie uzgodnionym z osobą prowadzącą umowę z Elektrociepłowni Białystok S.A., stosownie do zakresu umowy. 2.6.3. Polecenie pisemne, może być zamknięte po uprzednim odbiorze porządków i czystości miejsca pracy, dokonanym przez dopuszczającego. 2.6.4. Po zakończeniu pracy zamknięte polecenie pisemne wykonawca zobowiązany jest zwrócić poleceniodawcy. 2.6.5. Wykonawca zobowiązany jest organizować, przygotować i prowadzić prace w sposób zapobiegający zanieczyszczeniu środowiska. 2.6.6. Wykonawca realizuje prace zgodnie z technologią zaakceptowaną przez poleceniodawcę. 2.6.7. Znajdujące się w strefie remontowej skrzynie i warsztaty remontowe powinny być oznakowane logo firmy. 2.6.8. Na remontowanym obiekcie należy bezwzględnie wywiesić tablicę informacyjną z nazwą firmy. 2.6.9. Wykonawca ma obowiązek natychmiastowego usuwania zdemontowanych elementów ze strefy remontowej. 2.6.10. Środki transportu firm obcych powinny być oznakowane logo firmy. 2.6.11. Użycie sprzętu p.poż. (znajdującego się na terenie Elektrociepłowni Białystok S.A.) przez wykonawcę należy zgłosić Dyżurnemu Inżynierowi Ruchu, komórce p.poż lub gospodarzowi obiektu. 2.6.12. Pracownicy wykonawcy zobowiązani są do stosowania środków ochrony indywidualnej zgodnie z przepisami BHP. 2.6.13. Wszystkich pracowników wykonawcy zobowiązuje się do znajomości numerów telefonów alarmowych Dyżurnego Inżyniera Ruchu i inspektorów nadzoru. 2.6.14. Podczas prac spawalniczych należy używać wyłącznie sprzętu w dobrym stanie technicznym. Zakazuje się przechowywania butli gazowych na terenie kotłowni i maszynowni. 2.6.14. Przy wykonywaniu prac spawalniczych wewnątrz urządzeń i instalacji energetycznych butle spawalnicze nie mogą się znajdować w ich wnętrzach. 2.6.15. Przy pracach wykonywanych jednoosobowo należy zapewnić asekurację poprzez łączność telefoniczną pracownika z przełożonym. 2.7 Wydawanie upoważnień w Elektrociepłowni Białystok S.A. 2.7.1 Upoważnienia są wydawane przez prowadzącego eksploatację urządzeń elektroenergetycznych Elektrociepłowni Białystok S.A. (Dyrektora ds. Produkcji Elektrociepłowni Białystok S.A.) do: 1) wystawienia poleceń pisemnych na pracę, Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 22/49

2) dopuszczania do prac na polecenia pisemne 3) do obsługi urządzeń (w tym także pracownikom firm, z którymi Elektrociepłownia Białystok S.A. zawarła umowę na obsługę urządzeń). 2.7.2 Warunkiem ubiegania się o upoważnienie, jest posiadanie świadectwa kwalifikacyjnego (D lub E) na odpowiednią grupę urządzeń (zgodnie z załącznikiem nr 5). 2.7.3 Osoby ubiegające się o upoważnienie obowiązane są poddać się egzaminowi sprawdzającemu przed Komisją ds. upoważnień, której przewodniczącym jest Dyrektor ds. Produkcji. 2.7.4 Komisja sprawdza wiadomości z zakresu upoważnienia dotyczące: 1) zasad eksploatacji urządzeń i instalacji, parametrów pracy urządzeń, istotnych wskaźników zawartych w instrukcjach eksploatacji urządzeń i instalacji ECB S.A. 2) instrukcji organizacji bezpiecznej pracy w ECB S.A. 3) podstawowych przepisów i stosowanych na terenie ECB S.A. zabezpieczeń z zakresu ochrony przeciwpożarowej, 4) zasad współpracy i wzajemnych zależności podmiotów gospodarczych zajmujących się eksploatacją i remontami na terenie ECB S.A., 5) układów technologicznych, instalacji i urządzeń na terenie Elektrociepłowni Białystok S.A. 2.7.5 Komisja przeprowadza egzamin w zespołach, zwanych dalej "zespołami egzaminacyjnymi" złożonych z co najmniej trzech osób. Przewodniczącym zespołu egzaminacyjnego może być Przewodniczący Komisji, jego zastępca lub inny członek Komisji wyznaczony przez Przewodniczącego Komisji. 2.7.6 Egzamin jest ustny i powinien wykazać umiejętności kandydata w zakresie, o którym mowa w pkt. 2.7.4. 2.7.7 Z przeprowadzonego egzaminu sporządzany jest protokół, który podpisują: Przewodniczący i członkowie zespołu egzaminacyjnego. Wynik egzaminu określa się jako "pozytywny" lub "negatywny. Upoważnienie jest ważne wyłącznie na terenie Elektrociepłowni Białystok S.A. Wzór protokołu egzaminacyjnego określa Załącznik nr 7. 2.7.8 W razie negatywnego wyniku osoba ubiegająca się o upoważnienie do pracy może ponownie przystąpić do egzaminu, nie wcześniej niż po upływie trzech tygodni od dnia ogłoszenia wyniku tego egzaminu. 2.7.9 Do momentu uzyskania upoważnienia, osoba która nie otrzymała upoważnienia w pierwszym terminie (bądź nie stawiła się na egzamin) nie może wykonywać prac, dla których takie upoważnienie jest wymagane. 2.7.10 Rejestr wydanych upoważnień i protokołów prowadzi Sekretarz Komisji. O terminie sprawdzenia wiadomości Przewodniczący Komisji zawiadamia na co najmniej 30 dni przed planowanym terminem. Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 23/49

2.7.11 Ważność wydanych upoważnień ustala się na 5 lat, z zastrzeżeniem pkt.2.7.11.1 i 2.7.11.2. 2.7.11.1 W razie stwierdzenia, że eksploatacja urządzeń instalacji i sieci jest prowadzona niezgodnie z obowiązującymi przepisami, upoważnienie może zostać cofnięte. 2.7.11.2 Przerwa w pracy w pracy, na danym stanowisku, dłuższa niż 12 miesięcy, powoduje automatyczne wygaśnięcie posiadanego upoważnienia. 2.7.12 Podmioty gospodarcze, z którymi Elektrociepłownia Białystok S.A. zawarła umowy na wykonywanie prac eksploatacyjnych w zakresie obsługi urządzeń, sporządzają w formie pisemnej wykazy imienne swoich pracowników wraz z nazwą stanowisk pracy oraz zakresem urządzeń, które pracownik będzie obsługiwał, wg wzoru określonego w Załączniku nr 6. Wykazy podpisują osoby upoważnione do reprezentowania danego podmiotu i przekazują do Dyrektora ds. Produkcji Elektrociepłowni Białystok S.A. Wykazy podlegają bieżącej aktualizacji. 3. Zasady wykonywania prac przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w Elektrowniach i Elektrociepłowniach 3.1. Zasady ogólne wykonywania prac przy urządzeniach i instalacjach energetycznych 3.1.1 Każde urządzenie i instalacja energetyczna przed dopuszczeniem do eksploatacji powinny posiadać wymagany odrębnymi przepisami [12] certyfikat na znak bezpieczeństwa, o ile taki obowiązek istnieje, albo posiadać deklarację zgodności z Polskimi Normami wprowadzonymi do obowiązkowego stosowania oraz wymaganiami określonymi odrębnymi przepisami. 3.1.2 Wszystkie prace na lub przy urządzeniach i instalacjach energetycznych bez względu na ich zakres, mogą być prowadzone tylko za wiedzą i zgodą pracownika dozoru prowadzącego eksploatację. 3.1.3 Urządzenia i instalacje energetyczne powinny być eksploatowane tylko przez upoważnionych pracowników z zachowaniem postanowień określonych w instrukcjach eksploatacji. 3.1.4 W każdym miejscu pracy, w którym wykonuje pracę zespół pracowników, powinien być wyznaczony kierujący tym zespołem. 3.1.5 W razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek: 1) współpracować ze sobą, 2) wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu, 3) ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników. Elektrociepłownia Białystok aktualizacja marzec 2011 r. Str. 24/49