Jerzy Bolałek ekspert boloński Uniwersytet Gdański. Akademia Morska w Gdyni

Jerzy Bolałek ekspert boloński Uniwersytet Gdański ocejb@ug edu pl ocejb@ug.edu.pl Akademia Morska w Gdyni 29.02.2012 1

PLAN PREZENTACJI KRK dla szkolnictwa wyższego regulacje prawne Terminologia Formalne aspekty projektowania i zatwierdzania programów kształcenia Wybrane aspekty z projektowania i dokumentowania programu kształcenia procedura projektowania programu kształcenia ogólna charakterystyka studiów efekty kształcenia obszarowe i kierunkowe program studiów moduły kształcenia plan studiów ECTS sumaryczne wskaźniki ilościowe inne wymagania 2

ustawa z 18 marca 2011 r. (nowelizacja PSW) + rozporządzenia MNiSW Rozporządzenie ą Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dn. 2 listopada 2011 r. w sprawie Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego Rozporządzenie Ministra i NiSW z dn. 4 listopada w sprawie wzorcowych efektów kształcenia Rozporządzenie Ministra NiSW zdn dn. 5października 2011 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia Rozporządzenie z dn. 29 września 2011 r. w sprawie warunków oceny programowej i oceny instytucjonalnej 3

Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dn. 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego g do wykonywania y zawodu nauczyciela Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dn. 9 lutego 2012 r. w sprawie sposobu i trybu ustalania wskaźników kosztochłonności dla poszczególnych kierunków studiów stacjonarnych pierwszego i drugiego stopnia, jednolitych studiów magisterskich oraz obszarów kształcenia, a także dla stacjonarnych studiów doktoranckich 4

Rozporządzenie ws. KRK dla SzW efekty obszarowe efekty kształcenia w obszarze... ogólne efekty kształcenia (niezależne do kierunku ) efekty kształcenia ł w obszarze... efekty kształcenia dla kompetencji inżynierskich Europejskie Ramy Kwalifikacji efekty kształcenia dla kompetencji nauczycielskich obszary kształcenia odpowiadające obszarom wiedzy klasyfikacja wzorowana na klasyfikacji OECD/EUROSTAT/UNESCO A. Kraśniewski +JBO obszar nauk humanistycznych obszar nauk społecznych obszar nauk ścisłych obszar nauk przyrodniczych obszar nauk technicznych obszar nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych obszar nauk medycznych, nauk o zdrowiu oraz nauk o kulturze fizycznej obszar sztuki 5

opis efektów kształcenia dla 5 kierunków pedagogika filozofia matematyka instrumentalistyka elektronika dla dwóch poziomów kształcenia (studia I i II stopnia) profilu ogólnoakademickiego g (*) (*) dla instrumentalistyki - bez profilu 6

kierunek studiów wyodrębniona część jednego lub kilku obszarów kształcenia, realizowana w uczelni w sposób określony przez program kształcenia forma studiów (redef.) studia stacjonarne i studia niestacjonarne profil kształcenia (nowe) profil praktyczny, obejmujący moduł zajęć służących zdobywaniu przez studenta umiejętności praktycznych, albo profil ogólnoakademicki, obejmujący moduł zajęć służących zdobywaniu przez studenta pogłębionych umiejętności teoretycznych poziom kształcenia (nowe) studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie albo studia trzeciego stopnia 8

studia prowadzone w jednostce program kształcenia definiowane dla kierunku k studiów poziomu kształcenia profilu kształcenia formy studiów 9

program kształcenia dla określonego kierunku i poziomu kształcenia oraz dla określonego profilu lub profili kształcenia na tym kierunku obejmuje opis zakładanych efektów kształcenia (*) program studiów - opis procesu kształcenia prowadzącego do uzyskania tych efektów (**) (*) niezależny od formy studiów (**) zależny od formy studiów 10

program studiów obejmuje opis modułów kształcenia wraz z przypisanymi do poszczególnych modułów punktami ECTS, opisem zakładanych efektów kształcenia oraz sposobów weryfikacji efektów kształcenia osiąganych przez studenta plan studiów 11

Terminologia PROGRAM KSZTAŁCENIA EFEKTY KSZTAŁCENIA Sposoby weryfikacji efekty kształcenia sposoby weryfikacji efekty kształcenia sposoby weryfikacji ECTS formy zajęć metody kształc. ECTS formy zajęć metody kształc. MODUŁ KSZTAŁCENIA MODUŁ KSZTAŁCENIA PLAN STUDIÓW PROGRAM STUDIÓW A. Kraśniewski 12

moduł kształcenia zajęcia lub grupa zajęć z przypisanymi efektami kształcenia oraz liczbą punktów ECTS = szeroko rozumiany przedmiot lub grupa przedmiotów typowy przedmiot praktyka, zajęcia w terenie przygotowanie pracy dyplomowej zbiór przedmiotów obowiązkowych dla określonej specjalności lub specjalizacji j w ramach kierunku studiów zestaw przedmiotów o określonej łącznej liczbie punktów ECTS wybrany przez studenta spośród przedmiotów należących do określonego, większego zbioru program studiów = dawne plany studiów i programy nauczania 13

interpretacja przepisów ustawy, w których pojawia się sformułowanie plan studiów i program kształcenia - treść i następstwa uchwały senatu: uchwała senatu uczelni określa efekty kształcenia, do których są dostosowane plany studiów i programy kształcenia (art. 11 ust. 1) - kompetencje rady wydziału (lub rady innej jednostki): uchwalanie planów studiów i programów kształcenia (art. 68 ust. 1 pkt 2, art. 84 ust. 3a) - prowadzenie studiów: według planów studiów i programów kształcenia ł (art. 160 ust. 2, art. 164a ust. 1) - sformułowanie plan studiów i program kształcenia powinno być interpretowane jako program studiów 14

znikające terminy makrokierunek studia międzykierunkowe kierunek unikatowy lista ministerialna 118. kierunków Istotne przy rekrutacji na II stopień studiów 15

- 1października 2011 r. wejście w życie nowelizacji PSzW - 1 października ik 2012 r. dla osób rozpoczynających studia I i II stopnia nowy program kształcenia zgodny z wymaganiami KRK (zdefiniowane i weryfikowane efekty kształcenia,...) podlegający akredytacji zgodnie z nowymi zasadami 17

Prace programowe związane z KRK Projektowanie programu kształcenia EFEKTY KSZTAŁCENIA (zakładane) rok akademicki 2011/12? PROGRAM STUDIÓW EFEKTY KSZTAŁCENIA (osiągnięte) ę rok akademicki 2012/13 i kolejne Realizacja programu kształcenia A.Kraśniewski 18

Prace programowe związane z KRK projektowanie i zatwierdzanie programów kształcenia ustalenia dotyczące trybu i harmonogramu prac programowych senat/rektor ustalenia i wytyczne dotyczące programów kształcenia senat rada program program program kształcenia kształcenia wydziału kształcenia efekty kształcenia efekty kształcenia senat efekty kształcenia decyzja Ministra decyzja Ministra... decyzja Ministra PPPK_1 PPPK_2 A.Kraśniewski PPPK_n 19

Możliwość prowadzenia studiów na danym kierunku TAK wydział z uprawnieniami hab.? NIE (1) jeśli spełnione są warunki prowadzenia studiów (2) w przypadku niektórych rodzajów uczelni także opinia ministra nadzorującego daną uczelnię, dot. spełnienia warunków prowadzenia studiów NIE dotychczas prowadzone studia? TAK TAK wzorcowe efekty kształcenia? NIE TAK zmiana programu studiów > 30%? NIE decyzja Ministra efekty kształcenia warunki prowadzenia studiów decyzja Ministra pozytywna opinia PKA opinia PKA (2) (1) (1) (1) możliwość prowadzenia studiów AKraśniewski 20

Procedura Projektowania Programu Kształcenia (1) uchwała rady wydziału w sprawie programu kształcenia na danym kierunku studiów, poziomie i profilu kształcenia, z uwzględnieniem formy studiów (2) uchwała senatu w sprawie efektów kształcenia dla programu kształcenia na danym wydziale, na danym kierunku studiów, poziomie i profilu kształcenia (3) [decyzja Ministra] ad (1) formalnie - uchwała w sprawie projektu programu kształcenia sformułowanie niezgodne z zapisem w ustawie PSW ad d(2) taka sama uchwała ł w przypadku dotychczas istniejącego i i nowo tworzonego kierunku studiów równoważna uchwale o utworzeniu studiów niezbędna także w przypadku przyjęcia wzorcowego opisu efektów kształcenia A.Kraśniewski 22

określenie dokumentacji związanej z uchwałą rady wydziału ws. programu kształcenia określenie dokumentacji przekazywanej przez wydział na poziom uczelni (stanowiącej podstawę uchwały senatu) termin przekazania dokumentacji z wydziałów na poziom uczelni sposób zrównoleglenia prac na poziomie uczelni harmonogram działań senatu i powołanych przez niego ciał zajmujących się analizą dokumentacji przekazanej z wydziałów 23

problem skali (na dużych uczelniach) PPPK: dla > 100 programów kształcenia studia doktoranckie, studia podyplomowe a jednocześnie statut, regulaminy (19.07.2011 w sprawie warunków, jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów w uczelniach),... 24

nazwa kierunku studiów poziom kształcenia (studia I lub II stopnia) profil kształcenia (ogólnoakademicki lub praktyczny) forma studiów (stacjonarne lub niestacjonarne) tytuł zawodowy uzyskiwany przez absolwenta 26

przyporządkowanie o do obszaru lub obszarów kształcenia a [Rozporządzenie_WPS] wskazanie dziedzin (nauki lub sztuki) i dyscyplin (naukowych lub artystycznych), y y do których odnoszą ą się ę efekty kształcenia [Rozporządzenie_WPS] wskazanie związku z misją uczelni i jej strategią rozwoju [Rozporządzenie ą _ WPS, Rozporządzenie ą WOIiP] ogólne cele kształcenia oraz możliwości zatrudnienia (typowe miejsca pracy) i kontynuacji kształcenia przez absolwentów wymagania wstępne (oczekiwane kompetencje kandydata) - zwłaszcza w przypadku studiów II stopnia zasady rekrutacji - w przypadku studiów II stopnia różnice w stosunku do innych prowadzonych w uczelni programów o podobnie zdefiniowanych celach i efektach kształcenia 27

Misja uczelni Potrzeby rynku pracy Zasoby uczelni -ludzkie -sprzętowe T.Saryusz-Wolski Program studiów - efekty uczenia się ę absolwentów Dotychczasowe dobre i złe doświadczenia Potrzeby społeczne ł? Zatrudnialność przez całe życie Ramy Kwalifikacji -deskryptory obszarnicze 28

nazwa adekwatna do zawartości zawartości programu kształcenia ocena adekwatności - przez odniesienie do wzorców międzynarodowych niezbyt wąski zakres tematyczny program studiów powinien umożliwić wybór modułów kształcenia w wymiarze 30% punktów ECTS możliwe (pożądane?) inne kierunki na studiach I i II stopnia 29

kryterium wieloobszarowości (przyporządkowania do danego obszaru) w zbiorze efektów kształcenia dla programu sensownie liczny podzbiór efektów unikatowych dla danego obszaru w przypadku programu/kierunku wieloobszarowego - % punktów ECTS dla każdego z tych obszarów [Rozporządzenie_WPS] przyporządkowanie implikuje wymagania kadrowe reprezentacja w minimum kadrowym proporcje nauczyciele/studenci (zależne od obszaru) [Rozporządzenie_WPS] prostsza dokumentacja dla kierunków jednoobszarowych 30

użyteczna terminologia efekty obszarowe efekty kształcenia dla obszaru kształcenia (z uwzględnieniem poziomu i profilu kształcenia) efekty kierunkowe efekty kształcenia dla programu (kierunku), zdefiniowane przez uczelnię (z uwzględnieniem gę poziomu i profilu kształcenia) efekty modułowe/przedmiotowe efekty kształcenia dla modułu/przedmiotu (z uwzględnieniem i poziomu i profilu kształcenia) ł

Oznaczenia: H obszar kształcenia w zakresie nauk humanistycznych, S obszar kształcenia w zakresie nauk społecznych, X obszar kształcenia w zakresie nauk ścisłych, P obszar kształcenia w zakresie nauk przyrodniczych, T obszar kształcenia w zakresie nauk technicznych, M obszar kształcenia w zakresie nauk medycznych, nauk o zdrowiu oraz nauk o kulturze fizycznej, R obszar kształcenia w zakresie nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych, A obszar kształcenia w zakresie sztuki Inz efekty kształcenia prowadzące do uzyskania kompetencji inżynierskich

Wiedza P1A_W01 rozumie podstawowe zjawiska i procesy przyrodnicze P2A_W01 rozumie złożone zjawiska i procesy przyrodnicze P1A_W02 P1A_W03 P1A_W04 w interpretacji zjawisk i procesów przyrodniczych P2A_W02 konsekwentnie stosuje i upowszechnia zasadę opiera się na podstawach empirycznych, rozumiejąc w ścisłego, opartego na danych empirycznych, pełni znaczenie metod matematycznych i interpretowania zjawisk i procesów przyrodniczych w statystycznych ma wiedzę z zakresu matematyki, fizyki i chemii P2A_W03 niezbędną dla zrozumienia podstawowych zjawisk i procesów przyrodniczych ma wiedzę w zakresie najważniejszych problemów z P2A_W04 zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów oraz zna ich powiązania z innymi dyscyplinami przyrodniczymi pracy badawczej i działaniach praktycznych ma pogłębioną wiedzę z zakresu tych nauk ścisłych, z którymi związany jest studiowany kierunek studiów (w szczególności biofizyka, biochemia, biomatematyką, geochemia, biogeochemia, geofizyka) ma pogłębioną wiedzę z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów umożliwiającą ą dostrzeganie związków i zależności w przyrodzie 34

P1A_U01 P1A_U02 Umiejętności stosuje podstawowe techniki i narzędzia badawcze w P2A_U01 stosuje zaawansowane techniki i narzędzia badawcze w zakresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, zakresie dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów właściwych dla studiowanego kierunku studiów rozumie literaturę z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów, w języku polskim; czyta ze zrozumieniem nieskomplikowane teksty naukowe w języku angielskim P2A_U02 biegle wykorzystuje literaturę naukową z zakresu dziedzin nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów, w języku polskim; czyta ze zrozumieniem skomplikowane teksty naukowe wjęzyku angielskim P1A_U03 wykorzystuje dostępne źródła informacji, w tym źródła P2A_U03 wykazuje umiejętność krytycznej analizy i selekcji elektroniczne informacji, zwłaszcza ze źródeł elektronicznych P1A_U04 wykonuje zlecone proste zadania badawcze lub P2A_U04 planuje i wykonuje zadania badawcze lub ekspertyzy ekspertyzy pod kierunkiem opiekuna naukowego pod kierunkiem opiekuna naukowego 35

Kompetencje społeczne P1A_K01 rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie P2A_K01 rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie, potrafi inspirować i organizować proces uczenia się innych osób P1A_K02 potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w P2A_K02 potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując niej różne role w niej różne role P1A_K03 potrafi odpowiednio określić priorytety służące P2A_K03 potrafi odpowiednio określić priorytety służące realizacji określonego przez siebie lub innych zadania realizacji określonego przez siebie lub innych zadania P1A_K04 prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu P2A_K04 prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu P1A_ K05 rozumie potrzebę ę podnoszenia kompetencji P2A_ K05 rozumie potrzebę ę systematycznego y zapoznawania się ę z zawodowych i osobistych czasopismami naukowymi i popularnonaukowymi, podstawowymi dla studiowanego kierunku studiów, w celu poszerzania i pogłębiania wiedzy P1A_ K06 jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo pracy własnej i P2A_ K06 wykazuje odpowiedzialność za ocenę ę zagrożeń innych; umie postępować w stanach zagrożenia wynikających ze stosowanych technik badawczych i tworzenie warunków bezpiecznej pracy P1A_K07 wykazuje potrzebę stałego aktualizowania wiedzy kierunkowej P2A_K07 systematycznie aktualizuje wiedzę przyrodniczą i zna jej praktyczne zastosowania PIA_K08 potrafi myśleć i działać w sposób przedsiębiorczy P2A _K08 potrafi myśleć i działać w sposób przedsiębiorczy 36

nazwa kierunku studiów:... poziom kształcenia: studia I stopnia symbol efekty kształcenia dla kierunku profil kształcenia: ogólnoakademicki WIEDZA K_W01 ma wiedzę w zakresie... X1A_W01 odniesienie do efektów kształcenia dla obszaru (obszarów) K_W02 zna i rozumie... X1A_W05, P1A_W06...... UMIEJĘTNOŚCI K_U01 potrafi... X1A_U01, P1A_U01 K_U02 ma umiejętność... X1A_U11...... KOMPETENCJE SPOŁECZNE K_K01 ma świadomość ważności i zrozumienie... X1A_K01 K_K02 wykazuje gotowość... X1A_K02, P1A_K03...... 37

nazwa kierunku studiów: matematyka poziom kształcenia: studia I stopnia symbol X1A_W01...... X1A_U01...... efekty kształcenia dla obszaru kształcenia w zakresie nauk ścisłych WIEDZA ma ogólną wiedzę w zakresie podstawowych koncepcji, zasad dit teorii właściwych ł ś dla dziedzin d i nauki i dyscyplin naukowych, właściwych dla studiowanego kierunku studiów UMIEJĘTNOŚCI potrafi analizować problemy oraz znajdować ich rozwiązania w oparciu o poznane twierdzenia i metody KOMPETENCJE SPOŁECZNE profil kształcenia: ogólnoakademicki odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku K_W01, K_W02, K_W04, K_W06, K_W07, K_U01, K_U02, K_U03. K_U14, K_U16 K_U24, K_U29 K_U33, K_35 X1A_K01 rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie K_K01, K_U02, K_K06...... 38

Matryca efektów kształcenia efekty kształcenia dla programu kształcenia moduły kształcenia (przedmioty) MK_1 MK_2 MK_3... MK_m K_W01: ma wiedzę w zakresie... + K_W02: zna i rozumie... +... K_ U01: potrafi... ++ +++ + K_U02: ma umiejętność... ++... K_K01: ma świadomość ważności... ++ K_K02: wykazuje gotowość... + możliwa inna postać matrycy efektów kształcenia - oparta na wykorzystaniu do opisu efektów kształcenia dla programu studiów czasowników opisujących działanie (action verbs) 39

Matryca efektów kształcenia Problem: tworzenie matrycy dla elastycznego programu studiów (duże możliwości wyboru przedmiotów/modułów kształcenia przez studenta) Wybór musi być sterowany moduły ł odpowiadające d specjalizacji ji lub ścieżce ś ż tematycznej t o identycznych generycznych efektach kształcenia (bez odwoływania się do konkretnych, szczegółowych treści) zestawy przedmiotów ograniczonego wyboru, charakteryzujących się podobnymi - z punktu widzenia pokrycia kierunkowych efektów kształcenia - efektami kształcenia Przedmioty swobodnego wyboru nie są reprezentowane w matrycy efektów kształcenia 40

Analiza matrycy efektów kształcenia przesłanki do modyfikacji efektów kształcenia dla programu lub modyfikacji zestawu modułów kształcenia pusty wiersz matrycy - pewien założony efekt kształcenia nie jest osiągalny w wyniku realizacji programu studiów słabo wypełniony wiersz matrycy - pewien założony efekt kształcenia może być osiągnięty jedynie w znikomym, być może niedostatecznym stopniu(*) mocno wypełniony wiersz matrycy - pewien założony efekt kształcenia jest nadmiernie eksponowany w programie studiów (być może kosztem innych niedostatecznie pokrytych pokrytych efektów) słabo wypełniona kolumna matrycy - pewien moduł nie wnosi zbyt istotnego wkładu w osiągnięcie kierunkowych efektów kształcenia (niezbyt pasuje do wizji programu kształcenia) (*) () niektóre kierunkowe efekty kształcenia mogą być osiągane nie tylko w wyniku realizacji i zaliczenia konkretnych modułów kształcenia 41

Definiowanie efektów jako proces iteracyjny iteracyjne doskonalenie PROGRAM STUDIÓW EFEKTY KSZTAŁCENIA dla programu kształcenia MK_1 MK_2 MK_m efekty kszt. efekty kszt.... efekty kszt. PORÓWNANIE analiza matrycy efektów kształcenia A.Kraśniewski 42

Weryfikacja na poziomie programu kształcenia Warunek uzyskania kwalifikacji (dyplomu): osiągnięcie wszystkich założonych w programie kształcenia efektów kształcenia [rozporządzenie_wps] wymaga to wykazania, że a) wszystkie założone w programie kształcenia efekty kształcenia mogą być uzyskane w wyniku realizacji zestawu modułów kształcenia tworzącego program studiów lub w inny sposób(*) b) zaliczenie danego modułu kształcenia przez studenta oznacza osiągnięcie wszystkich efektów kształcenia związanych z tym modułem (wymaganie spełnione dla każdego modułu kształcenia w programie studiów) (*) niektóre kierunkowe efekty kształcenia mogą być osiągane nie tylko w wyniku realizacji i zaliczenia konkretnych modułów kształcenia 43

Studia I stopnia Studia II stopnia wymagania - w języku kompetencji nie można stworzyć listy kierunków pokrewnych (na studiach I stopnia) 44

przyjąć wzorcowy opis efektów kształcenia, określony w sukcesywnie nowelizowanym Rozporządzeniu w sprawie wzorcowych efektów kształcenia opracować ć własny ł projekt efektów kształcenia ł dla określonego kierunku, poziomu i profilu kształcenia 45

(1) kierunek jednoobszarowy efekty kierunkowe pokrywają wszystkie efekty obszarowe (2) kierunek wieloobszarowy efekty kierunkowe pokrywają pokrywają wszystkie efekty z wirtualnego obszaru odniesienia, utworzonego przez odpowiednią ą kompilację dwóch lub większej ę liczby obszarów w obu przypadkach - odstępstwa wymagają uzasadnienia 46

Załącznik nr 9 Rozp. WKRKdlaSzW (2.11.2011) efekty kierunkowe powinny pokrywać wszystkie kompetencje inżynierskie 47

Warunek uzyskania kwalifikacji (dyplomu): osiągnięcie wszystkich założonych w programie kształcenia ł efektów kształcenia ł [rozporządzenie_wps] Zdefiniowane przez uczelnię efekty kształcenia nie powinny odzwierciedlać oczekiwań i ambicji kadry, lecz realne możliwości osiągnięcia tych efektów przez najsłabszego studenta, który -według przyjętych yc przez uczelnię ę (wydział) kryteriów - powinien uzyskać dyplom. 48

efekty ee kształcenia tace a i ich odniesienie e e do efektów e kształcenia a dla programu formy prowadzenia zajęć (z odniesieniem do efektów kształcenia) sposoby sprawdzania, czy założone efekty zostały osiągnięte przez studenta, liczba punktów ECTS (z pokazaniem sposobu jej wyznaczenia, zgodnie z zasadami systemu ECTS) ponadto - w celu określenia sumarycznych wskaźników ilościowych charakteryzujących program studiów liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w ramach zajęć o charakterze praktycznym, takich jak zajęcia laboratoryjne i projektowe 50

zalecenia/wskazówki: realistyczna ocena możliwości osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia właściwy stopień szczegółowości opisu efektów kształcenia właściwa proporcja efektów kształcenia w poszczególnych kategoriach (W, U, KS) odpowiednia treść wyrażeń opisujących efekty kształcenia zestaw efektów kształcenia w kategorii kompetencji społecznych uwzględniający zróżnicowane warunki osiągania tych efektów 51

Rozp. w sprawie warunków i trybu przenoszenia zajęć zaliczanych przez studenta (14.09.2011) Jeden punkt ECTS odpowiada efektom kształcenia, których uzyskanie wymaga od studenta 25 30 godzin pracy, przy czym liczba pracy studenta obejmuje zajęcia organizowane przez uczelnie, zgodnie z planem studiów, oraz jego indywidualną pracę. 53

liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi (modułowi) oraz dodatkowo liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich liczby punktów ECTS, którą student uzyskuje w ramach zajęć o charakterze praktycznym, takich jak zajęcia laboratoryjne i projektowe. 54

ocena sposobu przypisania punktów ECTS do poszczególnych modułów kształcenia stanowi element oceny programowej dokonywanej przez Polską Komisję Akredytacyjną [Rozporządzenie_WOPiI] 55

Kluczowe wymaganie - elastyczność: student powinien mieć możliwość wyboru modułów kształcenia w wymiarze nie mniejszym niż 30% punktów ECTS przypisanych programowi studiów [Rozporządzenie_WPS] uwidocznione i w planie studiów moduły ł kształcenia ł o łącznym wymiarze 30% punktów ECTS zdefiniowane tak, aby było jasne, że ich zawartość podlega wyborowi, nawet jeśli nie ma możliwości zastąpienia danego modułu innym modułem 56

180-240 p. ECTS odpowiada kwalifikacji po zakończeniu studiów pierwszego stopnia 90-120 p. ECTS odpowiada kwalifikacji po zakończeniu studiów drugiego stopnia 57

a) łączna a liczba punktów ECTS, którą ą student t musi uzyskać na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich b) łączna liczba punktów ECTS, którą student musi uzyskać w ramach zajęć ć z zakresu nauk podstawowych, do których odnoszą się efekty kształcenia dla określonego kierunku, poziomu i profilu kształcenia c) łączna liczba punktów ECTS, którą student musi uzyskać ramach zajęć o charakterze praktycznym, takich jak zajęcia laboratoryjne i projektowe d) minimalna liczba punktów ECTS, którą student musi zdobyć, realizując moduły kształcenia oferowane na innym kierunku studiów lub na zajęciach ogólnouczelnianych e) minimalna liczba punktów ECTS, którą student musi zdobyć na zajęciach z wychowania fizycznego mogą być ustalone na poziomie uczelni (dla (a)-(c) wartości min.) mogą być wyznaczone dla danego programu studiów 59

Sumaryczne wskaźniki ilościowe liczba godzin zajęć prowadzonych na uczelni (godzin kontaktowych) związanych z realizacją programu kształcenia??? wynika pośrednio z łącznej liczby punktów ECTS, którą student musi uzyskać na zajęciach wymagających hbezpośredniego ś udziału ł nauczycieli akademickich 1 ECTS = 25-30 godzin pracy studenta Nie ma regulacji określającej minimalną liczbę godzin zajęć prowadzonych na uczelni (godzin kontaktowych) związanych z realizacją programu kształcenia z wyj. kierunków podlegających standardom ale dla studiów stacjonarnych - co najmniej połowa programu kształcenia realizowana w postaci zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich 60

określone w Rozporządzeniu w sprawie warunków prowadzenia studiów... regulacje odnoszące się do warunków prowadzenia studiów i sposobów realizacji kształcenia dotyczą m.in. zasobów kadrowych zasobów materialnych infrastruktury dydaktycznej sposobu prowadzenia niektórych form zajęć działalności naukowej lub naukowo-badawczej - w przypadku studiów II stopnia 62

wymagania minimum kadrowe proporcja p liczby nauczycieli akademickich stanowiących minimum kadrowe do liczby studentów kryteria zaliczania nauczyciela akademickiego do minimum kadrowego uwzględniają dorobek w zakresie jednej j z dyscyplin, yp do których odnoszą się efekty kształcenia w przypadku programu o profilu praktycznym alternatywnie doświadczenie zawodowe zdobyte poza uczelnią, związane z umiejętnościami wskazanymi w opisie efektów kształcenia 63

wymagania odpowiednia infrastruktury dydaktycznej oraz zapewnienie dostępności tej infrastruktury zapewnienie dostępu do biblioteki wyposażonej w odpowiednią literaturę oraz do zasobów Wirtualnej Biblioteki Nauki wymagania związane z realizacją zajęć o charakterze praktycznym zajęcia związane z praktycznym przygotowaniem zawodowym (dla profilu praktycznego) - odbywane w warunkach właściwych dla danego zakresu praktyki i umożliwiające bezpośrednie wykonywanie odpowiednich czynności praktycznych przez studentów właściwy tryb odbywania praktyk 64

W prezentacji wykorzystano: slajdy opracowane przez prof. A. Kraśniewskiego ś eksperta bolońskiego ń Publikację Jak przygotować programy kształcenia zgodnie z wymaganiami wynikającymi z Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego A. Kraśniewski Dziękuję za uwagę 65