Trzeci sektor 1 W poprawnie zorganizowanym społeczeństwie demokratycznym moŝna wyróŝnić trzy obszary (sektory) działania ludzi i instytucji. Pierwszy z nich to produkcja, handel i usługi. UŜywając angielskiego słowa powiedzielibyśmy, Ŝe jest to biznes - czyli działalność prowadzona dla zysku. Drugi obszar to ten, w którym się rządzi, podejmuje decyzje i administruje, zarówno na poziomie państwa czy gminy, jak i zwykłego urzędu. Jest to tzw. obszar działalności publicznej. I wreszcie trzeci obszar to działalność organizacji pozarządowych (NGO). Tu się działa dla innych, dla wszystkich i dla siebie, a zyskiem jest satysfakcja. Jakie są funkcje poszczególnych sektorów oraz ich wzajemne relacje? I tak, biznes kierujący się w swoim działaniu rachunkiem ekonomicznym (maksymalizacją zysku i minimalizacją nakładu) produkuje dobra i tworzy podstawy materialne społeczeństwa. Sektor publiczny, działając w oparciu o przepisy prawa dba o właściwe funkcjonowanie państwa i jego struktur oraz róŝnego rodzaju instytucji. Trzeci sektor natomiast ma do spełnienia dwie waŝne funkcje. Po pierwsze, stwarza moŝliwość twórczej i poŝytecznej działalności na rzecz poszczególnych osób lub ogółu społeczeństwa. Po drugie, działalność ta moŝe i powinna sprawiać, Ŝe ludzie będą czuli, Ŝe stanowią wspólnotę - czy to jako naród, czy jako mieszkańcy gminy, czy teŝ jako grupa sąsiadów. To zadanie trzeciego sektora jest szalenie waŝne w naszym kraju, gdzie rządy komunistyczne nie zabiły wprawdzie ducha narodu, ale całkowicie zniszczyły tzw. wspólnoty lokalne, dzięki którym tam gdzie Ŝyjemy czujemy się bezpiecznie i u siebie. Trzeci sektor nie byłby w stanie spełniać swoich funkcji, gdyby nie pomoc pozostałych sektorów. Mówiąc najprościej: biznes dostarcza środki na finansowanie działalności organizacji pozarządowych, a sektor publiczny zapewnia prawne i organizacyjne moŝliwości działania, a więc dba na przykład o to, aby organizacje społeczne mogły legalnie prowadzić swoją działalność, czy teŝ stwarza im moŝliwości zwolnień podatkowych. Podsumowując: w zorganizowanym społeczeństwie dają się wydzielić trzy sektory: biznes, funkcjonujący w oparciu o rynek i jego prawa gdzie kluczowym słowem jest zysk, sektor publiczny, który tworzy i działa w oparciu o prawo i moŝe być utoŝsamiany z tym co nazywamy państwem, 1 [ Kilka uwag o roli organizacji pozarządowych w państwie demokratycznym, Zbigniew Lasocik, Centrum Informacji dla Organizacji Pozarządowych BORDO, Warszawa 1994]
trzeci sektor, którego wyznacznikiem są realizowane wartości, a który jednoznacznie spaja społeczeństwo i sprzyja tworzeniu wspólnoty. Skoro wiemy juŝ czym jest trzeci sektor, warto teŝ zastanowić się czym nie jest. Na pewno nie jest czymś, co mogłoby przypominać związek organizacji. Nie jest to takŝe sztucznie stworzona struktura władzy. I wreszcie nie jest to zorganizowana przeciwwaga dla innych sektorów. NGO czyli organizacja pozarządowa Choć nie jest on tajemniczy, bo rozszyfrowany (nongovernmental organisation, czyli organizacja pozarządowa), to warto jednak określić jakiego typu organizacje obejmuje ten termin. Problem ten ma dla wielu osób wymiar czysto praktyczny, poniewaŝ chciałyby one wiedzieć czy ich organizacja jest NGO. Mówiąc najprościej, jeŝeli nie jest ona elementem oficjalnej struktury władzy państwowej lub samorządowej, jeŝeli jej działanie nie są nastawione na osiąganie zysków, ale na działalność społeczną, to z duŝym prawdopodobieństwem moŝna powiedzieć, Ŝe jest to NGO. Kilka słów o róŝnych typach organizacji pozarządowych wydzielonych ze względu na profil działalności: organizacje samopomocy - ich specyfika sprowadza się do tego, Ŝe działają na rzecz swoich członków, przykład: organizacja emerytów firmy X w miejscowości Y; organizacje opiekuńcze - te zaś świadczą usługi dla wszystkich, którzy tego potrzebują lub tylko dla pewnych kategorii osób, przykład: organizacja opieki nad dziećmi głuchymi; organizacje przedstawicielskie - na ogół reprezentują interesy jakiejś społeczności, przykład: społeczny komitet mieszkańców; organizacje mniejszości - reprezentujące interesy grup mniejszości na przykład religijnych, wyznaniowych, narodowościowych itp.; organizacje tworzone ad hoc - powstają dla przeprowadzenia określonej akcji; organizacje hobbystyczno-rekreacyjne - grupy osób zainteresowanych określoną sferą działalności, przykład: organizacja filatelistyczna; organizacje zadaniowe - często wykonują pewne funkcje zlecone przez władze, przykład: organizacja zajmująca się ochroną parku; organizacje "tradycyjne" - o szerokiej formule działalności jak i osób, na rzecz których działają.
Funkcje organizacji pozarządowych Dlaczego organizacje pozarządowe są waŝne? Bez organizacji pozarządowych nie ma normalnego społeczeństwa i demokracji. Organizacje stwarzają ramy organizacyjne dla działań powodowanych odruchem serca (pozwalają czuć się ludźmi) oraz dla aktywności obywatelskiej (pozwalają czuć się obywatelami). W wielu krajach (np. Stany Zjednoczone) Ŝaden waŝny problem społeczny nie moŝe być rozwiązany bez udziału trzeciego sektora. Co więcej, to właśnie organizacje pozarządowe sprawiły, Ŝe niektóre problemy społeczne stały się "widoczne i głośne", co z kolei zmusiło władze do ich rozwiązania lub choćby zajęcia stanowiska. Czasami siła organizacji pozarządowych polega na tym, Ŝe mówią o problemach, o których inni wolą milczeć. MoŜna powiedzieć tak: im więcej demokracji, tym większa potrzeba istnienia ruchu organizacji pozarządowych. Uczeni wiele zastanawiali się jak krótko opisać funkcje organizacji pozarządowych w demokratycznym państwie. Dominujące są dwa podejścia do tego problemu. Są tacy, którzy przekonują nas, Ŝe organizacje pozarządowe to nic innego jak efekt niewydolności państwa i rynku w zakresie zaspokajania potrzeb społecznych. Dodają oni równieŝ, Ŝe jest to sposób na minimalizowanie kosztów tego procesu. Chwała organizacji polega na tym, Ŝe robią to tanio i znacznie lepiej. Są teŝ i tacy, którzy udowadniają, Ŝe organizacje pozarządowe pełnią chyba nawet waŝniejszą rolę. Ich zdaniem organizacje są buforem albo teŝ moŝe lepiej poduszką powietrzną pomiędzy państwem a społeczeństwem. Rozwiązują one bowiem trudne problemy społeczne, zmniejszają napięcia i sytuacje konfliktowe w społeczeństwie. Dzięki nim równieŝ obywatele mają moŝliwość wyraŝania swoich opinii, niekoniecznie w sprawach wielkiej polityki. Wartość organizacji 2 Dlaczego organizacje pozarządowe zasługują na szacunek? Powodów jest wiele. Organizacje pozarządowe przywiązują większą wagę do pieniędzy niŝ biznes, poniewaŝ kilka razy oglądają jedną złotówkę zanim ją wydadzą. Nie posiadają pieniędzy, tylko dysponują powierzonymi środkami. W przeciwieństwie do instytucji biznesowych organizacje nie rozpoczynają swojej działalności od pieniędzy, tylko od misji, to znaczy od precyzyjnego określenia komu (czemu) chcą słuŝyć i jaki cel zamierzają osiągnąć. 2 [ Kilka uwag o roli organizacji pozarządowych w państwie demokratycznym, Zbigniew Lasocik, Centrum Informacji dla Organizacji Pozarządowych BORDO, Warszawa 1994]
Często pojawia się pytanie dlaczego organizacje pozarządowe powinny wspierać lub zastępować państwo w zaspokajaniu potrzeb obywateli. Odpowiedź jest prosta - bo robią to lepiej i taniej. Lepiej, bo człowiek oddany sprawie zastępuje urzędnika, a taniej, bo unikają biurokracji i często korzystają z pracy wolontariuszy (ochotników). TakŜe dlatego, Ŝe najlepiej znają lokalne potrzeby i działając poprzez miejscowych obywateli tworzą poczucie wspólnoty i tę wspólnotę realnie konstruują. Zarówno to, Ŝe organizacje pozarządowe korzystają z czyichś pieniędzy, jak i to, Ŝe powinny być sprawne i wydolne powoduje, Ŝe coraz większe znaczenie ma fachowe zarządzanie tego typu instytucjami. Jeszcze 20 lat temu ze wstrętem odwracały się one od takich pojęć jak management (zarządzanie i kierowanie) twierdząc, Ŝe odnosi się ono do biznesu, gdzie najwaŝniejsze są obroty i zyski, a nie do organizacji, gdzie szlachetny cel jest podstawą działania. Teraz okazuje się, Ŝe to właśnie organizacje pozarządowe znacznie bardziej potrzebują dobrego kierowania i fachowego przygotowania osób odpowiedzialnych za prowadzenie spraw organizacyjno-finansowych. Rzecz ciekawa, kiedy analizuje się amerykańskie doświadczenia związane z kadrami organizacji pozarządowych, to moŝna zaobserwować następujący proces: młodzi absolwenci szkół prawniczych, ekonomicznych czy zarządzania trafiają do pracy do takich właśnie organizacji (mam na myśli opłacany personel). Tu zdobywają doświadczenia i kwalifikacje zawodowe, a następnie przechodzą do biznesu lub do urzędów aby pod koniec kariery, często juŝ na emeryturze, powrócić do organizacji pozarządowych, ale tym razem juŝ na stanowiska szefów zarządu czy prezesów. SłuŜą oni w ten sposób, nierzadko honorowo, swoim doświadczeniem i kontaktami spłacając rodzaj społecznego długu, który przecieŝ kaŝdy z nas zaciąga. Powróćmy jednak do zarządzania. OtóŜ wydawać by się mogło, Ŝe organizacje pozarządowe uczą się czegoś od biznesu, częściej jest jednak odwrotnie. PoniewaŜ organizacje nie kierują się rachunkiem ekonomicznym do perfekcji muszą opanować formułowanie celów, planowanie i opracowanie strategii. Wbrew pozorom to nie są tylko puste słowa i właśnie praktycznego znaczenia tych słów uczy się biznes. Bo czym jest na przykład strategia? PrzecieŜ to nic innego jak zamienianie tego planu na rezultaty. Co z tego, Ŝe wiemy co chcemy robić i wiemy jaki ma być efekt naszego działania skoro nie wiemy jak to robić. Bez strategii plany są tylko dobrymi chęciami lub poboŝnymi Ŝyczeniami. Warto takŝe kilka słów powiedzieć o roli organizacji pozarządowych w naszej części świata. Wydawać by się mogło, Ŝe to co dla nas w tej chwili jest najwaŝniejsze to budować gospodarkę. Popełnia jednak błąd ten, kto lekcewaŝy rozwój trzeciego sektora, bo to czym on
się zajmuje upadło wraz z upadkiem totalitaryzmu. Powstająca luka, jeŝeli nie zostanie w porę zapełniona, moŝe spowodować wzrost napięć społecznych. Przykład pierwszy z brzegu to młodzieŝ. Formułowane są wobec niej coraz to nowe oczekiwania i wyzwania. Mało kto jednak zadaje sobie pytanie gdzie młodzi ludzie mają się uczyć odpowiedzialności, lojalności, szacunku i cnót obywatelskich. Tworzenie i działalność stowarzyszeń regulowana jest głównie ustawą z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855 z późn. zm.). Fundacje działają natomiast w oparciu o przepisy ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r., Nr 46, poz. 203). Prawo o stowarzyszeniach definiuje stowarzyszenie jako dobrowolne, samorządne, trwałe zrzeszenie o celach niezarobkowych (art. 2 ust. 1). Dobrowolność stowarzyszenia polega na swobodzie tworzenia stowarzyszeń, dobrowolności przystąpienia do istniejącego stowarzyszenia oraz na nieograniczonej swobodzie wystąpienia ze stowarzyszenia. Trwałość stowarzyszenia oznacza, Ŝe istnieje ono niezaleŝnie od konkretnego składu swoich członków (pod warunkiem, Ŝe jest ich co najmniej 15). Niezarobkowy cel stowarzyszenia przejawia się w tym, Ŝe celem stowarzyszenia nie moŝe być przysporzenie korzyści majątkowych członkom stowarzyszenia. Dlatego teŝ stowarzyszenia wprawdzie mogą prowadzić działalność gospodarczą, lecz dochód z tej działalności powinien słuŝyć wyłącznie realizacji celów statutowych. Nieprawidłowe są sytuacje, w których dochód uzyskiwany z tytułu działalności gospodarczej jest w całości lub większej części przekazywany na rozwój samej działalności gospodarczej a nie na realizację celów statutowych. Rodzaje stowarzyszeń Stowarzyszenia moŝna podzielić na: stowarzyszenia zwykłe, stowarzyszenia zarejestrowane, kluby sportowe działające w formie stowarzyszenia. 1) STOWARZYSZENIE ZWYKŁE Stowarzyszenie moŝe działać jako stowarzyszenie zwykłe (art. 40-43 ustawy prawo o stowarzyszeniach). Mogą je utworzyć co najmniej 3 osoby. Uchwalają one nazwę, cele,
określają regulamin działalności (pełni taką rolę jak statut w stowarzyszeniu zarejestrowanym), siedzibę i wybierają swojego przedstawiciela, który będzie reprezentował stowarzyszenie. Następnie zgłaszają (pisemnie) utworzenie stowarzyszenia do organu nadzorującego (zwykle jest to wydział spraw obywatelskich w starostwie powiatowym, właściwym ze względu na przyszłą siedzibę). Stowarzyszenie zwykłe moŝe rozpocząć działalność, jeśli w ciągu 30 dni od dnia uzyskania informacji o załoŝeniu stowarzyszenia zwykłego, w starostwie powiatowym nie zostanie wydany zakaz jego działalności (np. z powodu niezgodności regulaminu z przepisami prawa). Stowarzyszenie zwykłe nie moŝe (art. 42): powoływać swoich oddziałów terenowych, łączyć się w związki stowarzyszeń, zrzeszać osób prawnych, prowadzić działalności gospodarczej, przyjmować darowizn, spadków, zapisów, otrzymywać dotacji, korzystać z ofiarności publicznej; jedynymi dozwolonymi przez Ustawę przychodami stowarzyszeń zwykłych są składki członkowskie. Taka formuła utworzenia stowarzyszenia jest prosta, ale powstałe stowarzyszenie zwykłe ma ograniczone moŝliwości podejmowania czynności prawnych. Mówiąc językiem prawnym - stowarzyszenie zwykłe nie jest podmiotem praw i obowiązków w zakresie prawa cywilnego (nie ma zdolności prawnej) oraz nie ma zdolności do czynności prawnych. Za zobowiązania związane z działalnością stowarzyszenia odpowiadają całym swoim majątkiem ci członkowie stowarzyszenia, którzy je zaciągnęli. Jednak stowarzyszenie zwykłe jest organizacją społeczną - oznacza to, Ŝe ma zdolność sądową, czyli moŝe występować przed sądem jako strona, w sprawach związanych z celami zapisanymi w swoim regulaminie (art. 64 k.p.c.). Organem nadzoru dla stowarzyszenia zwykłego, tak jak dla stowarzyszenia zarejestrowanego, jest starosta (lub prezydent miasta, jeśli stowarzyszenie ma siedzibę w mieście na prawach powiatu). Podstawowymi cechami, które odróŝniają stowarzyszenia zwykłe od rejestrowych są: prostsza struktura organizacyjna, mniej zawiłe (i bezpłatne) formalności rejestracyjne, ograniczenie źródeł finansowania do składek członkowskich. KRS Stowarzyszenia zwykłe nie podlegają rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Do
rozpoczęcia działalności wymagane jest tylko zgłoszenie faktu jego powstania do starosty powiatu, ale to nie jedyne obowiązki związane z rejestracją. NIP Stowarzyszenie zwykłe jako jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlega obowiązkom Ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników z dnia 13 października 1995 roku. Zgodnie z art. 2 tej Ustawy obowiązkowi ewidencyjnemu podlegają (oraz otrzymują numery identyfikacji podatkowej NIP) właśnie jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które na podstawie odrębnych ustaw są podatnikami oraz płatnikami podatków i składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne. Nie zmienia tego obowiązku fakt, Ŝe organizacja taka moŝe nigdy nikogo nie zatrudni oraz Ŝe jej wszystkie moŝliwe przychody to składki członkowskie, które są zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych (art. 17 ust. 1 pkt 40 Ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych). Warunkiem koniecznym uzyskania NIP jest wcześniejsze zgłoszenie do Głównego Urzędu Statystycznego i otrzymanie tam numeru REGON. Konto bankowe Konto bankowe będzie stowarzyszeniu niezbędne przy zatrudnianiu osób, za które organizacja musi odprowadzić zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i ewentualnie opłacać składki do ZUS. Księgowość i sprawozdawczość Stowarzyszenia zwykłe muszą prowadzić taką samą księgowość jak stowarzyszenia nieprowadzące działalności gospodarczej i zarejestrowane w KRS. Wynika to z faktu, Ŝe ustawa o rachunkowości, podobnie jak ustawa podatkowa, nie wyłącza z obowiązków księgowych stowarzyszeń zwykłych. Zatem powinny one prowadzić bieŝącą księgowość. Obowiązują je równieŝ te same wymogi w zakresie sprawozdawczości. Oznacza to między innymi, Ŝe muszą sporządzić roczne sprawozdanie finansowe, zgodne z rozporządzeniem ministra finansów o szczególnych zasadach rachunkowości organizacji nieprowadzących działalności gospodarczej i złoŝyć je do właściwego urzędu skarbowego wraz z roczną deklaracją CIT-8. Obowiązki stowarzyszenia zwykłego wobec urzędów co do składania sprawozdań z działalności nie róŝną się więc zasadniczo od obowiązków stowarzyszenia nieprowadzącego działalności gospodarczej, zarejestrowanego w KRS. Podlegają one tym samym rygorom prawnym co do prowadzenia księgowości i sprawozdawczości wobec instytucji nadzoru. 2) STOWARZYSZENIE ZAREJESTROWANE
MoŜe okazać się, Ŝe w zaleŝności od tego jakiego rodzaju działalność chcemy prowadzić, akurat w naszym przypadku warto pomyśleć o załoŝeniu stowarzyszenia zarejestrowanego. Formalności z tym związane nie są tak bardzo skomplikowane, chociaŝ trzeba pamiętać, Ŝe nie ominie nas kilka wizyt w urzędach. Zakładaniu i rejestracji stowarzyszeń poświęcona jest cała broszura z serii 3w - "Jak załoŝyć stowarzyszenie?" - (www.prawo.ngo.pl). 3) KLUBY SPORTOWE DZIAŁAJĄCE W FORMIE STOWARZYSZENIA Kluby sportowe, o których mowa w art. 7a ustawy z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej (Dz. U. z 2001 r., Nr 81, poz. 889 z późn. zm.), działające w formie stowarzyszenia, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79 poz. 855 z późn. zm.) i nie prowadzące działalności gospodarczej, nie podlegają rejestracji w KRS. Są wpisywane do ewidencji prowadzonej przez starostów właściwych ze względu na siedzibę tych klubów. Jeśli prowadzą działalność gospodarczą są wpisywane do KRS. REJESTRACJA KLUBU SPORTOWEGO Kluby sportowe rejestrują się u starosty lub w Krajowym Rejestrze Sądowym. ZaleŜy to od tego, czy klub prowadzi działalność gospodarczą, czy nie. Klub sportowy jest "podstawową jednostką organizacyjną realizującą cele i zadania kultury fizycznej". Cele te zostały sformułowane w Ustawie o kulturze fizycznej (Dz.U. z 2001r. nr 81 poz. 889 z póź. zm.) jako "dbałość o prawidłowy rozwój psychofizyczny i zdrowie wszystkich obywateli", a realizowane są poprzez wychowanie fizyczne, sport, rekreację ruchową, rehabilitację ruchową. Klub sportowy moŝe działać jako osoba prawna (stowarzyszenie) albo jako osoba fizyczna - przedsiębiorca. Szczególnym rodzajem klubu sportowego jest uczniowski klub sportowy. Członkami takiego klubu mogą być uczniowie, rodzice i nauczyciele. Uczniowski klub sportowy działa na zasadach przewidzianych w ustawie "Prawo o stowarzyszeniach" z wyłączeniem przepisów dotyczących rejestracji. Uzyskuje on osobowość prawną w momencie wpisania do ewidencji starosty właściwego ze wzglądu na siedzibę klubu. Kluby sportowe, które nie prowadzą działalności gospodarczej rejestrują się u starosty właściwego ze względu na swoją siedzibę i uzyskują osobowość prawną z chwilą wpisu do ewidencji (art. 7a Ustawy o kulturze fizycznej). Kluby, które prowadzą działalność gospodarczą rejestrują się w Krajowym Rejestrze Sądowym. Rejestracja u starosty
O to, jakie dokumenty są potrzebne, aby uzyskać wpis do ewidencji stowarzyszeń kultury fizycznej, najlepiej zapytać we właściwym dla siedziby organizacji starostwie. Najczęściej wymagane dokumenty to: wniosek komitetu załoŝycielskiego o wpisanie do ewidencji stowarzyszeń kultury fizycznej, zawierający datę sporządzenia wniosku, nazwę organu, do którego kierowany jest wniosek, adres siedziby stowarzyszenia, numer telefonu kontaktowego do komitetu załoŝycielskiego, podpisy członków komitetu załoŝycielskiego; protokół z zebrania załoŝycielskiego podpisany przez przewodniczącego zebrania i protokolanta wraz z załącznikami: uchwałą o powołaniu organizacji, uchwałą o zatwierdzeniu statutu, uchwałą o powołaniu 3-osobowego komitetu załoŝycielskiego wraz z umocowaniem do wszelkich czynności związanych z wpisem do ewidencji lista załoŝycieli (minimum 15 osób) zawierająca: imię i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, adres zamieszkania, własnoręczny podpis (czasami wymagany jest teŝ numer PESEL); lista obecności na zebraniu załoŝycielskim (załoŝyciele i osoby biorące udział w zebraniu); statut (3 egzemplarze). Za wniosek o rejestrację opłaty skarbowe wynoszą 5 zł, a za kaŝdy załącznik - 50 gr. Na odpowiedź starostwo ma 30 dni od złoŝenia wniosku. Po otrzymaniu zaświadczenia o wpisie do rejestru starosty, naleŝy w ciągu 30 dni zwołać zebranie i wybrać władze organizacji zgodnie ze statutem, a następnie w ciągu 14 dni przesłać na adres starostwa protokół z zebrania z odpowiednimi uchwałami o wyborze władz. Nowo powstające stowarzyszenie, spełniające wymagania stawiane stowarzyszeniu kultury fizycznej, ale jednocześnie wykraczające poza cele i zadania stowarzyszenia kultury fizycznej, rejestrują się i działają na zasadach określonych w Ustawie z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach.
KARTA ZASAD DZIAŁANIA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH 3 "SłuŜmy poczciwej sławie. A jako kto moŝe - niech ku poŝytku dobra wspólnego pomoŝe." Jan Kochanowski 1. Prawo do dobrowolnego zrzeszania się naleŝy do fundamentalnych praw człowieka, a swoboda działalności i zaangaŝowanie obywateli w Ŝycie społeczne jest podstawą prawdziwej demokracji. Wśród inicjatyw i instytucji, których nie moŝna zaliczyć ani do struktur administracji państwowej i samorządowej, ani do sfery działań stricte gospodarczych, wyodrębnić trzeba organizacje pozarządowe, czyli takie, których podstawą działalności jest wolontarystyczne zaangaŝowanie i zewnętrzne finansowanie (darowizny, subwencje, dotacje). Są to organizacje realizujące pewną misję (tzn. działają w imię wartości lub społecznie poŝytecznych celów), a nie dąŝące do uzyskania zysku czy zdobycia władzy. 1. Zasady działalności tych organizacji powinny normować nie tylko przepisy prawa, ale takŝe swoisty kodeks etyczny, którego podstawą jest tekst przygotowany na I Ogólnopolskim Forum Inicjatyw Pozarządowych. 2. Organizacje pozarządowe w swoim działaniu na rzecz dobra wspólnego kierują się zasadą poszanowania godności, praw i wolności człowieka. 3. Organizacje pozarządowe działają w ramach obowiązującego w demokratycznym państwie prawa, wpływając, w ramach demokratycznych procedur na jego doskonalenie. 4. Organizacje pozarządowe są samorządne i niezaleŝne. Zasady ich działalności określają wewnętrzne mechanizmy samoregulacji tak na poziomie poszczególnych organizacji jak i branŝ. 5. Działalność merytoryczna i finansowa organizacji pozarządowych jest działalnością jawną z uwagi na szczególną troskę o posiadane przez nie środki publiczne bądź pochodzące od osób prywatnych. 6. Organizacje pozarządowe przeznaczają całe wypracowane dochody na realizację zadań statutowych oraz w rozsądnych granicach - na rozwój organizacji. 7. KaŜda organizacja pozarządowa powinna rozróŝnić w swoim statucie funkcje zarządzające i nadzorcze. Członkowie kolegialnego organu nadzorczego nie powinni pobierać wynagrodzenia za pracę w tym organie. 3 Karta Zasad Działania Organizacji Pozarządowych przygotowana przez uczestników I Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych.
Organizacje pozarządowe współpracują ze sobą na zasadach partnerstwa i wzajemnego wspieranie się w swoich działaniach. W sytuacjach, gdy zachodzi konflikt uznawanych wartości, organizacje podejmują działania przy zachowaniu zasad tolerancji i uznania prawa innych do posiadania odmiennego zdania.