OCENA STANU I EFEKTYWNOŚCI POMOCY SPOŁECZNEJ W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM W 2009 ROKU

OCENA STANU I EFEKTYWNOŚCI POMOCY SPOŁECZNEJ W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM W 2009 ROKU WARMIŃSKO-MAZURSKI URZĄD WOJEWÓDZKI WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ Olsztyn 2010

I. WSTĘP... 4 II. WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA NA REALIZACJĘ ZADAŃ Z ZAKRESU POMOCY SPOŁECZNEJ ORAZ ŚWIADCZEŃ RODZINNYCH I ZALICZEK ALIMENTACYJNYCH... 6 III. REALIZACJA ZADAŃ Z ZAKRESU POMOCY SPOŁECZNEJ PRZEZ JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W 2009 ROKU... 7 3.1. Realizacja zadań z zakresu pomocy społecznej przez powiaty... 10 3.1.1. Prowadzenie domów pomocy społecznej... 13 3.1.2. Placówki opiekuńczo-wychowawczych i ośrodki adopcyjno-opiekuńcze... 32 3.1.3. Świadczenia dla rodzin zastępczych... 40 3.1.4. Pomoc mająca na celu usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem... 48 3.1.5. Pomoc dla cudzoziemców... 52 3.2. Realizacja zadań z zakresu pomocy społecznej przez gminy... 53 3.2.1. Realizacja świadczeń pomocy społecznej... 55 Realizacja zasiłków stałych... 56 Realizacja zasiłków okresowych... 57 Realizacja zasiłków celowych... 58 3.2.3. Działalność ośrodków pomocy społecznej... 60 3.2.4. Realizacja usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych... 61 Realizacja usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych... 61 Realizacja specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi... 63 3.2.5. Usuwanie skutków klęsk żywiołowych... 64 3.3. Środowiskowe domy samopomocy bieżące funkcjonowanie.... 64 Rozwój sieci oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi... 64 3.4. Realizacja zadań określanych przez ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego w zakresie utrzymania i rozwoju systemu informatycznego... 73 IV. FINANSOWANIE DZIAŁAŃ TRZECIEGO SEKTORA REALIZUJĄCEGO NA TERENIE WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO ZADANIA NA RZECZ INTEGRACJI SPOŁECZNEJ I PRZECIWDZIAŁANIA WYKLUCZENIU SPOŁECZNEMU... 75 V. REALIZACJA PROGRAMÓW RZĄDOWYCH... 77 5.1. Realizacja programu Powrót osób bezdomnych do społeczności... 77 5.2. Realizacja Programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania... 86 2

5.3. Realizacja Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie... 88 5.3.1. Funkcjonowanie specjalistycznych ośrodków wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie.... 92 5.3.2. Realizacja programów korekcyjno-edukacyjnych dla sprawców przemocy w rodzinie.... 95 5.3.3. Inne zadania związane z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie.... 96 VI. NADZÓR NAD REALIZACJĄ ZADAŃ POMOCY SPOŁECZNEJ... 96 6.1. Kontrole... 96 6.2. Nieprawidłowości... 97 6.3. Skargi i wnioski w sprawach z zakresu pomocy społecznej... 102 6.4. Rekomendacje dla kadry kierowniczej jednostek organizacyjnych pomocy społecznej... 103 VII. REALIZACJA PRZEZ GMINY ŚWIADCZEŃ RODZINNYCH ORAZ ZALICZEK ALIMENTACYJNYCH... 105 7.1. Realizacja świadczeń rodzinnych... 105 7.1.1. Zasiłki rodzinne... 109 7.1.2. Dodatki do zasiłków rodzinnych... 112 Dodatek z tytułu urodzenia dziecka... 112 Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego... 112 Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka... 113 Dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej... 113 Dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego... 114 Dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania... 114 Dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego... 115 7.1.3. Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka... 115 7.1.4. Świadczenia opiekuńcze... 116 Zasiłek pielęgnacyjny... 116 Świadczenie pielęgnacyjne... 116 7.2. Realizacja funduszu alimentacyjnego... 117 3

I. WSTĘP Celem pomocy społecznej jest umożliwienie przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych tym, którzy nie są w stanie sami ich pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Jej celem jest wsparcie finansowe, ale również pomoc w formie opieki nad osobami, które nie mogą funkcjonować samodzielnie, a także świadczenie usług oraz pracy socjalnej, sprzyjającej społecznej reintegracji podopiecznych. Wspiera ich w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest także zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej (minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, wojewodowie) i samorządowej (marszałkowie województw, starostowie na poziomie powiatów oraz wójtowie, burmistrzowie (prezydenci miast) na poziomie gmin). Realizując zadania pomocy społecznej współpracują oni, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje: osobom posiadającym obywatelstwo polskie, mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, posiadającym zezwolenie na osiedlenie się, zgodę na pobyt tolerowany lub status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej, obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt. Osoba lub rodzina, ubiegająca się o pomoc społeczną, może zgłosić się do ośrodka pomocy społecznej w miejscu zamieszkania (ośrodki znajdują się w każdej gminie). Decyzje o przyznaniu lub odmowie przyznania pomocy wymagają uprzednio przeprowadzenia przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego. Decyzje w sprawach świadczeń pomocy społecznej wydawane są w formie pisemnej. Od każdej decyzji służy prawo odwołania. Prawo do świadczeń przysługuje osobom i rodzinom, których posiadane dochody nie przekraczają kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o próg interwencji socjalnej. W roku 2009 kwoty te wynosiły: - dla osoby samotnie gospodarującej - kwota 477 zł, - dla osoby w rodzinie kwota 351 zł. 4

Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć kwoty uprawniające do zasiłków okresowego i celowego. Pomoc społeczna polega w szczególności na: przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń, pracy socjalnej, prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej, analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej, rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy. Główne cele pomocy społecznej to: wsparcie osób i rodzin w przezwyciężeniu trudnej sytuacji życiowej, doprowadzenie - w miarę możliwości - do ich życiowego usamodzielniania i umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka, zapewnienie dochodu na poziomie interwencji socjalnej dla osób nieposiadających dochodu lub o niskich dochodach, w wieku poprodukcyjnym i osobom niepełnosprawnym, zapewnienie dochodu do wysokości poziomu interwencji socjalnej osobom i rodzinom o niskich dochodach, które wymagają okresowego wsparcia, zapewnienie profesjonalnej pomocy rodzinom dotkniętym skutkami patologii społecznej, w tym przemocą w rodzinie, integracja ze środowiskiem osób wykluczonych społecznie, stworzenie sieci usług socjalnych adekwatnych do potrzeb w tym zakresie. Niniejsze opracowanie zawiera omówienie zadań realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, ze szczególnym uwzględnieniem zadań finansowanych dotacją celową z budżetu państwa. Obok szczegółowych informacji dotyczących realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej, w opracowaniu przedstawiono także dane dotyczące realizacji w 2009 roku Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy Rodzinie, a także informacje dotyczące realizacji przez gminy świadczeń rodzinnych i funduszu alimentacyjnego. Przy sporządzaniu informacji wykorzystane zostały sprawozdania roczne MPiPS-R oraz DPS-R za 2009 rok sporządzane przez jednostki samorządu terytorialnego w Statystycznej Aplikacji Centralnej oraz wewnętrzne opracowania Wydziału Polityki Społecznej Urzędu Wojewódzkiego. 5

II. WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA NA REALIZACJĘ ZADAŃ Z ZAKRESU POMOCY SPOŁECZNEJ ORAZ ŚWIADCZEŃ RODZINNYCH I ZALICZEK ALIMENTACYJNYCH Wyszczególnienie Wydatki w ramach dotacji w 2009 roku, w tym w złotych Prowadzenie domów pomocy społecznej Bieżąca działalność i standaryzacja placówek opiekuńczo-wychowawczych Realizacja programu "Pomoc państwa w zakresie dożywiania" Realizacja specjalistycznych usług opiekuńczych Usuwanie skutków klęsk żywiołowych Funkcjonowanie i rozwój środowiskowych domów samopomocy Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Wsparcie organizacji pozarządowych Programy romskie Realizacja przez gminy świadczeń rodzinnych i zaliczek alimentacyjnych 51.201.648,33zł 683.608,49zł 39.919.808,01zł 2.928.232,86zł 302.580,90zł 22.875.647,42zł 1.542.862,70zł 1.446.468,60zł 100.248,62zł 430.198.230,94zł 6

III. REALIZACJA ZADAŃ Z ZAKRESU POMOCY SPOŁECZNEJ PRZEZ JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W 2009 ROKU W województwie warmińsko-mazurskim zamieszkuje 1.463,5 tys. osób. W 2009 roku pomocą społeczną objęto 95.891 rodzin tj. 270.497 osób w rodzinach. W ramach tej liczby osób pomoc wyłącznie w postaci pracy socjalnej otrzymało 16.600 rodzin (41.374 osób). Oznacza to, że blisko 15,9% mieszkańców naszego województwa korzysta z szeroko rozumianej pomocy społecznej. Struktura rodzin i osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej przedstawia się następująco: Wyszczególnienie Świadczenia przyznane w ramach zadań zleconych i zadań własnych (bez względu na ich rodzaj, formę, liczbę oraz źródło finansowania) Świadczenia przyznane w ramach zadań zleconych bez względu na ich rodzaj, formę i liczbę Świadczenia przyznane w ramach zadań własnych bez względu na ich rodzaj, formę i liczbę Pomoc udzielana w postaci pracy socjalnej w tym: Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach 80.376 232.103 11.725 19.873 76.191 225.124 77.084 211.937 wyłącznie w postaci pracy socjalnej 16.600 41.374 Typy rodzin objętych pomocą społeczną w 2009 przedstawiają się następująco: Wyszczególnienie Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach Rodziny ogółem, z tego: 95.891 270.497 o liczbie osób 1 32.208 32.208 2 15.710 31.420 3 15.902 47.706 4 15.342 61.368 5 9.315 46.575 6 i więcej 7.414 51.220 Najmniej liczną grupę stanowią rodziny 6 (i więcej) osobowe, najliczniejszą osoby samotne. Wśród 95.891 rodzin 43.854 stanowiły rodziny z dziećmi, 15.440 rodziny niepełne oraz 18.605 - rodziny emerytów i rencistów. 7

Strukturę rodzin objętych pomocą społeczną w 2009 roku przedstawia poniższy wykres: 16% 10% 8% 34% 16% 16% o liczbie osób 1 o liczbie osób 2 o liczbie osób 3 o liczbie osób 4 o liczbie osób 5 o liczbie osób 6 i więcej Wśród świadczeniobiorców pomocy społecznej najliczniejszą grupę stanowiły rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej z powodu bezrobocia i ubóstwa. Strukturę powodów przyznania pomocy społecznej w 2009 roku przedstawia poniższe zestawienie. Powód trudnej sytuacji życiowej Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach Ubóstwo 37.451 109.325 Sieroctwo 79 209 Bezdomność 1.303 1.527 Potrzeba ochrony macierzyństwa, w tym: 6.998 34.263 Wielodzietność 3.797 22.303 Bezrobocie 42.185 133.780 Niepełnosprawność 23.126 53.868 Długotrwała lub ciężka choroba 18.400 42.805 Bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego ogółem, w tym: 14.323 56.368 Rodziny niepełne 9.980 31.530 Rodziny wielodzietne 4.306 25.472 Przemoc w rodzinie 930 3.033 Potrzeba ochrony w związku z handlem ludźmi 0 0 Alkoholizm 4.972 17.240 Narkomania 211 324 Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego 1.110 1.594 8

Brak umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze Trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy 137 280 36 99 Zdarzenie losowe 338 997 Sytuacja kryzysowa 561 1.648 Klęska żywiołowa lub ekologiczna 143 377 Ponieważ ubóstwo nie występuje jako samodzielna przyczyna przyznania świadczeń z pomocy społecznej należy uznać, że najczęstszym powodem przyznania pomocy było: Udział procentowy Liczba osób Powód trudnej sytuacji życiowej w ogólnej liczbie w rodzinach przyznanych świadczeń Bezrobocie 133.780 49,46% Bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego ogółem, w tym: 56.368 20,84% Niepełnosprawność 53.868 19,91% Długotrwała lub ciężka choroba 42.805 15,82% W odniesieniu do liczby mieszkańców poszczególnych gmin z tytułu bezrobocia świadczenia z pomocy społecznej, najczęściej były przyznawane w gminach: Miasto/Gmina % Gmina Kętrzyn 30,41% Gmina Górowo Iławeckie 29,52% Gmina Barciany 27,52% Natomiast najrzadziej świadczenia dla osób bezrobotnych wypłacane były w gminie Dywity -2,40%, oraz w mieście Olsztyn - 2,88%. Z tytułu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego najwięcej świadczeń uzyskali mieszkańcy w: Miasto / Gmina % Gmina Szczytno 15,34% Gmina Kozłowo 12,39% Gmina Grunwald 11,82% Jednocześnie w gminach Miłki, Grodziczno i Wydminy z tytułu bezradności pomoc przyznano zaledwie 0,08% mieszkańców. 9

Niepełnosprawność, była przyczyną przyznania świadczeń dla ponad 10% mieszkańców w następujących gminach: Miasto / Gmina % Gmina Młynary 11,73% Gmina Górowo Iławeckie 11,71% Gmina Janowiec Kościelny 10,49% W pozostałych gminach z tytułu niepełnosprawności świadczenia przyznane zostały mniej niż 10% mieszkańców. W przypadku długotrwałej choroby najwięcej mieszkańców otrzymało pomoc z tego tytułu w gminach Janowiec Kościelny - 15,18% oraz w Młynary - 15,02%. 3.1. Realizacja zadań z zakresu pomocy społecznej przez powiaty Do zadań własnych powiatu, zgodnie z art. 19 ustawy o pomocy społecznej, należą: opracowanie i realizacja powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, wspierania osób niepełnosprawnych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka - po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami; prowadzenie specjalistycznego poradnictwa; organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci oraz wypłacanie wynagrodzenia z tytułu pozostawania w gotowości przyjęcia dziecka albo świadczonej opieki i wychowania niespokrewnionym z dzieckiem zawodowym rodzinom zastępczym; zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców, w szczególności przez organizowanie i prowadzenie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, placówek opiekuńczowychowawczych, dla dzieci i młodzieży, w tym placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym, oraz tworzenie i wdrażanie programów pomocy dziecku i rodzinie; pokrywanie kosztów utrzymania dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i w rodzinach zastępczych, również na terenie innego powiatu; przyznawanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki osobom opuszczającym placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, rodziny zastępcze oraz schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze lub młodzieżowe ośrodki wychowawcze; 10

pomoc w integracji ze środowiskiem osób mających trudności w przystosowaniu się do życia, młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, rodziny zastępcze oraz schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze lub młodzieżowe ośrodki wychowawcze, mających braki w przystosowaniu się; pomoc osobom mającym trudności w integracji ze środowiskiem, które otrzymały status uchodźcy; pomoc osobom mającym trudności w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego; prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz umieszczanie w nich skierowanych osób; prowadzenie mieszkań chronionych dla osób z terenu więcej niż jednej gminy oraz powiatowych ośrodków wsparcia, w tym domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, z wyłączeniem środowiskowych domów samopomocy i innych ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi; prowadzenie ośrodków interwencji kryzysowej; udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach; szkolenie i doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej z terenu powiatu; doradztwo metodyczne dla kierowników i pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej z terenu powiatu; podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych; sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego; sporządzanie bilansu potrzeb powiatu w zakresie pomocy społecznej; utworzenie i utrzymywanie powiatowego centrum pomocy rodzinie, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników. Zadania z zakresu administracji rządowej realizowane przez powiat (art. 20 ustawy o pomocy społecznej) obejmują: pomoc uchodźcom w zakresie indywidualnego programu integracji oraz opłacanie za te osoby składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia; prowadzenie i rozwój infrastruktury ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi; realizację zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia. 11

Zadania pomocy społecznej w powiatach wykonują jednostki organizacyjne powiatowe centra pomocy rodzinie. Zadania powiatowych centrów pomocy rodzinie na terenie miast na prawach powiatów wykonują ośrodki pomocy społecznej. W województwie warmińsko-mazurskim funkcjonuje 19 Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie oraz 2 Miejskie Ośrodki Pomocy Rodzinie w Olsztynie i Elblągu, realizujące zadania powiatu z zakresu pomocy społecznej. Wg stanu na 31 grudnia 2009 roku zatrudnieniem w PCPR kształtowało się następująco: Wyszczególnienie Ogółem liczba osób zatrudnionych w powiatowych centrach pomocy rodzinie, z tego: Liczba osób Dyrektor, zastępca dyrektora 16 Kierownik, zastępca kierownika 3 Kierownik działu 11 Pracownicy socjalni ogółem 66 starszy specjalista pracy socjalnej 12 specjalista pracy socjalnej 5 starszy pracownik socjalny 3 pracownik socjalny 46 Główny specjalista 3 Starszy specjalista pracy z rodziną 2 Specjalista pracy z rodziną 4 Aspirant pracy socjalnej 4 Konsultant 2 Radca prawny 1 Pozostali pracownicy 146 258 Kwalifikacje niezbędne do pełnienia funkcji kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie określa art. 122 ustawy o pomocy społecznej. Zgodnie z nim, osoba zatrudniona na takim stanowisku powinna posiadać przynajmniej trzyletni staż pracy w pomocy społecznej oraz specjalizację z organizacji pomocy społecznej. Na dzień 31 grudnia 2009 roku, spośród 19 kierowników PCPR tylko jeden nie spełniał wymaganych ustawą kwalifikacji w związku z brakiem wspomnianej specjalizacji, jednak był w trakcie realizacji. 12

3.1.1. Prowadzenie domów pomocy społecznej Prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz umieszczanie w nich skierowanych osób jest zadaniem własnym powiatu. Do prowadzenie domu pomocy społecznej, po uzyskaniu zezwolenia wojewody, uprawnione są następujące jednostki : jednostki samorządu terytorialnego, Kościół Katolicki, inne kościoły, związki wyznaniowe oraz organizacje społeczne, fundacje i stowarzyszenia, inne osoby prawne, osoby fizyczne. W 2009 roku w województwie warmińsko-mazurskim funkcjonowało 41 domów pomocy społecznej, z tego 28 prowadzonych przez samorządy powiatowe oraz 13 przez podmioty niepubliczne. Wszystkie posiadały odpowiednie zezwolenia oraz były wpisane do rejestru Wojewody Warmińsko-Mazurskiego. Dane rejestrowe podawane są do wiadomości publicznej w Biuletynie Informacji Publicznej Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego. Według stanu na dzień 31 grudnia 2009 r. 35 dps-ów spełniało wymagany standard usług i posiadało stałe zezwolenie. Pozostałe, tj. 6 funkcjonowało na podstawie zezwolenia warunkowego i realizowało program naprawczy. Lp Nazwa Domu Pomocy Społecznej (adres) 1 Dom Pomocy Społecznej ul. Boh. Monte Casino 4 11-200 Bartoszyce Typ domu Podmiot prowadzący Rodzaj wydanego zezwolenia dla osób przewlekle somatycznie chorych Powiat Bartoszycki Zezwolenie na czas nieokreślony 2. Dom Pomocy Społecznej ul. 9 Maja 7 11-330 Bisztynek dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie / kobiety / Powiat Bartoszycki Zezwolenie warunkowe 3 Dom Pomocy Społecznej Szczurkowo 11-205 Wodukajmy dla osób w podeszłym wieku / kobiety / Powiat Bartoszycki Zezwolenie warunkowe 4 Dom Pomocy Społecznej ul.królewiecka 35 14-500 Braniewo dla osób przewlekle psychicznie chorych Powiat Braniewski Zezwolenie na czas nieokreślony 5 Dom Pomocy Społecznej 13-124 Uzdowo 18/19 dla osób przewlekle psychicznie chorych Powiat Działdowski Zezwolenie na czas nieokreślony 13

6 Dom Pomocy Społecznej ul. Toruńska 17 82-300 Elbląg dla osób przewlekle somatycznie chorych w podeszłym wieku Elbląg miasto na prawach powiatu Zezwolenie warunkowe 7 Dom Pomocy Społecznej ul. Bema 8 82-300 Elbląg dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie / dziewczęta / Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi z/s w Warszawie Zezwolenie na czas nieokreślony 8 Dom Pomocy Społecznej ul. Kasprzaka 10 82-300 Elbląg dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie Zgromadzenie Sióstr Św. Jadwigi Prowincja Katowicka w Katowicach Zezwolenie na czas nieokreślony 9 Dom Pomocy Społecznej ul. Pułaskiego 1c 82-300 Elbląg dla osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie Elbląg Miasto na prawach powiatu Zezwolenie na czas nieokreślony 10 Dom Pomocy Społecznej ul. Szpitalna 2 82-300 Tolkmicko dla osób przewlekle somatycznie chorych Powiat Elbląski Zezwolenie na czas nieokreślony 11 Dom Pomocy Społecznej Rangóry 82-300 Elbląg dla osób przewlekle somatycznie chorych / kobiety / Powiat Elbląski Zezwolenie na czas nieokreślony 12 Dom Pomocy Społecznej Władysławowo 82-300 Elbląg dla osób przewlekle somatycznie chorych / mężczyźni / Powiat Elbląski Zezwolenie na czas nieokreślony 13 Dom Pomocy Społecznej Tęczowy Dom ul. Kilińskiego 2 19-300 Ełk dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie / chłopcy / Zgromadzenie Sióstr Benedyktynek Misjonarek z/s w Otwocku Zezwolenie na czas nieokreślony 14 Dom Pomocy Społecznej 19-301 Nowa Wieś Ełcka dla osób przewlekle psychicznie chorych Powiat Ełcki Zezwolenie na czas nieokreślony 15 Dom Pomocy Społecznej ul. Warszawska 31 11-500 Giżycko dla osób w podeszłym wieku Powiat Giżycki Zezwolenie na czas nieokreślony 16 Dom Pomocy Społecznej ul. Grunwaldzka 11 14-260 Lubawa Filia : Ul. Dąbrowskiego 15B 14-200 Iława dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie / mężczyźni / dla osób przewlekle somatycznie chorych Powiat Iławski Zezwolenie na czas nieokreślony 14

17 Dom Pomocy Społecznej ul. Iławska 42 14-240 Susz dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie z oddziałem dla dorosłych Powiat Iławski Zezwolenie warunkowe 18 Dom Pomocy Społecznej ul. Wileńska 16 11-400 Kętrzyn dla osób przewlekle somatycznie chorych Powiat Kętrzyński Zezwolenie na czas nieokreślony 19 Dom Pomocy Społecznej ul. Młodkowskiego 19 11-700 Mrągowo dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie Powiat Mrągowski Zezwolenie na czas nieokreślony 20 Dom Pomocy Społecznej EDO Arka Pl. Kościelny 51 11-730 Mikołajki dla osób w podeszłym wieku Parafia Ewangelicko- Augsburska w Mikołajkach Zezwolenie na czas nieokreślony 21 Dom Pomocy Społecznej 13-104 Napiwoda 58a dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie Polskie Stowarzyszenie Na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowo Koło w Nidzicy Zezwolenie na czas nieokreślony 22 Dom Pomocy Społecznej 13-124 Grodziczno dla osób w podeszłym wieku Powiat Nowomiejski Zezwolenie na czas nieokreślony 23 Dom Pomocy Społecznej ul. Witosa 8 19-240 Kowale Oleckie dla osób w podeszłym wieku Powiat Olecki Zezwolenie na czas nieokreślony 24 Dom Pomocy Społecznej Kombatant ul. Fałata 23 10-211 Olsztyn dla osób przewlekle somatycznie chorych Olsztyn miasto na prawach powiatu Zezwolenie na czas nieokreślony 25 Dom Pomocy Społecznej Hostel-Dom Rodzinny Zielone Wzgórze ul. Traktorowa 35 10-810 Olsztyn dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie Polskie Stowarzyszenie Na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Olsztynie Zezwolenie na czas nieokreślony 26 Dom Pomocy Społecznej ul. Paukszty 57 10-685 Olsztyn dla osób niepełnosprawnych fizycznie / niewidomych i niedowidzących / Ośrodek Mieszkalno- Rehabilitacyjny w Olsztynie Polskiego Związku Niewidomych Zezwolenie na czas nieokreślony 27 Dom Pomocy Społecznej ul. Bałtycka 37A 10 144 Olsztyn dla osób przewlekle somatycznie chorych Olsztyn miasto na prawach powiatu Zezwolenie na czas nieokreślony 15

28 Dom Pomocy Społecznej Ul. Kraszewskiego 17 11-010 Barczewo dla osób przewlekle somatycznie chorych Powiat Olsztyński Zezwolenie na czas nieokreślony 29 Dom Pomocy Społecznej Grazymy 11-036 Gietrzwałd dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie / mężczyźni / Powiat Olsztyński Zezwolenie na czas nieokreślony 30 Dom Pomocy Społecznej ul. Kajki 49 11-320 Jeziorany dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie / kobiety / Powiat Olsztyński Zezwolenie na czas nieokreślony 31 Dom Pomocy Społecznej ul. Lipowa 9 11-042 Jonkowo dla osób przewlekle somatycznie chorych i w podeszłym wieku Powiat Olsztyński Zezwolenie na czas nieokreślony 32 Dom Pomocy Społecznej Zacisze ul. Park 5 11-015 Olsztynek dla osób przewlekle psychicznie chorych Powiat Olsztyński Zezwolenie na czas nieokreślony 33 Dom Pomocy Społecznej ul. Łużycka 73 11-040 Dobre Miasto przewlekle somatycznie chorych i w podeszłym wieku Powiat Olsztyński Zezwolenie na czas nieokreślony 34 Dom Pomocy Społecznej "Michała Archanioła" ul. Gdańska 14 14-106 Szyldak dla osób przewlekle psychicznie chorych Fundacja Polskich Kawalerów Maltańskich - Pomoc Maltańska Zezwolenie na czas nieokreślony 35 Dom Pomocy Społecznej Molza 18 14-105 Łukta dla osób w podeszłym wieku Stowarzyszenie Organizatorów i Menadżerów Pomocy Społecznej i Ochrony Zdrowia Region Warmińsko-Mazurski Zezwolenie warunkowe 36 Dom Pomocy Społecznej Ewangelicki Dom Opieki BETEZDA 12-210 Ukta ul. Mrągowska 31 dla osób przewlekle psychicznie chorych Parafia Ewangelicko- Augsburska Św. Trójcy w Mikołajkach Zezwolenie na czas nieokreślony 37 Dom Pomocy Społecznej ul. Wielbarska 2 12-100 Szczytno Filia: ul. Sienkiewicza 3 Spychowo dla osób przewlekle psychicznie chorych dla osób przewlekle psychicznie chorych Powiat Szczycieński Zezwolenie na czas nieokreślony 16

38 Dom Pomocy Społecznej ul. 11 Listopada 12 11-600 Węgorzewo dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie / mężczyźni / Powiat Węgorzewski Zezwolenie warunkowe 39 Dom Pomocy Społecznej ul. Hozjusza 19 11-041 Olsztyn dla osób w podeszłym wieku Fundacja Laurentius z siedzibą w Olsztynie Zezwolenie na czas nieokreślony 40 Dom Pomocy Społecznej ul. Źródlana 2 11-510 Wydminy dla osób w podeszłym wieku Parafia Rzymsko- Katolicka p.w. Chrystusa Zbawiciela w Wydminach Zezwolenie na czas nieokreślony 41 Dom Pomocy Społecznej JAŚKI Olecko Kolonia 4 19-400 Olecko dla osób przewlekle psychicznie chorych Stowarzyszenie Pomocy Społecznej i Ochrony Zdrowia im. św. Łukasza w Jaśkach k/olecka Zezwolenie na czas nieokreślony Łącznie, w 2009 roku, wszystkie 41 domów dysponowało 3.535 miejscami, zgodnie z poniższym zestawieniem: Typy domów liczba domów Ogółem liczba miejsc samorządów powiatowych liczba domów z tego domy liczba miejsc podmiotów niepublicznych liczba domów liczba miejsc OGÓŁEM, w tym: 41 3 535 28 2 927 13 607 1) osób w podeszłym wieku 8 411 4 257 4 154 2) osób przewlekle somatycznie chorych 8 597 8 597 0 0 3) osób przewlekle psychicznie chorych 8 974 5 835 3 139 4) dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie 6 669 4 625 2 44 5) dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie 6 467 3 262 3 205 6) osób niepełnosprawnych fizycznie 1 65 0 0 1 65 7) osób w podeszłym wieku oraz osób przewlekle somatycznie chorych 4 352 4 351 0 0 17

Wg stanu na 31 grudnia 2009 r., na 3.535 dostępnych miejsc, w domach pomocy społecznej przebywało 3.426 pensjonariuszy. Typy domów Liczba miejsc Ogółem Liczba osób przebyw ających z tego domy samorządów powiatowych podmiotów niepublicznych Liczba Liczba Liczba osób Liczba osób miejsc przebyw miejsc przebyw ających ających OGÓŁEM (1+2+3+4+5+6+7), z tego dla: 3 535 3 426 2 928 2 855 607 571 1) osób w podeszłym wieku 411 386 257 253 154 133 2) osób przewlekle somatycznie chorych 597 596 597 596 0 0 3) osób przewlekle psychicznie chorych 974 969 835 831 139 138 4) dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie 669 641 625 603 44 38 5) dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie 467 459 262 261 205 198 6) osób niepełnosprawnych fizycznie 65 64 0 0 65 64 7) osób w podeszłym wieku oraz osób przewlekle somatycznie chorych 352 311 352 311 0 0 Struktura wieku mieszkańców przebywających w 2009 roku w domach pomocy społecznej przedstawiała się następująco: Wyszczególnienie Liczba mieszkańców % Ogółem, z tego w wieku 3.426 100,00 Do 18 lat 117 3,42 Od 19 do 40 lat 560 16,35 Od 41 do 60 lat 1.116 32,57 Od 61 do 74 lat 726 21,19 Powyżej 74 lat 907 26,47 18

Domy pomocy społecznej zobowiązane są świadczyć usługi na poziomie obowiązującego standardu wynikającego z rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 października 2005 r. w sprawie domów pomocy społecznej (Dz. U. Nr 217, poz. 1837). Zakres i forma opieki świadczonej w placówkach powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb osób w nich przebywających. Zgodnie ze wspomnianym rozporządzeniem każdy z domów, niezależnie od typu, świadczy następujące usługi: w zakresie potrzeb bytowych zapewniając miejsce zamieszkania, wyżywienie, odzież i obuwie, utrzymanie czystości, opiekuńcze polegające na udzielaniu pomocy w wykonywaniu podstawowych czynności życiowych, pielęgnacji, niezbędnej pomocy w załatwianiu spraw osobistych, wspomagające polegające na: umożliwieniu mieszkańcom DPS udziału w terapii zajęciowej, podnoszeniu sprawności fizycznej oraz aktywizowaniu mieszkańców domu, umożliwieniu zaspokojenia potrzeb religijnych i kulturalnych, zapewnieniu warunków do rozwoju samorządności mieszkańców, stymulowaniu nawiązywania, utrzymywania i rozwijania kontaktu z rodziną i społecznością lokalną, działaniu zmierzającym do usamodzielnienia mieszkańca domu, w miarę jego możliwości udzielenie pomocy usamodzielniającemu się mieszkańcowi domu w podjęciu pracy, szczególnie mającej charakter terapeutyczny, w przypadku osób spełniających warunki takiego usamodzielnienia, zapewnieniu bezpiecznego przechowywania środków pieniężnych i przedmiotów wartościowych należących do mieszkańców placówki, finansowaniu mieszkańcowi domu pomocy społecznej, nieposiadającemu własnego dochodu, wydatków na niezbędne przedmioty osobistego użytku, w kwocie nie przekraczającej wartości 30% zasiłku stałego z pomocy społecznej, zapewnieniu przestrzegania praw mieszkańców domu oraz dostępności do tych prawach dla mieszkańców domu, sprawnym wnoszeniu oraz załatwianiu skarg i wniosków mieszkańców domu. 19

Poniższe zestawienie zawiera informację na temat pomocy, jakiej wymagali, w 2009 roku, pensjonariusze domów pomocy społecznej( według poszczególnych typów), w zakresie wykonywania podstawowych codziennych czynności oraz rodzaju ich schorzeń i dysfunkcji. DPS-y Niepełnosprawni Intelektualnie Pomoc w zakresie samoobsługi - ilość osób Osoby w podeszłym wieku Psychicznie Chorzy Przewlekle somatycznie chorzy Ogółem liczba osób Karmienie 372 56 190 248 866 higiena osobista 894 217 677 559 2347 Ubieranie 797 178 554 483 2012 przemieszczanie się 355 162 235 348 1100 Rodzaj schorzenia / dysfunkcji - ilość osób uszkodzenia i choroby narządu ruchu łącznie z reumatycznymi i dystrofiami mięśniowymi uszkodzenia i choroby narządu wzroku uszkodzenia i choroby narządu słuchu 467 175 173 471 1286 141 101 77 232 551 75 62 103 124 364 schorzenia neurologiczne 407 113 338 381 1239 schorzenia psychiczne. 117 51 630 191 989 upośledzenia umysłowe 1057 23 120 51 1251 schorzenia onkologiczne 8 22 118 53 201 choroby układu krwionośnego, krążenia 170 253 253 606 1282 choroby układu oddechowego 75 54 139 173 441 choroby układu pokarmowego 195 62 152 282 691 choroby metaboliczne 69 63 90 243 465 diety żywieniowe 350 158 361 388 1257 poruszających się na wózkach inwalidzkich 88 63 88 202 441 nietrzymający moczu 454 171 275 433 1333 zanieczyszczający się 470 97 225 392 1184 leżący 114 57 96 271 538 20

100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 0% Ile osób potrzebowało Ile osób skorzystało % zaspokojonych potrzeb Ile osób potrzebowało Ile osób skorzystało % zaspokojonych potrzeb Ile osób potrzebowało Ile osób skorzystało % zaspokojonych potrzeb Ile osób potrzebowało Ile osób skorzystało % zaspokojonych potrzeb Liczba osób ogółem W przypadku domów dla osób z zaburzeniami psychicznymi, zgodnie z art. 1-4 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 3 listopada 1995 roku, w sprawie zasad organizowania i zakresu rehabilitacji leczniczej w domach pomocy społecznej (Dz. U. z dnia 25 listopada 1995r. Nr 132, poz. 132, poz. 653) domy pomocy społecznej mają obowiązek zapewnić swoim podopiecznym: a) badania lekarskie i specjalistyczną diagnozę w zakresie rehabilitacji, b) świadczenia terapeutyczne, zwłaszcza w formie fizykoterapii i ćwiczeń ruchowych, c) świadczenia psychologiczne, w tym terapię psychologiczną, d) zaopatrzenie w leki niezbędne na potrzeby rehabilitacji, e) zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne i w sprzęt rehabilitacyjny. Poziom zaspokojenia potrzeb w zakresie rehabilitacji leczniczej był badany w 2009 roku w stosunku do dzieci i młodzieży do ukończenia 18 roku życia, przebywających w domach pomocy społecznej dla niepełnosprawnych intelektualnie. Poniższe zestawienie przedstawia stan zabezpieczenia potrzeb w formach określonych powyżej w punktach a, b, c, d. Lp Dom pomocy społecznej Badań lekarskich i specjalistycznej diagnozy w zakresie rehabilitacji. W tym liczba osób, które skorzystały z: Świadczeń terapeutycznych, zwłaszcza w formie fizykoterapii i ćwiczeń ruchowych. Świadczeń psychologicznyc h w tym z terapii psychologicznej Zaopatrzenia w leki niezbędne na potrzeby rehabilitacji. 1. Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie, ul. Młodkowskiego 17, 11-700 Mrągowo 35 24 24 20 20 30 30 0 0 2. Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie, ul. Kilińskiego 2, 19 300 Ełk (chłopcy) 39 39 39 39 39 39 39 5 5 21

100% 100% 100% 100% Liczba osób ogółem Ile osób potrzebowało ogółem w dps poza dps % zaspokojonych potrzeb Ile osób potrzebowało Ile osób skorzystało % zaspokojonych potrzeb Ile osób potrzebowało Ile osób skorzystało % zaspokojonych potrzeb Ile osób potrzebowało Ile osób skorzystało % zaspokojonych potrzeb 100% 100% 100% 100% 100% 100% 0% 100% 100% 100% 0% 0% 100% 100% 100% 100% 3. 4. 5. Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie, ul. Bema 8, 82-300 Elbląg (dziewczęta) 3 3 3 Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie, ul. Kasprzaka 10, 82-300 Elbląg 3 3 3 Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie, ul. Iławska 42, 82-540 Susz 6 4 4 3 3 3 3 4 4 3 3 0 0 0 0 3 3 0 0 2 2 Razem: 86 73 73 69 69 72 72 10 10 Jak wynika z powyższego zestawienia wszystkie potrzeby były zaspokojone w 100%. Podobnie było w przypadku zaspokojenia potrzeb związanych z zaopatrzeniem w sprzęt, przedmioty i środki niezbędny do prowadzenia rehabilitacji: Rehabilitacja lecznicza Dofinansowanie na zakup Ile osób sprzętu skorzystało rehabilitacyjnego Zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne Zaopatrzenie w środki pomocnicze Lp Dom pomocy społecznej 1. Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie, ul. Młodkowskiego 17, 11-700 Mrągowo 35 20 20 20 0 1 1 12 12 26 26 22

100% 100% 100% 100% 100% 0% 0% 100% 0% 0% 0% 100% 100% 0% 0% 100% 100% 100% 100% 100% 2. 3. 4. 5. Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie, ul. Kilińskiego 2, 19 300 Ełk (chłopcy) 39 39 39 39 4 Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie, ul. Bema 8, 82-300 Elbląg (dziewczęta) 3 3 3 0 3 Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie, ul. Kasprzaka 10, 82-300 Elbląg 37 0 0 0 0 Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie, ul. Iławska 42, 82-540 Susz 6 4 4 4 0 3 3 0 0 0 0 0 0 18 18 0 0 0 0 0 0 5 5 3 3 37 37 6 6 Razem: 120 66 66 63 7 4 4 30 30 77 77 Domy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie zabezpieczają dodatkowo potrzeby edukacyjne zapewniając: - pobieranie nauki, - uczestnictwo w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, - uczenie i wychowywanie przez doświadczenie życiowe. Kolejne zestawienie przedstawia stan realizacji obowiązku szkolnego przez dzieci i młodzież przebywające w domach pomocy społecznej województwa warmińskomazurskiego. Nie stwierdzono nieprawidłowości w tym obszarze działalności domów pomocy społecznej. W roku szkolnym 2008/2009 liczba dzieci i młodzieży do 18 roku życia, którzy powinni realizować obowiązek wyniosła 148. Wszyscy obowiązek ten realizowali. 23

Lp. 1. 2. 3. 4. 5. RAZEM Dom pomocy społecznej Liczba osób, które powinny być objęte obowiązkiem szkolnym Liczba osób, które nie realizują obowiązku szkolnego Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie, ul. Kilińskiego 2,19 300 Ełk 35 0 Dom dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie, ul. Młodkowskiego 17, 11-700 Mrągowo 63 0 Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie, ul. Bema 8, 82-300 Elbląg 7 0 Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie, ul. Kasprzaka 10, 82-300 Elbląg 37 0 Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnych Intelektualnie, ul. Iławska 42,82-540 Susz 6 0 148 0 W roku 2009 po raz pierwszy w dps umieszczono 353 osoby. Wśród tych osób 83 umieszczono wg starych przepisów (tj. na mocy decyzji wydanej przed 1 stycznia 2004r), a 351 wg nowych. Na umieszczenie w domu pomocy społecznej (wg stanu na dzień 31 grudnia 2009r.) oczekiwało 535 osób. Największa liczba osób została umieszczona, jak i oczekiwała na umieszczenie w domach pomocy społecznej przeznaczonych dla osób przewlekle somatycznie chorych. Typy domów Liczba osób umieszczonych w dps-ach Liczba osób oczekujących na umieszczenie OGÓŁEM (1+2+3+4+5+6), z tego dla: 353 535 1) osób starych 114 89 2) osób przewlekle somatycznie chorych 134 202 3) osób przewlekle psychicznie chorych 51 182 4) dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie 27 26 5) dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie 16 7 6) osób niepełnosprawnych fizycznie 11 29 24

W 2009 roku miesięczny koszt utrzymania, opublikowany zgodnie z art. 60 ust 2 pkt. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej przedstawiał się następująco: Lp Wyszczególnienie Typ DPS 1 Bartoszyce Koszt zgodnie z obwieszczeniem Bartoszyce przewlekle somatycznie chorzy 2 267,00 zł Bisztynek dorośli niepełnosprawni intelektualnie 2 357,00 zł Szczurkowo osoby w podeszłym wieku 1 720,00 zł 2 Braniewo osoby przewlekle psychicznie chore 2 481,00 zł 3 Działdowo osoby przewlekle psychicznie chore 2 375,00 zł 4 5 6 Elbląg Tolkmicko przewlekle somatycznie chorzy 2 168,00 zł Rangóry przewlekle somatycznie chorzy 2 454,00 zł Władysławowo przewlekle somatycznie chorzy 2 147,00 zł m. Elbląg DPS ul. Toruńska przewlekle somatycznie chorzy 2 130,00 zł DPS ul. Bema 8 dzieci niepełnosprawne intelektualnie 2 430,00 zł DPS ul. Pułaskiego dorośli niepełnosprawni intelektualnie 2 458,00 zł DPS ul. Kasprzaka dzieci niepełnosprawne intelektualnie 2 389,00 zł Ełk Ełk dzieci niepełnosprawne intelektualnie 2 838,00 zł Nowa Wieś osoby przewlekle psychicznie chore 2 463,14 zł Giżycko osoby w podeszłym wieku 2 103,09 zł 7 Wydminy osoby w podeszłym wieku oraz przewlekle 2.300,00 zł somatycznie chorzy 8 Gołdap Iława 9 Lubawa somat. chorzy + dorośli niep. intelektualnie 2 470,00 zł Susz dzieci niepełnosprawne intelektualnie + 2 463,00 zł dorośli 10 Kętrzyn przewlekle somatycznie chorzy 2 409,00 zł 11 Lidzbark Warm. 12 Mrągowo Mrągowo dzieci niepełnosprawne intelektualnie 2 959,60 zł Mikołajki osoby w podeszłym wieku 2 650,00 zł 13 Nidzica dorośli niepełnosprawni intelektualnie 2 444,12 zł 25

14 Nowe Miasto Lubawskie osoby w podeszłym wieku 2 140,00 zł Olecko 15 Kowale Oleckie osoby w podeszłym wieku 2 745,00 zł "Jaśki" osoby przewlekle psychicznie chore 2 487,00 zł Olsztyn Barczewo przewlekle somatycznie chorzy 2 514,00 zł Grazymy dorośli niepełnosprawni intelektualnie 2 627,00 zł 16 Jeziorany dorośli niepełnosprawni intelektualnie 2 619,00 zł Jonkowo przewlekle somatycznie chorzy 2 616,00 zł Dobre Miasto 2 577,00 zł Olsztynek osoby przewlekle psychicznie chore 2 314,00 zł m. Olsztyn DPS Kombatant przewlekle somatycznie chorzy 3 153,00 zł 17 DPS Bałtycka przewlekle somatycznie chorzy 2 760,00 zł DPS ul. Paukszty osoby niepełnosprawne fizycznie 3 046,00 zł DPS ul. Traktorowa dorośli niepełnosprawni intelektualnie 2 357,00 zł DPS LAURENTIUS dla osób w podeszłym wieku 3 060,00 zł Ostróda 18 Szyldak osoby przewlekle psychicznie chore 2 175,00 zł Molza osoby w podeszłym wieku 2 683,00 zł 19 Pisz osoby przewlekle psychicznie chore 2 501,00 zł 20 Szczytno osoby przewlekle psychicznie chore 2 544,63 zł 21 Węgorzewo dorośli niepełnosprawni intelektualnie 1 970,78 zł Średni koszt utrzymania w domach pomocy społecznej 2 476,63 zł Pobyt w domu pomocy społecznej dla mieszkańców umieszczonych na podstawie decyzji wydanej po 1 stycznia 2004r. jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania w dps. Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności: mieszkaniec w domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka (nie więcej jednak niż 70% jego dochodów), małżonek, zstępni przed wstępnymi, gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. 26

W przypadku, gdy mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność małżonek (zstępni, wstępni) oraz gmina nie mają obowiązku wnoszenia opłat. Wśród 1.119 osób przebywających w dps na podstawie decyzji wydanej po 1 stycznia 2004 r. 25 osoby opłacały pobyt bez dopłaty gminy, 1.094 z dopłatą gminy. Wyszczególnienie Ogółem liczba osób Z tego w domach Samorządów powiatowych Podmiotów niepublicznych Ogółem liczba osób przebywających w dps wg stanu na 31.XII.2009r. a umieszczonych na podstawie decyzji wydanej po 1 stycznia 2004r., z tego: Wnoszących opłatę za pobyt bez dopłaty gminy, w tym opłata wnoszona przez: 1.119 897 222 25 21 4 - mieszkańca 7 6 1 - członków rodziny 2 0 2 - mieszkańca i członków rodziny 16 15 1 Wnoszący opłatę za pobyt z dopłatą gminy, w tym opłata wnoszona przez 1.094 876 218 - mieszkańca 893 724 169 - członków rodziny 12 6 6 - mieszkańców i członków rodziny 149 135 14 - pełna odpłatność gminy 40 11 29 [ Spośród wszystkich osób przebywających w DPS na tzw. nowych zasadach 949 opłaca go głównie z emerytury, renty lub renty socjalnej, 114 z zasiłku stałego, 2 z innych źródeł. W przypadku osób umieszczonych w domach pomocy społecznej na tzw. starych zasadach, tj. na podstawie decyzji wydanych przed 1 stycznia 2004 r. 2.307 osób wg stanu na 31 grudnia 2009r. ich pobyt był dofinansowany ze środków Wojewody Warmińsko-Mazurskiego. Z tych osób 2.251 osób opłacało pobyt, natomiast 56 było zwolnionych z odpłatności. 27

Wyszczególnienie Ogółem liczba osób Z tego w domach Samorządów powiatowych Podmiotów niepublicznych Ogółem liczba osób przebywających w dps wg stanu na 31.XII.2009 r. a umieszczonych na podstawie decyzji wydanej przed 1 stycznia 2004r., z tego: 2.307 1.958 349 Opłacających pobyt, w tym głownie z : 2.251 1936 315 - emerytury, renty, renty socjalnej 2.029 1.739 290 - zasiłku stałego 207 195 12 - przez członków rodziny 5 2 3 - innych źródeł 10 0 10 Zwolnieni z odpłatności 56 22 34 Opłacający pobyt w pełnej wysokości 6 5 1 Nieposiadający żadnych własnych dochodów 0 0 0 Ogółem na bieżące funkcjonowanie domy pomocy społecznej w 2009 roku dysponowały środkami w łącznej wysokości 99.050.003,21zł, z tego: 51.201.648,33zł z dotacji z budżetu Wojewody, 10.022.211,76zł ze środków własnych powiatu i innych, np.: z PFRON, 37.826.143,12zł z dochodów osiągniętych z tytułu odpłatności mieszkańców przekazanych do DPS. Z powyższych środków powiaty wydatkowały kwotę 98.734.441,66zł na: bieżące wydatki rzeczowe bez remontów i doposażenia 28.688.982,85 z tego: środki żywności 9.324.810,58zł, leki i środki pomocnicze 1.203.659,71zł, opłaty i podatki, energia elektryczna, gaz woda, ścieki i śmieci 8.422.916,38zł, pozostałe wydatki 9.737.596,18zł, wydatki związane z zatrudnieniem 65.816.362,55zł pozostałe wydatki 4.229.096,26zł z tego: remonty 3.567.161,77zł wyposażenie 661.934,49zł. 28

Strukturę wydatków związanych z bieżącym funkcjonowaniem domów pomocy społecznej przedstawia poniższy wykres. 67% 4% 1% 9% 10% 8% 1% Środki żywności opłaty, podatki, itp. wydatki związane z zatrudnieniem wyposażenie leki i środki pomocnicze pozostałe wydatki bieżące remonty Wydatki związane z zatrudnieniem w domach pomocy społecznej funkcjonujących na terenie naszego województwa w roku 2009 wyniosły 65.816.362,55zł. Stanowi to 66,66 % ogółu wydatków w DPS w roku 2009. W ramach tych środków wg stanu na 31 grudnia 2009r. w dps-ach zatrudnionych było 2.308 osób, z tego 2.242 na podstawie umowy o pracę i 66 wg innych form, co ilustruje poniższe zestawienie. Wyszczególnienie Ogółem Z tego w domach: Samorządów powiatowych Podmiotów niepublicznych Ogółem zatrudnieni (1+2), z tego: 2.308 1.838 470 1) na podstawie umowy o pracę (a+b) 2.242 1.808 434 a) w pełnym wymiarze czasu pracy 2.067 1.706 361 a) w niepełnym wymiarze czasu pracy 175 102 73 2) wg innych form 66 30 36 Na 2.242 osób zatrudnionych na podstawie umowę o pracę największą grupę (52,85 %) stanowią pracownicy działalności opiekuńczo-terapeutycznej. 29

Strukturę zatrudnienia w domach pomocy społecznej wg działów przedstawia poniższe zestawienie. Z tego w domach: Ogółem Samorządów Podmiotów Pracownicy powiatowych niepublicznych Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba osób etatów osób etatów osób etatów Ogółem zatrudnieni (1+2+3+4+5), z tego: 2.242 2.149,85 1.808 1.752,09 434 394,76 1) kierujący jednostkami organizacyjnymi 50 47,00 34 33,50 16 13,50 2) działalności opiekuńczoterapeutycznej 1.194 1.158,23 964 943,80 230 214,43 3) działalności medycznorehabilitacyjnej 317 293,63 265 247,13 52 46,50 4) działalności administracyjnej 192 172,28 157 146,08 35 26,20 5) gospodarczy i obsługi 489 475,71 388 381,58 101 94,13 Spośród 41 osób kierujących domami pomocy społecznej, tylko jedna osoba nie spełnia ustawowych wymogów kwalifikacyjnych. Domy, które mają zezwolenie warunkowe zgodnie z art. 152 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 roku (Dz. U. z 2008r. Nr 115, poz. 728 z późn. zm.), powinny do 31 grudnia 2010 roku zakończyć programy naprawcze i uzyskać stałe zezwolenie, aby móc kontynuować swoją działalność. Był to jeden priorytetów podczas ubiegania się o środki z rezerwy celowej budżetu państwa uruchamianej na dofinansowanie działalności DPS-ów. Środki na wydatki inwestycyjne w wysokości 835.000zł wydatkowany była przez 3 domy pomocy społecznej: powiat bartoszycki - Dom Pomocy Społecznej w Szczurkowie 5.000 zł - na doposażenie kuchni powiat ostródzki - Dom Pomocy Społecznej w Molzie 130.000 zł na: dokończenie budowy łącznika między budynkiem głównym i budynkiem, w którym znajduje się sala rehabilitacyjna oraz terapeutyczna; doposażenie nowych pokoi mieszkalnych Oddanie do użytku budynku łącznika umożliwiło bezpośrednią komunikację między budynkami mieszkalnymi, a budynkiem mieszczącym salę terapeutyczną i rehabilitacyjną, zwiększa swobodę dostępu do pomieszczeń szczególnie osobom niepełnosprawnym. 30

W wyniku realizacji zadania uzyskano trzy dodatkowe pokoje dwuosobowe z łazienkami przystosowanymi do potrzeb osób niepełnosprawnych. Pokoje zostały doposażone w niezbędny sprzęt. powiat węgorzewski Dom Pomocy Społecznej w Węgorzewie 700.000 zł na: dobudowanie na szczytach budynku nr 6 klatek schodowych z dźwigami osobowo towarowymi; wyodrębnienie na poziomie kondygnacji 1. pomieszczeń dla pensjonariuszy; pomieszczeń administracyjnych, socjalnych, opieki medycznej, zajęć ruchowych oraz węzłów sanitarnych dostosowanych dla osób na wózkach inwalidzkich; wyodrębnienie na poziomie kondygnacji 2. pomieszczeń dla pensjonariuszy, pomieszczenia socjalnego, wydawania posiłków, dziennego pobytu, gospodarczego oraz węzłów sanitarnych dostosowanych dla osób na wózkach inwalidzkich; wyodrębnienie na poziomie kondygnacji 3. pomieszczeń dla pensjonariuszy, pomieszczenia socjalnego, gospodarczego oraz węzłów sanitarnych dostosowanych dla osób na wózkach inwalidzkich; Poza domami pomocy społecznej, całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym i w podeszłym wieku, zapewniają placówki prowadzone w ramach działalności gospodarczej i statutowej, przez podmioty działalności gospodarczej, Kościół Katolicki, inne kościoły, związki wyznaniowe, organizacje społeczne, fundacje i stowarzyszenia. Placówki nie mają statusu jednostki organizacyjnej pomocy społecznej, ale uzupełniają system w obszarze opieki całodobowej. Tego rodzaju działalność może być prowadzona wyłącznie po uzyskaniu zezwolenia wojewody. Na terenie województwa warmińsko-mazurskiego w roku 2009r. funkcjonowało 6 placówek opieki całodobowej posiadających łącznie 187 miejsc, w tym: w podregionie elbląskim 2 placówki o łącznej liczbie miejsc 23, w podregionie ełckim nie ma placówek, w podregionie olsztyńskim 4 placówki o łącznej liczbie miejsc 164. Dwie placówki prowadzone są w ramach działalności statutowej, a trzy w ramach działalności gospodarczej. Wszystkie placówki posiadają zezwolenia na czas nieokreślony wydane przez Wojewodę Warmińsko-Mazurskiego i są wpisane do rejestru placówek, który jest udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego. 31

3.1.2. Placówki opiekuńczo-wychowawczych i ośrodki adopcyjno-opiekuńcze W całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych umieszczane są dzieci pozbawione częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej. Placówki opiekuńczo-wychowawcze dzieli się na placówki następującego typu: interwencyjne, socjalizacyjne, rodzinne, wielofunkcyjne Zapewnienie opieki dzieciom w tych placówkach oraz pokrywanie kosztów ich utrzymania jest zadaniem własnym powiatu. Zadaniem placówek opiekuńczowychowawczych jest przygotowanie dzieci do samodzielnego życia. Zadania poszczególnych typów placówek opiekuńczo-wychowawczych przedstawiają się następująco: Typ placówki Interwencyjna 32 Zadania 1. Zadaniem placówki interwencyjnej jest zapewnienie dziecku: a) doraźnej opieki na czas trwania sytuacji kryzysowej; b) dostępu do kształcenia dostosowanego do jego wieku i możliwości rozwojowych; c) opieki i wychowania do czasu powrotu do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie adopcyjnej albo zastępczej, placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego albo socjalizacyjnego; d) dostępu do pomocy psychologiczno-pedagogicznej odpowiedniej do zaburzeń i odchyleń rozwojowych lub specyficznych trudności w nauce. 2. Placówka interwencyjna przyjmuje dzieci w sytuacjach wymagających natychmiastowego rozpoczęcia sprawowania opieki i wychowania. 3. Do placówki interwencyjnej są przyjmowane dzieci od 11. roku życia na podstawie rozstrzygnięcia sądu w sprawach opiekuńczych, niezależnie od miejsca zamieszkania. W wyjątkowych przypadkach do placówki interwencyjnej mogą być przyjmowane dzieci młodsze. 4. Placówka interwencyjna może specjalizować się w opiece nad niemowlętami przygotowywanymi do adopcji. 5. Placówka interwencyjna sporządza diagnozę psychologicznopedagogiczną dziecka i diagnozę jego sytuacji rodzinnej oraz ustala wskazania do dalszej pracy z dzieckiem. 6. Pobyt dziecka w placówce interwencyjnej nie może trwać dłużej niż 3 miesiące. W przypadku, gdy postępowanie sądowe w sprawie uregulowania sytuacji prawnej dziecka jest w toku, pobyt w placówce interwencyjnej może być przedłużony, nie dłużej jednak niż o 3 miesiące.

Rodzinna Zadania placówki rodzinnej: 1. Tworzy jedną, wielodzietną rodzinę dla dzieci, którym nie znaleziono rodziny zastępczej lub przysposabiającej; 2. Wychowuje dzieci w różnym wieku, w tym dorastające i usamodzielniające się; 3. Umożliwia wspólne wychowanie i opiekę licznemu rodzeństwu; 4. Zapewnia dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych; 5. Ustala zasady kontaktów dziecka z rodzicami w porozumieniu z sądem, centrum pomocy i ośrodkiem adopcyjno-opiekuńczym. 6. Współpracuje z ośrodkiem adopcyjno-opiekuńczym i centrum pomocy w celu sprawowania lepszej opieki nad dzieckiem i jego wychowania. Socjalizacyjna Zadania placówki socjalizacyjnej: 1. Zapewnia dziecku opiekę całodobową i wychowanie oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby; 2. Zapewnia zajęcia wychowawcze, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne, rekompensujące brak wychowania w rodzinie przygotowujące do życia społecznego, a dzieciom niepełnosprawnym - odpowiednią rehabilitację i zajęcia specjalistyczne; 3. Zapewnia dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych; 4. Podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny naturalnej, znalezienia rodziny przysposabiającej lub umieszczenia w rodzinnych formach opieki zastępczej; 5. Pracuje z rodziną dziecka; 6. Organizuje dla swoich wychowanków odpowiednie formy opieki w środowisku, grupy usamodzielniające oraz kontakt z rodzinami zaprzyjaźnionymi; Wielofunkcyjna Zadania placówki wielofunkcyjnej: 1. Zapewnia dziecku dzienną i całodobową opiekę oraz wychowanie, realizując zadania przewidziane dla placówki opiekuńczowychowawczej wsparcia dziennego, typu interwencyjnego i socjalizacyjnego, a także łączy dzienne i całodobowe działania terapeutyczne, interwencyjne i socjalizacyjne skierowane na dziecko i rodzinę dziecka. 2. Pracuje z rodziną dziecka w celu usprawnienia jej umiejętności opiekuńczo-wychowawczych. 33

Na terenie województwa warmińsko-mazurskiego zgodnie ze stanem na dzień 31 grudnia 2009 roku funkcjonowało łącznie 65 placówek opiekuńczo-wychowawczych i ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, w tym: 15 typu socjalizacyjnego; 2 typu interwencyjnego; 10 typu wielofunkcyjnego; 10 typu rodzinnego; 21 wsparcia dziennego ( 4 specjalistyczne i 17 opiekuńczych) 7 ośrodków adopcyjno-opiekuńczych. Placówki opiekuńczo-wychowawcze i ośrodki adopcyjno-opiekuńcze w większości są jednostkami publicznymi, jednak 17 prowadzonych jest na zlecenie powiatu, w tym: 5 typu socjalizacyjnego; 4 typu wielofunkcyjnego; 1 typu rodzinnego; 4 wsparcia dziennego (1 specjalistyczna i 3 opiekuńcze) Wyszczególnienie Placówki opiekuńczowychowawcze, w tym: Podmiot prowadzący powiat Liczba Liczba Liczba placówek miejsc osób Inny podmiot prowadzący Liczba placówek Liczba miejsc Liczba osób 43 1.381 1.608 84 389 405 1. Placówki wsparcia dziennego: 15 532 504 2 70 60 - opiekuńcze 3 160 196 1 30 30 - specjalistyczne 1 12 12 0 0 0 2. Placówki interwencyjne 2 49 48 0 0 0 3. Placówki rodzinne 7 49 48 0 0 0 4. Placówki socjalizacyjne 10 388 442 4 143 155 5. Placówki wielofunkcyjne 8 333 452 77 114 109 Spośród funkcjonujących w 2009 roku ośrodków adopcyjno-opiekuńczych 3 prowadzone były na zlecenie powiatu. W trakcie 2009 roku ośrodki adopcyjno opiekuńcze woj. warmińsko-mazurskiego prowadziły 193 procedury adopcyjne, a według stanu na dzień 31 grudnia 2009 roku - 99 adopcji zostało zakończonych. Lp. Ośrodki adopcyjno-opiekuńcze Liczba prowadzonych procedur adopcyjnych Liczba zakończonych adopcji 1 ośrodki publiczne 120 38 2 ośrodki niepubliczne 73 61 Ogółem ośrodki (publiczne i niepubliczne) 193 99 34

Świadczone usługi oraz opieka i wychowanie obowiązujące w placówkach opiekuńczo-wychowawczych powinny być zgodne ze standardami określonymi w Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie placówek opiekuńczowychowawczych z dnia 19 października 2007 r. (Dz. U. Nr 201, poz.1455). Zgodnie z tymi standardami dzieciom w placówce opiekuńczo-wychowawczej (typu interwencyjnego, socjalizacyjnego i rodzinnego bez względu na ilość przebywających w nich dzieci), zapewnia się: 1. wyżywienie dostosowane do ich potrzeb rozwojowych; 2. dostęp do opieki zdrowotnej; 3. dostęp do zajęć wychowawczych, kompensacyjnych, terapeutycznych i rewalidacyjnych; 4. wyposażenie w: a. odzież, obuwie, bieliznę i inne przedmioty osobistego użytku, stosownie do wieku i indywidualnych potrzeb, b. zabawki odpowiednie do wieku rozwojowego, c. środki higieny osobistej; 5. zaopatrzenie w: a. leki, b. podręczniki i przybory szkolne; 6. kwotę pieniężną do własnego dysponowania przez dzieci od 5 roku życia, 7. dostęp przez całą dobę do podstawowych produktów żywnościowych oraz napojów; 8. dostęp do nauki, która w zależności od typu placówki opiekuńczo-wychowawczej odbywa się: a. w szkołach poza placówką opiekuńczo-wychowawczą, b. na terenie placówki opiekuńczo-wychowawczej, c. w systemie nauczania indywidualnego; 9. pomoc w nauce, w szczególności przy odrabianiu zadań domowych, oraz w miarę potrzeby przez udział w zajęciach wyrównawczych; 10. uczestnictwo, w miarę możliwości, w zajęciach pozalekcyjnych i rekreacyjnosportowych; 11. opłatę za pobyt w bursie lub internacie, jeżeli dziecko uczy się poza miejscowością, w której znajduje się placówka opiekuńczo-wychowawcza; 12. pokrycie kosztów przejazdu do i z miejsca uzasadnionego pobytu poza placówką opiekuńczo-wychowawczą. Liczba dzieci jednocześnie przebywających w placówce opiekuńczowychowawczej: nie powinna przekraczać 30 dla placówek socjalizacyjnych i interwencyjnych może wynosić od 4 do 8 w placówkach rodzinnych (w szczególnie uzasadnionych przypadkach może być mniejsza lub większa). 35

W zakresie usług bytowych każda placówka opiekuńczo-wychowawcza, niezależnie od typu i liczby dzieci, powinna znajdować się w budynku, który posiada: 1. pokoje mieszkalne 1-5-osobowe, właściwie oświetlone, o powierzchni zapewniającej przechowywanie rzeczy osobistych i swobodne korzystanie z wyposażenia, na które składają się, co najmniej dla każdego dziecka: łóżko lub tapczan, szafka i lampka nocna, szafa lub miejsce w szafie na przechowywanie rzeczy osobistych, odzieży i obuwia dostosowanych do pory roku, zabawki; 2. kuchnię. Dodatkowo w placówkach socjalizacyjnych i interwencyjnych przeznaczonych dla więcej niż 14 dzieci powinny znajdować się: łazienki z miejscem do prania i suszenia rzeczy osobistych i toalety, w ilości umożliwiającej korzystanie z nich w sposób zapewniający intymność i zgodność z zasadami higieny; pomieszczenia do wypoczynku wyposażone w stoliki i krzesła, telewizor, gry, zabawki, książki (nie mniej niż jedno pomieszczenie na 10 dzieci); miejsce do cichej nauki; jadalnię dla wszystkich dzieci; aneksy kuchenne przeznaczone do zajęć kulinarnych i przyrządzania śniadań i kolacji (nie mniej niż jeden aneks kuchenny na 10 dzieci); odpowiednio wyposażone pomieszczenia do zajęć terapeutycznych i sportowych; pokój do spotkań z osobami odwiedzającymi; pokój gościnny; gabinet pielęgniarski; pokój dla dzieci chorych; pomieszczenie do prania i suszenia. Według stanu na dzień 31 grudnia 2009 r. 22 placówki spełniały wymagane standardy funkcjonowały na podstawie zezwolenia na czas nieokreślony: 1) Dom Św. Faustyny - "Pomocna Dłoń" w Ełku, 2) Dom Rodzinny w Ełku ul. Grajewska, 3) Dom Rodzinny w Ełku ul. M.Dąbrowskiej, 4) Dom Rodzinny w Starych Juchach, 5) Katolicki Ośrodek Wsparcia dla Dzieci i Młodzieży w Braniewie, 6) Powiatowy Dom Dziecka w Reszlu, 7) Rodzinny Dom Dziecka w Nidzicy, 8) Dom św. Faustyny "Nie Lękajcie Się" w Gołdapi, 9) Zespół Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych, Edukacyjnych 36

i Diagnostycznych w Olsztynie Pogotowie Opiekuńcze, 10) Zespół Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych, Edukacyjnych i Diagnostycznych w Olsztynie Dom dla Dzieci W Parku, 11) Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej Ośrodek Wsparcia i Opieki nad Dzieckiem i Rodziną w Olsztynie, 12) Rodzinny Dom Dziecka Nr 3 w Olsztynie, 13) Placówka Rodzinna w Zelkach, 14) Rodzinny Dom Dziecka w Grabinku, 15) Wielofunkcyjna Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza w Bartoszycach, 16) Rodzinny Dom Dziecka w Żydowie, 17) Dom dla Dzieci Nad Jeziorem w Olsztynku, 18) Dom dla Dzieci im. Michała Lengowskiego w Gryźlinach, 19) Dom dla Dzieci Keja w Biskupcu, 20) Rodzinny Dom Dziecka Nr 2 w Olsztynie, 21) Rodzinny Dom Dziecka w Lidzbarku Warmińskim, 22) Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza Mario w Lidzbarku, Na podstawie zezwolenia warunkowego funkcjonowało 13 placówek niespełniających wszystkich wymaganych standardów: 1) Dom im. J. Korczaka w Olecku, 2) Powiatowy Dom Dziecka Słoneczne Wzgórze we Fromborku, 3) Dom dla Dzieci w Pasymiu, 4) Zespół Placówek Opiekuńczo - Wychowawczych w Szczytnie, 5) Dom Dziecka Orle Gniazdo w Marwicy, 6) Domy dla Dzieci Towarzystwa Nasz Dom w Mrągowie, 7) Placówka Wielofunkcyjna Dom dla Dzieci i Młodzieży Promyk w Morągu, 8) Dom dla Dzieci im. Sybiraków w Szymonowie, 9) Dom dla Dzieci w Stawigudzie, 10) Ośrodek Wsparcia dla Dzieci i Młodzieży w Elblągu Pogotowie Opiekuńcze, 11) Ośrodek Wsparcia dla Dzieci i Młodzieży w Elblągu Dom Dziecka, 12) Placówka Opiekuńczo- Wychowawcza Mój Dom w Ornecie, 13) Dom Dziecka w Pacółtowie, Stan zaawansowania w/w placówek na dzień 31 grudnia 2009 roku w dochodzeniu do standardów przedstawiał się następująco: a) z 5 placówek, które nie spełniały standardu dotyczącego liczby dzieci, jaka może jednocześnie przebywać w placówce - 4 placówki osiągnęły ten standard (na podstawie 30 rozporządzenia w sprawie placówek opiekuńczowychowawczych), b) z 5 placówek, które nie spełniały standardu dotyczącego warunków mieszkalnych - 1 placówka osiągnęła ten standard, w 4 pozostałych trwały zaawansowane prace 37

remontowo-adaptacyjne (na podstawie 27 ust. 3 rozporządzenia w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych), c) z 11 placówek, które nie spełniały standardu dotyczącego liczby wykwalifikowanych pracowników pedagogicznych 10 placówek było na etapie zatrudniania pracowników w wymiarze niezbędnym do zapewnienia wychowankom bezpieczeństwa i indywidualnej opieki (na podstawie 30 rozporządzenia w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych). Ponadto w przypadku dwóch placówek, tj. Domu Dziecka im. J. Korczaka w Olsztynie oraz Domu św. Faustyny- Wielkie Serce w Giżycku postępowanie w sprawie wydania zezwolenia zawieszone zostało w 2008 roku na wniosek organów prowadzących te jednostki (w jednym przypadku z uwagi na konieczność przeprowadzenia kosztownych inwestycji związanych ze spełnieniem wymogów przeciwpożarowych, zaleconych przez Państwową Straż Pożarną, w drugim natomiast, z uwagi na zmianę koncepcji docelowej restrukturyzacji placówki ). Taki stan utrzymywał się do końca 2009 r. W placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodkach adopcyjnoopiekuńczych zatrudnionych było 731 osób, z tego 116 na podstawie ustawy karta nauczyciela. W wyniku dokonania w 2009 roku oceny zgodności kwalifikacji kadry kierowniczej w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i ośrodkach adopcyjnoopiekuńczych z obowiązującymi przepisami ustawy o pomocy społecznej, rozporządzenia w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz rozporządzenia sprawie podmiotów uprawnionych do zakładania i prowadzenia niepublicznych ośrodków adopcyjno-opiekuńczych oraz stażu pracy i kwalifikacji wymaganych od osób zatrudnionych w publicznych i niepublicznych ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych, ustalono, co następuje: z 27 osób będących dyrektorami całodobowych placówki opiekuńczowychowawcze typu socjalizacyjnego, interwencyjnego i wielofunkcyjnego 23 osoby miały pełne kwalifikacje do zajmowania tych stanowisk, 4 osoby były w trakcie studiów podyplomowych z organizacji pomocy społecznej, w tym jedna dodatkowo nie miała wymaganego 3-letniego stażu pracy w pomocy społecznej, wszyscy dyrektorzy placówek typu rodzinnego posiadają kwalifikacje wymagane obowiązującymi przepisami, z 23 osób będących kierownikami placówek wsparcia dziennego, 1 osoba nie posiadała kwalifikacji wymaganych obowiązującymi przepisami, ponadto w przypadku 2 placówek prowadzonych przez TPD w Olsztynie nadzór nie posiadał wiadomości na temat funkcjonowania tychże placówek, TPD w 2009 roku nie otrzymało dotacji z budżetu Miasta Olsztyn na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej pn. prowadzenie świetlic / ognisk środowiskowych, dyrektorzy z 6 ośrodków adopcyjno-opiekuńczych posiadali kwalifikacje wymagane obowiązującymi przepisami. W przypadku jednego ośrodka nie rozstrzygnięto konkursu na dyrektora. 38

W 2009 roku z dotacji na funkcjonowanie placówek opiekuńczo-wychowawczych przekazane zostały środki w wysokości 593.238zł, z czego w ramach działalności bieżącej 248.818 zł, natomiast 344.420 zł na sfinansowanie wydatków inwestycyjnych. W ramach wydatków bieżących w wysokości 248.818 zł środki dla placówek opiekuńczo-wychowawczych w 2009 roku przekazywane były na realizację dwóch zadań: 1. wypłatę dodatków w wysokości 250 zł miesięcznie na pracownika socjalnego zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, realizującego pracę socjalną w środowisku 30.808zł 2. standaryzację placówek opiekuńczo wychowawczych 224.476 zł. W ramach dotacji na dodatki dla pracowników socjalnych, dofinansowano działalność 8 powiatów na terenie, których działają placówki opiekuńczo - wychowawcze, które otrzymały dotację z przeznaczeniem na dodatki dla 10 pracowników socjalnych zatrudnionych w ramach 8,5 etatów. Pozostała kwota 224.476 zł przeznaczona była na realizację programów naprawczych w niżej wymienionych placówkach opiekuńczo wychowawczych: 26.976 zł w Zespole Placówek Opiekuńczo Wychowawczych Ośrodek Wsparcia dla Dzieci i Młodzieży Środki przeznaczono na remont budynku Domu Dziecka przy ul. Chrobrego w Elblągu. Jednym z głównych zadań był remont pomieszczeń grupy dziewcząt, w tym przede wszystkim malowanie pomieszczeń, sufitów, parapetów, drzwi, futryn, szpachlowanie, wymiana listew przypodłogowych, punktów elektrycznych zewnętrznych. Powyższe środki były wydatkowane zgodnie programem naprawczym. 8.000zł w Placówce Rodzinnej w Zelkach W placówce odnowiono okna, przebudowano łazienki, wymieniono pokrycie dachu na przybudówce, docieplono ściany szczytowe i wymianę rowerów oraz zakup telewizora. Prace remontowe wykonywane były przy współpracy mieszkańców i podnoszą standard życia w placówce oraz przybliżają placówkę do osiągnięcia standardów, zgodnie z programem naprawczym. 10.000zł - w Powiatowym Domu Dziecka we Fromborku - Środki przeznaczono na remont ciągu komunikacyjnego, tj.: wymieniono okna, wymieniono grzejniki, pomalowano ściany i sufity, położono lamperię, wymieniono glazurę i odnowiono klatkę schodową. Dzięki funduszom z dotacji placówka przybliżyła się do osiągnięcia standardów i podniósł się standard życia wychowanków. 19.500zł w Domu Dziecka w Szymanowie Przyznane środki zostały wykorzystane na remont łazienki i korytarza na I piętrze budynku głównego, wymieniono instalacje hydrauliczną i grzewczą, zakupiono urządzenia sanitarne, ułożono nową glazurę i terakotę. Na korytarzach wymieniono podłogę oraz odnowiono ściany. Wymieniono schody na klatce schodowej w grupie chłopców oraz instalację elektryczną w budynku głównym. Zadanie ujęte zostało w planie naprawczym placówki. 39

100.000zł w Domu Dziecka Orle Gniazdo w Marwicy Środki wydatkowano na dwa projekty wynikające z programu naprawczego placówki. Pierwszy Remont i modernizacja pomieszczeń domu dziecka z przeznaczeniem na mieszkanie wychowanków grup gimnazjalnych, drugi projekt to Remont i modernizacja pomieszczeń domu dziecka z przeznaczeniem na mieszkanie wychowanków grupy młodszej. W ramach projektów dokonano remontów pomieszczeń oraz zakupiono niezbędne doposażenie pokoi oraz kuchni. 10.000zł w Domu Dziecka w Pasymiu - Zakupiono doposażenie, meble, pościel i koce oraz materiały edukacyjne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania placówki. Zadanie ujęte zostało w planie naprawczym placówki 5.000zł - w Domu Dziecka w Pacółtowie - Przyznane środki zostały wykorzystane na przebudowę pomieszczeń suszarni i adaptację na pomieszczenia do zajęć sportowych, remont schodów prowadzących do sali zajęć sportowych, zakup sprzętu sportowego: orbitreki, wioseł, atlasu, stopera, rowerka. Oddanie do użytku pomieszczenia do zajęć sportowych pozwoliło na dostosowanie placówki do obowiązujących standardów świadczonych usług. Zadanie ujęte zostało w planie naprawczym placówki. 39.000zl w Domu dla Dzieci Towarzystwa Nasz Dom w Mrągowie Środki wydatkowano na wykonanie remontu mieszkania przy ul. Warszawskiej 53, odnowiono podłogi w domu przy ul. Spacerowej 3A, doposażono placówkę nowe meble. Zadania były zgodne z programem naprawczym i przybliżyło placówkę do osiągnięcia standardów. 6.000zł - Dom Dziecka w Olecku wydatkował na zakup mebli, sprzętu AGD, sprzętu RTV, zabawek, oraz brakujący sprzęt tj.: suszarki do włosów, wiadra, mopy, suszarki do bielizny. Placówka została doposażona w brakujący sprzęt gospodarstwa domowego, meble, zabawki, itp., przez co mogła zrealizować założenia programu naprawczego. 3.1.3. Świadczenia dla rodzin zastępczych Organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci oraz wypłacanie wynagrodzenia z tytułu pozostawania w gotowości przyjęcia dziecka albo świadczonej opieki i wychowania niespokrewnionym z dzieckiem zawodowym rodzinom zastępczym jest zadaniem własnym powiatu. Opiekę i wychowanie w rodzinie zastępczej zapewnia się dziecku pozbawionemu częściowo lub całkowicie opieki rodzicielskiej lub dziecku niedostosowanemu społecznie. Rodzina zastępcza zapewnia dziecku warunki rozwoju i wychowania odpowiedniego do jego stanu zdrowia i poziomu rozwoju, w tym: odpowiednie warunki bytowe, możliwości rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego, 40

możliwości zaspokojenia indywidualnych potrzeb dziecka, możliwość własnej edukacji i rozwoju zainteresowań, odpowiednie warunki do wypoczynku i organizacji czasu wolnego. Rodziny zastępcze dzielą się na: 1. spokrewnione z dzieckiem 2. niespokrewnione z dzieckiem 3. zawodowe niespokrewnione z dzieckiem: a) wielodzietne (w których w tym samych czasie umieszczonych jest nie mniej niż troje i nie więcej niż sześcioro dzieci, za wyjątkiem liczniejszego rodzeństwa), b) specjalistyczne (w których umieszcza się w tym samy czasie nie więcej niż troje dzieci niedostosowanych społecznie albo z różnymi dysfunkcjami lub problemami zdrowotnymi wymagającymi szczególnej opieki i pielęgnacji), c) o charakterze pogotowia rodzinnego (w której umieszcza się nie więcej niż 3 dzieci na pobyt okresowy do czasu unormowania sytuacji życiowej dziecka, nie dłużej jednak niż na 12 miesięcy) Ponadto w 2009 roku na świadczenia dla rodzin zastępczych powiaty wydatkowały kwotę w wysokości 31.342.889 zł. W ramach tych środków pomocą objętych zostały 2.454 rodziny zastępcze, a w nich 3.731 osób. Wyszczególnienie Kwota świadczeń Liczba rodzin Liczba dzieci umieszczonych w rodzinie zastępczej rodziny zastępcze ogółem, w tym: - rodziny zastępcze spokrewnione z dzieckiem, - rodziny niespokrewnione z dzieckiem - rodziny zawodowe niespokrewnione z dzieckiem, 31.342.889 zł 2.454 3.731 20.183.919 zł 2.103 2.790 39.86.911 zł 247 416 7.172.058 zł 112 544 W ramach zawodowych rodzin niespokrewnionych z dzieckiem objętych świadczeniami z pomocy społecznej zdecydowaną większość stanowiły rodziny wielodzietne - 77 rodzin (w nich 373 dzieci), następnie rodziny o charakterze pogotowia rodzinnego 31 (w nich 171 dzieci) oraz rodziny specjalistyczne 4 (w nich 7 dzieci). 41

Z powyższych środków na świadczenia dla zawodowych rodzin zastępczych przeznaczono środki w łącznej wysokości 7.172.058zł, w tym: Wyszczególnienie Ogółem wydatki na świadczenia dla zawodowych rodzin zastępczych Pomoc pieniężna na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonego dziecka Jednorazowa pomoc na pokrycie wydatków związanych z potrzebami dziecka przyjmowanego do rodziny Jednorazowa pomoc losowa Okresowa pomoc losowa Wynagrodzenie osoby za pełnienie zadań pogotowia rodzinnego Wynagrodzenie osoby pozostającej w gotowości pełnienia zadań pogotowia rodzinnego Kwota świadczeń 7.172.058 zł 3.976.156 zł 195.434 zł 1.646 zł 1.600 zł 2.970.779 zł 26.443 zł Zgodnie z danymi zebranymi z powiatowych centrów pomocy rodzinie na temat przyczyn umieszczenia dzieci w pieczy zastępczej, liczba dzieci w 2009 roku w poszczególnych typach opieki przedstawiała się następująco: w rodzinach zastępczych spokrewnionych 366 dzieci; w rodzinach zastępczych niespokrewnionych, w tym w zawodowych rodzinach zastępczych 218 dzieci; w placówkach opiekuńczo-wychowawczych 405 dzieci. W 2009 roku w całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz rodzinach zastępczych, przebywało 274 dzieci, tzw. eurosierot, których choć jedno z rodziców przebywało poza granicami kraju, w tym 233 dzieci w 167 rodzinach zastępczych oraz 41 dzieci w 17 placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Ponadto w 2009 roku na terenie województwa warmińsko-mazurskiego, w powiecie kętrzyńskim przebywało dziecko pochodzenia rumuńskiego, zamieszkujące na terenie powiatu kętrzyńskiego. Zgodnie z art. 20 ust.1 pkt 5 ustawy o pomocy społecznej jednym z zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych przez powiat jest finansowanie pobytu całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz rodzinach zastępczych dzieciom cudzoziemców. Na sfinansowanie wydatków związanych z utrzymaniem tego dziecka przeznaczone zostały środki w wysokości 17.788zł, które wykorzystane zostały na częściowe pokrycie kosztów utrzymania tego dziecka, między innymi na zakup podręczników, ubrań i leków. 42

uzależnienia (alkoholizm, narkomania, itp.) bezrobocie inne/brak wiedzy o przyczynie uzależnienia (alkoholizm, narkomania, itp.) ubóstwo bezrobocie inne/brak wiedzy o przyczynie ubóstwo bezrobocie przemoc inne/brak wiedzy o przyczynie ubóstwo bezrobocie inne/brak wiedzy o przyczynie uzależnienia (alkoholizm, narkomania, itp.) niepełnosprawność inne/brak wiedzy o przyczynie Liczba dzieci umieszczona w pieczy zastępczej w 2009 r. ze względu na główną przyczynę/sekwencję zjawisk wywołującą umieszczenie główna przyczyna (sekwencja zjawisk) wywołująca umieszczenia dzieci w 2009r. w: skutek ubóstwo przemoc w rodzinie przyczyna/ zjawisko towarzyszące choroba (w tym psychiczna) / niepełnosprawność nieodpowiednie warunki lokalowe bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 rodzinach zastępczych spokrewnionych 24 1 1 13 2 1 0 9 1 4 30 0 1 0 166 13 100 rodzinach zastępczych niespokrewnionych (w tym zawodowych rodzinach zastępczych) placówkach opiekuńczowychowawczych (rodzinne domy dziecka, placówki socjalizacyjne, placówki interwencyjne, placówki wielofunkcyjne) 32 0 1 19 0 0 9 11 2 2 8 0 0 1 85 11 37 44 3 6 28 1 1 9 0 0 1 19 14 13 1 180 12 73

Rok 2009 został ustanowiony przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej Rokiem Rodzinnej Opieki Zastępczej. Rodzinną pieczę zastępcza uznano za najlepszy sposób pomocy dzieciom okresowo pozbawionym opieki własnej rodziny. W związku z powyższym, Minister Pracy i Polityki Społecznej ogłosił otwarty konkurs ofert na finansowe wspieranie programów z zakresu opieki nad dzieckiem i rodziną głównie działań na rzecz rozwoju pieczy zastępczej w samorządach lokalnych. Za priorytetowe zostały uznane programy, które miały na celu: 1. promocję i edukację w zakresie tworzenia rodzinnych form pieczy zastępczej, 2. tworzenie niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych, zawodowych niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych oraz rodzinnych domów dziecka, 3. tworzenie infrastruktury niezbędnej dla dobrego funkcjonowania rodzinnej pieczy zastępczej, w tym rodzin zastępczych (dostęp do specjalistów rożnych dziedzin oraz do różnych form wsparcia rodzin zastępczych) oraz tworzenie jednostek specjalistycznego poradnictwa dla rodzin naturalnych, zastępczych oraz adopcyjnych, 4. wspieranie istniejących niespokrewnionych rodzin zastępczych i zawodowych niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych oraz rodzinnych domów dziecka poprzez m.in. doskonalenia umiejętności opiekuńczo-wychowawczych. Postępowanie konkursowe odbywało się z uwzględnieniem przepisów zawartych w art. 23-35 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008r. nr 115, poz. 728 z późn. zm.). O dotacje mogły ubiegać się jednostki samorządu terytorialnego szczebla gminnego i powiatowego. Przy ocenie programów opracowanych i zgłaszanych przez jednostki samorządu terytorialnego szczególnie promowane były programy budowania lokalnego systemu opieki nad dzieckiem i rodziną, realizowane we współpracy z organizacjami pozarządowymi w oparciu o partnerstwo lokalne (na zasadach określonych w ustawie o pożytku publicznym i wolontariacie). Do Wydziału Polityki Społecznej tutejszego Urzędu oraz w delegaturach Urzędu w Ełku i Elblągu wpłynęły łącznie 43 oferty na realizację tego programu. Pozytywnie zostało zaopiniowanych 41 programów i tyleż otrzymało dotacje na łączą kwotę 1.148.665 zł Programy z zakresu opieki nad rodziną i dzieckiem, które wpłynęły do Wydziału Polityki Społecznej Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie, delegatury Urzędu w Elblągu i Ełku przedstawia tabla. 44

L.p. Wnioskodawca Realizator Nazwa zadania Kwota przyznana 1 Gmina Miasto Elbląg Zespół Placówek Opiekuńczo- Wychowawczych o nazwie Ośrodek Wsparcia dla Dzieci i Młodzieży w Elblągu Dom Dziecka w Elblągu Dla rodziny powrót dziecka pod opiekę rodziców naturalnych 30.900 2 3 Gmina Miasto Elbląg Gmina Miasto Elbląg Ośrodek Adopcyjno- Opiekuńczy Stowarzyszenie Zastępczego Rodzicielstwa w Elblągu MOPS w Elblągu System wsparcia rodzin zastępczych warunkiem sukcesów wychowawczych w pracy z przyjętymi dziećmi Lokalny system wsparcia społecznego w zakresie tworzenia infrastruktury niezbędnej dla dobrego funkcjonowania rodzinnej pieczy zastępczej oraz pracy z rodziną dysfunkcyjną 11.800 70.000 4 Powiat Bartoszycki PCPR w Bartoszycach 5 Powiat Braniewski PCPR w Braniewie 6 Powiat Braniewski PCPR w Braniewie 7 Powiat Braniewski PCPR w Braniewie 8 Powiat Elbląski PCPR w Elblągu 9 Powiat Elbląski PCPR w Elblągu 10 11 Powiat Iławski Powiat Iławski 12 Powiat Lidzbarski PCPR w Iławie PCPR w Iławie PCPR w Lidzbarku Warmińskim z siedzibą w Ornecie Rodzina ponad wszystko wspieranie i promocja rodzin zastępczych Moja rodzina utworzenie rodzinnego domu dziecka Szkolenie rozwijające i utrwalające nabyte umiejętności opiekuńczo-wychowawcze nad dziećmi z zaburzeniami FAS i ADHD umieszczonymi w niespokrewnionych z dzieckiem rodzinach zastępczych Mój nowy dom tworzenie nowych rodzin zastępczych niespokrewnionych Promocja i edukacja w zakresie tworzenia rodzinnych form pieczy zastępczej I ty możesz stworzyć dziecku prawdziwą rodzinę Tworzenie infrastruktury niezbędnej dla dobrego funkcjonowania rodzin zastępczych (dostęp do specjalistów z różnych dziedzin oraz różnych form wsparcia rodzin zastępczych) oraz tworzenie jednostek specjalistycznego poradnictwa dla rodzin naturalnych, zastępczych oraz adopcyjnych Pedagog i trener rodziny jako specjalistyczne poradnictwo dla rodzin przeżywających trudności wychowawcze oraz młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym Szkolenie rodzin zastępczych funkcjonujących na terenie Powiatu Iławskiego jako wsparcie w zakresie doskonalenia umiejętności opiekuńczowychowawczych Lepsze funkcjonowanie dzięki świadomości społeczeństwa 23.200 180.500 8.500 13.900 12.800 8.400 14.700 28.500 17.895 45

13 Powiat Nowomiejski PCPR w Nowym Mieście Lubawskim 14 Powiat Ostródzki PCPR w Ostródzie Tworzenie niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych zawodowych oraz wsparcie istniejących niespokrewnionych rodzin zastępczych w Powiecie Nowomiejskim Twoje problemy naszym wyzwaniem PCPR wspiera rodziny zastępcze 12.000 9.040 15 Powiat Ostródzki PCPR w Ostródzie Wszystkie dzieci nasze są 11.200 16 Powiat Kętrzyński PCPR w Kętrzynie 17 Powiat Kętrzyński PCPR w Kętrzynie,, Rozwój sieci poradnictwa i wsparcia rodzin zastępczych w powiecie kętrzyńskim'',,promocja i edukacja w zakresie tworzenia rodzinnych form pieczy zastępczej w powiecie kętrzyńskim pt.,,rodzina Czasem Jest Zastępcza'' 18 Powiat Nidzicki PCPR w Nidzicy,,Promocja i wsparcie zastępczego rodzicielstwa'' 19 Powiat Szczycieński PCPR w Szczytnie,,Promocja i rozwój rodzin zastępczych oraz wspieranie dzieci, młodzieży, rodziców opiekunów rodzin zastępczych i rodzin niewydolnych wychowawczo'' 33.200 17.900 15.700 26.100 20 Powiat Mrągowski PCPR w Mrągowie 21 Powiat Olsztyński PCPR w Olsztynie,,Szansa na miłość-w zastępstwie niezastąpieni-działania promocyjnoedukacyjne na rzecz pozyskiwania kandydatów na opiekunów zastępczych, tworzenie niespokrewnionych rodzin zastępczych, objecie specjalistycznym poradnictwem i wsparciem rodziny zastępcze i naturalne, praca z rodzina naturalna dzieci umieszczonych w opiece zastępczej'',,zintegrowany system pomocy rodzinom Powiatu Olsztyńskiego, w tym:1)działania rozszerzające i wzmacniające dotychczasowy system w zakresie opieki zastępczej nad dzieckiem i rodziną.2)dalszy rozwój niespokrewnionych z dzieckiem zawodowych rodzin zastępczych.'' 30.800 186.300 22 Urząd Miasta Olsztyn MOPS w Olsztynie,,Koło ratunkowe''- pomoc psychologiczna w ramach umocnienia środowiskowych form wsparcia rodzin zastępczych. 7.200 23 Urząd Miasta Olsztyn MOPS w Olsztynie,,Rodzina''- integracja dzieci i młodzieży z rodzin zastępczych 11.100 24 25 Powiat Węgorzewski Powiat Węgorzewski PCPR w Węgorzewie PCPR w Węgorzewie Pomóżmy stworzyć dom - działania promocyjne i edukacyjne zmierzające do powstania nowych niespokrewnionych rodzin zastępczych Zanim będzie za późno - poradnictwo specjalistyczne dla rodzin naturalnych, zastępczych i adopcyjnych 10.800 41.000 46

26 Powiat Giżycki PCPR w Giżycku Powiatowy Punkt Konsultacyjny w Giżycku jako wsparcie rodzin w sytuacjach kryzysu 16.200 27 Powiat Giżycki O-AO w Giżycku 28 Powiat Piski PCPR w Piszu 29 Powiat Piski PCPR w Piszu Rozwój niespokrewnionych z dzieckiem zawodowych rodzin zastępczych Wspieramy rodziny - rozwój infrastruktury wspierającej funkcjonowanie rodzinnej opieki zastępczej oraz rodzin naturalnych Dobra mama, dobry tata - warsztaty umiejętności wychowawczych i opiekuńczych dla niespokrewnionych 30 Powiat Piski PCPR w Piszu Dobra rodzina - szkolenie wspierające 31 Powiat Piski PCPR w Piszu rodziny zastępcze Kampania na rzecz rodzicielstwa zastępczego 32 Powiat Ełcki PCPR w Ełku Podaruj im dom Program stworzenia zintegrowanego systemu pomocy dzieciom i rodzinom zastępczym 33 Powiat Gołdapski PCPR w Gołdapi 34 Powiat Olecki PCPR w Olecku 35 Powiat Olecki PCPR w Olecku 36 Powiat Olecki PCPR w Olecku 37 Powiat Olecki PCPR w Olecku 38 Powiat Olecki PCPR w Olecku 39 Powiat Olecki PCPR w Olecku Szkolenie i doposażenie niespokrewnionych z dzieckiem zawodowych wielodzietnych rodzin zastępczych Prowadzenie interdyscyplinarnego zespołu działającego na rzecz pomocy dziecku i rodzinie w powiecie oleckim Prowadzenie grupy wsparcia dla rodzin zastępczych w powiecie oleckim Pozyskiwanie kandydatów, tworzenie niespokrewnionych z dzieckiem i zawodowych niespokrewnionych z dzieckiem rodzin zastępczych w powiecie oleckim Tworzenie i prowadzenie grupy wsparcia dla rodzin naturalnych dzieci stwarzających problemy wychowawcze oraz wychowanków placówek Utworzenie Świetlicy Wsparcia Dziennego Tęcza Utworzenie i prowadzenie grupy terapeutyczno- edukacyjnej dla dzieci z rodzin zastępczych w powiecie oleckim 40 Gmina Pisz M-GOPS w Piszu Wymarzone dzieciństwo 41 Gmina Pisz M-GOPS w Piszu Punkt Specjalistycznego poradnictwa rodzinnego Moja Rodzina Mój Świat warsztaty 42 Gmina Pisz M-GOPS w Piszu gospodarstwa domowego 8.800 25.880 4.300 15.900 19.050 33.900 12.500 15.200 8.500 21.600 9.500 0 zaopiniowano negatywnie 6.100 0 zaopiniowano pozytywnie Ministerstwo odrzuciło 21.300 31.600 43 Gmina Pisz M-GOPS w Piszu Pedagog domowy przyjaciel rodziny 2009 r. 64.900 RAZEM 1.148.665 47

W ramach świadczeń dla rodzin zastępczych przyznawane są: pomoc na częściowe pokrycie dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej, ustalana w wysokości 40% podstawy pomniejszonej o kwotę odpowiadającą 50% dochodu dziecka, nie mniej niż 10% podstawy. W przypadku rodzin zastępczych niespokrewnionych z dzieckiem kwota ta jest zwiększona o 10% podstawy. jednorazowa pomoc na pokrycie wydatków związanych z potrzebami dziecka przyjmowanego do rodziny ustalana w wysokości 150% podstawy, pomoc udzielana w przypadkach, gdy na skutek zdarzenia losowego dziecko umieszczone w rodzinie zastępczej wymaga dodatkowego wsparcia, obejmująca: jednorazowe świadczenie pieniężne w wysokości do 50% podstawy albo okresowe świadczenie pieniężne w wysokości do 50% podstawy wypłacane przez okres trwania bezpośrednich skutków tego zdarzenia, pomoc w formie rzeczowej o wartości do 50% podstawy. Wynagrodzenie z tytułu świadczonej opieki i wychowania przyznawane rodzinom zastępczym zawodowym niespokrewnionym z dzieckiem (wielodzietnym i specjalistycznym), Wynagrodzenie z tytułu pozostawania w gotowości przyjęcia dziecka lub z tytułu świadczonej opieki i wychowania przyznawane rodzinom zastępczym zawodowym niespokrewnionym z dzieckiem o charakterze pogotowia rodzinnego. 3.1.4. Pomoc mająca na celu usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem Osobom, które osiągnęły pełnoletniość w rodzinie zastępczej oraz osobom pełnoletnim opuszczającym placówkę opiekuńczo-wychowawczą typu rodzinnego i socjalizacyjnego, dom pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży oraz schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy, specjalny ośrodek wychowawczy, młodzieżowy ośrodek socjoterapii zapewniający całodobową opiekę i młodzieżowy ośrodek wychowawczy, przysługuje pomoc mająca na celu jej życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem przez pracę socjalną oraz pomoc. Ma ona przede wszystkim formę: pieniężną na usamodzielnienie, pieniężną na kontynuowanie nauki, w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym, w uzyskaniu zatrudnienia, na zagospodarowanie - w formie rzeczowej. 48

Niewątpliwie proces wprowadzania wychowanka w samodzielne, dojrzałe życie jest procesem bardzo ważnym i w zależności od indywidualnej sytuacji może trwać nawet kilka lat. Zadanie to wynika z art. 88 ustawy o pomocy społecznej i jest realizowane przez powiaty jako zadanie własne z zakresu pomocy społecznej. Powiaty finansują jego realizację w całości ze środków własnych. Podstawą ustalenia wysokości pomocy pieniężnej jest kwota zwana podstawą. W roku 2009 wynosiła ona 1.647 zł. Wysokość pomocy pieniężnej na usamodzielnienie określa szczegółowo rozporządzenie ministra polityki społecznej z dnia 23 grudnia 2004r. w sprawie udzielania pomocy na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie (Dz. U. z 2005 r. Nr 6 poz. 45 z późn. zm.). Zgodnie z nim wysokość pomocy pieniężnej na usamodzielnienie dla osoby opuszczającej placówkę opiekuńczo wychowawczą typu socjalizacyjnego, rodzinnego lub dom pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, zależna jest od okresy przebywania w poszczególnych typach placówek i ustala się ją w kwocie odpowiadającej: 1) 400% podstawy w przypadku, gdy osoba usamodzielniana przebywała w domu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie przez okres powyżej trzech lat; 2) 400% podstawy - w przypadku, gdy osoba usamodzielniana opuszcza dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży; 3) 200% podstawy - w przypadku, gdy osoba usamodzielniana przebywała w placówce opiekuńczo wychowawczej typu socjalizacyjnego, rodzinnego lub w domu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie przez okres od dwóch do trzech lat; 4) 100% podstawy - w przypadku, gdy osoba usamodzielniana przebywała w placówce opiekuńczo wychowawczej typu socjalizacyjnego, rodzinnego lub w domu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie przez okres od roku do dwóch lat. Wysokość pomocy pieniężnej na usamodzielnienie dla osoby usamodzielnianej z rodziny zastępczej lub opuszczającej młodzieżowy ośrodek wychowawczy, zakład poprawczy, schronisko dla nieletnich, specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy ustala się w kwocie odpowiadającej: 1) 300% podstawy - w przypadku, gdy osoba usamodzielniana przebywała w rodzinie zastępczej, młodzieżowym ośrodku wychowawczym, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich przez okres powyżej trzech lat; 49

2) 200% podstawy - w przypadku, gdy osoba usamodzielniana przebywała w rodzinie zastępczej, młodzieżowym ośrodku wychowawczym, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich przez okres od dwóch do trzech lat; 3) 100% podstawy - w przypadku, gdy osoba usamodzielniana przebywała w rodzinie zastępczej, młodzieżowym ośrodku wychowawczym, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich przez okres od roku do dwóch lat. Do okresów pobytu, wlicza się wszystkie okresy, w ciągu których osoba usamodzielniana przebywała w innej rodzinie zastępczej, placówce opiekuńczowychowawczej typu interwencyjnego, rodzinnego i socjalizacyjnego, domu pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domu dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, zakładzie poprawczym, schronisku dla nieletnich lub specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym lub młodzieżowym ośrodku wychowawczym. Wlicza się do nich również okres do sześciu miesięcy przed osiągnięciem pełnoletniości przez osobę usamodzielnianą, w przypadku, gdy jej pobyt w rodzinie zastępczej ustał wskutek śmierci osoby pełniącej funkcję rodziny zastępczej. Jednocześnie pobyt w placówce opiekuńczo-wychowawczej typu interwencyjnego dłuższy niż sześć miesięcy traktuje się jako pobyt w placówce opiekuńczo wychowawczej typu socjalizacyjnego. Wartość pomocy na zagospodarowanie ustala się jako równowartość kwoty nie wyższej niż 300% podstawy. Podobnie wartość pomocy na zagospodarowanie dla osoby usamodzielnianej niepełnosprawnej w stopniu umiarkowanym lub znacznym ustala się jako równowartość 300% podstawy. W skład pomocy na zagospodarowanie mogą wchodzić: materiały niezbędne do przeprowadzenia remontu i wyposażenia mieszkania; niezbędne urządzenia domowe; pomoce naukowe; sprzęt rehabilitacyjny; sprzęt, który może służyć do podjęcia zatrudnienia. Jednocześnie uzyskanie pomocy w usamodzielnieniu jest uzależnione od ustanowienia opiekuna oraz od opracowania i realizacji indywidualnego programu usamodzielnienia pod nadzorem tegoż opiekuna. 50

Pomoc pieniężna na usamodzielnienie Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki Uzyskiwanie odpowiednich warunków mieszkaniowych Pomoc w zagospodarowaniu Łącznie na powyższe zadanie w 2009 roku w ramach środków własnych powiaty wydatkowały kwotę 6.898.411zł. Wydatki związane z pomocą mającą na celu usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem opuszczających różne placówki przedstawiały się następująco: Wyszczególnienie Ogółem 1.062.375 4.604.432 128.745 1.102.859 Rodziny zastępcze 574.571 3.296.311 16.972 659.337 Całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego Specjalne ośrodki szkolnowychowawcze 391.525 1.096.714 109.591 333.353 3.294 32.307 0 11.879 Specjalne ośrodki wychowawcze Młodzieżowe ośrodki wychowawcze 0 0 0 0 64.986 153.260 2.182 74.430 Zakłady poprawcze 27.999 25.840 0 23.860 Największą grupę wydatków stanowiła pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki, najmniejszą pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych (w tym w mieszkaniu chronionym). Spośród osób korzystających z pomocy największą grupę świadczeniobiorców stanowiły osoby korzystające z pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki, najmniejszą osoby korzystające z pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych. Wśród osób korzystających ze świadczeń największą grupę stanowią wychowankowie opuszczający rodziny zastępcze, a w drugiej kolejności placówki opiekuńczowychowawcze. Wśród osób otrzymujących pomoc na życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem nie było wychowanków opuszczających domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małymi dziećmi i kobiet w ciąży, schroniska dla nieletnich oraz zakłady karne. 51

Pomoc pieniężna na usamodzielnienie Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki Uzyskiwanie odpowiednich warunków mieszkaniowych Pomoc w zagospodarowaniu Liczbę osób korzystających z pomocy, mającej na celu życiowe usamodzielnienie oraz integrację ze środowiskiem przedstawia poniższe zestawienie. Wyszczególnienie Rodziny zastępcze 124 808 15 183 Całodobowe placówki opiekuńczowychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego 70 289 54 87 Specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze 1 7 0 3 Specjalne ośrodki wychowawcze 0 0 0 0 Młodzieżowe ośrodki wychowawcze 22 55 2 23 Młodzieżowe ośrodki socjoterapii zapewniające całodobową opiekę Domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie 0 0 0 0 0 0 0 0 Domy dla matek z dziećmi i kobiet w ciąży 0 0 0 0 Schroniska dla nieletnich 0 0 0 0 Zakłady poprawcze 7 6 0 7 3.1.5. Pomoc dla cudzoziemców W 2009 roku dotacja z budżetu państwa przeznaczona była na realizację pomocy w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali na terytorium RP status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, a przyznana została dla 2 powiatów w wysokości: Olsztyn, powiat ziemski 6.198zł, Olsztyn, powiat grodzki 8.840zł. Środki na realizację przedmiotowego zadania były przyznawane, zgodnie z przedstawionym przez jednostki kosztorysem, po zatwierdzeniu indywidualnego programu integracyjnego. Wydatki związane były z utrzymaniem, opłacaniem składek zdrowotnych, opłatami mieszkaniowymi oraz nauką języka polskiego. 52

Olsztyn, powiat ziemski Środki dla powiatu olsztyńskiego przeznaczone byłe na pomoc dla uchodźcy z Libii w wysokości 6.198zł. Przedmiotowe zadanie wykonano zgodnie z planem. Przyznane środki zostały przeznaczone na udzielenie pomocy finansowej, cudzoziemca posiadającego status uchodźcy, mieszkającego na terenie powiatu olsztyńskiego, który wymagał wsparcia w związku z integracją na terenie Polski. Pomoc udzielana była od stycznia do czerwca 2009 roku, po zatwierdzaniu przez wojewodę, przedłożonego przez PCPR w Olsztynie indywidualnego programu integracji. Dotacja została wykorzystana na wypłatę zasiłków w wysokości 1.033zł miesięcznie. Środki wydatkowano na pokrycie kosztów związanych z utrzymaniem w wysokości 1.878zł, w tym na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej, kwotę 1.200zł na opłaty mieszkaniowe oraz 3.120 zł na koszty związane z nauką języka polskiego. Olsztyn, powiat grodzki Środki przeznaczone zostały na udzielenie pomocy w związku z integracją uchodźcy pochodzącego z Czeczeni, mieszkającego na terenie Olsztyna. Pomoc udzielana była od stycznia do września 2009 roku, po zatwierdzeniu przez wojewodę, przedłożonego przez MOPS w Olsztynie indywidualnego programu integracji. Dotacja została wykorzystana w wysokości 8.839,76, z czego kwota 3.900zł została przeznaczona na świadczenia pieniężne na pokrycie wydatków związanych z utrzymaniem tj. zakup żywności, odzieży, obuwia, środków czystości, rehabilitację, koszty dojazdu do uczelni, kwota 3.600 zł, na opłacenie stancji, 1.100zł na wydatki związane z nauką języka polskiego oraz kwota 239,76 zł pomoc na opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne na okres kwiecień wrzesień br.. Zwrotu dokonano w wysokości 0,24 zł przez Olsztyn m., gdyż planując środki dla cudzoziemca zaokrąglono plan w pełnych złotych, dlatego zwrócono powyższą kwotę ze składki na ubezpieczenie zdrowotne. 3.2. Realizacja zadań z zakresu pomocy społecznej przez gminy Zadania własne gminy o charakterze obowiązkowym (art. 17 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej) obejmują: opracowanie i realizację gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka; sporządzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy społecznej; udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym; przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych, okresowych, celowych; 53

przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego; przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom, nie mającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia; przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowanego; opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem; pracę socjalną; organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi; prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych; tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną; dożywianie dzieci; sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym; kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu; pomoc osobom mającym trudności w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego; sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego; utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników; Do zadań własnych gmin (art. 17 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej) należą: przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych; przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłków, pożyczek oraz pomocy w naturze; prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki; podejmowanie innych zadań z zakresu pomocy społecznej wynikających z rozeznanych potrzeb gminy, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych współpraca powiatowym urzędem pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy, upowszechniania informacji o usługach poradnictwa zawodowego i o szkoleniach. 54

Natomiast zadania zlecone z zakresu administracji rządowej realizowane przez gminę (art. 18 ustawy o pomocy społecznej) obejmują: organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi; przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęska żywiołową lub ekologiczna; prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi; realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia; przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronienia, posiłku oraz niezbędnego ubrania cudzoziemcom, o których mowa w art. 53 ust 1, 53a ust 2 pkt 4 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania cudzoziemcom, którzy uzyskali zgodę na pobyt tolerowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; wypłacanie wynagrodzenia za sprawowanie opieki. 3.2.1. Realizacja świadczeń pomocy społecznej Świadczeniami z pomocy społecznej, w myśl art. 36 ustawy o pomocy społecznej są: świadczenia pieniężne i świadczenia niepieniężne. Do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej należy zaliczyć: zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy, zasiłek i pożyczkę na ekonomiczne usamodzielnienie, pomoc dla rodzin zastępczych, pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki, świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla uchodźców. Natomiast świadczenia niepieniężne z pomocy społecznej obejmują: pracę socjalną, bilet kredytowany, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składki na ubezpieczenie społeczne, pomoc rzeczową, w tym na ekonomiczne usamodzielnienie, sprawienie pogrzebu, poradnictwo specjalistyczne, 55

interwencje kryzysową, schronienie, posiłek, niezbędne ubranie, usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy, specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia, mieszkanie chronione, pobyt i usługi w domu pomocy społecznej, opiekę i wychowanie w rodzinie zastępczej i w placówce opiekuńczowychowawczej, pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych, szkolenia, poradnictwo rodzinne i terapię rodzinną prowadzone przez ośrodki adopcyjno-opiekuńcze. Realizacja zasiłków stałych Zasiłek stały z pomocy społecznej przysługuje: 1) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej; 2) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Zasiłek stały ustala się w wysokości: 1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie; 2) w przypadku osoby w rodzinie - różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie. Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 30 zł miesięcznie. Środki na wypłatę zasiłków stałych przekazywane były gminom w rozdziale 85214 2010 Zasiłki i pomoc w naturze oraz składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Z uwagi na nowelizację ustawy o pomocy społecznej, która weszła w życie z dniem 1 sierpnia 2009 roku, dokonano zmiany polegającej na tym, że do zadań własnych gmin należy przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych. Oznacza to, iż z dniem wejścia powyższej zmiany, finansowanie ww. zasiłków odbywa się w ramach rozdziału 85214 2030. 56

Na realizację tego zadania gminom w 2009 roku przekazano dotację w wysokości: 2010-22.069.902,54 zł w okresie od stycznia do lipca 2009 roku, z których gminy wydatkowały łącznie 21.961.336,91 zł, w tym: - dla osób samotnie gospodarujących kwotę 18.025.695,79 zł, - dla osób pozostających w rodzinie kwotę 3.935.641,12 zł. 2030-16.326.351 zł w okresie od sierpnia do grudnia 2009 roku gminy wydatkowały kwotę 16.016.398,09 zł, w tym: - dla osób samotnie gospodarujących kwotę 13.134.608,69 zł, - dla osób pozostających w rodzinie kwotę 2.881.789,40 zł. Łącznie na wypłatę zasiłków stałych gminy wydatkowały środki w wysokości 37.977.735 zł. Realizacja zasiłków okresowych Zgodnie z art. 38 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 ze zm) zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego: 1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej; 2) rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny. Zasiłek okresowy ustala się: 1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie; 2) w przypadku rodziny - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny. Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 50 % różnicy między: 1) kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby; 2) kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny. i jednocześnie nie może być niższa niż 30 zł miesięcznie. W ramach tego zadania gminom przekazano dotację w wysokości 48.750.959 zł, z której w okresie od stycznia do grudnia 2009 roku gminy wydatkowały kwotę 48.543.552,74 zł, w tym: z tytułu bezrobocia 40.921.089,68 zł, z tytułu długotrwałej choroby - 2.906.760,76 zł, z tytułu niepełnosprawności 2.898.690,86 zł, z tytułu możliwości utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego - 84.018,25 zł, z innych powodów 1.732.993,19 zł. 57

Ze świadczeń w formie zasiłku okresowego w roku 2009 skorzystało 35.191 osób, tj. o 4.238 więcej osób w porównaniu do roku 2008, z tego z tytułu: z tytułu bezrobocia 27.538 osób, z tytułu długotrwałej choroby - 3.000 osób, z tytułu niepełnosprawności 3.065 osób, z tytułu możliwości utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego - 84 osoby, z innych powodów 1.504 osób. Największą grupę osób otrzymujących zasiłki okresowe stanowią osoby bezrobotne. Najmniej liczną - osoby, które otrzymały zasiłki okresowe z tytułu możliwości utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego. Strukturę kosztów świadczeń w zależności od powodów przyznania zasiłków okresowych przedstawia poniższy wykres. 78,25% 8,52% a) bezrobocia b) długotrwałej choroby 4,27% 0,24% 8,71% c) niepełnosprawności d) możliwości utrzymania lub nabycia uprawnieo do świadczeo z innych systemów zabezpieczenia społecznego Realizacja zasiłków celowych Przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym. Zasiłek celowy może być przyznany: w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu, osobom bezdomnym i innym osobom, niemającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia, z przeznaczeniem na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenie zdrowotne, w formie biletu kredytowanego, osobom lub rodzinom, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego. 58

W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek okresowy, który nie podlega zwrotowi. Osobie lub rodzinie gmina może przyznać pomoc w formie pieniężnej lub rzeczowej w celu ekonomicznego usamodzielnienia. Pomoc taka może być przyznana w formie jednorazowego zasiłki celowego lub nieoprocentowanej pożyczki. W ramach zasiłków celowych świadczenia przyznano decyzją dla 68.038 osób, z tego: Wyszczególnienie Liczba osób Zasiłki celowe ogółem, w tym: 68.038 Zasiłki celowe na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, 1 w tym dla osób bezdomnych 0 Zasiłki celowe w formie biletu kredytowanego 137 Zasiłki celowe na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego 288 Sprawienie pogrzebu 136 w tym osobom bezdomnym 17 Inne zasiłki celowe i w naturze 58.943 Zasiłki specjalne celowe 8.528 Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie 5 Największą grupę świadczeniobiorców stanowiły osoby, które uzyskały zasiłek celowy z przeznaczeniem na zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży. Wydatki na ten cel z budżetów gmin wyniosły 40.092.932 zł. Struktura wydatków gmin w roku 2009 na zasiłki celowe przedstawiała się następująco: Wydatki Wyszczególnienie w zł Zasiłki celowe ogółem, w tym: 40.092.932 Zasiłki celowe na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie na 160 podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ, w tym dla osób bezdomnych 0 Zasiłki celowe w formie biletu kredytowanego 8.405 Zasiłki celowe na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego 527.894 Sprawienie pogrzebu 289.164 w tym osobom bezdomnym 33.319 Inne zasiłki celowe i w naturze 35.878.330 Zasiłki specjalne celowe 3.386.402 Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie 2.577 59

3.2.3. Działalność ośrodków pomocy społecznej Ośrodek pomocy społecznej jest jednostką organizacyjną wykonującą w gminie zadania pomocy społecznej (art. 110 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej). Utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym (art. 17 ust. 1 pkt. 18 ustawy o pomocy społecznej). Źródła finansowania ośrodków pomocy społecznej stanowią środki własne gminy oraz dotacja celowa z budżetu państwa. Na dofinansowanie działalności 116 ośrodków pomocy społecznej gminy otrzymały dotację w łącznej wysokości 25.211.508 zł, z czego wydatkowały kwotę 25.204.520,97 zł, z tego: 23.762.906,05 zł na wydatki związane z zatrudnieniem, w tym: 392.091,89 zł wydatki na ZFŚS, 34.998,45 zł - podnoszenie kwalifikacji pracowników, 284.476,83 zł - doposażenie (meble, sprzęt biurowy, materiały biurowe), 60.450,96 zł - sprzęt biurowy, 664.184,22 zł - wydatki bieżące, 5.412,57 zł - pozostałe wydatki. W ramach środków z dotacji kwota w łącznej wysokości 1.931.772 zł przyznana była na wypłaty dodatków do wynagrodzeń w wysokości 250 zł dla pracowników socjalnych zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu realizujących pracę socjalną w terenie, z której powiaty wydatkowały kwotę 1.924.998,17 zł. Środki przekazano dla 115 ośrodków pomocy społecznej, które otrzymały dotację na dodatki dla 1.167 pracowników socjalnych, zatrudnionych na 1.161 etatach. Zadania gmin z zakresu pomocy społecznej (wg stanu na 31 grudnia 2009r.) realizowało 2.627 osób, z tego 835 etatów finansowanych dotacją celową. Struktura zatrudnienia w ośrodkach pomocy społecznej przedstawia się następująco: Wyszczególnienie Liczba osób Ogółem liczba osób zatrudnionych w ośrodkach pomocy społecznej z tego: 2.627 Kierownicy 116 Zastępcy kierowników 16 Pracownicy socjalni ogółem, w tym: 835 starszy specjalista pracy socjalnej 51 specjalista pracy socjalnej 245 starszy pracownik socjalny 234 pracownik socjalny 304 60

Aspirant pracy socjalnej 41 Pracownicy wykonujący usługi opiekuńcze 509 Pracownicy wykonujący specjalistyczne usługi opiekuńcze 57 Konsultant 9 Koordynator ds. komputeryzacji 16 Radca prawny 14 Pozostali pracownicy 1.012 Ustawa o pomocy społecznej określa minimalną liczbę pracowników socjalnych zatrudnionych w ośrodkach pomocy społecznej, która powinna być zachowana w celu prawidłowej realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej, na terenie miasta lub gminy. Zgodnie z art. 110 ust.11 ustawy o pomocy społecznej, na każde dwa tysiące mieszkańców gminy powinien przypadać jeden pracownik socjalny. Jednocześnie niezależnie od liczby mieszkańców liczba pracowników socjalnych nie może być mniejsza niż trzech w gminie. Oba kryteria powinny być spełnione równocześnie. Na terenie województwa 29 ośrodków pomocy społecznej nie spełniało tych kryteriów. Pierwsze kryterium spełniały w województwie warmińsko-mazurskim 93 ośrodki pomocy społecznej, natomiast drugie 104. Ponadto, 5 ze 116 ośrodków nie spełnia obu wymienionych powyżej kryteriów. Zgodnie z art. 122 ustawy o pomocy społecznej osoby kierujące jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej, czyli również ośrodkami pomocy społecznej zobowiązane są posiadać, co najmniej 3-letni staż pracy w pomocy społecznej oraz specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej. Z dokonanej oceny zgodności kwalifikacji kadry kierowniczej z wymaganymi przepisami, wynika, że na dzień 31 grudnia 2009 roku ze 116 osób kierujących ośrodkami pomocy społecznej 7 nie posiadało wymaganych ustawą kwalifikacji - jeden kierownik nie miał wymaganego stażu pracy, natomiast sześciu pozostałych nie miało specjalizacji z zakresu organizacji pomocy społecznej. 3.2.4. Realizacja usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych Realizacja usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych Osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych. Usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą być przyznane również osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić. 61

Organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem specjalistycznych usług dla osób z zaburzeniami psychicznymi, jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym (art. 17 ust. 1 pkt. 11 ustawy o pomocy społecznej). Jest to tzw. świadczenie niepieniężne z pomocy społecznej. Usługi opiekuńcze obejmują pomoc: w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem. Specjalistyczne usługi opiekuńcze są dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym. Rodzaje specjalistycznych usług opiekuńczych oraz kwalifikacje osób je świadczących reguluje Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2005 r. w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych (Dz. U. nr 189, poz. 1598). Zgodnie z tym rozporządzeniem ustalono następujące rodzaje specjalistycznych usług opiekuńczych dostosowanych do szczególnych potrzeb osób wymagających takiej pomocy: uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia, pielęgnacja, rehabilitacja fizyczna u usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu, pomoc mieszkaniowa, zapewnienie dzieciom i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi dostępu do zajęć rehabilitacyjnych i rewalidacyjno-wychowawczych. Ośrodek pomocy społecznej, przyznając usługi opiekuńcze, ustala ich zakres, okres i miejsce świadczenia. Zadanie świadczenia usług opiekuńczych, stanowiące zadanie własne gminy nie było realizowane w 18 gminach. W pozostałych gminach pomoc w formie usług opiekuńczych otrzymało 4.698 osób. W ośrodkach pomocy społecznej wg stanu na 31 grudnia 2009 r. zatrudnionych było 509 pracowników wykonujących usługi opiekuńcze. Realizatorami usług opiekuńczych były także podmioty niepubliczne, wykonujące je na podstawie umów-zlecenia zawieranych z organem gminy. Wśród podmiotów niepublicznych najczęściej realizatorem był Polski Czerwony Krzyż i Polski Komitet Pomocy Społecznej. Specjalistyczne usługi opiekuńcze ze statusem zadania własnego, realizowały jedynie 3 miejskie ośrodki pomocy społecznej - MOPS Olsztyn, MOPS Elbląg oraz MOPS Iława. Tą formą pomocy objętych zostało 58 osób. Realizacja specjalistycznych usług opiekuńczych, z wyłączeniem usług specjalistycznych dla osób z zaburzeniami psychicznymi, w całości finansowana jest ze środków własnych gmin. W 2009 roku wydatki gmin województwa warmińskomazurskiego na zabezpieczenie powyższych usług, wyniosły łącznie 21.431.367 zł, w tym 247.211 zł na usługi specjalistyczne 62

Realizacja specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi Organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt. 3 ustawy o pomocy społecznej należy do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminy. W 2009 roku województwie warmińsko mazurskim, ze 116 gmin, tylko 29 świadczyło usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi, które są zadaniem zleconym. Z pozostałych jednostek, tylko w jednym powiecie - nidzickim, żadna z gmin nie świadczyła tego rodzaju usług. W pozostałych powiatach, co najmniej jedna z gmin oferowała osobom z zaburzeniami psychicznymi pomoc w formie usług opiekuńczych, przy czym w większości powiatów tego typu usługi świadczą po dwie gminy. Nie ma jednak powiatu, w którym wszystkie gminy zlokalizowane na jego obszarze oferowałyby tą formę pomocy. Środki na realizację usług specjalistycznych dla osób z zaburzeniami psychicznymi zapewnia budżet państwa. W 2009 r. wydatki na ten cel wyniosły 2.928.232,86 zł, w tym: kwotę 1.980.711,05zł stanowią wydatki związane z zatrudnieniem osób realizujących specjalistyczne usługi opiekuńcze na podstawie umów o pracę, w tym: wynagrodzenia osobowe pracowników 4010 1.578.345,72zł, dodatkowe wynagrodzenie roczne 4040 102.698,68zł, składki na ubezpieczenie społeczne 4110 259.942,99zł, składki na Fundusz Pracy 4120 39.723,66zł, kwotę 53.407,90 stanowią pozostałe wydatki związane z zatrudnieniem, w tym: zatrudnienie na podstawie umów cywilnoprawnych 36.065,00zł, inne wydatki związane z zatrudnieniem 17.342,90zł, kwotę 93.718,25zł stanowią wydatki rzeczowe, kwotę 739.403,22 stanowią wydatki bieżące, kwotę 60.663,44 stanowią wydatki na ZFŚS, kwotę 329,00 zł stanowią inne wydatki. Usługi świadczone były średniomiesięcznie dla 419 osób. Analizując zakres usług opiekuńczych świadczonych mieszkańcom gmin województwa warmińsko-mazurskiego i biorąc jednocześnie pod uwagę usługi oferowane przez środowiskowe domy samopomocy, stwierdzono, że jedynie Miasto Iława oferuje swoim mieszkańcom wszystkie przewidziane przepisami ustawy o pomocy społecznej formy pomocy w zakresie usług opiekuńczych, tj. usługi opiekuńcze oraz specjalistyczne usługi opiekuńcze jako zadanie własne, specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi, a także możliwość uczestnictwa w zajęciach ŚDS. 63

3.2.5. Usuwanie skutków klęsk żywiołowych Przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej realizowanym przez gminę (zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt. 4 ustawy o pomocy społecznej). W 2009 roku wydatki budżetu państwa na to zadanie wyniosły 302.580,90 zł. Środki w powyższym zakresie przeznaczone były między innymi na wypłaty zasiłków celowych dla rolników poszkodowanych w wyniku klęsk suszy i huraganu w 2008 roku. W związku z koniecznością dalszych wypłat w roku 2009 zobowiązań z tytułu zasiłków celowych dla rolników, których gospodarstwa rolne zostały dotknięte suszą w 2008 r., wynikających przede wszystkim z decyzji Samorządowych Kolegiów Odwoławczych, w 2009 roku przekazano na to zadanie środki w łącznej wysokości 212.580,90zł, z których gminy wydatkowały całą przekazaną dotację na realizację 213 świadczeń dla 213 osób. Ponadto środki w wysokości 90.000zł przekazane zostały na wnioski gmin w celu usunięcia skutków powodzi, jaka dotknęła mieszkańców Województwa Warmińsko- Mazurskiego, w dniu 14 października 2009 roku. Środki na to zadanie pochodziły z ustawy budżetowej na 2009 rok, zostały przekazane dla 43 osób poszkodowanych w wyniku wystąpienia klęski na łączną kwotę. 3.3. Środowiskowe domy samopomocy bieżące funkcjonowanie. Rozwój sieci oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi Środowiskowy dom samopomocy jest jednostką organizacyjną pomocy społecznej pobytu dziennego o zasięgu lokalnym (gminnym) lub ponadlokalnym (powiatowym), prowadzoną jako zadanie zlecone z zakresu pomocy społecznej. Jest ośrodkiem wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, w tym dla : chorych psychicznie (wykazujących zaburzenia psychotyczne), niepełnosprawnych intelektualnie, wykazujących inne zakłócenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych, wymagających wsparcia w przezwyciężaniu ich trudnych sytuacji życiowych, zaspokajaniu ich niezbędnych potrzeb życiowych i postępowania rehabilitacyjnego rozumianego jako zespół działań, jakie może podejmować pomoc społeczna, zmierzających do osiągnięcia przez te osoby możliwe jak najpełniejszej samodzielności. 64

W województwie warmińsko-mazurskim wg stanu na 31 grudnia 2009 roku funkcjonowało 47 środowiskowych domów samopomocy, w tym : 27 o zasięgu lokalnym (gminne), w tym 11 prowadzonych na zlecenie organu samorządu przez podmioty niepubliczne, 20 o zasięgu ponadlokalnym (powiatowe, w tym 12 prowadzone na zlecenie organu samorządu przez podmioty niepubliczne. Funkcjonujące jednostki przeznaczone były łącznie dla 1.923 podopiecznych, a przebywało w nich według. stanu na dzień 31 grudnia 2009 r. 1.178 osób. Wg stanu na 31 grudnia 2009 r. na skierowanie do ŚDS oczekiwało 79 osób. Jednocześnie z danych statystycznych wynika, że w 2009 r. po raz pierwszy do ŚDS skierowano 467 osób. Wykaz Środowiskowych Domów Samopomocy w województwie warmińsko-mazurskim wg stanu na 31 grudnia 2009 r. L.p. Wyszczególnienie Liczba miejsc 1 UM BARTOSZYCE ŚDS Bartoszyce 40 2 ŚDS ul. Pułaskiego 1c 116 3 UM ELBLĄG ŚDS ul. Saperów 14d 25 4 ŚDS ul. Skrzydlata 15A 30 5 UM EŁK ŚDS ul. Kościuszki 33 30 6 UM GÓROWO IŁAWECKIE ŚDS Górowo Iławeckie 45 7 UG GRONOWOELBLĄSKIE ŚDS Jegłownik 20 8 UG IŁOWO-OSADA ŚDS Iłowo-Osada 35 9 UG JANOWIEC KOŚCIELNY ŚDS Szczepkowo 10 UK KĘTRZYN ŚDS Kętrzyn Borowe 50 11 UG KOWALE OLECKIE ŚDS Kowale Oleckie 23 12 UM LIDZBARK WARMIŃSKI ŚDS Lidzbark Warmiński 13 UM LIDZBARK WELSKI ŚDS Lidzbark ul. Góreckiego 45 14 UM LUBAWA ŚDS Lubawa 28 15 UM MIKOŁAJKI ŚDS Mikołajki 0 16 UM MRĄGOWO ŚDS Mrągowo 105 17 UM OLECKO ŚDS Olecko 85 18 UM OLSZTYN ŚDS ul. Królowej Jadwigi 30 19 ŚDS ul. Wyspiańskiego 60 20 UM ORNETA ŚDS Henrykowo 30 30 25 65

21 UM OSTRÓDA ŚDS ul. 11-go Listopada 40 22 ŚDS ul. Sienkiewicza 15 30 23 UM PIENIĘŻNO ŚDS Pieniężno 35 24 UM PISZ ŚDS Pisz 35 25 UG PURDA ŚDS Klebark 40 26 UG ROZOGI ŚDS Orzeszki Wielki 40 27 UM SUSZ ŚDS Susz 30 ŚDS GMINNE 1 102 28 SP BRANIEWO ŚDS Frombork 30 29 SP DZIAŁDOWO ŚDS Działdowo 37 30 SP ELBLĄG ŚDS Przezmark 30 31 SP EŁK ŚDS Ełk 35 32 SP GIŻYCKO ŚDS Giżycko ul. Kilińskiego 2 30 33 SP GIŻYCKO ŚDS Ryn 22 34 SP IŁAWA ŚDS Iława 38 35 SP LIDZBARK WARMIŃSKI PŚDS Lidzbark Warmiński 30 36 SP NIDZICA ŚDS Nidzica 48 37 SP NOWE MIASTO LUBAWSKIE PŚDS Nowe Miasto Lubawskie 36 38 ŚDS ul. Artyleryjska 30 39 ŚDS ul. Fałata 35 40 UM OLSZTYN ŚDS ul. Paukszty "TEZEUSZ" 60 41 ŚDS ul. Paukszty "DEDAL" 60 42 ŚDS ul. Paukszty "ARIADNA" 40 43 SP PISZ ŚDS Ukta 40 44 ŚDS Szczytno 80 45 SP SZCZYTNO ŚDS Piasutno 60 46 ŚDS Sąpłaty 50 47 SP WĘGORZEWO PDS Węgorzewo 30 ŚDS POWIATOWE 821 RAZEM GMINY I POWIATY 1 923 66

Mapa środowiskowych domów samopomocy na terenie województwa warmińsko-mazurskiego wg stanu na 31.12.2009r. LEGENDA ŚDS gminne ŚDS powiatowe

Łącznie na sfinansowanie działalności bieżącej wszystkich środowiskowych domów samopomocy w 2009 roku wydatkowane zostały środki w wysokości 22.057.128,47 zł. Wydatki na dofinansowanie działalności środowiskowych domów samopomocy o zasięgu gminnym w roku 2009 wyniosły 12.808.779,47 zł. Dotacja przeznaczona została na dofinansowanie utworzenia i bieżącej działalności 27 lokalnych środowiskowych domów samopomocy na 1.069 miejsc w tym: - 3 nowoutworzone ŚDS w: Janowcu Kościelnym na 30 miejsc, Kętrzynie na 40 miejsc, Rozogach na 40 miejsc - uruchomiono 18 nowych miejsc: ŚDS Pieniężno 5 miejsc, ŚDS Kowale Oleckie 3 miejsca, ŚDS Mrągowo 5 miejsc, ŚDS Pisz 5 miejsc. W ramach powyższych środków wydatkowano kwotę 12.808.779,47 zł, z tego: 3.389.372,25 zł wydatki bieżące ogółem, w tym: - 354.536,10 zł - środki żywności, - 7.132,24 zł leki i środki pomocnicze, - 935.757,90 zł opłaty, podatki, energia, gaz, itp., - 2.091.946,01 zł pozostałe wydatki, 7.781.193,88 zł wydatki związane z zatrudnieniem, 1.321.688,45 zł remonty, 316.524,89 zł wyposażenie nowych i już funkcjonujących miejsc. Na działalność ŚDS o zasięgu ponadgminnym wydatkowano środki w wysokości 9.248.349 zł z przeznaczeniem na dofinansowanie utworzenia bieżącej działalności 20 ponadlokalnych środowiskowych domów samopomocy (w tym 1 filia) na 785 miejsc w tym: 3 nowoutworzone ŚDS: we Fromborku (powiat braniewski) na 30 miejsc termin uruchomienia miejsc początek 2010 roku 2 w Olsztynie: Barka na 30 miejsc i Ariadna na 30 miejsc. uruchomiono 30 nowych miejsca: ŚDS Lidzbark Warmiński 5 miejsc, ŚDS Ryn (powiat giżycki) 2 miejsca, ŚDS Nidzica 8 miejsc, ŚDS Sąpłaty (powiat szczycieński) 15 miejsc.

W ramach tych środków wydatkowano kwotę 9.248.180,11 zł, z przeznaczeniem na: 2.893.384 zł wydatki bieżące ogółem, w tym: - 299.137,19 zł środki żywności, - 5.979,03 zł leki i środki pomocnicze, - 598.174,37 zł opłaty, podatki, energia, gaz, itp., - 1.990.093,41 zł pozostałe wydatki, 5.456.317,83 zł wydatki związane z zatrudnieniem, 338.864,17 zł remonty, 559.614,11 zł wyposażenie nowych i już funkcjonujących miejsc Strukturę wydatków na sfinansowanie bieżącej działalności środowiskowych domów samopomocy w 2009 roku przedstawia poniższe zestawienie: Wyszczególnienie ŚDS lokalne ŚDS ponadlokalne Łącznie wszystkie ŚDS Wydatki ogółem 12.808.779,47 9.248.180,11 22.056.959,58 1) wydatki bieżące ogółem, w tym: 3.389.372,25 2.893.384,00 6.282.756,25 a) środki żywności, 354.536,10 299.137,19 653.673,29 b) leki i środki pomocnicze, 7.132,24 5.979,03 13.111,27 c) opłaty, podatki, energia, gaz, itp., 935.757,90 598.174,37 1.533.932,27 d) pozostałe wydatki, 2.091.946,01 1.990.093,41 4.082.039,42 2) wydatki związane z zatrudnieniem, 7.781.193,88 5.456.317,83 13.237.511,71 3) remonty, 1.321.688,45 338.864,17 1.660.552,62 4) wyposażenie nowych i już funkcjonujących miejsc. 316.524,89 559.614,11 876.139,00 Najwyższą kwotę wydatków w ramach wydatków na działalność środowiskowych domów samopomocy stanowiły wydatki związane z zatrudnieniem 60 %, natomiast najmniej wydatków poniesiono na leki i środki pomocnicze dla uczestników ŚDS. Stosunkowo niewielkie nakłady poniesiono również na zakup żywności. Często były to produkty wykorzystywane w ramach terapii. 69

Strukturę wydatków wszystkich środowiskowych domów samopomocy na terenie województwa przedstawia wykres: 2,96% 0,06% 7,53% 3,97% 6,95% 18,51% 60,02% środki żywności leki i środki pomocnicze opłaty podatki, energia, gaz, woda pozostałe wydatki wydatki związane z zatrudnieniem remonty doposażenie miejsc istniejących, wyposażenie nowych miejsc Wg stanu na 31 grudnia 2009r. w środowiskowych domach samopomocy zatrudnionych było 541 osób, z tego 486 na podstawie umowy o pracę (w tym 351 osób w pełnym wymiarze czasu pracy i 135 w niepełnym wymiarze czasu pracy) oraz 55 osób wg innych form. 486 osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę zatrudnionych było na 409,47 etatu. Strukturę zatrudnienia wg działów w środowiskowych domach samopomocy wg stanu na 31 grudnia 2009r. przedstawia poniższe zestawienie Wyszczególnienie Liczba osób W przeliczeniu na pełne etaty Ogółem ( 1+2+3+4+5 ) z tego: 486 409,47 1. kierujący jednostkami organizacyjnymi 38 32,99 2. działalności opiekuńczo-terapeutycznej 279 254,74 3. działalności medyczno-rehabilitacyjnej 44 34,49 4. działalności administracyjnej 57 32,25 5. gospodarczy i obsługi 68 55,00 70