CHARAKTERYSTYKA PROBLEMU SPOŁECZNEGO
RENE HABACHI O Bogu i ubóstwie nie można mówić inaczej niż z lękiem
Stanowiska wobec bezdomności
Reakcje na bezdomność W krajach wysoko rozwiniętych siła i różnorodność społecznej reakcji na bezdomność jest większa niż w Krajach Trzeciego Świata
Reguła 3B Bezrobocie Bezdomność Bieda
BEZDOMNOŚC OBROSŁA W STEREOTYPY
BEZDOMNOŚĆ TO STAN, W KTÓRYM: Brak schronienia i bezpieczeństwa-65,1% Brak mieszkania-53,5% Strata wszystkiego, co ważne w życiu-48,8% Cierpienie z powodu głodu-41,9% Samotność-39,5% Kara za popełnione błędy, cierpienie z powodu zimna-34,9% Wyczerpanie psychiczne i fizyczne-30,2% Strata rodziny-30,2% Brak pomysłu na życie-18,9% Poczucie wolności, swobodnego wyboru-11,6% Brak dbałości o swoją przyszłość-9,3%
BEZDOMNOŚĆ - Dwie definicje zjawiska... W ujęciu socjologicznym jest to problem społeczny (zjawisko społeczne), charakteryzujący się brakiem miejsca stałego zamieszkania brakiem domu. W ujęciu psychologicznym to kryzysowy stan egzystencji osoby nie posiadającej faktycznego miejsca zamieszkania, pozbawionej środków niezbędnych do zaspokojenia elementarnych potrzeb, trwale wykorzenionej ze środowiska w wyniku rozpadu więzi społecznych i akceptującej swoją rolę społeczną.
Pojęcie bezdomności wg Przymeńskiego Bezdomność jest to sytuacja osób, które w danym czasie nie posiadają i własnym staraniem nie mogą zapewnić sobie takiego schronienia, które mogliby uważać za swoje i które spełniałoby minimalne warunki, pozwalające uznać je za pomieszczenie mieszkalne."
Jerzy Marszałkowicz dzieli bezdomnych na dwie kategorie: bezdomnych aktualnych i bezdomnych potencjalnych. Bezdomni aktualni są to ludzie nie ma jacy dachu nad głową, którzy od rana do wieczora myślą, gdzie można by znaleźć schronienie na noc (...). Bezdomni potencjalni sa to ludzie nie posiadający własnego mieszkania, chwilowo gdzieś wegetujący, ale w każdej chwili mogący utracić dach nad głową. Do nich należy zaliczyć bezdomnych przebywających w zakładach karnych, szpitalach, sanatoriach przeciwgruźliczych, odwykówkach, schroniskach i noclegowniach, w miejscach wykonywania prac sezonowych budowlanych lub ogrodniczorolnych, w chwilowych kwaterach, stancjach i melinach.
Historia Stosunkowo niedawno, w latach międzywojennych, bezdomność została uznana za problem społeczny. Po raz pierwszy wspomina o tym Ustawa o opiece społecznej z 16 sierpnia 1923, definiując cel i pojęcie opieki społecznej jako "...zaspokajanie ze środków publicznych niezbędnych potrzeb życiowych tych osób, które trwale lub chwilowo nie dysponują własnymi środkami materialnymi lub własną praca uczynić tego nie mogą (...) opieka nad osobami bezdomnymi - ciężko poszkodowanymi i ofiarami wojny". Po drugiej wojnie światowej państwo wzięło na siebie odpowiedzialność za rozwiązywanie problemów społecznych, zgodnie z koncepcją ustrojową głoszono, że w Polsce nie ma problemu bezdomności. W latach pięćdziesiątych zlikwidowano wszelkie formy pomocy dla osób bezdomnych. Problem rzeczywiście pozostał zamaskowany, poprzez kwaterowanie "osób bez domu" w hotelach robotniczych. Po 1989 roku, w wyniku przemian ustrojowych, zjawisko bezdomności zaczęło się nasilać, poprzez wykwaterowania i utratę miejsc w hotelach robotniczych (np. z powodu utraty zatrudnienia).
Przyczyny bezdomności rozpad rodziny, eksmisja, powrót z zakładu karnego bez możliwości zamieszkania, brak stałych dochodów, przemoc w rodzinie, brak tolerancji społecznej, uzależnienia, likwidacja hoteli pracowniczych, opuszczenie domu dziecka, powrót ze szpitala psychiatrycznego.
RODZAJE BEZDOMNOŚCI Bezdomność z konieczności Bezdomność z wyboru
INSTYTUCJE POMOCY OSOBOM BEZDOMNYM Schroniska Noclegownie Mieszkania kontraktowe Mieszkania socjalne Fundacje Stowarzyszenia
Caritas Polska, Polski Czerwony Krzyż, Monar, Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta, Polski Komitet Pomocy Społecznej, a także wiele mniejszych, jak Pomocna Dłoń czy Ludzie Ludziom.
STATYSTYKI Do 1981 r. udawano, że problemu bezdomności w Polsce nie ma.
Skala zjawiska Brak jest dokładniejszych informacji o skali zjawiska bezdomności w Polsce. Liczbę osób bezdomnych określa się od 30 do nawet 300 tysięcy. Jedynym miarodajnym źródłem wiedzy w tym zakresie jest liczba osób, którym formalnie udzielona została pomoc przez ośrodki pomocy społecznej. Liczba ta ulega okresowym zmianom, oscylując wokół wartości 30 tysięcy. W 2008 roku liczba ta wyniosła 31 382 osoby.
STATYSTYKI W czasie zimy 2004/05 pomocą objęto ogółem 47 295 osób. Ze sprawozdań nadesłanych przez organizacje pozarządowe do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej wynika jednak, że w związku z udzieloną dotacją na pomoc bezdomnym, pomagają one około 80-130 tysiącom osób.
STATYSTYKI Rozbieżności w statystykach wynikają między innymi z faktu, że część osób bezdomnych korzysta z pomocy z kilku źródeł, co zwiększa ogólną liczbę objętych pomocą. Ewidencja bezdomnych jest trudna również z tego względu, że nie wszyscy korzystają z oferowanych oficjalnie form pomocy. Poza tym znacznie częściej niż inne grupy przemieszczają się po kraju.
KONCETRACJA BEZDOMNOŚCI Najwięcej bezdomnych koncentruje się w dużych miastach takich jak Kraków, Gdańsk, Poznań, Wrocław, Warszawa, czy Łódź.
Według statystyk bezdomność dotyka najczęściej samotnych mężczyzn w średnim wieku.
Przeciętnie polski bezdomny pozostaje bez dachu nad głową przez około 6 lat.
Województwo Liczba ludności [mln osób] Przybliżona liczba bezdomnych [tys. osób] Kapitał dla wsparcia osób bezdomnych w ciągu roku [tys. zł] Kapitał na wsparcie jednej osoby bezdomnej w ciągu roku [zł] dolnośląskie 3,0 7,8 385,5 49,4 kujawsko-pomorskie 2,1 5,5 271,0 49,3 lubuskie 1,0 2,6 131,6 50,6 łódzkie 2,7 7,0 343,1 49,0 lubelskie 2,2 5,7 289,0 50,7 mazowieckie 5,1 13,2 657,6 49,8 małopolskie 3,2 8,3 417,4 50,3 opolskie 1,1 2,9 140,0 48,3 podlaskie 1,2 3,1 157,5 50,8 podkarpackie 2,1 5,5 274,9 50,0 pomorskie 2,0 5,2 283,5 54,5 śląskie 4,9 12,7 631,0 49,7 świętokrzyskie 1,3 3,4 170,5 50,1 warmińsko-mazurskie 1,5 3,9 189,0 48,5 wielkopolskie 3,3 8,6 434,7 50,5 zachodniopomorskie 1,7 4,4 223,8 50,9 dolnośląskie 3,0 7,8 385,5 49,4 kujawsko-pomorskie 2,1 5,5 271,0 49,3 lubuskie 1,0 2,6 131,6 50,6
Działania na rzecz bezdomnych są realizowane przede wszystkim za pośrednictwem organizacji pozarządowych. W 2001 roku Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przekazało im na różne formy pomocy bezrobotnym środki finansowe w wysokości 5 926 000 zł. Organizacje pozarządowe opierają się również na środkach pozyskiwanych od prywatnych sponsorów i darczyńców. Prowadzą one różnorodną działalność na rzecz bezdomnych, w tym placówki typu stacjonarnego (schroniska, domy dla samotnych matek, noclegownie), a także placówki pomocy doraźnej, jadłodajnie, punkty pomocy medycznej, sanitarnej oraz rzeczowej, domy dziennego pobytu, świetlice. Podejmują się także realizacji różnorodnych świadczeń na rzecz bezdomnych, m.in. udzielania pomocy prawnej, psychologicznej, w załatwianiu spraw urzędowych, w poszukiwaniu miejsc pracy i stałych miejsc zamieszkania, a także umożliwiania udziału w imprezach o charakterze kulturalnym i wyprowadzania z izolacji i alienacji społecznej.
Działania aktywizujące to przede wszystkim indywidualny program wychodzenia z bezdomności, którym może być objęta osoba bezdomna. Program taki jest opracowywany wspólnie przez bezdomnego i pracownika socjalnego, a jego realizacja wymaga aktywnego współdziałania ze strony bezdomnego. Ze strony pracownika socjalnego bezdomny może oczekiwać pomocy m.in. w leczeniu uzależnień, uzyskaniu zatrudnienia, uzyskaniu konsultacji prawnej i psychologicznej, rozwiązaniu problemów rodzinnych i mieszkaniowych. Osoba bezdomna objęta programem wychodzenia z bezdomności zostaje także objęta ubezpieczeniem zdrowotnym. Realizacja programu wychodzenia z bezdomności może być przerwana, jeśli zostanie stwierdzone uporczywe naruszanie przez osobę bezdomną postanowień programu, uniemożliwiające jego dalszą realizację, lub gdy opuści ona miejsce, w którym program jest realizowany, bez zgłoszenia tego pracownikowi socjalnemu.
Ogólnopolska Pielgrzymka Osób Bezdomnych na Jasną Górę odbyła się w 2008r. 3 raz. Uczestniczyło w niej ok. 700 podopiecznych 14 ośrodków prowadzonych w diecezjach przez Caritas. Pierwszą pielgrzymkę zorganizowano w grudniu 2006 r. - z powołaniem się na myśli o bezdomnych zawartych w Jasnogórskich Ślubach Narodu Polskiego.